Дүниежүзілік саяси картасы

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Оңтүстік Қазақстан облысының білім департаменті

Гуманитарлық - педагогикалық колледжі

мамандығы бойынша

пәнінен

ЖҰМЫС ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ

Әдістемелік кеңестің

отырысында бекітілді

№1 хатамма

« 05 » 09. 2006ж.

Досжанов Т. А.

пәндік коммиссияның отырысында қаралды

№1 хаттама

«02»09. 2006ж.

Төрағасы

Құрастырған

Ақсукент 2006

Кіріспе

Дүние жүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясы - қоғамдық географиялық қоғам. Ол халықтың және шаруашылықтың жалпы алғанда дүниежүзінде, кейбір аймақтар мен елдерде орналасуы мен дамуын зерттейді. Бұл ғылыми халықаралық қатынастардың адамзаттық ғаламдық проблемеларының және қоғам мен табиғаттың өзара әрекет ету мәселелерін қозғай отырып, дүние жүзілік дамудың қазіргі кезін дұрыс түсінуге көмектеседі. Біздің елімізде бұл ғылымның қалыптасуы көптеген географ - ғалымдардың есімімен тығыз байланысты. Бұл тұста ірі ғалым ғна емес, сонымен бірге мектеп оқулықтарының авторлары болған Н. Н. Баранский (1881-1963) және Н. А. Витвердің (1890-1966) есімдерін ерекше атауға болады. Бұл оқулық үш бөліктен тұрады. Оның бірінші дүниежүзін жалпы, екіншісі аймақтық географиялық және әлеуметтік географиялық тұрғыдан сипаттауға арналған. Бұл бөліктің мақсаты білімді қорытындылау болып табылады. Оқулықтың әрбір тақырыбы (тарауы) жоспар - сызбадан басталады. Ол өзінің бір сызба мазмұны емес, сонымен бірге шын мәнінде тақырыптық қисынды конспектісі іспетті. Сендер онымен танысу барысында оқып білетін матумалдары тереңірек бағдарлай алатын боласыңдар. Одан кейін тақырыптың басты ғылыми мазмұны баяндалатын негізгі текст келеді. Бұл текс үлкен және кіші параграфтарға бөлінеді. Анық әріптерін сирек теру арқылы бөлінген ішкі тақырыпшалар бар. Бұл сендерге текс мағынасы бар жекелеген бөліктерге бөлуге мүмкіндік береді. Қорытындыларды, жетекші идеялар мен қағидаларды бөліп көрсету үшін көлбей кумфт қолданылған. Аса маңызды ғылыми ұғымдар негізгі тексте ерекше бөліп көрсетілген. Өзге жолдастарың көмегімен білім алу және икемділік қалыптастыру жөніндегі өз жұмыстарының кейбір нәтижелерін тексере аласыңдар. Сендерге оқулықпен әрбір тақырыбының (тарауының) санында берілген әдістемелік пысықтаудың көп көмегі тиеді. Сендер олардан: географиялық өткен курстарына және басқа курстардан осы тақырыпты түсіну үшін - нені еске түсіру керектігі, оны оқып үйрену нәтижесінде нені меңгеріп, қандай сарамандық икемділіктер мен дағдыларға ие болу керектігі жөніндегі аса маңызды ұсыныстар табыңыздар. Тап осы тұста өз беттеріңше атқаратын жұмыстарды орындалу жөнінде аса маңызды ұсыныстар жоспарлар берілді. Географияның өткен курстарынан не қажет екенін еске түсіру үшін оқушыларға арналған «география, анықтама материалдар» деген кітап. Оқулықтар жұмыс істеген кезде оның материалдары бейне бір екі деңгейге жіктелмеген екенін көрсету қажет. Мәселен, негізгі текске көмекші матералды бөліп көрсеті үшін ұсақ шрифті (петит) қолданылады. Барлық тапсырмалар да негізгі және қосымша тапсырмаларға бөлінеді. Дүниежүзілік саяси және экономикалық карталарында болып жататын көптеген маңызды оқиғалардың оқулық беттеріне бірдей түсе қоймайтыны белгілі. Оның айқын мысалы бұрынғы көптеген түсініктер мен бағаларды бүтіндей дерлік өзгертькен соңғы жылдың оқиғасы. Оның үстіне, газеттер мен журналдар, радио мен теледидар, энциклопедиялар, анықтамалар, сөздіктер, географиялық атластар қайрылудың маңызы зор. Қосымша білім көздерімен осылайша жұмыс істеу сендердің ой-өрістеріңнің кеңеюіне, жалпы мәдениеттерін мен географиялық ой - пікірлеріңнің дамуына қазіргі заман әрбір адамға қажетті өзіндік өнерпаздық іс-әрекет дағдыларын меңгерулеріне жәрдемдеседі.

