Табыстар мен шығыстарды тану (ҚЕХС 18) және меншікті капитал есебі

Жоспар
Кіріспе

1 Табысты есептеу
2 Меншікті капитал есебі
3 Қаржылық есептілікті ұсыну (ҚЕХС 1)

Әр түрлі операциялармен жағдайдарынан туындайтын Табысты есептеуі «Табыс» 18 ХҚЕС сәйкес жүргізілуі қажет.
Табыс - өзінің капиталының өсімі, меншік иесінің шотына салымдар арқылы өзіндік өсудің қорытындысы болып келетін ұйымдық істің кезінде пайда болатын кезеңдегі экономикалық пайданың жалпы түсімі.
Табыс әділетті алынған құнмен немесе алынатын сыйақы бойынша өлшенеді.
Әділеттік құн – екі жақтың тәуелсіз операциялардың жүзеге асырғысы келетін, операцияны жүзеге асыру кезінде жақсы хабардар болған активерді айырбастау немес орындау сомасы. Тауарлардың және қызметтердің, айырбастаудың өлшемі және сипаты бойынша ұқсас тауарларды және қызметтерді айырбастау кезінде табысты пайда болдыратын операция ретінде қарастырылмайды.
Тауар және қызметті жақсы тауар және қызметке айырбастау кезінде айырбастау өзгертідген ақша қаражаттар сомасына немесе олардың эквиваленттеріне, алынған тауарлар және қызметтердің ғаділетті алынған құнын өлшеуші табыс болып келеді.
18 ХҚЕС сәйкес келесі нәтижие бойынша алынған жеке табыстарды айыра білу қажет:
- тауарды сатудан;
- қызметті көрсетуден;
- пайыз, роялти, диведендтерді алып келетін басқа ұйымдармен компания активтерін қолдану.
Тауарды сатудан алынған табыс келесі шарттар қанағаттандырылғанда ғана танылады:
- ұйым тауарға өзіндік құқығы бар мағыналы тәуекелді және сияқыны сатып алушыға берді;
- өзіндік құқығымен қауымдастырылған деңгейді басқару да енді қатыспайды. Сонымен бірге сатылатын тауарларды бақыламайды

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Табыстар мен шығыстарды тану (ҚЕХС 18) және меншікті капитал есебі
Әр түрлі операциялармен жағдайдарынан туындайтын Табысты есептеуі Табыс 18 ХҚЕС сәйкес жүргізілуі қажет.
Табыс - өзінің капиталының өсімі, меншік иесінің шотына салымдар арқылы өзіндік өсудің қорытындысы болып келетін ұйымдық істің кезінде пайда болатын кезеңдегі экономикалық пайданың жалпы түсімі.
Табыс әділетті алынған құнмен немесе алынатын сыйақы бойынша өлшенеді.
Әділеттік құн - екі жақтың тәуелсіз операциялардың жүзеге асырғысы келетін, операцияны жүзеге асыру кезінде жақсы хабардар болған активерді айырбастау немес орындау сомасы. Тауарлардың және қызметтердің, айырбастаудың өлшемі және сипаты бойынша ұқсас тауарларды және қызметтерді айырбастау кезінде табысты пайда болдыратын операция ретінде қарастырылмайды.
Тауар және қызметті жақсы тауар және қызметке айырбастау кезінде айырбастау өзгертідген ақша қаражаттар сомасына немесе олардың эквиваленттеріне, алынған тауарлар және қызметтердің ғаділетті алынған құнын өлшеуші табыс болып келеді.
18 ХҚЕС сәйкес келесі нәтижие бойынша алынған жеке табыстарды айыра білу қажет:
- тауарды сатудан;
- қызметті көрсетуден;
- пайыз, роялти, диведендтерді алып келетін басқа ұйымдармен компания активтерін қолдану.
