Дебиторлық борыштар аудитi

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кiрiспе . . . 3

1 тарау. «Қос қанат» ЖШС-не жалпы сипаттамасы . . . 5

1. 1. Дебиторлық борыштар есебін ұйымдастыру . . . 5

1. 2. «Қос қанат» ЖШС-нiң есеп саясаты . . . 9

11 тарау. Дебиторлық борыштар есебi . . . 12

2. 1. Дебиторлық борыштар есебiнiң мақсаты . . . 12

2. 2. Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлер борышының есебi . . . 13

2. 3. Күмәндi дебиторлық борыштар . . . 37

111 тарау. Дебиторлық борыштар аудитi . . . 47

3. 1. Дебиторлық борыштар аудитiнің мақсаты . . . 47

3. 2. Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлер борышының аудиті . . . 49

3. 3. Күмәндi дебиторлық борыштар резерв есебінің аудиті . . . 52

Қорытынды . . . 67

Пайданылған әдебиеттер тiзiмi . . . 70

Кіріспе

Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ борыштары - Дебиторлық борыштары / Алынуға тиіс шоттар/ деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек борышы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Өтелетін /алынатын/ уақытына қарай алынуға тиісті дебиторлық борыштар ағымдағы алынуға тиісті борыштар және ұзақ мнрзімді алынуға тиісті борыштар болып екіге бөлінеді. Бұл борыштардың есебі «Алынуға тиісті шоттар бөлімінің шоттарында есептеледі.

Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын /өтелінетін/ дебиторлық борыштар ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың катарына жататындар:

ағымдағы активті сатып алуға төленген аванстық /алдын ала төленген/ төлем;
тапсырылған /берілген/ шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар;
вексельдер бойынша алынуға тиісті борыштар;
негізгі ұйымдар мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық борыштар;
ұйымның лауазымды адамдарының /тұлғаларының/ дебиторлық борышы:
басқадай дебиторлық борыштар.

Кәсіпорынның балансындағы алынған вексель деп аталатын бабындағы сома басқа заңды немесе жеке тұлғалардың ұйымға вексель бойынша төлейтін ресми берешегі болып есептелінеді. Алынуға тиісті шоттар бойынша шоттар /дебиторлық борыштар/ иелік ету хұқығымен қоса, заңды құқығымен байланысты актив болып саналады. Қорытындылап айтатын болсақ « дебиторлық борыш» дегеніміз, бұл - иелік ету құқығын қосқандағы заңды құқықтармен байланысты активте қамтылған алдағы уақыттағы экономикалық тиімділік.

Ұйымның қаржы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына дебиторлық борыштардың айналымы жатады. Яғни дебиторлық борыштардың есептелген уақыты мен өтеу уақытының арасындағы мерзім күндерінің саны. Ұйымның дебиторлық борышы оған байланысты кіріс танылған жағдайда ғана анықталады.

Дипломдық жұмыста «Қос қанат» ЖШС нің мәліметтерін негізгі ала отырып, ізденіс жасадым.

Дипломдық жұмыс кіріспе, 3 тараудан және қорытындыдан тұрады.

1 тарау. «Қос қанат» ЖШС - не жалпы сипаттамасы

1. 1. Дебиторлық борыштар есебін ұйымдастыру

Дебиторлық борыштар сатылған өнімдер мен тауарлардың құнынан баға жеңілдіктерін және қайтарылған тауарлардың құнын алып тастағандағы қалдық сома бойынша есептеледі. Бір жылдан астам уақыт бойы алынбаған дебиторлық борыштар «Ұзақ мерзімді дебиторлық борыштар» болып есептеледі. Дебиторлық борыштардың пайда болған /есептелінген/ уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзімге байланысты пайыздар бойынша кірістер көп жағдайларда ескерілмейді. Кәсіпорындар өздерінің тауарларын сатқанда кейде сатып алушыларға баға жеңілдіктерін береді. Ұйымдардың мұндай қадамға бару басты себебі сатып алушыларды қызықтыру арқылы сатылатын тауарларының көлемін арттыру болып табылады. Сонымен қатар баға жеңілдіктерін пайдалану ұйымның күмәнді борыштарының сомасын қысқартуға үлкен әсер етеді. Халықаралық тәжірибеде баға жеңілдіктері терминімен /сөзімен/ бірге сауда жеңілдігі термині /сөзі/ қатар қолданылады. Өз экономикасын нарықтық жолмен жүргізіп келе жатқан елдердегі ұйымдар сауда жеңілдігін тауарларды сатудағы жарнама ретінде пайдаланады. Ұйымдардың сауда жеңілдігін қолданыуының мақсаты баға жеңілдіктерін пайдаланғандағы жағдаймен бірдей деп айтуға болады.

Кейбір жағдайларда сапасының төмендігінен немесе тауарлардың ақау болу есебінен сатылған тауарларды қайтаруға тура келеді. Бұндай тауарларды қайтарып алу сатушы ұйымдар үшін тиімсіз болады. Сондықтан да кәсіпорын сатып алушы заңды немесе жеке тұлғаның осы тауарлар бойынша борыш сомаларының мөлшерін қысарту туралы талабын қабылдауға келісуіне тура келеді. Әрине атаулы жеңілдікті жасау ұйымның келіп /алынуға/ тиісті табыстарының көлемін азайтатындығы сөзсіз. Бұл жағдайда ұйымның бухгалтериясында жасалынған жеңілдік сомасына:

Д-т: Баға шегерімі - шоты

К-т Алынуға тиісті борыштар - шоты

түріндегі бухгалтерлік жазуы жазылады.

Егер сатылған тауар ұйымға қайтарылған болса, ол үшін жазылатын бухгалтерлік жазу мына түрда бейнеледі:

Д-т: Сатылған тауарлардың қатарылымы - шоты

К-т: Алынуға тиісті борыштар - шоты

Кәсіпорындардың бухгалтериясы дебиторлық борыштар есебін жүргізу барысында мына төмендегі аталған құжаттарды /есептік тіркелімдерді/ қолданады:

нөмірі 7 - Журнал-ордер - «Жұмысшылар мен басқа да тұлғалардың борышы» деп аталатын шотының кредиті бойынша;

нөмірі 8 - Журнал-ордер - «Алынуға тиісті қосылған күн салығы, «Есептелген пайыздар», «Басқадай дебиторлық борыштар» және «Берілген аванстар» деп аталатын шоттардың кредиті бойынша;

нөмірі 9 - Журнал-ордерге қосымша тізімдеме - «Берілген аванстар» шотының дебиті бойынша;

нөмірі 10 - Журнал-ордер - «Күмәнді қарыздар бойынша резерв», «Алдағы кезең шығындары» шоттарының /несие/ кредит бойынша;

нөмірі 11 - Журнал-ордер - «Сатып алушылар және тапсырыс берушілердің борышы» шотының және еншілес /тәуелді/ серіктестердің дебиторлық борышы» шотының кредиті бойынша жүргізіледі.

Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер және басқадай дебиторлармен есеп айырысудың есебі бойынша жоғарыда аталып өткен тіркелімдерден басқа дебиторлық борыштардың есебіне талдамалық /аналитикалық/ есептің карточкалары, ажырату парақшалары /қағаздарын/, бухгалтерлік анықтамаларды және тағы да басқа тіркелімдер /құжаттар/ қолданылады. Жалпы есеп тіркелімдерін толтыру шаруашылық операцияларының мазмұнын сипаттайтын бухгалтерлік жазулардың жиынтығын анықтау үшін керек. Контировка деп аталатын бұл процедура шоттардың мәнін ашып корреспонденциялар құруды білдіреді және де дұрыс көрсетіп, бөлімдері бойынша топтастырулары тиіс. Бүгінгі таңда шоттар корреспонденциясын еөрсетудің жеңіл нысаны ретінде комьютерлік өңдеулермен белгілі бір бағдарламалық пакеттер қолданылуда. Айта кететін жағдай, көптеген ағылшын тілдес мемлекеттерде, мысалы: АҚШ -та біртұтас шоттар жоспары жоқ, Әрбір корпорацияның мамандары өздеріне ыңғайлы, тиімді деп санайтын жоспарды өздері құрайды. Бір жағынан мұндай шешім бухгалтер мамандығының әдістемелік шешімдер таңдауында біршама тәуелсіздігін көрсетсе, екінші жағынан мәліметтерді сәйкестендіруде немесе мамандардың бір кәсіпорыннан екіншіне ауысуы кезінде қиындық туғызады. Алайда кәсіпорындардағы құрылатын шоттар жоспарына халықаралық стандарттар мен ұлттық кәсіби бірлестіктермен қалыптасқан белгілі бір бухгалтерлік стандарттар ықпалын тигізеді.

Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартында /соның ішінде Америка Құрама Штаттарының бухгалтерлік есеп стандартында/ ұйымның бухгалтерлік есеп жүргізу қолданатын барлық бланкілері үшін міндетті ортақ есеп беру формалары қарастырылмаған. Есеп нысанын таңдау құқығы толығымен бас бухгалтердің құзырында, яғни ол алғашқы құжаттарды топтастырудың ең қарапайым әдісін таңдап, шоттар кореспонденциясын жүргізуге міндетті. Шоттарға келетін болсақ, олар негізгі есеп тіркелімдерінде үнемі қатысатын, эпизоттық болып бөлінеді және олар басқадай оперцияда қолданылады. Дебиторлық борыштар шоттарында есептелетін сомалардың дұрыстығы мен олардың толықтығын бақылау үшін түгендеу жүргізілуі қажет, ол құжаттар бойынша шоттарды кореспонденцияланатын шоттармен салыстыру арқылы жүргізіледі. Мұндағы басты мақсат - әрбір шоттағы сомалардың сәйкестігі мен дұрыстығын, толықтығын анықтау болып табылады.

Шетелдік сатушылар, сатып-алушылардың сатып алған тауарлары үшін төлемдерін басқа бір үшінші тұлғаға несиелік карточкадардың көмегімен аударып, есеп аударуға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда сатып алушы несие берушімен несиелік келісім-шартқа тұрып, несиеліе карточка алады және оны сатып алу кезінде қолданылады. Егер сатушы ақша орнына карточка алса, онда ол несие берушіге шот жазып береді, ол шотта сатып алу барысындағын несиелік карточканың штампы мен сатып алушының қолы тұрады. Содан кейін сатушы шотты несие берушіге жіберіп, одан тиесілі ақшаны алады. Мәміледе несие берушілердің (кредиттік карточкаларды ұстайтын фирмалар) қатысуы сатушы үшін экономикалық жағынан тиімді, өйткені оған сатып алушы үшін несие алудың қажеті жоқ. Несие карточкалар бойынша сату есебін жүргізудің екі тәсілі бар.

Бірінші жолы - сатушы несие беруші компанияның төлемін күтуі керек.

Екінші жолы - сатушы сату барысында бірден ағымдағы шотқа квитанцияны енгізеді.

Соңғы тәсіл банк жүйесімен байланысты несиелік карточкамен жүргізетін сатуға тән, ыңғайлы тәсіл болып келеді. Басты нәрсе - сату уақытысында анықтау болып табылады, яғни сатып алушыларға тиеліп жіберлген немесе жөнелтілген тауарлардың /жұмыстар, қызметтер/ қашан сатылуын тануында. Бухгалтерлік есептің көзқарасымен қарағанда, тауарлардың тиелуімен сатып алушыға қаржылық және есеп айырысу құжаттарының ұсынылуы, тауарлардың сатылғанылығы деп танылады. Бухгалтерлік есептің көзқарасынан қарағанда, тауарлардың тиелуі мен сатып алушыға қаржылық және есеп айырысу құжаттарының ұсынылуы сатылған сатылған тауарлар деп танылады. Ондай сатылған тауарлар үшін әзірге ақша қаражаттары келіп түспегенннің өзінде табыс көрсетілетін болса сәйкесінше салық салу қажет. Бұл жағдайда сатып алушы төлемді кешіктіруі мүмкін немесе тіпті төлемеуі де мүмкін. Әсіресе, бұл салық төлегенде байқалады. Осымен қатар бухгалтерлік есепті халықаралық стандартқа сәйкес жүргізу міндеттемелердің орындалуының бұл жолын, келісім шарттың орындалуына жауапты түрде қатысушының араласуын талап ететіндігін көрсетіп отыр. Осыған орай комтьютерлік технологтя берілген әдістің барлық іс әрекеттерін автоматты түрде есептеуге мүмкіндік береді.

Дебиторлық борыштар субъектілердің қаржы-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есептің бас шоттар жоспарындағы 3-бөлім «Дебиторлық борыштар» бөлімінің келесідей бас шоттарында келесідей бөлімшелерінде бейнеленеді:

«Сатып - алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы».

«Күдікті қарыздар бойынша резервтер».

«Еншілес /тәуелді/ серіктестіктердің дебиторлық борышын».

«Басқадай дебиторлық борыш».

«Берілген аванстар».

Яғни осы жоғарыда аталған баптар бойынша кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан алашақ сомалары дебиторлық борыш болып табылады.

1. 2. «Қос қанат» ЖШС-нiң есеп саясаты

Жаңа экономикалық қатынастар, әртүрлі меншіктердің үлгідері, бухгалтерлік есеп стандарттарына көшуіне байланысты жаңа бухгалтерлік есеп саясатын ұйымдастыруды талап етеді. Осыған орай 1-БЕС «Есеп саясаты және олардың қолдану тәсілдері» жөнінде ресми құжат қабылданған. Стандартқа жазылған есеп саясатының маңызы шаруашылық субъектілердің қаржылық нәтижеге жету мақсаты әсер етуші және кәсіпорын басшыларының таңдап алған тәсілдері мен ереже-әдістері болып табылады.

Кәсіпорынның есеп саясаты бухгалтерлік есептің дұрыс ұйымдастыруына және қаржылық қорытынды есеп көрсеткіштерінің маңызы мен қалыптасуына әсер етуші процесс. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» Қазақстан Республикасының заңы мен Бухгалтерлік есеп принциптерінде кәсіпорын өзінің есеп саясатын құруы барысында бұйрық немесе жарлық бойынша қажетті құжаттар тізімін бекітуі керек. Бұл бекітілген құжаттардың қатарына мыналар жатады:

бухгалтерлік есептің уақтылы және есеп берудің толық тиісті талаптарына сәйкес жүргізілуі;
бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылатын синтетикалық және аналитикалық шоттарының жұмыс жоспары;
алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат нысандары;
актив пен міндеттемелер түгендеуін төкізу тәртібі;
актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері;
құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өңдеу технологиясы;
шаруашылық операцияларды бақылау тәртібі;
бухгалтерлік есепті ұйымдвстыруға қажетті басқа шешімдер.

Кәсіпорынның қабылдаған есеа саясаты сол ұйымдағы бухгалтерлік есептің маңызды мәселелерінің бірі. Кез келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін таңдап бекіткен есеп саясаты толықтылық, уақыттылық, сақтық, қарама-қайшылықсыздығы мен орындылық талаптарына сай болу қажет.

Көрсетілген талаптарының әрқайсысының мазмұнын қарастырайық.

Толықтылық. Кәсіпорынның таңдап алған есеп саясаты оның объектілерді есептеу жолын толық қамтамасыз етуі керек.

Уақыттық . Кәсіпорынның шаруашылық әрекетінің фактілері бухгалтерлік есеп пен бухгалтерлік есеп беруде уақытында көрініс табуы қажет. Ешқандай операциялар бухгалтерлік есеп шоттарында тіркеу барысында кешіктірілмей немесе орындалмай тұрып есепке алынбайды.

Сақтық. Қолданылатын есеп әдістері бухгалтерлік есепке адынуға тиісті кірістер мен табыстарға қарағанда, жасырын резервтердің жасалуына жол бермей, шығындар мен міндеттемелерді айқын бейнелеуге дайын болуды қамтамасыз ету керек, яғни есепке алынған немесе алуға нақтылы мүмкіндік бар болатын кірістер алынады.

Қарама-қайшылықсыздығы . Есептің таңдалынған әдістері - әр айдың соңғы күнтізбелік еүніне айналымның аналитикалық есебі мен шоттар бойынша қалдықтардың синтетикалық есеп мәліметтерінің теңдігін қамтамасыз етіп отыруы қажет.

Орындылық. Кәсіпорынның есеп саясаты бухгалтерлік есепті орынды және үнемді жүргізуді қамтамасыз етуі керек.

Кәсіпорынның есеп саясаты сол кәсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің тұтастығын және оны құраушы әдістемелік, техникалық, ұйымдастырушылық жақтардың барлығын қамтиды.

Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлік пен міндеттемелерді бағалау әдістері, мүліктің әрбір түрлері бойынша тозуын есептеу әдістері, табысты есептеу әдістері және тағы сол сияқты.

Есеп саясатының техникалық жағдайы бухгалтерлік есепті жүргізу үлгілерін, бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру шараларын, олардың басқару жүйесіндегі орнын, басқадай элементтермен өзара байланысын т. б. қарастырады.

Есеп саясатының ұйымдастырушылық жағы бухгалтерлік есептің негізгі ережелерін, заңдылықтарын, ғылыми жағдайларын, жүйелерін қарастырады.

«Қос қанат» ЖШС-нің есеп саясаты осы ұйымның құрылған уақытынла дайындалған. Оны дайындаумен «Қос қанат» ЖШС-тің бас бухгалтері айналысқан. Дайындалған есеп саясатын «Қос қанат» ЖШС-тің басшысы өзінің бұйрығымен бекіткен.

Бұйрықтың құрамында есеп саясатының есеп беру жылына қабылданған барлық пунктерінің мазмұны толық ашылып жазылған.

«Қос қанат» ЖШС-нің есеп саясатына енгізілген өзгертулер осы ұйымның бұйрығымен рәсімделеді. «Қос қанат» ЖШС-нің қабылдап, бекіткен есеп саясаты сол ұйымның қызмет атқаруы барысында қолданылады.

11 тарау. Дебиторлық борыштар есебi

2. 1. Дебиторлық борыштар есебiнiң мақсаты

Дебиторлық борыштар - бұл заңды тұлғалардың немесе жеке азаматтардың шаруашылыққа берешек қарыздары. Дебиторлық борыштар шаруашылықтың ішінде және сыртқы заңды тұлғалармен және жеке азаматтармен де пайда болады. Есептеу әдісін қолданып, қолма-қол емес есеп айырысу операциялары кезінде дебиторлық борыштардың пайда болуы заңды құбылыс.

Дебиторлық борыштардың ішінде субъектінің шаруашылық қызметінде жиі кездесетінін - дайын өнімдерді (жұмыс, қызмет) және тауарларды сату операциялары. Баланста көрсетілген дебиторлық борыштар баптарының ішіндегі үлесі жағынан ең қомақтысы. Сондықтан сатып алу және тапсырыс берушілермен есеп айырысуды тексерген кезде бағдарламада келтірілген сұрақты жан-жақты қамтып, ауқымын кеңейте түсу үшін мынандай мәселелерді анықтап алу қажет: өнім сатуға сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен шарт жасалғандығын; түгендеу (салыстыру) актілерімен есеп айырысу құжаттарымен расталған сатып алушылардың борыштарының нақтылығын; сатып алушылармен және тапсырыс берушілердің борыштарын; бөлімшесінің шоттары бойынша жүргізілген синтетикалық (жіктеу) есептің дұрыстығын. Мұндай жағдайда аналитикалық (талдау) есеп мынандай мәселелерді қамтамасыз етуге міндетті: вексельдермен қамтамасыз етілген ақша қаражаттарының түсу мерзімі әлі жетпеген, сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысулар бойынша борыштардың мәліметтерін алу мүмкіндігін, дисконтталған вексельдер мен ақша қаражаттарының мерзімінде түспегендігіне қарамастан, банктен өткен дисконтталған вексельдерді; «сатып алушылармен және тапсырыс берушілердің борыштары» бөлімінің шоттары бойынша бухгалтерлік есеп дұрыс берілгендігін: «сатып алушылармен және тапсырыс берушілердің борыштары» бөлімінің шоттары бойынша анадитикалық есеп жазуларының № 11 журнал-ордердегі, Бас кітаптағы және баланстағы жазулармен сәйкестігін;

талап ету мерзімі өткен дебиторлық борыштардың дұрыс шығысқа шығарылғандығын.

Субъектінің басшысының қабылдаған шешіміне сәйкес талап ету мерзімі өткен дебиторлық борыштар шығысқа шығарылып, күдікті қарыздар резервінің шоттарына жатқызу арқылы жабылады.

2. 2. Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлер борышының есебi

Кәсіпорындар мен ұйымдардың «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы» деп аталатын бөлім шоттары сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің осы кәсіпорынға деген әр түрлі қарыздары жайлы ақпараттарды қорытындылау үшін арналған. Аталған бөлімде келесі шоттар қараған:

алынуға тиісті борыштар шоттар;

алынған вексельдер;

сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өзге де борыштар.

Бұлар активті шот болып табылады. Сондықтан да бұл шоттардың дебетінде борыштың сомасы жазылса, кредитінде борыштың азаюы көрсетіледі. Алынуға тиісті шоттар (дебиторлық борыш шоты) сатып алушы заңды немесе жеке тұлғалардың сатып алған тауарлары, сондай-ақ кәсіпорынның оларға көрсеткен

Қызметі үшін қарыз сомаларын білдіреді.

«Алынуға тиісті борыштар шоттары» деп аталатын шотта тиеліп жіберілген өнімдер /тауарлар/, атқарылған жұмыстары мен қөрсетілген қызметтері үшін сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің банк мекемесі қабылданған есеп айырысу құжаттары бойынша төлеуге тиісті сомасы есертеледі. Жалпы «Алынуға тиісті шоттар» шотын сипаттай келе, олардың қысқа мерзімді активтер екендігін және олардың сату нәтижесінде пайда болатындығын аңғаруға болады. Сондықтан оларды кейбір уақыттарда «саудалық міндеттемелер» деп те атайды. Олар тауарларды кезінде де пайда болады. Міндеттемелердің өтелуі /орындалу/ көздеріне басқадай нұсқаулар болмаған жағдайда, оларды сатудан алында деп санайды. Халықаралық тәжірибеде кез келген адамға тауарларды несиеге сату кең көлемде етек алған, сонымен бірге сатып алушылар үшін сатып алған тауарларының төлемін бір немесе бірнеше айдан кейін төлеу /өтеу/ құқығы да берілген. Мұндай несиені коммерциялвқ несие деп те атайды. Тауарларды несиеге сататын фирмалар, сатып алушының шотты тиісті уақытында төлеу қабілеттілігі бар болатындығына бақылау шарадарын жүргізулері қажет. Сол үшін әрбір ұйымдарда несиелік бөлімдер жұмыс істейді. Несиелік ақпарат бөлімдерінің мәліметтері бойынша да нестеге тауарларды сату, сатпау жайлы шешімдер қабылданады. Несиелік бөлім төлем сомасын ұсынуды, несие көлемін шектеуді және сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден несиені уақтылы өтеуді қамтамасыз ететін бедгілі бір қаражаттарды талап етуі мүмкін. Осыған орый субъектілердің таңдап алған ережелері мен негізгі қағидалары есеп саясатында атап көрсетуі қажет. Бұл шотта сатылған материалдық емес активтер, негізгі құралдар, бағалы қағаздар және тағы да басқа дебиторлық борыштар есептеледі.

«Сатып - алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы» шоттарына қатысты бухгалтерлік есепте мынадай бухгалтерлік жазу жазылады:

Мысалы, Сатып - алушылар мен тапсырыс берушілерге 3 /үш жүз мың/ теңгенің дайын өнімдері 5 /бес жүз мың/ теңгеге сатылды, соның ішінде 8 /сексен мың/ теңге ҚҚС сомасы/ .

Сатылған тауарлардың өзіндік құнына:

Дт «Сатылған дайын өнімдердің өзіндік құны» 3тг.

Кт «Дайын өнімдер» 3тг.

Сатылған тауарлардан алынатын сомаға:

Дт «Алынуға тиісті борыштар шоты» 42тг. Кт «Дайын өнімдерді сатудан алынатын табыс шоты» 42тг.

Сатылған тауарлар үшін есептелген ҚҚС сомасына:

Дт « Алынуға тиісті борыштар шоттары» 8тг. Кт «Қосылған құн салығы сомасы» 8тг.

Сатылған тауарлар үшін алынатын сома келіп түскенде:

Дт «Ақшалар шоты» 5тг. Кт « Алынуға тиісті борыштар шоттары» 5тг.

Ал сатылған материалдық емес активтер, негізгі құралдар, бағалы қағаздар бойынша дебиторлық борыштардың пайда болуына « Алынуға тиісті борыштар шоттары», «Алынған вексельдер», «Сатып - алушылар мен тапсырыс берушілердің борыштары» деп аталатын шоттардың тиістілері дебеттелініп, оған сәйкес «материалдық емес активтердің есептен шығарылуынан алынатын кіріс», «негізгі құралдарын есептен шығарылуынан алынатын кіріс», және «құнды қағаздардың есептен шығарылуынан алынатын кіріс» деп аталатын шоттардың тиістілері кредиттелінеді.

Сатылған материалдық емес активтер, негізгі құралдар, бағалы қағаздар бойынша қосылған құн салығы есептелінгенде « Алынуға тиісті борыштар шоттары», «Алынған вексельдер», «Сатып - алушылар мен тапсырыс берушілердің борыштары» деп аталатын шоттардың тиістілері дебеттелініп, «Қосылған құн салығы» шоты кредиттелінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.