1. Қазіргі дүниежүзінің саяси картасы

Ұғымдар мен терминдер түйінді сөздерде ерекше шрифтімен берілген. Жаңа ғылыми терминдердің түсінігін сендер сол беттің төменгі жағындағы сілтемеден табасыңдар. Негізгі текске арнайы таңдап алынған карталар, графиктер, статистикалық кестелер мен фотосуреттер қоса берілген. Олар әдетте оқулықтың негізгі тексін қайталамай, қайта оны толықтыра түсті. Кітаптың қосарбеттерінде келтірілген елдердің «Мағлұматтары» осындай мақсатты көздейді. Сондықтан сендер оларды да текспен пара-пар білім көзі ретінде пайдалануға тырысыңдар. Х сыныпқа арналған географиялық атласқа да сілтеме жасалады. Негізгі тексте кейін қосымша текс берілген. Онда тақырыптың мазмұнына қатысты және «оқуға арналға шағын кітаптар» қызметін атқаратын қызықты фактілер іріктеліп алынған. Сендер негізгі тексті рет номері бар квадрат жақшаны көрсетіңдер. Бұл белгі қажет жерінде қосымша тексті пайдалануға бағдарлы одан кейін кітап сөресі келеді. Сендер ұсынылған кітаптарды мүмкіндігінше өз білімдерінің тереңдете түсу үшін пайдалануға тырысыңдар. Білім алу және икемділікті қалыптастыру блогына айрықша көңіл бөліңдер. Оқулықтың негізгі тексінде сендерге қажетті білімнің біразы берілген. Сендер қалған білімді текспен, карталармен, графиктермен, кестелермен, әдебиеттермен, дәптермен, кескін (дәптермен) картамен үнемі жұмыс жүргізе отырып, өздерің алуға тиіссіңдер. Бұл тапсырмалардың сипаты жөнінен күнделікті дәрежесі жөнінен де өзара айырмашылықтар бар. Олардың ішінде сендермен ерекше мақсатқа ұмтылушылықты және оқу мтериалын барынша терең меңгеруді талап етеді. Кейбір есептереді қажет ететін тапсырмаларды орындау үшін компьютерді немесе микрокалькуляторды пайдалануға тырысыңдар. өзіңді-өзің және жолдасыңды тексеру блогы. Негізінен оқу сынағы түріндегі бірқатар нақты сұрақтарды ауызша және жазбаша тапсырмадан тұрады. Сендер осылардың арқасында өздерің немесе

Сендер дүниежүзінің саяси картасын оқығансыңдар, онда сыныпта тарих пәнінен өткенде тағы да өтесіңдер. Шындығында оның қалыптасуы адамзат қоғамының бүкіл даму барысын қамтитын, ұзақ тарихи процесс. Ол көптеген ғасырлар бойында өзгере келе, мемлекеттердің пайда болуы мен ыдырауын олардың шекараларының өзгеруін жаңа жжерлердің ашылуы мен отарлануын, метрополиялар мен отарлардың пайда болуын, дүниежүзілік территорияларға бөлу мен қайта бөлуді бейнелейді. Алайда қазіргі дүниежүзінің саяси картасы ең алдымен экономикалық және әлеуметтік географияның ерекше тармағы саяси географияның оқып үйренетін объектісі болып табылады.