Тауарды сатудан алынған табыс келесі шарттар қанағаттандырылғанда ғана танылады:
- ұйым тауарға өзіндік құқығы бар мағыналы тәуекелді және сияқыны сатып алушыға берді;
- өзіндік құқығымен қауымдастырылған деңгейді басқару да енді қатыспайды. Сонымен бірге сатылатын тауарларды бақыламайды;
- табыстың сомасы сенімді өлшенген;
- операциямен байланысты экономикалық пайданың ұйымға түсуі мүмкін;
- операциямен байланысты және күтілетін шығындар сенімді өлшенуі мүмкін.
Қызмет көрсету.
Табыс, егер келісім нәтижиесі сенімді бағаланса баланс күніне тоқтату деңгейінде танылады. Шарт бойынша шарт егер кеткен шығындардың күтілетін өтем деңгейінде танылады.
Келісім нәтижиесі келеше шарттарды орындау кезінде сенімді бағаланады:
- табыс сомасы сенімді өлшенуі керек;
- келісіммен байланысты экономикалық пайданың ұйымға түсуі мүмкін;
- келісімнің аяқталу деңгейі есептілік күніне сенімді анықталуы мүмкін;
- келісімнің аяқталуы үшін келісімді және шығындарды орындау кезінде кеткен шығындар нақты анықталуы мүмкін.
Егер келісім нәтижиесі нақты бағаланбаса, онда табыс қайтарылып алатын шығындар мөлшерінде танылады.
Пайыздар, роялти және дивидендтер.
Табыс пайыз, роялти, диведендтерді алып келетін басқа ұйымдармен компания активтерін қолдану қолданылатын келісіммен байланысты экономикалық пайда ұйымға түскенде және табыс сомасы сенімді өлшенгенде танылады.
Табыс келесі негіздерде танылады:
- пайыздар активтердің тиімді табыстылығын ескергенде уақытша пропорционал негізінде танылады;
- роялти арнайы шарттың мазмұнына сәйкес есептелу әдісі бойынша танылады;
- дивидендтер акционерлердің пайданы алу құқығын орнатқанда танылады.
Табыстың танылуы мезеті:
- табысты беру кезіндегі танылуы (мезеті);
- сатудан кейінгі табыстың танылуы;
- сатуға дейінгі табыстың танылуы.
Табысты беру кезіндегі танылуы.
Табыстың танылуы үшін шарттарды, шарттың орындалуы және тауарды немесе қызмет көрсету кезінде беру мезетінің орындалуында алынған табыс мүмкіндігі. ТМҚ сату кезіндегі табыс сату күнінде танылады, яғни ТМҚ клиентке берілген түні.
Қызмет көру табысы қызмет көрсеткен кезде танылады. Бұл әдіс - сату мезеті әдісі деп аталады.
Мерзімі кейінгіге қалдырылған табыс. Журналға жазылуды сататын компаниялар немесе авикомпаниялар қолда бар қаржыны тауардың немесе қызметтің жеткізілгеннен кейін алады. Дегенмен өткізу критериялары қанағаттандырылған, өнім жеткізілгенге дейін табысты алу үдерісі толық болып келмейді.
Осы жағдайдан қолда бар қаржының келуі табыс болып келмейді, бірақ ТМҚ-ны беруді және өткізу міндеті салтаңдатылады. Бұл міндет мерзімнің кейінге қалдырылған табыс немесе алынбаған табыс деп аталады. Ол табыс жеткізіліп немесе қызмет көрсетілгенше дейін табыс деп танылмайды.
Сатудан кейінгі табыстың танылуы.
Кейбір жағдайларда табыстың танылу критериясы қанағаттандырылмайды және тауардың немесе қызметтің клиентке ұсынылған кезінде де.
Кейбір өнеркәсіп саласын да, яғни кітап өндіруші немесе жабдықтарды дайындау сияқты, клиенттерге көптеген созылған уақыт кезінде және нақты бір жағдайлар кезінде тауарларды қайтарып беру құқығы беріледі. Өнімді ұсынғаннан кейін нақты анықтау мәселесі туындайды: қорытындылай келген кезде қай сома өткізуші болып келеді.