Елдердің саны мен топтастырылуы

Қазіргі дүниежүзілік саяси картасында 230 - ді ел мен территория бар олардың басым көптігі - егемен мемлекеттер. Сендер мұншама көп елді ең әуелі әр үлкен сандық белгілері бойынша топтастырып алу қажет болатынын білесіңдер.

2. Айналадағы ортаның ластануы.

Сендер табиғи байлықтарымен және экологиялық проблемалармен географияның курстарында -ақ таныса бастағансыңдар. Біз оларды оқып-үйренуді одан әрі жалғастырамыз. Мұның ерекше маңыздылығы жетекші мәселе. Ол географияны бәрінен гөрі практикамен, болжаумен көбіреу байланыстырады. Соңғы ондаған жылдар ішінде география ғылымында табиғат байлықтары географиясы, геоэкология, демалыс географиясы және т. и. и жаңа ғылыми бағыттар қалыптасты.

Географиялық орта туралы ұғым

«Табиғат» және «географиялық орта» деген ұғымдар мен ұқсас ұғымдар. Дегенмен олардың біріншісінің мағынасы мен географиялық қабықтың антропогенді ықпалдың әсерімен ұзақ эволюциялық дамуы «Жасанды табиғат» дейтініміздің яғни қалалардың суаттардың каналдардың, жолдардың т. б жасауы нәтижесінде пайда болады.

3. Дүниежүзі халықтарының географиясы

Сендер халықтар географиясымен өткен сыныптардағы география курстарынан таныса бастадыңдар. Дегенмен бұл тақырып әлі де қарастырылып біткен жоқ. 40 жылдары Н. Н. Баранский географиялық кітаптардың авторларын халыққа байланысты мәселелерге жете мән бермегені үшін қатты сынаған болатын. «Адамды. Ұмытқансыңдар!» - деп жазды ол. Ендігі жерде халықтар географиясы экономикалық және әлеуметтік географияның жақсы дамыған басты тармақтарының бірі болып отыр. Халықтар географиясы мен этногеографияның жапсарында этнография пайда болды. Сонымен қатар халықтар географиясы демографиямен сондай-ақ этнографиямен, тығыз байланысты сақтап отыр.

Дүниежүзі халықтарының саны: өте тез өсуі

Географтар мен демографтар өз жұмыстарында халық санағының деректерін кеңінен пайдаланды. ХІХ ғасыр басынан бері дүниежүзінде осындай екі мыңнан астам санақ өтті. Қазіргі кезде ондай санақ көпшілік дамыған елдерде 5 немесе 10 жылда 1 рет өтіп отыр.

4. Ғылыми - техникалық революция және дүниежүзілік шаруашылық

Сендер ғылыми-техникалық революция және оның қазірігі бүкіл дүниеге орасан зор әсері туралы білесіңдер. Сендер бұл тақырыпты оқығанда ҒТР - дың ерекшеліктері мен көріністері туралы неғұрлым толығырақ түсінік аласыңдар. Сендер үшін дүниежүзілік шаруашылықта мүлде жаңа ұғым болып табылады. Дүниежүзілік шаруашылықпен ҒТР-ды көптеген қоғамдық жаратылыстану және дәл ұғымдар зерттейді. Бірақ оларға тән географиялық тұрғылар экономикалық және әлеуметтік географияның бір тармағы ретінде дүниежүзілік шаруашылық географиясының қарастыратын объектісі болып табылады.