Қайтарып алу құқығы бар сату;
Егер сатушы тауарды қайтару тәуекелділігіне кез болса, онда табыс бухгалтерлік есептеуде келесі шарттар қанағаттандырылмағанынша көрсетілмеуі қажет:
- сатып алушы үшін сатушының бағасы нақты тіркелген немесе сату күніне анықталған;
- ұсыну төлемінің орны бар немесе сатып алушы сатушыға төлеймін деп міндеттенді, және бұл міндет өнімді қайта сату кезінде шарт болып келмейді;
- сатушының алдында сатып алушының міндеті егер ұрланса, жеке шешім немесе өнімнің бұзылуы кезінде өзгермейді;
- сатушы алдындағы қайта сатуына байланысты сатып алушының алдында арнайы міндеттемелері жоқ.
Табыс егер кәсіпорынмен тауардың бұзылуына байланысты сомасының қайтарылуы мүмкін болмаса, ал нарықта тауарды қайтаруы көзделмегендіктен танылмайды. Сатудан алған табыс тауардың сатылған құны және табыс қайтарып алу құқығының мерзімі біткенге дейін кейінге қалдырады.
Сатуға дейінгі табыстың танылуы.
Кейбір жағдайларда табыстың алу үдерісі ұзақ болып келеді және бірнеше есептік кезеңде жалғасып келеді. Оларға мысал болып, үлкен кемелердің құрылысы, мұнайды табу бойынша жабдықтарды өндіру болып келеді.
Негізінде құрылысшы сатып алушыға жөнелтпе құжат жазып береді, жасалған жұмыс акті деп аталады. Құрылыстың аяқ кезінде көптеген жасалған жұмыс актілері төленетін болады. Егер құрылысшы (сатушы,) құрылыстың аяқталуын табысты тану үшін тосса, қаржы есептілігіне қосылған табыстар және шығындар туралы ақпарат уақытында және нақты болады.
Осындай жағдайларда табыстығ танылуының бірнеше әдістері бар:
- орындау пайызының әдісі - табыстар, шығындар және жалпы пайда әр есептік кезеңде құрылыс жобасының пайызды бағалау негізінде аяқталуы танылады;
- аяқтау пайыз әдісі - үзілмеген сату шарт бойынша жасалған жұмыс мөлшерінде жүргізіледі және егер тұтынушы уақытында ақпарат ұсынып отырса табыс шарттың аяқталуына дейін танылуы керек.
Шығындар - шығындану немесе активтерді қысқарту немесе табысты алу бойынша шаруашылық бірлік ісінің нәтижиесінде пайда болған міндеттердің экономикалық ресурстарының азайтылуы.
Есептік кезеңдегі табыстың өлшеніп және табыс қағидасына сәйкес осы кезеңдегі шығын өлшемінің қағидасы қолданылады.
Меншікті капитал есебі
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кәсіпорындар өзінің құрылуы барысында, яғни шаруашылық қызметпен айналысу үшін белгілі бір мөлшерде мүліктерге ие болуы тиіс. Осы жоғарыда аталған мүліктердің ақшалай өлшемге айналдырылғандағы жиынтығы ұйымның меншікті капиталы болып саналады. Кәсіпорын алғашқы құрылған ккезде оның капиталы ҚР заңында қаралған мөлшерден кем болмауы тиіс және де ол сол ұйымның құрылтайшыларының, акционерлерінің ақшалай, заттай және басқадай түрде қоғамға қосқан үлестерінен құралады. Бұл сома яғни кәсіпорынның капиталы осы ұйымның қызметі барысында тапқан таза табысы және басқа да көздерден, тегін түскен мүліктер мен ақшалай қаржылар есебінен өсіп отырады.
Жарғылық капитал - арнайы органдардағы меншіктіктің пайда болдыру және тіркеу кезіндегі кәсіпорынға салынатын сома қаражаты.
Жаңадан құрылған кәсіпорындар үшін жарғы капиталы оның құрылтайшыларымен енгізілген қаражатынан алынады. Жарғы капиталы қатысушылар салымынығ сомасына тең немесе акция жазылымына жүргізілу сомасында құрылтайшылар құжаттарында тіркелген. Жарғы капитал салымы көлеміне ақша қаражаттары, материалды емес активтер, негізгі қаражаттар, тауар материал қорлары және басқа да активтері қабылданады. Акционерлік қоғамның жарғы капиталы өткізілген акциялардың номиналды құны бойынша бағаланады. Типтік жоспар шотындағы жарғы капиталының жағдайы және айналымы туралы ақпараттардың қорытындылануы үшін 50 бөлімше шоты арналған: Жай акциялар 5010 шоты; Артықшылықты акциялар 5020 шоты; Салымдар және үлеспұлдар 5030 шоты. 5010, 5020 шоты акционерлік қоғамдарда жарғы капиталын есептеу үшін арналған. 5030 шоты серіктестік жарғы капиталына енгізілетін активтерді есептеу үшін арналған. 5010-5030 шоты бойынша сальдосы кәсіпорынның құрылтайшылық құжаттарында тіркелген жарғы капиталының мөлшеріне сәйкес келуі қажет. 5000 бөлімше шотындағы өзгерістер жарғы капиталы мөлшерінің қайта тіркеу және нақты тәртіпте жүзеге асатын жарғы капиталының азаюы немесе өсу жағдайлары кезінде өндіріледі. Құрылтайшы құжаттарында қарастырылған қатысушылар салым сомасында кәсіпорынмен оның жарғы капиталын тіркеуден кейін Төленбеген капитал Дт 5110 өткізбесінде көрсетілген, Кт 5010-5030.
Резервтік капитал - келешекте болуы мүмкін зияндармен шығындардың орнын толтыруға арналып кәсіпорынның өзінің таза пайдасынан бөлінген меншіктік капиталыныңбір бөлігі.
Резервтік капиталдың мөлшері мен ұйымның жарғысында қаралады.
Бөлінбеген пайда - кәсіпорынның жалпы кірісінен барлық жұмсалған шығындрды басқадай бағыттарға пайдаланған сомаларын шегеріп тастағандағы қалған бөлігі болып табылады.
Қаржылық есептілікті ұсыну (ҚЕХС 1)
Кәсіпорын есептілігі - өткен жылдағы жұмысының шартымен нәтижиесін сипаттайтын көрсеткіш жүйесі.
ҰСҚЕ 2 сәйкес қаржы есептілігі: бухгалтерлік баланстан, табыс және шығыс туралы есептіліктен, қаржы қаражатының айналымы туралы есептіліктен, өзіндік капиталдағы өзгерістер туралы есептіліктен, қаржы есептілігіне түсініктеме хаттан құралады.
Субъектінің жылдық қаржы есептілігінің кезеңі болып 1 қаңтардан 31 желтоқсанға дейінгі күнтізбелі жыл саналады. Меншіктік иелер басқа кезеңді құрастыра алады, бірақ жылына бір рет, және қаржы есептілігін ұсыну мерзімін анықтай алады, бірақ есептілік жылдың 30 сәуіріне дейін.
Заңды тұлғаның қаржы есептілігі қызықтырылған пайдаланушыларға жариялануға ашық деп саналады.
Бухшалтерлік баланс нақты күнге кәсіпорынның қаржылық жағдайын көрсетеді. Баланс түрлері: ұйымдық (кіріс); жойылу.
Қаржы есептілігін ұсынуы және дайындығы үшін концептуалды негізінде қаржы есептілігінің негізгі элементтеріне анықтама берілген: активтер, міндеттемелер, өзіндік капитал, табыстар, шығыстар. Бухгалтерлік баланс субъектілерде бар активтерді, өзіндік капиталын, міндеттемелерін көрсетеді. Бухгалтерлік баланста активтермен міндеттері ұзақ мерзімді және ағымды болып жіктеледі. Бухгалтерлік баланста келесідей көрсеткіштер бар.
Ағымды активтер:
- ақша қаражаттары;
- дебиторлық қарыз;
- тауар материалды қорлар.
Ұзақ мерзімді активтер:
- дебиторлық қарыз;
- инвестициялар;
- негізгі қаражаттар;
- материалды емес активтер.
Қысқа мерзімді міндеттемелер: кредиторлық қарыздар.
Ұзақ мерзімді міндеттер:
- кредиторлық қарыздар;
- несиелер.
Өзіндік капитал:
- бөлінбеген табыс;
- резервті капитал;
- жарғы капиталы.
Ағымды активтерде есептік күннен бір жыл ішінде алынған дебиторлық қарыздар көрсетіледі. Ағымды міндеттемелерде есептіктен кейінгі бір жыл ішіндегі төлеулерге жататын ұзақ мерзімді міндеттердің бір бөлігі және қысқа мерзімді несиелер көрсетілуі қажет.
Табыс және шығыс туралы есептілік келесідей көрсеткіштерден тұрады:
- өнімді өткізуден табыс;
- өткіліген өнімнің өзіндік құны;
- жалпы табыс;
- қаржыландыру табысы;
- басқа да табыстар;
- көрсетілген қызмет және өнімді өткізуге кеткен шығыс;
- шығысты әкімшелендіру;
- қаржыландыру шығысы;
- басқа да шығыстар;
- үлестік қатысу әдісі бойынша ескерілетін ұйымдардың шығындар табыстар үлесі;
- жалғастырылатын іс кезеңіне табыс (шығыс);
- тоқтатылатын іс кезеңіне табыс (шығыс);
- салықтандыруға дейінгі табыс (шығыс);
- корпоративті табыс салығына шығындар;
- азшылық үлесінің шегеруіне дейінгі кезеңге қорытынды табыс шығыс;
- азшылық үлесі;
- кезең қорытындысының табысы (шығыс);
- акция табыс.
Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептілігіндегінің құрамындағы ақпарат төмендегілер туралы хабар бере алады :
есептілік периоды ішінде ұйымның ақша қаражатының күйі болғаны;
кәсіпорынның қандай қызмет түрлерінің немесе қаржыландырудың қандай қайнар көздерінің үлкен өлшемі арқылы, қандай кіші өлшемде - ақша қаражатын генерациялайды;
кәсіпорын генерирленген ақша қаражатын қайда бағыттайды; ақша қаражатының қозғалыс көлемі кәсіпорынды кеңейту және қызметін ықшамдау (оның пайдалылығын жоғарылату) мақсатымен өзіне меншікті активтерді (жылжымайтын мүлік, ғимараттар және жабдықтар) инвестициялау үшін жеткілікті ме немесе ұйым өз жұмыс жасау сүйемелдеуіне бағыттап жатыр, немесе ақша қаражатын өз қызметіне көмектесу үшін жібере ме;
ұйымдардың үлесті немесе борыш құралдарын сатып алу жолымен, басқа ұйымдарға инвестицияларды жүзеге асыратын, ұйымда бос ақша қаражаты бар ма;
ұйым ақша түрінде өз акционерлеріне жарнакірістерді (дивидендтерді) төлей ме;
қандай дәрежеде мынадай ақшасыз операциялар (ақша қаражатының қолдануын талап етпейтін операциялар) ұйым табыстылығының деңгейіне ықпалын тигізеді: тозу, бартерлік операциялар, валюталардың айырбас бағыттарының өзгеруі нәтижесінде пайда болған іске асырылмаған пайда.
Ақша қаражатының қозғалысы мен олардың эквиваленттері туралы қызметінің үш түрі бойынша ақпарат ұсыну, экономикалық шешімдердің қабылдау үшін, қаражат есептілік пайдаланушыларын пайдалы ақпаратпен қамсыздандыруын рұқсат етеді.
Пайдаланушыларымен қаржылық ақпаратты қабылдау үшін ақша қаражатының ағымдары келесі қызметтен түскен ағымдарға жіктеледі:
операциялық қызметтен;
инвестициялық қызметтен;
қаражаттық қызметтен.
Ақша қаражатының қозғалысы туралы есебінде ұсынылатын ақпарат пайдалылығы 12 кестеде берілген.
Кесте - Ақша қаражатының қозғалысы туралы есебінде ұсынылатын ақпарат пайдалылығы

Қызмет түрі
Пайдаланушыларға арналған ақпараттың пайдалылығы
1
2
Операциялық
Операциялық қызмет нәтижесінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.