ЭТР - дің ұғымы

Адамзат өрокениетінің бүкіл дамуы ғылыми - техникалық прогресспен тығыз байланысты. Алайда осы прогресс құрамында өндіргіш күштерінің жедел және терең өзгерістерінің жеке кезеңдері болып тұрады. XVIII-XIX ғ. бірқатар елдерде қол өндірісінен ірі машина өндірісіне өтуді жария еткен елдер кәсіп төңкерістері кезеңі осындай еді. Оның үстіне ХХ ғасыр ортасында басталған қазіргі ҒТР кезеңі тап осындай еді.

Ғылыми - техникалық рефолюция ғылымының тікелей қоғамның өндіргіш күштеріне айналуына негізделіп, адам баласының өндіргіш күштерінің сапа жағдайынан түбейлеу өзгергендігі болып табылады.

9. 1. Артта қалған мемлекеттер

Алайда шетелдік Еуролада әлі де айтарлықтай артта қалған, негізінен өнеркәсіпті бірқатар аудандар бар. Оның жарқын мысалы - ел территориясының 40% -ін алып жатқан Оңтүстік Италия. Мұнда халықтың 35%-тен астамы және өнеркәсіпте еңбек ететіндердің 18%-і ғана шоғырланған. Жан басына шаққанда халықтың табысы Солтүстіктегіге қарағанда екі есе дерлік аз. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі, аграрлық секторда халықтың айтарлықтай көп қоныстануы салдарынан Оңтүстіктен 5 млн. -нан астам адам көшіп, тұтас аудандар қаңырап қалды деуге болады.

10. 1. Экономикалық интеграция

Дүниежүзілік шаруашылық пен географиялық еңбек бөлінісі дүниежүзінің барлық елдерін қамтып болғаннан кейін, соңғы онжылдықтарда енді жан жағынан гөрі, тереңге қарай өсуде. Олар күрделеніп, жаңа формалар табуда. Халықаралық маманданудың және айырбастың тереңдеуі бірқатар елдердің ұлттық шаруашылығының ерекше етене «кірігіп» кетуіне себепші болады. Сөйтіп, халықаралық географиялық еңбек бөлінісінін жаңа, жоғары сатысы - халықаралық экономикалық интеграция пайда болды. Ол жеке елдер тобының олардың мемлекетаралық келісім саясаты негізінде тым терең және тұрақты өзара байланыстарда дамуының заңды процесі болып табылады.

11. 1. АҚШ

Территориясының көлемі жөнінен АҚШ дүние жүзінің елдері ішінде төртінші орынды алады. Мемлекеттік құрылысы бойынша АҚШ - 50 штаттан тұратын федерациялы республика. АҚШ халқының саны жөнінен де дүние жүзінде үшінші орын алады. Иммиграция қашан да АҚШ халқының санына зор ықпал етіп келеді және солай бола береді де. АҚШ халқының ұлттық құрамын қалыптастыруда жаппай иммиграция шешуші рөл атқарады. Қазіргі американ ұлты - бұл ең алдымен әлемнің әр түрлі бөліктерінен, әсіресе Еуропа мен Африкадан қоныс аударушылардың этникалық араласуы мен қосылуының нәтижесі.

11. 2. Еуропа елдеріне мінездеме

Шетелдік (ТМД елдеріне қатысты) Еуропа 500 млн. адам халқы бар 5, 1 млн. км территорияны қамтиды. Мұнда тарихи тағдырларының ортақтығымен, тығыз саяси, экономикалық және мәдени қатынастармен өзара байланысқан 40 шақты егемен мемлекет орналасқан. Шет елдік Еуропа - дүниежүзілік өркениет ошақтарының бірі, Ұлы географиялық ашылулардың, өнеркәсіп төңкерістерінің, қала агломерацияларының, халықаралық экономикалық интеграцияның отаны өздерің білетіндей «еуропоцентризм» дәуірі келмеске кеткенімен, бұл аймақ қазіргі кезде де дүниежүзілік саясат пен экономикада өте маңызды орын алады.

11. 4. Шығыс Еуропа елдері

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс