Мультимедиялық технология» бойынша электронды оқу құралын құрастыру
КІРІСПЕ 4
1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ ҚҰРАЛЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР. 6
1.1 Жалпы мағлұмат 6
1.2 Электрондық оқу құралына қойылатын талаптар 9
1.3 Электронды оқу құралының мазмұнына қойылатын талаптар 11
2. МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ 15
2.1 Мультимедиалық жүйе 15
2.2 Мультимедиа құралдары 17
2.3 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін жетілдіру 21
3. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ. 29
3.1 Электрондық оқулықты өңдеуде html белгілеу тілі 29
3.1.1 Фреймдер 40
3.1.2 HTML тілінің мультимедиялық мүмкіншіліктері 49
3.2. «Мультимедиялық технология» пәні бойынша электрондық оқулық 51
3.2.1 Студенттерге арналған пән силлабусы 51
3.3 Электрондық оқулықпен жұмыс 57
ҚОРЫТЫНДЫ 63
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 65
ҚОСЫМША 1. Бағдарлама коды 67
1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ ҚҰРАЛЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР. 6
1.1 Жалпы мағлұмат 6
1.2 Электрондық оқу құралына қойылатын талаптар 9
1.3 Электронды оқу құралының мазмұнына қойылатын талаптар 11
2. МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ 15
2.1 Мультимедиалық жүйе 15
2.2 Мультимедиа құралдары 17
2.3 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін жетілдіру 21
3. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ. 29
3.1 Электрондық оқулықты өңдеуде html белгілеу тілі 29
3.1.1 Фреймдер 40
3.1.2 HTML тілінің мультимедиялық мүмкіншіліктері 49
3.2. «Мультимедиялық технология» пәні бойынша электрондық оқулық 51
3.2.1 Студенттерге арналған пән силлабусы 51
3.3 Электрондық оқулықпен жұмыс 57
ҚОРЫТЫНДЫ 63
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 65
ҚОСЫМША 1. Бағдарлама коды 67
Қазіргі кездегі компьютерлік технологиялардың даму деңгейі дәуірдің коммуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды, сапалы және бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғы шарттары болып табылады. Қоғамды ақпараттандыру үрдісі болашақ мамандардан ұдайы ізденуді, ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды кәсіби салада қолдана білуге машықтандыруды, қажет ақпаратты, ақпарат көздерінен таба білу мен өңдеуді, шығармашықпен ойлауды және шешім қабылдауды талап етеді. Мультимедиялық технологиялар әртүрлі типті мәліметтерді дайындау, өңдеу, біріктіру, ұсыну әрекеттерін ақпараттық және бағдарламалық жабдықтарды пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер жиынтығы. Мультимедиялық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедия статикалық, динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске асырады.
1Селевко.Г.К. Современные образовательные технологии / Селевко Г.К, Москва «Народное образование» - 1998 – 114-115стр
2 Леонтьев В.П. Новейшая энциклопедия персонального компьютера / В.П : ОЛМА-ПРЕСС,2003 – 234-235б.
3 Селевко Г.К. Педагогические технологии на основе организации учебного процесса./ Г.К.Селевко – М...НИИ школьных технологии, 1998 -287стр.
4 Устемиров.К.У. Современные образовательные технологии и технические системы обучения: метод. рекомендации / Устемиров К.У, Шаметов Н.Р, Бакиров Р.Т – Алматы,2006 -100стр.
5 Шлыкова О.В. Культура мультимедиа: учебное пособие /Московский гос.ун.культуры и искусство; рец. А.В. Музыкант, М.М.Шибаева. М...ФАИР-Пресс,2004 -414стр.
6 Кириченко.А.А. Мультимедиа-технологии: учеб.пособие / под.ред. А.В.Кострова, ЮНИТА 1 – НОУ «Современная Гуманитарная Академия» - 2005
7 Досжанов Б.А. Мультимедиалық технологиаларды пайдалану арқылы оқыту процесін жетілдірудің дидактикалық негіздері: пед.ғыл.канд.ғылыми дәрежесін алу үшін дайын.дис.автореф./ Б.А.Досжанов. – Түркістан, 2007-30б.
8 Салий Т.М. Дидактические условия использования в учебном процессе вуза мультимедийных технологий обучения: автореф.дис.канд.пед.наук / Т.М.Салий – Астана, 2006 -32стр.
9 Тілегенова К.Ә. Қазақ тілін оқытуда компьютерді қолданудың тиімділігі / К.Ә.Тілегенова // Қазақстан кәсіпкері – 2007. -№2 – 18-20б.
10 Бейсенова Г. Жаңа ақпараттық технологияның тиімділігі / Г.Бейсенова // Қазақстан мектебі – 2006.-№6 – 17-19б.
11 Хакимова Ж.. Қазіргі заманғы технологияларды қолдану./Хакимова Ж.// Мектеп директоры – 2007 - №3 -25б
12 С.А. Христочевский. Электронные мультимедийные учебники и энциклопедии. Информатика и образование, 2000, 2, с. 70-77.
13 Л.Х. Зайнутдинова. Создание и применение электронных учебников. Астрахань, ООО "ЦНТЭП", 1999, с. 364.
14 Б.Е. Алгинин, Б.Г. Киселев и др. Концепция информатизации образования. Информатика и образование, 1990, 1.
15 Д.А. Власов, Л.С. Кузина, В.М. Монахов и др. "Технологические процедуры создания электронного учебника". 2-я всероссийская конференция "Электронные учебники и электронные библиотеки в открытом образовании". М: "МЭСИ", 2001, с.118.
16 А.А. Гречихин, Ю.Г. Древс. Вузовская учебная книга. Типология, стандартизация, компьютеризация: Учеб.-метод. Пособие в помощь авт. и ред. М.: Логос. Московский государственный университет печати, 2000, с.255.
17 Нолан Хестер «Microsoft Front Page для Windows»: Пер. с англ. – М.: ДМК Пресс, 2002.
2 Леонтьев В.П. Новейшая энциклопедия персонального компьютера / В.П : ОЛМА-ПРЕСС,2003 – 234-235б.
3 Селевко Г.К. Педагогические технологии на основе организации учебного процесса./ Г.К.Селевко – М...НИИ школьных технологии, 1998 -287стр.
4 Устемиров.К.У. Современные образовательные технологии и технические системы обучения: метод. рекомендации / Устемиров К.У, Шаметов Н.Р, Бакиров Р.Т – Алматы,2006 -100стр.
5 Шлыкова О.В. Культура мультимедиа: учебное пособие /Московский гос.ун.культуры и искусство; рец. А.В. Музыкант, М.М.Шибаева. М...ФАИР-Пресс,2004 -414стр.
6 Кириченко.А.А. Мультимедиа-технологии: учеб.пособие / под.ред. А.В.Кострова, ЮНИТА 1 – НОУ «Современная Гуманитарная Академия» - 2005
7 Досжанов Б.А. Мультимедиалық технологиаларды пайдалану арқылы оқыту процесін жетілдірудің дидактикалық негіздері: пед.ғыл.канд.ғылыми дәрежесін алу үшін дайын.дис.автореф./ Б.А.Досжанов. – Түркістан, 2007-30б.
8 Салий Т.М. Дидактические условия использования в учебном процессе вуза мультимедийных технологий обучения: автореф.дис.канд.пед.наук / Т.М.Салий – Астана, 2006 -32стр.
9 Тілегенова К.Ә. Қазақ тілін оқытуда компьютерді қолданудың тиімділігі / К.Ә.Тілегенова // Қазақстан кәсіпкері – 2007. -№2 – 18-20б.
10 Бейсенова Г. Жаңа ақпараттық технологияның тиімділігі / Г.Бейсенова // Қазақстан мектебі – 2006.-№6 – 17-19б.
11 Хакимова Ж.. Қазіргі заманғы технологияларды қолдану./Хакимова Ж.// Мектеп директоры – 2007 - №3 -25б
12 С.А. Христочевский. Электронные мультимедийные учебники и энциклопедии. Информатика и образование, 2000, 2, с. 70-77.
13 Л.Х. Зайнутдинова. Создание и применение электронных учебников. Астрахань, ООО "ЦНТЭП", 1999, с. 364.
14 Б.Е. Алгинин, Б.Г. Киселев и др. Концепция информатизации образования. Информатика и образование, 1990, 1.
15 Д.А. Власов, Л.С. Кузина, В.М. Монахов и др. "Технологические процедуры создания электронного учебника". 2-я всероссийская конференция "Электронные учебники и электронные библиотеки в открытом образовании". М: "МЭСИ", 2001, с.118.
16 А.А. Гречихин, Ю.Г. Древс. Вузовская учебная книга. Типология, стандартизация, компьютеризация: Учеб.-метод. Пособие в помощь авт. и ред. М.: Логос. Московский государственный университет печати, 2000, с.255.
17 Нолан Хестер «Microsoft Front Page для Windows»: Пер. с англ. – М.: ДМК Пресс, 2002.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық университеті
Физика-математика факультеті
Оқытудың ақпараттық жүйелері кафедрасы
Ағылшынова А.
Мультимедиялық технология бойынша электронды оқу құралын құрастыру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
050602- мамандығы – Информатика
Алматы 2010
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық университеті
Физика-математика факультеті
Оқытудың ақпараттық жүйелері кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра
меңгерушісі ___________ К.С. Мусин
___ ______________2010ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Мультимедиялық технология бойынша электронды оқу құралын
құрастыру
050502-мамандығы бойынша – Информатика
Орындаған Ағылшынова А.
Ғылыми жетекшісі
аға оқытушы Баймулдина Н.
Алматы 2010
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ ҚҰРАЛЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР. 6
1.1 Жалпы мағлұмат 6
1.2 Электрондық оқу құралына қойылатын талаптар 9
1.3 Электронды оқу құралының мазмұнына қойылатын талаптар 11
2. МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ 15
2.1 Мультимедиалық жүйе 15
2.2 Мультимедиа құралдары 17
2.3 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін жетілдіру
21
3. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ. 29
3.1 Электрондық оқулықты өңдеуде html белгілеу тілі 29
3.1.1 Фреймдер 40
3.1.2 HTML тілінің мультимедиялық мүмкіншіліктері 49
3.2. Мультимедиялық технология пәні бойынша электрондық оқулық 51
3.2.1 Студенттерге арналған пән силлабусы 51
3.3 Электрондық оқулықпен жұмыс 57
ҚОРЫТЫНДЫ 63
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 65
ҚОСЫМША 1. Бағдарлама коды 67
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі компьютерлік технологиялардың даму деңгейі дәуірдің
коммуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды,
сапалы және бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғы
шарттары болып табылады. Қоғамды ақпараттандыру үрдісі болашақ мамандардан
ұдайы ізденуді, ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды кәсіби
салада қолдана білуге машықтандыруды, қажет ақпаратты, ақпарат көздерінен
таба білу мен өңдеуді, шығармашықпен ойлауды және шешім қабылдауды талап
етеді. Мультимедиялық технологиялар әртүрлі типті мәліметтерді дайындау,
өңдеу, біріктіру, ұсыну әрекеттерін ақпараттық және бағдарламалық
жабдықтарды пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер
жиынтығы. Мультимедиялық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес
компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедия статикалық,
динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске
асырады.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС МАҚСАТЫ:
- Электрондық оқулықтар туралы зерттеулер жүргізу;
- “Мультимедиялық технологиялар” пәні бойынша оқу-әдістемелік құрал
құру;
- Электрондық оқулықты өңдеу үшін html белгілеу тілін меңгеру;
- “Мультимедиялық технологиялар” пәні бойынша электрондық оқулық құру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС МІНДЕТІ:
1.Электронды оқулық құру үшін мультимедиялық техналогиялар пәні бойынша оқу
әдістемелік кешен құру.
2.Электрондық оқулық құру үшін HTML тілін меңгеру.
Оқыту процесінде мультимедияны пайдаланып білім берудің әртүрлі
аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті
аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Қазіргі кездегі ақпараттық
қоғам жоғарғы оқу орындардың алдына төмендегідей қабілетті мамандарды
тәрбиелеуді талап етеді:
- Өз бетінше керекті білімін ала алатын және оны практика жүзінде
қолдана алатын;
- Өз бетінше сынмен ойлауға, нақты жағдайда туындайтын мәселелерді
көре білетін және оларды шешу жолдарын іздей алатын;
- Ақпаратпен сауатты жұмыс істеуге қабілетті;
- Әр түрлі әлеуметтік топтарда, ұжымда жұмыс істей алатын;
- Өзінің өз бетінше ой – өрісін, мәдени деңгейін дамыта алатын маман
болуы қажет.
Электрондық оқулықтар қағаз басылымының барлық ерекшеліктеріне ие бола
отырып, елеулі айырмашылықтары мен артықшылықтары да бар. Дербес жағдайда:
компьютер жадында немесе дискетада сақтау ықшамдылығы, гипермәтіндік
мүмкіндіктер, бейімділігі, таралымы, өзгертулер мен толықтыруларды жылдам
енгізудің мүмкіндігі, электронды пошта бойынша жіберудің ыңғайлылығы. Бұл -
пән бойынша дидактикалық, әдістемелік және ақпараттық-анықтама
материалдарын өзіне енгізген, сонымен бірге, білімді бақылау және өз
бетімен алу үшін оны комплексті қолдануға әсері болатын бағдарламамен
қамтамасыз етілген автоматтандырылған оқыту жүйесі.
1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ ҚҰРАЛЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
1.1 Жалпы мағлұмат
Қай заманда да өркениеттің дамуы интеллектуалдық шығармашылық
қабілеттіліктің негізінде жасалынған, әлі де солай болып келеді.
Шығармашылық адам санасының жасампаздығын және іс-әрекетінің биік
белсенділігін көрсетеді. Адам қабілетінің дәрежесі, оның кәсіби іскерлік
шеберлігі, бизнес пен кәсіпкерліктің нәтижелілігі, жаңалық ашуы тұлғаның
шығармашылық ойлауына қатысты анықталады.
Мұғалім жеке көзқарасы бар, соны қорғай білетін жігерлі тұлға,
зерттеушілік, ойшылдық қасиеті бар маман, білімді де білікті, көп оқитын,
көп тоқитын, білімін күнделікті ісіне шебер қолдана білетін, өзінің
оқушысын өз бетінше білім алуға үйрете алатын болу керек. Бұл өмір талабы.
Мұғалімде ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабілеті
болуы шарт. Ол сонымен қоса ұлттық құндылықтарды яғни, этнопедагогика,
этнопсихология негіздерін меңгеру қажет. Ғаламдасуға байланысты интернет
жүйесін жетік меңгерген, әлемдік білімге сай, мәдениеті жоғары, жеке тұлға
тәрбиелей алатын ұстаз болуы қажет. Осыған қарап ХХІ ғасырда мұғалімге
қойылатын талаптар зор екенін көреміз.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет
дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне
мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны мұғалім мен оқушының
арасындағы байланысты субъективті деңгейде көтерудегі демократиялық
бастамалардың барлығы мұғалімдер арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі мұғалімге
тек пән мұғалімі ретінде қабылдау олқылық көрсетеді. Мұғалім қоғам айнасы.
Ертеңгі күнімізге аттамас бұрын бүгінгі ұстаздың кім екендігіне баға
беріп көрейік. Бүгінгі мұғалім ата-ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері.
Мұғалім – оқытушы, мұғалім – ұстаз, мұғалім – оқулық авторы, мұғалім –
технолог, мұғалім-жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді.
Жаңа ақпараттық технологияларға (ЖАТ) ғалымдар әр түрлі анықтама
беріп отыр. Мысалы, Н.Макарова ЖАТ – қысқаша компьютер негізіндегі
технология деп тұжырымдайды. М.И.Жильдак бұл терминнің неғұрлым кеңірек
анықтамасын береді. Ол ЖАТ – адамдардың білімін кеңейтіп, олардың
техникалық және әлеуметтік үрдістерді басқару мүмкіндігін дамытатын,
ақпаратты жинау, ұйымдастыру, сақтау, өңдеу, тасымалдау және жеткізудің
техникалық құралдары мен әдістерінің жиынтығы дейді [1,20б]
Біз жоғарыдағы анықтамаларды өз іс-тәжірибемізге қолдану бағытында
оларды негізге ала отырып жұмыс істеп жатырмыз. Әсіресе ақпаратты оқушыға
компьютер арқылы әзірлеу мен тарату үрдісіне ерекше мән беріп отырамын.
Себебі әр түрлі зерттеулерге қарағанда дәстүрлі оқыту кезінде кез келген
жақсы оқитын оқушы информатика заңдылықтарын тұжырымдайды, мысалдар
келтіреді. Оқушылардың көпшілігі алған білімдерін практикада қолдана алады.
Бұл оқушылардың оқу материалын формальды жағынан да жақсы білетінін
көрсетеді. Кез келген сабақта электронды оқулықты пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуге жағдай жасайды.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту[2,34б].
Қоғамды информатизациялау заманында – білімді ілгері дамыту, басты
ағын болып табылады. Білімді ілгері дамытуда электрондық оқу құралының
маңызы ерекше. Электрондық оқу құралы, кәзіргі таңда білім саласында
маңызды - қашықтан білім алу жүйесінің дамуына да зор үлесін тигізуде.
Электрондық оқу құралы білім алу процессін жеңілдетеді, сонымен қатар
сапасын және тиімділігін арттырады. Оқушының өзіндік білім алуына мүмкіндік
жасайды. Кәзіргі таңда білім алу саласында білім алушының өзіндік жұмысына
көп назар аударылған, осы заман талабын электрондық оқу құралы көмегімен
орындауда. Электрондық оқу құралының келесідей мүмкіндіктері білім алушының
кеңінен қолдануына ықпал жасайды:
- Таратылу жолы. Қағаз жүзіндегі таратылымдарға қарағанда анағұрлым
тиімді. Электронды оқу құралының таратылымы: интернет, электронды
пошта, ақпарат тасымалдауға арналған кез-келген құрал арқылы іске
асады;
- Тақырыптың мәтіндік сипатталуынан басқа, аудио, видио, графиктік
сипаттамаларын көруге болады. ЮНЕСКО зерттеулері бойынша аудио
қабылдау ақпараттың тек 12% қабылдауға мүмкіндік береді, визуалды
қабылдау ақпараттың тек 25% қабылдауға мүмкіндік береді, ал
аудиовизуалды қабылдау ақпараттың 65% қабылдауына мүмкіндік
жасайды;
- Өзіндік тәжирибелік жұмыстарды жасауға болады. Яғни программалау
технологиялары көмегімен виртуалды зертханаларды жасау мүмкін;
- Керекті мәліметтерді тез таба алады. Мәтінді іздеу функциясын
автоматтандыру нәтижесінде;
- Қажетті фрагменттерді қайта көруге және өңдеуге мүмкіндік бар;
- Көлемі үлкен ақпарат тиімді сақталады, өңделеді, және сол ақпаратқа
оңай қол жеткізуге мүмкіндік береді;
- Өз білімін тексере алу мүмкіндігінің бар болуы.
Қоғамды информатизациялау бағыты ұстаздан келесі міндетті шарттарды
орындауларына талап етеді:
- кәзіргі қоғамды ақпараттандыру заманына сәйкес, білім беру, тәрбие
беру жолында қолданатын әдістемеліктердің замаңға сай сапасын арттыру;
- білім алушының қажетті мәліметтерді өңдеу, қабылдау, тәжірибелік-
ізденіс процессінде өзіндік білім алуына мүмкіндік жасайтын әдістемелік оқұ
жүйесін құрастыру.
- білім алушының білім деңгейін көрсететін тексеру әдістемеліктерді
құрастыру.
1.2 Электрондық оқу құралына қойылатын талаптар
Электрондық оқу құралына қойылатын талаптар:
- Электрондық оқу құралының объектісі ғылыми негізделген фактілер,
тұжырымдар мен ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында
оқытылатын объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің қатыныстары
мен қасиеттерінің жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік,
графикалық, аудио, видео және басқа оқыту ақпараты болуы керек.
- Электрондық оқу құралы анықтамалық және басқарушы ақпаратты
қамту керек және қолданушының назарын өзіне аударатын және оқу
мақсаттарына қызмет етпейтін ақпаратты қамтымау керек.
- Электрондық оқу құралы әртұрлі мамандықтар үшін олардың типтің
оқу жоспарлары мен бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру
керек.
- Электрондық оқу құралында интерфейс көрнекті, тұсінікті,
бірмәнді және қолданушы қате іс-әрекеттер жібермеуі үшін ЭОБ-ның
тұгел және оның бөлек бөліктерінің функцияларының логикасын
тұсінуге көмектесетін тұрінде келтірулі керек.
- Электрондық оқу құралында имитациялық компьютерлік моделдер
оқылатын объектілер, үрдістер мен құбылыстардың құрылымын және
параметрлерін беру және өзгерту, сонымен қатар, сыртқа әрекеттердің
имитациясы үшін ыңғайлы құралдармен жабдықталу керек. Компьютерлік
модельдермен өзара-әрекет мәселелері білім алушыны оның көмегімен
шешілетін дидактикалық есептердің мазмұнынан көңілін бөлмеуі керек.
- Электрондық оқу құралы қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу
мүмкіндіктеріне ие болу керек. ЭОБ жабық ортада жылжымалы ақпаратты
тасушыларда орналасуы және жеке алынған комьпютерде немесе локальды
компьютерлік желіде атқарушы программалар сияқты жұмыс істеу
мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ ашық ортада глобальды компьютерлік
желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін программа-браузерлерді
қолданады.
- Электрондық оқу құралы қосымша программалық құралдарды талап
етпейтін операциялық жүйенің версиясын ескере автоматты тұрде
орнатуының мүмкіндігіне ие болу керек. Орнату комплектінде
мемлекеттік немесе халықаралық стандартына сәйкес ЭОБ-ның тәуелсіз
жұмысы үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және программалар
пакеттері болу керек.
- Электрондық оқу құралы тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда
(элект өшуі, операциялық жүйенің істен шығуы) берілген режимде
функциясын жасау керек және тұрақсыздандыру әрекеттермен
шақырылатын ауытқулар болғаннан кейін ЭОБ-ның жұмысын жалғастыруды
қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
- ЭОБ қолдану процесінде ЭОБ-ға қажет өзгерістер мен кемшіліктерді
енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу материалдарына және
статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті болдырмау
мүмкіндіктері болу керек[3,16б].
1.3 Электронды оқу құралының мазмұнына қойылатын талаптар
Электрондық оқу басылымының контенті үш деңгейлі бөліктерге бөліну
керек:
1-деңгей. Модулдер
2-деңгей.Блоктар
3-деңгей.Сабақтар
- Модул блоктан бұлаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан блоктар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылдымындағы
ірі семантикалық оқу бірлігі.
- Блок сабақтан-сабаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан сабақтар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
орташа семантикалық оқу бірлігі.
- Сабақ минималды семантикалық бірлік және ол бірнеше оқу элементтерінен
тұрады. Міндетті оқу бірлігі болып теория, мысалдар, тапсырмалар,
сұрақ-жауаптар және тестілер есептелінеді, ал міндетті емес
элементтерге оқу ақпаратын меңгеру, тұсіну және еске сақтауға себебін
тигізетін және ақпараттық тығыздықты қамтамасыз ететін анықтамалық,
графикалық, аудио және видео жатады.
- Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны тұсінікті, нақты,
толық және қарама-қайшылықсыз болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс
және бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу,
тапсырманы жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек.
Теорияда мәтіндердің астын сызу және тұсін өзгерту сияқты арнаулы
дидактикалық құралдарды қолдану керек.
- Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерін жаттығуды орындау, есепті
шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және т.б. тұріндегі детальдық
таңдауын қамтамасыз етуі керек.
- Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен құбылыстарының ішкі
байланысын анықтауға, олардың әртұрлі сыртқы әсерлер кезіндегі
функционалдық қасиеттерін зерттеуге және жаттығуларды орындау мен
есептерді шешудегі практикалық машықтарын қалыптастыруға бағытталу
керек. Тапсырмалардың формулировкасында атқарылатын іс-әрекеттердің
реті мен күтілетін нәтижеге және олардың берілу формасына қойылатын
талаптарға тұсініктемелер болуы керек.
- Сұрақ-жауаптар білімді меңгеру үшін және практикалық жұмыстарды
орындау машықтарын қалыптастыруға бағытталған болу керек. Сұрақтар
білім алушылардың танымдық іс-әрекеттерін жетілдіру үшін қиындық
деңгейі, характері және жауаптардың берілу формасы бойынша
вариациялануы керек.
- Тесттерде сұрақтар және арасында бір дұрыс және бірнеше дұрыс емес
жауаптар болуы керек және дұрыс жауапты таңдау кезінде қарапайым
әдісін қолданбау үшін мағынасын тұсінбей жауап беретін сұрақтар
болмауы керек. Дұрыс емес жауаптар өздерінің мазмұны бойынша білім
алушы оқу материалын терең білгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшін
дұрыс жауапқа жақын болуы керек. Тесттерде білім алушылардың іс-
әрекеттері мен жауаптарындағы әдеттегі қателіктер туралы ескертулер
және сол қателіктерді жібермеу мен тұзету туралы тұсініктемелер қамту
мүмкін.
- Анықтамалық оқу материалына қатысты және жаттығуларды орындау,
есептерді шешу мен тәжірибе өткізуге, курстық, дипломдық және т.б.
жұмыстарды дайындау бойынша мәтіндік, кестелік, графикалық және басқа
оқу-әдістемелік мәліметтер қамту керек.
- Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын объекттер, үрдістер
мен құбылыстардың ең маңызды жақтарын және жағдайларын ашу және
көрсету үшін қажетті қосымша дидактикалық материалдарды келтіруге
арналған.
Электронды оқулықтарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттарды
ескерген жөн:
⎫ Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған оқулықтың сол
пәннің типтік бағдарлаиасына сәйкес болуы;
⎫ Электрондық оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен
тақырыптарға қатысты дәріс конспектісін қамтитын негізгі сарамандық және
тәжірибелік тапсырмаларды орындауға арналған қосымша материалдарға
анықтама, библиографиялық көмекші, аралық және қорытынды бақылау
сұрақтарынан тұратын тест материалдарды дайындауда пайдаланылған әдебиеттер
тізімдері бөлімдерін қамтуы;
⎫ Белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық
беттен артық болмау.
Түрлі сабақтарда электронды оқулықпен жұмыс нәтижелерін бағалау үшін
түрлі диагностикалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар:
1. Білім мониторингісі;
2. Сауалнамалар;
3. Түрліше тестілік бақылаулар;
4. Жеке оқушылармен әңгіме, пікір алмасу т.б.
5. Оқушыларды сырттай бақылау
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығын жоғарыда айттық. Сондай-ақ мұғалімдер де
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан
қолдана алады.
Заман табына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық
оқулықтарды география сабағында пайдалану – оқытудың жаңа технологиясының
бір түрі ретінде қарастыруға болады. Ой өрісі дамыған шетелдік білім
жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз
мәнінде жүргізу қажет деп ойлаймыз[4,25б].
2. МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ
2.1 Мультимедиалық жүйе
Технология ұғымы көздеген мақсатқа жету әрекеттер тізбегі, әдістері
және оларды қолдануды біріктіреді.
Мультимедиалық технологиялар – бұл қоршаған ортаға қолданушылардың
өзара тіл табысуынамүмкіндік беретін мәтінді, графикті, дыбысты, анимацияны
қолданатын технологиялар.
Мультимедиалық құрылғыларды жасаушылардың алдарына қойған ең басты
мәселе – есептеу жүйесінің мамандарынан басқа қолданушылардың ЭЕМ-де жұмыс
істеу қызығушылығын арттыру.
Дербес компьютермен бірге, мультимедиалық жүйе ЭЕМ-нің төртінші
сатысында пайда болды. Ең алғаш олар компьютерлік ойындарда қолданыла
бастады, одан соң маңызды кәсіптік қосымшаларда қолданылды. Бірақ, барлық
жерде ЭЕМ мен қолданушы арасындағы қарым-қатынасты жеңілдету міндеті тұрды.
Сондықтан, мультимедиалық жүйе – бұл ерекше түрде ұйымдастырылған ЭЕМ деп
санау қате ұғым. Мультимедиалық жүйе – бұл құрамдық бөлігі қолданушы болып
табылатын адам-машиналық жүйе.
Осындай жүйенің көмегімен келесі мақсаттарға жетуге болады:
- қандай да бір жұмыстың орындалуында адамның қызығушылығын
арттыру;
- адамға жұмыстың орындалуына жеңілдіктер жасау;
- адамға арналған қарапайым жұмыстың орындалуына жаңа мүмкіндіктер
беру;
ЭЕМ саудасының кеңеюі, көбінесе мультимедиа жүйесінің құрылуына
міндетті, олардың негіздерінде қолданушының достық қарым-қатынасы дами
бастады. Дәлірек айтқанда, адамның ЭЕМ-мен қарым-қатынасы емес, екі адамның
өзара қарым-қатынасы, яғни қолданушы мен бағдарламашының қарым-қатынасы.
Бағдарламашы өзінің бағдарламасын құруда, сол бағдарламаға бар өзінің
психологиялық қырларын салады және оны өзі сезбейді. Дәл осындай мағынада
адам-машина қатынасы термині қолданылады.
Осылайша,ақпараттық жүйені жасау үшін міндетті түрде 3 нәтижеге жету
керек:
-ол қызықтыруы тиіс;
-бұл қызығушылықтың ұзақ болуы;
-бұл жүйеге қайтып оралатындай қызығушылық тудыру;
2.2 Мультимедиа құралдары
Қызығушылықтың тұрақты болуына мағына арқылы қол жеткізуге болады,
негізгі тасушылары – мәтін, графика, дыбыс, анимация. Ал жүйеге қайта
айналып келу үшін бұл жүйені қажетті, жаңа, пайдалы ақпараттармен
қамтамасыз ету керек.
Бағдарламаға салынған психологиялық тілдесу маңызды роль атқарады,
сол арқылы бағдарламашы өз өніміне қатынау орнатады. Адамдарға әртүрлі
психологиялық әсер етуге болады, яғни, әртүрлі ақпарат түрлерінің
көмегімен. Мысалы, дәрістерде студенттер ақпараттың 70% қабылдайды, кітап
оқығанда шамамен 70%, ал егер бұл екеуін біріктіретін болсақ, яғни әртүрлі
ақпараттың бірігуінен 70% артық ақпарат қабылдайды екен.
Сонымен, мультимедиа – бұл адамның психологиялық күйіне, ақпарат
қабылдау қабілеттілігіне, жұмыс істеу қабілеттілігіне әсер ететін мәтін,
дыбыс, графикалық бейнелер және анимацияларды компьютерлік жүйеге
біріктіретін ақпараттық технология.
Мультимедиалық жүйенің негізгі ерекшеліктері болып табылады:
1) Бір бағдарламалық өнімде әртүрлі ақпарат түрлерінің бірігуі
(интеграциясы);
2) ЭЕМ құрамындағы енгізу-шығару және әртүрлі ақпаратты өңдеу
құрылғыларының өзгешелігі;
3) Ақпараттың динамикалық түрін қолдануға байланысты, мультимедиалық
жүйенің ауқымды уақыт ішіндегі қызметі;
4) Адамның ЭЕМ-мен қарым-қатынасының жаңа деңгейінің пайда болуы.
Соның арқасында адамның ақпаратты қабылдау деңгейі көтерілуде.
Мультимедиалық жүйенің пайда болуына байланысты, адам үшін жаңа
ақпарат көздері пайда болды: электрондық оқулықтар, музейлік және туристік
сілтемелер, оқыту жүйелері, консультация және диагностикалық жүйелер,
жарнама роликтері, бейне-клиптар, әртүрлі презентациялар.
Қазіргідей әлемдік ғаламдану процесі кезеңінде ақпараттар ағынынан
адам баласы өзінің ұдайы дамып отыруына керекті ақпаратты саралап, екшеп
пайдалана білуі – бүгінгі уақыттағы басты мәселе. Бұл, әсіресе, өскелең
ұрпақтың санасын сан алуан ақпараттармен улап, ой-өрісінің дамуын дүбара
күйде қалдырмаудың басты шарттарының бірі. Осыдан келіп туындайтын
мәселелердің бірі – жастарға сапалы білім, саналы тәрбие беретін орта
мектепте, колледжде, жоғары оқу орындарында білім беру ісін оқытудың жаңа
инновациялық әдістерімен толықтыру; оқытудың жаңа технологияларын
іздестіру; оқушыны, студентті ақпаратты талдай білуге, ақпараттық,
мультимедиалық технологияларды тиімді пайдалана білуге үйрету.
Мультимедиалық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес
компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедиа статикалық,
динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске
асырады.
Мультимедиа термині латын тілінің multy (көп) және media (орта)
сөздерінің бірігуінен құралған, көпорталы деген мағына береді, яғни көп
көлемдегі ақпарат түрлерін қолдану.
Мультимедиалық жүйеге арналған оқулықтарды, ғылыми еңбектерді
саралай келе мультимедиа терминіне ақпараттық орта деген мағына беруге
болады. Ал, ақпараттық орта түсінігін белгілі бір ортада ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы ақпаратты ұсыну мен өңдеуге бағытталған
арнайы ұйымдастырылған үрдіс деп қабылдауымызға болады.
Зерттеуші ғалымдар мультимедиаға мынадай анықтамалар береді:
Мультимедиа - әртүрлі типті ақпараттарды компьютердің ұсыну
мүмкіндігін дамытатын және адамның мультисенсорлық табиғатына негізделген
технология ( D. Little ).
Мультимедиа – екі не одан да көп типті ақпараттарды интерактивті
формада біріктіру ( D.H.Jonassen ).
Мультимедиа - әртүрлі формада ұсынылған ақпараттарды біріктіруге
мүмкіндік беретін компьютердің ақпараттық және бағдарламалық құралдар
кешені (И.И.Косенко).
И.Вернердің пікірі бойынша мультимедиа – графика, гипермәтін, дыбыс,
анимация, бейнемәліметтерді пайдалануға мүмкіндік туғызатын ақпараттық және
бағдарламалық құралдар кешені.
Осы орайда, мультимедиаға және оған қатысты ұғымдарға анықтама бере
кетейін.
Мультимедиа – компьютерлік графикамен, суреттермен, қозғалыстағы
бейнеақпараттармен, анимациямен, мәтіндермен, жоғары сапалы дыбыстармен
жұмыс істеуді қамтамасыз ететін интерактивті жүйе.
Мультимедиалық технологиялар - әртүрлі типті мәліметтерді дайындау,
өңдеу, ұсыну әрекеттерін аппараттық және бағдарламалық жабдықтарды
пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер жиынтығы.
Білім берудегі мультимедиа – таным процесінің жоғарылауына септігін
тигізетін, білім беру мазмұнын интерактивті формада ұсынатын, дидактикалық
аппаратты-бағдарламалық құрал.
Мультимедианың бағдарламалық құралдары – интерактивті режимде әртүрлі
типті ақпараттарды дайындау, өңдеу, ұсыну, біріктіру секілді іс-әрекеттерді
жүзеге асыруға мүмкіндік беретін компьютердің бағдарламалық жабдықтары.
Мультимедиялық бағдарламалардың негізгі атқаратын функцияларының бірі –
басқаруды қамтамасыз ету. Яғни, қажетті ақпаратқа еш кедергісіз ауысу
мүмкіндігінің болуы.
Мультимедиялық өнімдер – мультимедиялық құралдар және арнайы
бағдарламалық жабдықтар көмегімен дайындалған ақпарат.
Көптеген шет елдік зерттеушілер мультимедиа және гипермедиа
ұғымдарын бір мағынада қарастырады. Мысалы, I.Brown гипермедиа
мультимедианың сызықтық емес түрде ұсынылған жиынтығы деген пікір айтады.
Негізінде, мультимедиа пайдаланушыға әртүрлі типті ақпараттарды біріктіріп
ұсыну технологиясы, ал, гипермедиа – пайдаланушының түрліше типті
ақпараттардың бірінен екіншісіне оңай ауысуын жүзеге асыру технологиясы.
Мультимедиалық ақпарат түрлерін (мәтін, графика, анимация, дыбыс,
бейнеақпарат т.б) өзара байланыстыру нәтижесінде гипермедиа технологиясы
пайда болды.
Зерттеушілердің пікірі бойынша дәстүрлі оқыту әдісімен берілген
материалдың 25%-ы, көру арқылы 33%-ы, көру-есту арқылы 50%-ы, ал,
мультимедиалық интерактивті оқыту бағдарламалары көмегімен берілген
материалдың 75%-ы есте сақталады екен. Америка ғалымдары Флетчер, Макнейл,
Нельсон, дәстүрлі оқыту әдісі мен мультимедиалық технологиямен оқытуға
салыстыру анализін жүргізген. Жеке ойларын қорыта, ортақ бір шешімге
келген: мультимедиалық технология дәстүрлі оқыту әдісінен анағұрлым тиімді.
Мультимедиалық технологиялар мен дәстүрлі оқыту әдістерін оқытуда
пайдалану арасындағы айырмашылықты М.Кирмайэрдің келтірген диаграммасынан
(диаграмма 1) көруге болады[5,38б].
Диаграмма 2.1 – Мультимедианың оқытудағы тиімділігінің көрсеткіші.
2.3 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін жетілдіру
Мультимедианың ажырамас бөлігі болып табылатын лазерлік дискілерде
жазылған электрондық энциклопедиялар, оқулықтар мен сөздіктер оқыту
процесінде ерекше маңызға ие. Мысалы, электрондық сөздіктерде әрбір сөздің
аудармасы ғана емес, сонымен бірге оның айтылу үлгісі де қамтылады.
Әлемнің атлас картасы, жекелеген қалалардың картасы сияқты әртүрлі
картографиялық жүйелер, адамның ой-өрісін дамытуға бағытталған ойын
түріндегі оқытушы бағдарламалар, қажетті дағдыны қалыптастыруға,
жетілдіруге негізделген тренажерлік бағдарламалар оқыту процесінде
қолданылуда.
Кесте 1 – Оқыту процесіндегі мультимедиалық технологиялардың мүмкіндіктері
№ Оқыту процесінде Мультимедиалық Мультимедиалық
кездесетін технологиялардың оқытутехнологияларды
қиындықтар тиімділігін арттыру пайдаланудағы
мүмкіндіктері жетістіктер
1 Объективті күрделі Оқу материалын Студенттер мен
материалдарды оқытубөлшектеп ұсыну оқушылардың оқу
материалына
қызығушылығы артады
2 Түсінік-ұғымдардың Нақты ұғым Нақтыдан абстракцияға,
абстрактылығы, қалыптастыру, жекеден жалпыға ауысу
жалпылау, салыстыру, жалпылау жеңілдігі
салыстыру кезіндегі
қажеттілігі иллюстрациялау
3 Эксперимент Зертханалық Зертханалардағы
жасаудың аудиторияларда құрал-жабдықтардың
күрделілігі өткізуге мүмкін емес жеткіліксіз мәселесін
тәжірибелерді біршама шешу
демонстрациялау
4 Құбылыстар мен Құбылыстарды, Құбылыстар мен
процестердің процестерді модельдеу,процестердің табиғатын
механизмін оқыту динамикада көрсету ашып көрсету
5 Тез немесе жай Проекциялық құрылғыларҚұбылыстар мен
өтетін процестерді көмегімен табиғаттағы процестерді оқыту
оқыту процестердің жүруін кезінде уақытты тиімді
бақылау пайдалану
6 Обьектінің Коммуникациялық Бақылау кеңістігінің
көрінбейтін құрылғылар, шекарасын үлкейту
бөлігінде WEB-камералар
мүмкіндіктерін
пайдалану.
7 Негізгі заңдылықтарТабиғаттағы Заңдылықтардың
мен құбылыстарды заңдылықтардың қолданбалы сипатын,
техникада техникада қолданылу ғылым мен техника
қолданудың аясымен танысу жетістіктерін бейне-
көпсалалығы материалдармен
түсіндіру
Мультимедиа интернет-технологияның да дамуына тікелей әсер етіп отыр.
Интернетте бейнеконференциялар ұйымдастыруда дыбыстық және бейнелік
хабардың сапасын төмендетпей ұсыну, байланысқа түскен адамның бет-бейнесін
компьютер мониторынан көріп отыру мультимедианың жемісі. Мультимедиалық
технологиалардың көмегімен бүгінгі таңда кез келген адам өзі жөніндегі
мәліметтерді, фотосуреттерді, тіпті, өз дауысын интернет желісіне шығаруға
мүмкіндік алып отыр.
Оқыту процесінде мультимедианы пайдаланып білім берудің әртүрлі
аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті
аспектілері, оқытудың мотивациялық аспектілері, оқытудың коммуникациялық
аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Атап көрсетілген аспектілер
негізінде мультимедиалық технологиялардың оқыту процесіндегі ақпаратты-
коммуникативті қызметі 1- суретте бейнеленген.
Сурет 2.1 - мультимедиалық технологиялардың оқыту процесіндегі
ақпаратты-коммуникативті қызметі
Мультимедиалық технологияларды белгілі бір оқыту жүйесінің мазмұны
мен әдістеріне негізделген жағдайда пайдалану тиімді. Мультимедиалық
технологиялар мен оқыту әдістерінің өзара байланысы біркелкі болмайды,
яғни, бір мультимедиалық құрал бірнеше оқыту әдістерін қамтыса, ал
керісінше, бір оқыту әдісінде бірнеше мультимедиалық технологиялар кешені
пайдаланылуы мүмкін. Қазіргі заманғы мультимедиалық технологиялар
құбылыстардың дамуын, динамикасын көрсетуді және оқу ақпаратының көлемін
белгілі бір реттілікпен беріп отыруды жүзеге асыратындықтан жаңаша оқыту
әдістерін талап етеді.
Мультимедиалық технологияларды пайдалану арқылы оқыту процесін
жетілдірудің модельі 2.2-суретте ұсынылған.
Мультимедиалық технологиялар мұғалімдерге қалыпты оқыту жүйесінің
бұрынғы тәсілдерінен бас тартып, еңбек етудің интеллектуалдық түрлерін
пайдалануға мүмкіндік туғызып, оқу материалдарының басты көлемін бұрынғыша
беруді азайтып, жаңа тәсілдің жақсы жақтарын кеңінен қолдануға итермелейді.
Жаңа мультимедиалық технологияларға байланысты компьютерлік
бағдарламаларды да көрнекі материал ретінде қолданып, тесттер және бақылау
жұмыстарын өткізіп, шығармашылықты дамытатын есептер шығарып, қашықтан
оқыту сабақтарына қатысып, бұрынғы қалыптағы тәсілмен қоса компьютерде де
жұмыс істеуді қатар атқарып, әрбір балаға бағытталған ойын сабақтарын,
т.с.с жасау мүмкін болып отыр.
Интерактивті негіздегі мультимедиалық технологиялар интернет желісі
және CD-курстар арқылы ауыл мектептерінің оқшау қалып қою мәселесін
шешуге мүмкіндік береді.
Мультимедианы білім беруде және оқытуда қолданудың жалпы білім үшін
және өздік білім үшін де, сондай-ақ, бизнес және маманның әуесқойлық дамуы
үшін де болашағы зор.
Мультимедиалық технологияларды пайдаланып оқыту, атап айтқанда,
мынадай нәтижелерге қол жеткізеді:
-оқу материалын терең түсінуге;
-оқу мотивациясының артуына;
-алынған білімнің ұзақ уақыт есте сақталуына;
-білім беруге жұмсалатын шығынның азаюына т.б.
Мультимедиалық технологияларды қазіргі білім беру саласында дер
кезінде игеру және тиімді пайдалану өз дәрежесінде жүргізілмеуде. Мұның
себептері: 1) мультимедиалық технологияларды педагогикалық іс-әрекет
ретінде тиімді пайдалана алатын мұғалімдердің аз болуы; 2) оқу орындарының
материалдық-техникалық базасын үнемі жаңа технологиялармен жабдықтап отыру
қажеттілігінің ескерілмеуі; 3) оқу-әдістемелік жұмыстардың жаңаша сипатта
жүргізілмеуі т.б жағдайлар себеп болып отыр.
Аталған мәселелерге жекелей тоқталатын болсақ, біріншіден,
мультимедиалық технологиялардың орасан зор потенциалдық мүмкіндіктері мен
оны өз дәрежесінде пайдалана алатын мұғалімдердің аз болуы арасында
шешімін күтіп тұрған мәселелер жетерлік. Себебі, елімізде 2005-2007
жылдарда 6230-ға жуық мектептер (жалпы мектептің 80%-ға жуығы) мультимедиа
кабинеттерімен жабдықталады деп жоспарланған. Ал, қазіргі таңда жоғары оқу
орындарының педагогикалық мамандықтарына жүргізілетін Оқытудағы жаңа
ақпараттық технологиялар (НИТО) курсының бағдарламасында тек компьютерді
оқытуға ғана мән берілген, мультимедиа технологиясы ескерілмеген. Бұл,
жоғарғы оқу орнын бітірген маман мультимедиалық технологияларды өз
дәрежесінде пайдалана алмайтындығын аңғартады.
Екіншіден, оқу орындарының материалдық-техникалық базасын жаңа
технологиялармен толықтырып ,жаңартып отыру қажеттілігінің ескерілмеуінен
орта мектептердің көпшілігіндегі компьютерлердің техникалық мүмкіндігі жаңа
бағдарламалық жабдықтармен жұмыс жүргізуді қамтамасыз ете алмауда. Мұнымен
қатар, 2005 жылдың соңына қарай республикадағы мектептердің 75%-ы интернет
желісіне қосылады деп жоспарланған. Бұл жұмыстарды жүзеге асыру және білім
беруде ақпараттвқ-коммуникациялық технологияларды қолданудың тиімділігін
арттыру үшін орта мектептерде компьютерлік технологияларды жаңартып
иотырудың, мультимедиалық технологиялармен жабдықтаудың қажеттілігі
байқалып отыр.
Үшіншіден, оқу-әдістемелік жұмыстарды жандандыруды, жаңаша сипатта
ұйымдастыруды білім беруді ақпараттандыру бағдарламаларын басшылыққа ала
отырып, кезең-кезеңімен жүзеге асыру қажет. Елімізде орта мектептерді
ақпаратты-коммуникациялық тұрғыдан жабдықтау мақсаты іске асырылып келе
жатқанымен, сол мақсат-мүдденің қандай қажеттіліктен туындағанына мән
берілмей келеді. Атап айтқанда, орта мектептерді интернет желісіне қосу
міндеттері біртіндеп жүзеге асуда, бірақ, сол әлемдік желі арқылы
мультимедиалық технологияларды, интерактивті бағдарламаларды тиімді
пайдаланып, оқытуды жаңаша формада жүргізу жолға қойылмаған.
Еліміздегі орта мектептерде, колледждерде, университеттерде
мультимедиалық технологиялар оқыту процесінде ішінара пайдаланыла бастады.
Бірақ, қазіргі таңда жоғары оқу орындарындағы Оқытудағы жаңа ақпараттық
технологиялар ( НИТО ) пәнінің типтік оқу бағдарламасында мультимедиалық
технологиялар қарастырылмаған.
Білім беруде мультимедиалық технологиаларды тиімді пайдалана алуы
үшін болашақ мамандар мынадай білімдерді меңгеруі қажет:
-пәндік, пәнаралық, арнаулы курстарды жүргізуде мультимедиалық
технологияларды қай жерде, қандай мақсатта және қалай пайдалануы керектігін
білуі;
-мультимедианы әртүрлі оқыту модельдеріне ( сызықтық, сызықтық емес,
ізденушілік, аралас т.б.) сәйкесті қолдана білуі;
-оқыту құралдарының жүйесін құру;
-мультимедиалық технологияларды пайдаланудың мақсаттары мен
міндеттеріне сәйкесті іс-әрекет мазмұнын таңдау[7,45б].
3. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Электрондық оқулықты өңдеуде html белгілеу тілі
HTML (HyperTextMarkupLanguage) – бұл құжаттарды кодтау үшін
қолданылатын гипертекстік белгілеу тілі. HTML ді көбі программалау тілі деп
ойласа да, бұл программалау тілі емес. HTML – мәтінді белгілеу тілі.
Интернеттің қазіргі дамуы 90 – жылдар басында компьютерлер арасында
мәлімет алмасудың жаңа хаттамасы (protocol) пайда болғаннан кейін басталды.
Бұл хаттама HTTP (Hyper Text Trapster Protocol – гипермәтінді тасымалдау
хаттамасы) деп аталған болатын. Осы хаттамамен қатар HTTP серверлерінің
кеңейтілген желілері болып табылатын, Интернет арқылы файлдар тасымалдай
алатын World Wide Web қызмет бабы (WWW немесе тек Web ) пайда болды.
Бұл файлдардың басым көпшілігі Web – парақтар түрінде HTML (Hyper Text
Markup Language – гипермәтінді белгілеу тілі ) тіліндегі жазылған арнаулы
файлдар түрінде болады. Осы файлдарды HTTP серверлерінде (Web -
тораптарында) орналастыру жолымен Web – парақтар қалың көпшілік
пайдаланатын түрде Интернетте жарияланады. Web – парақтар мазмұны әртүрлі
бола береді және олар әртүрлі тақырыптарды қамтиды, бірақ олардың бәрінің
де негізгі жариялану, яғни жазылу тілі HTML болып табылады. Осындай HTML
құжаттарының бәрінің де файл аттарының кеңейтілуі HTM немесе HTML болуы
тиіс.
HTML тілі World Wide Web қызмет бабымен бірге дами отырып, Web –
парақтарының ең жақсы деген мүмкіндіктерін жүзеге асырып, оны кең пайдалану
жолдарымен толықтырып отырады. Ол World Wide Web жүйесінің негізі бола
отырып, оның өте кең таралуына себепші болады. World Wide Web сөзі қазақ
тіліне кеңейтілген бүкіләлемдік болып аударылады. HTML тілінің мағынвсы мен
атқаратын қызметін оның атынан анықтауға болады.
Гипермәтін – қосымша элементтерді басқару мақсатында ішіне арнаулы
код, яғни екпінді элемент орналасқан мәтін. Ол мәтін ішіне сурет, дыбыс
енгізу, мәтінді безендіру, пішімдеу (форматтау) ісін орындайтын немесе осы
құжаттардың басқа бөлігіне сілтемесі бар алғашқы нүкте ретінде
қарастырылатын белгіленген соз. Сөзді ерекшелеп белгілеу дегеніміз – келесі
көрсетілген құжат бөлігі қалай бейнеленетінін анықтайтын айрықша кодты осы
сөз ішіне енгізу. Гипермәтнді белгілеу үшін броузер деп аталатын арнайы
көрсету программалары қолданылады. Гипермәтін экранда белгіленген қарапайым
сөз ретінде тұрады, егер курсорды сол сөзге жеткізіп, тышқанды шертсек
(Enter пернесін бассақ), онда сонымен байланысты (ол сілтеп тұрған) басқа
құжатты оқимыз. Ол құжаттар мәліметтер ішіндегі басқа парақтарда немесе Web
жүйесіндегі басқа тораптарда орналасып, бейнежазба, сурет, жазылған дыбыс
күйінде болуы мүмкін.
Сонымен мәтіндерді осылай байланыстыра отырып белгілейтін мүмкіндікті
беретін HTML тілі. Оның дұрыс нәтиже алуды қамтамасыз ететін өз
заңдылықтары мен ережелері бар.
HTML тілінің атқаратын қызметі.
Web - парақтары экранда ықшам түрде безендіріліп көрсетілгенімен HTML
тілі мәтіндерді пішімдеп көрсететін тілге жатпайды. Өйткені әрбір тұтынушы
әртүрлі компьютерлерді пайдаланады. Сол себепті жаңа ғана зауыттан шыққан
бір компьютердің Windows жүйесімен жұмыс істей алатын броузері бар болса
бар болса, екінші бір тұтынушы компьютері тек MS DOS жүйесімен жұмыс
істейтін ескі броузерді пайдалануы мүмкін. Бұл екеуінің көрсетіу
мүмкіндіктеріәртүрлі болғандықтан, бір файл екеуіне екі түрлі болып
корсетіледі.
Құжаттардың әрбір тұтынушының әртүрлі құрылғыларда және әртүрлі
броузер программаларымен көрсететіндіктерін ескерсек, HTML тілін мәтіндерді
пішімдеу тәсілдерін жазуға арналған тіл деп айтуға болмайды. Ол
Интернеттегі мәтін бөліктерінің атқаратын қызметін анықтап, соларды әрбір
тұтынушыға бейімдеп жеткізе алатын құжатты функционалды түрде бейнелейтін
тіл болып табылады. Мысалы, егер мәтін тақырыбын бейнелеу керек болса, онда
HTML коды оны тақырып ретінде көрсетуге тырысады. Тақырыптың бейнелеу коды
алынған соң, оны броузер программа өз мүмкіндігін пайдалана отырып, ірі
әріптермен жазуы ықтималнемесе тек экран жолдарының ортасына жылжытып қана
көрсетуіне де болады. Ал егер бұл құжат мәтіні дыбыс синтезеторы арқылы
берілетін болса, онда тақырып қаттырақ шығатын дауыс арқылы айтылып, одан
соң аздап үзіліс жасалуы да мүмкін.
HTML тілінде мәтінді пішімдеу тәсілдері де бар екенін айта кету керек,
бірақ жалпы тұрғыдан алғанда құжаттың мазмұны мен оны безендіріп көрсету
жолдарының айырмашылығы сақталып отырады. Мысалы, HTML тілінің соңғы
нұсқасында мәтінді пішімдеу командалары ұсынылмаған.
HTML командалары және құжаттың құрылымы.
HTML тілінің бастапқы мәтінді белгілейтін командалары тэг деп аталады.
Тэг символдар тізбегінен тұрады. Барлық тэг “кіші” () символынан басталады
да, “үлкен” () символымен аяқталады.
HTML тіліндегі әрбір тэг бір арнаулы қызмет атқарады. Олардың
жазылуында әріптер регістрі ешбір роль атқармайды, бас әріпті де кіші
әріптерді де қатар қолдана беруге рұқсат етілген.
HTML тілінің бір тэгі әдетте құжаттың белгілі бір бөлігіне, мысалы бір
абзацқа ғана, әсер етеді. Осыған орай екі тэг қатар қолданылады: бірі –
ашады, екіншісі – жабады. Ашатын тэг белгілі бір әсер ету ісін бастайды, ал
жабатын тэг – сол әсерді аяқтайды. Жабу тэгтері қиғаш сызық символымен ()
басталуы тиіс.
Кейбір тэгтер өз жазылу орнына қарай тек бір ғана әсерін тигізеді.
Мұндайда жабу тэгі қажет болмай қалады да, ол жазылмайды. Егер тэг ретінде
HTML тілінде қолданылмайтын түйінді сөздер жазылып кетсе, онда оның ешбір
әсері болмайды.
Броузер арқылы құжат экранда көрсетілген шақта тэгтердің өздері
бейнеленбей, тек олардың құжат мәтініне тигізетін әсері ғана білініп
тұрады.
Түсініктемелер.
Программалау тілдерінде түсінік беретін сөздер – комментарийлер
жазылатыны сияқты мұнда да программаның орындалуына еш әсер етпей, оны
түсіндіруді жеңілдететін түсіндірме мәтіндер жазып отыруға болады.
HTML тілінің комментарийлері арнайы символдардан !—басталады да,
түсінік беретін сөз осыған жалғаса жазылады. Түсініктеме мәтінінің соңына
- символдары жазылуы тиіс. Түсінік мәтін “үлкен” таңбасынан () өзге кез –
келген символдардан құрастырыла береді.
HTML құжаттарды көру үшін браузерларды қолданамыз. Браузер-
программалардың саны өте көп, мысалы көп таралғандар Netscape Communicator,
Microsoft Internet Explorer, Opera.
HTML тiлiнде колданылатын командаларды “тег” деп айтамыз. HTML
тiліндегi тегтер екi топқа бөлiнедi: жұпты, жұпсыз.
Жұпты тегтер дегенiмiз, бiр тег ашылса, келесi тег оны жабады. Мысалы,
html тегтiң жұмысын ашады да келесi html тегi оны жабады. title
ашылуы, title жабылуы.
Жұпсыз тегтер дегенiмiз, тег ашылады да қолданыла бередi. Мысалы,
IMG т.с.с.
Көрсетілген мысалдарды компьютерде көрү үшін мәтінді Блокнот
программасына теріп, оны htm түрінде сақтаңыз. Файлды браузерде ашыңыз.
HTML құжаттың негізгі структурасы төмендегідей:
HTML
HEAD
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық университеті
Физика-математика факультеті
Оқытудың ақпараттық жүйелері кафедрасы
Ағылшынова А.
Мультимедиялық технология бойынша электронды оқу құралын құрастыру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
050602- мамандығы – Информатика
Алматы 2010
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық университеті
Физика-математика факультеті
Оқытудың ақпараттық жүйелері кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра
меңгерушісі ___________ К.С. Мусин
___ ______________2010ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Мультимедиялық технология бойынша электронды оқу құралын
құрастыру
050502-мамандығы бойынша – Информатика
Орындаған Ағылшынова А.
Ғылыми жетекшісі
аға оқытушы Баймулдина Н.
Алматы 2010
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ ҚҰРАЛЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР. 6
1.1 Жалпы мағлұмат 6
1.2 Электрондық оқу құралына қойылатын талаптар 9
1.3 Электронды оқу құралының мазмұнына қойылатын талаптар 11
2. МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ 15
2.1 Мультимедиалық жүйе 15
2.2 Мультимедиа құралдары 17
2.3 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін жетілдіру
21
3. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ. 29
3.1 Электрондық оқулықты өңдеуде html белгілеу тілі 29
3.1.1 Фреймдер 40
3.1.2 HTML тілінің мультимедиялық мүмкіншіліктері 49
3.2. Мультимедиялық технология пәні бойынша электрондық оқулық 51
3.2.1 Студенттерге арналған пән силлабусы 51
3.3 Электрондық оқулықпен жұмыс 57
ҚОРЫТЫНДЫ 63
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 65
ҚОСЫМША 1. Бағдарлама коды 67
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі компьютерлік технологиялардың даму деңгейі дәуірдің
коммуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды,
сапалы және бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғы
шарттары болып табылады. Қоғамды ақпараттандыру үрдісі болашақ мамандардан
ұдайы ізденуді, ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды кәсіби
салада қолдана білуге машықтандыруды, қажет ақпаратты, ақпарат көздерінен
таба білу мен өңдеуді, шығармашықпен ойлауды және шешім қабылдауды талап
етеді. Мультимедиялық технологиялар әртүрлі типті мәліметтерді дайындау,
өңдеу, біріктіру, ұсыну әрекеттерін ақпараттық және бағдарламалық
жабдықтарды пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер
жиынтығы. Мультимедиялық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес
компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедия статикалық,
динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске
асырады.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС МАҚСАТЫ:
- Электрондық оқулықтар туралы зерттеулер жүргізу;
- “Мультимедиялық технологиялар” пәні бойынша оқу-әдістемелік құрал
құру;
- Электрондық оқулықты өңдеу үшін html белгілеу тілін меңгеру;
- “Мультимедиялық технологиялар” пәні бойынша электрондық оқулық құру
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС МІНДЕТІ:
1.Электронды оқулық құру үшін мультимедиялық техналогиялар пәні бойынша оқу
әдістемелік кешен құру.
2.Электрондық оқулық құру үшін HTML тілін меңгеру.
Оқыту процесінде мультимедияны пайдаланып білім берудің әртүрлі
аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті
аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Қазіргі кездегі ақпараттық
қоғам жоғарғы оқу орындардың алдына төмендегідей қабілетті мамандарды
тәрбиелеуді талап етеді:
- Өз бетінше керекті білімін ала алатын және оны практика жүзінде
қолдана алатын;
- Өз бетінше сынмен ойлауға, нақты жағдайда туындайтын мәселелерді
көре білетін және оларды шешу жолдарын іздей алатын;
- Ақпаратпен сауатты жұмыс істеуге қабілетті;
- Әр түрлі әлеуметтік топтарда, ұжымда жұмыс істей алатын;
- Өзінің өз бетінше ой – өрісін, мәдени деңгейін дамыта алатын маман
болуы қажет.
Электрондық оқулықтар қағаз басылымының барлық ерекшеліктеріне ие бола
отырып, елеулі айырмашылықтары мен артықшылықтары да бар. Дербес жағдайда:
компьютер жадында немесе дискетада сақтау ықшамдылығы, гипермәтіндік
мүмкіндіктер, бейімділігі, таралымы, өзгертулер мен толықтыруларды жылдам
енгізудің мүмкіндігі, электронды пошта бойынша жіберудің ыңғайлылығы. Бұл -
пән бойынша дидактикалық, әдістемелік және ақпараттық-анықтама
материалдарын өзіне енгізген, сонымен бірге, білімді бақылау және өз
бетімен алу үшін оны комплексті қолдануға әсері болатын бағдарламамен
қамтамасыз етілген автоматтандырылған оқыту жүйесі.
1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ ҚҰРАЛЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
1.1 Жалпы мағлұмат
Қай заманда да өркениеттің дамуы интеллектуалдық шығармашылық
қабілеттіліктің негізінде жасалынған, әлі де солай болып келеді.
Шығармашылық адам санасының жасампаздығын және іс-әрекетінің биік
белсенділігін көрсетеді. Адам қабілетінің дәрежесі, оның кәсіби іскерлік
шеберлігі, бизнес пен кәсіпкерліктің нәтижелілігі, жаңалық ашуы тұлғаның
шығармашылық ойлауына қатысты анықталады.
Мұғалім жеке көзқарасы бар, соны қорғай білетін жігерлі тұлға,
зерттеушілік, ойшылдық қасиеті бар маман, білімді де білікті, көп оқитын,
көп тоқитын, білімін күнделікті ісіне шебер қолдана білетін, өзінің
оқушысын өз бетінше білім алуға үйрете алатын болу керек. Бұл өмір талабы.
Мұғалімде ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабілеті
болуы шарт. Ол сонымен қоса ұлттық құндылықтарды яғни, этнопедагогика,
этнопсихология негіздерін меңгеру қажет. Ғаламдасуға байланысты интернет
жүйесін жетік меңгерген, әлемдік білімге сай, мәдениеті жоғары, жеке тұлға
тәрбиелей алатын ұстаз болуы қажет. Осыған қарап ХХІ ғасырда мұғалімге
қойылатын талаптар зор екенін көреміз.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет
дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне
мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны мұғалім мен оқушының
арасындағы байланысты субъективті деңгейде көтерудегі демократиялық
бастамалардың барлығы мұғалімдер арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі мұғалімге
тек пән мұғалімі ретінде қабылдау олқылық көрсетеді. Мұғалім қоғам айнасы.
Ертеңгі күнімізге аттамас бұрын бүгінгі ұстаздың кім екендігіне баға
беріп көрейік. Бүгінгі мұғалім ата-ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері.
Мұғалім – оқытушы, мұғалім – ұстаз, мұғалім – оқулық авторы, мұғалім –
технолог, мұғалім-жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді.
Жаңа ақпараттық технологияларға (ЖАТ) ғалымдар әр түрлі анықтама
беріп отыр. Мысалы, Н.Макарова ЖАТ – қысқаша компьютер негізіндегі
технология деп тұжырымдайды. М.И.Жильдак бұл терминнің неғұрлым кеңірек
анықтамасын береді. Ол ЖАТ – адамдардың білімін кеңейтіп, олардың
техникалық және әлеуметтік үрдістерді басқару мүмкіндігін дамытатын,
ақпаратты жинау, ұйымдастыру, сақтау, өңдеу, тасымалдау және жеткізудің
техникалық құралдары мен әдістерінің жиынтығы дейді [1,20б]
Біз жоғарыдағы анықтамаларды өз іс-тәжірибемізге қолдану бағытында
оларды негізге ала отырып жұмыс істеп жатырмыз. Әсіресе ақпаратты оқушыға
компьютер арқылы әзірлеу мен тарату үрдісіне ерекше мән беріп отырамын.
Себебі әр түрлі зерттеулерге қарағанда дәстүрлі оқыту кезінде кез келген
жақсы оқитын оқушы информатика заңдылықтарын тұжырымдайды, мысалдар
келтіреді. Оқушылардың көпшілігі алған білімдерін практикада қолдана алады.
Бұл оқушылардың оқу материалын формальды жағынан да жақсы білетінін
көрсетеді. Кез келген сабақта электронды оқулықты пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуге жағдай жасайды.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту[2,34б].
Қоғамды информатизациялау заманында – білімді ілгері дамыту, басты
ағын болып табылады. Білімді ілгері дамытуда электрондық оқу құралының
маңызы ерекше. Электрондық оқу құралы, кәзіргі таңда білім саласында
маңызды - қашықтан білім алу жүйесінің дамуына да зор үлесін тигізуде.
Электрондық оқу құралы білім алу процессін жеңілдетеді, сонымен қатар
сапасын және тиімділігін арттырады. Оқушының өзіндік білім алуына мүмкіндік
жасайды. Кәзіргі таңда білім алу саласында білім алушының өзіндік жұмысына
көп назар аударылған, осы заман талабын электрондық оқу құралы көмегімен
орындауда. Электрондық оқу құралының келесідей мүмкіндіктері білім алушының
кеңінен қолдануына ықпал жасайды:
- Таратылу жолы. Қағаз жүзіндегі таратылымдарға қарағанда анағұрлым
тиімді. Электронды оқу құралының таратылымы: интернет, электронды
пошта, ақпарат тасымалдауға арналған кез-келген құрал арқылы іске
асады;
- Тақырыптың мәтіндік сипатталуынан басқа, аудио, видио, графиктік
сипаттамаларын көруге болады. ЮНЕСКО зерттеулері бойынша аудио
қабылдау ақпараттың тек 12% қабылдауға мүмкіндік береді, визуалды
қабылдау ақпараттың тек 25% қабылдауға мүмкіндік береді, ал
аудиовизуалды қабылдау ақпараттың 65% қабылдауына мүмкіндік
жасайды;
- Өзіндік тәжирибелік жұмыстарды жасауға болады. Яғни программалау
технологиялары көмегімен виртуалды зертханаларды жасау мүмкін;
- Керекті мәліметтерді тез таба алады. Мәтінді іздеу функциясын
автоматтандыру нәтижесінде;
- Қажетті фрагменттерді қайта көруге және өңдеуге мүмкіндік бар;
- Көлемі үлкен ақпарат тиімді сақталады, өңделеді, және сол ақпаратқа
оңай қол жеткізуге мүмкіндік береді;
- Өз білімін тексере алу мүмкіндігінің бар болуы.
Қоғамды информатизациялау бағыты ұстаздан келесі міндетті шарттарды
орындауларына талап етеді:
- кәзіргі қоғамды ақпараттандыру заманына сәйкес, білім беру, тәрбие
беру жолында қолданатын әдістемеліктердің замаңға сай сапасын арттыру;
- білім алушының қажетті мәліметтерді өңдеу, қабылдау, тәжірибелік-
ізденіс процессінде өзіндік білім алуына мүмкіндік жасайтын әдістемелік оқұ
жүйесін құрастыру.
- білім алушының білім деңгейін көрсететін тексеру әдістемеліктерді
құрастыру.
1.2 Электрондық оқу құралына қойылатын талаптар
Электрондық оқу құралына қойылатын талаптар:
- Электрондық оқу құралының объектісі ғылыми негізделген фактілер,
тұжырымдар мен ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында
оқытылатын объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің қатыныстары
мен қасиеттерінің жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік,
графикалық, аудио, видео және басқа оқыту ақпараты болуы керек.
- Электрондық оқу құралы анықтамалық және басқарушы ақпаратты
қамту керек және қолданушының назарын өзіне аударатын және оқу
мақсаттарына қызмет етпейтін ақпаратты қамтымау керек.
- Электрондық оқу құралы әртұрлі мамандықтар үшін олардың типтің
оқу жоспарлары мен бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру
керек.
- Электрондық оқу құралында интерфейс көрнекті, тұсінікті,
бірмәнді және қолданушы қате іс-әрекеттер жібермеуі үшін ЭОБ-ның
тұгел және оның бөлек бөліктерінің функцияларының логикасын
тұсінуге көмектесетін тұрінде келтірулі керек.
- Электрондық оқу құралында имитациялық компьютерлік моделдер
оқылатын объектілер, үрдістер мен құбылыстардың құрылымын және
параметрлерін беру және өзгерту, сонымен қатар, сыртқа әрекеттердің
имитациясы үшін ыңғайлы құралдармен жабдықталу керек. Компьютерлік
модельдермен өзара-әрекет мәселелері білім алушыны оның көмегімен
шешілетін дидактикалық есептердің мазмұнынан көңілін бөлмеуі керек.
- Электрондық оқу құралы қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу
мүмкіндіктеріне ие болу керек. ЭОБ жабық ортада жылжымалы ақпаратты
тасушыларда орналасуы және жеке алынған комьпютерде немесе локальды
компьютерлік желіде атқарушы программалар сияқты жұмыс істеу
мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ ашық ортада глобальды компьютерлік
желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін программа-браузерлерді
қолданады.
- Электрондық оқу құралы қосымша программалық құралдарды талап
етпейтін операциялық жүйенің версиясын ескере автоматты тұрде
орнатуының мүмкіндігіне ие болу керек. Орнату комплектінде
мемлекеттік немесе халықаралық стандартына сәйкес ЭОБ-ның тәуелсіз
жұмысы үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және программалар
пакеттері болу керек.
- Электрондық оқу құралы тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда
(элект өшуі, операциялық жүйенің істен шығуы) берілген режимде
функциясын жасау керек және тұрақсыздандыру әрекеттермен
шақырылатын ауытқулар болғаннан кейін ЭОБ-ның жұмысын жалғастыруды
қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
- ЭОБ қолдану процесінде ЭОБ-ға қажет өзгерістер мен кемшіліктерді
енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу материалдарына және
статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті болдырмау
мүмкіндіктері болу керек[3,16б].
1.3 Электронды оқу құралының мазмұнына қойылатын талаптар
Электрондық оқу басылымының контенті үш деңгейлі бөліктерге бөліну
керек:
1-деңгей. Модулдер
2-деңгей.Блоктар
3-деңгей.Сабақтар
- Модул блоктан бұлаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан блоктар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылдымындағы
ірі семантикалық оқу бірлігі.
- Блок сабақтан-сабаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан сабақтар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
орташа семантикалық оқу бірлігі.
- Сабақ минималды семантикалық бірлік және ол бірнеше оқу элементтерінен
тұрады. Міндетті оқу бірлігі болып теория, мысалдар, тапсырмалар,
сұрақ-жауаптар және тестілер есептелінеді, ал міндетті емес
элементтерге оқу ақпаратын меңгеру, тұсіну және еске сақтауға себебін
тигізетін және ақпараттық тығыздықты қамтамасыз ететін анықтамалық,
графикалық, аудио және видео жатады.
- Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны тұсінікті, нақты,
толық және қарама-қайшылықсыз болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс
және бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу,
тапсырманы жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек.
Теорияда мәтіндердің астын сызу және тұсін өзгерту сияқты арнаулы
дидактикалық құралдарды қолдану керек.
- Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерін жаттығуды орындау, есепті
шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және т.б. тұріндегі детальдық
таңдауын қамтамасыз етуі керек.
- Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен құбылыстарының ішкі
байланысын анықтауға, олардың әртұрлі сыртқы әсерлер кезіндегі
функционалдық қасиеттерін зерттеуге және жаттығуларды орындау мен
есептерді шешудегі практикалық машықтарын қалыптастыруға бағытталу
керек. Тапсырмалардың формулировкасында атқарылатын іс-әрекеттердің
реті мен күтілетін нәтижеге және олардың берілу формасына қойылатын
талаптарға тұсініктемелер болуы керек.
- Сұрақ-жауаптар білімді меңгеру үшін және практикалық жұмыстарды
орындау машықтарын қалыптастыруға бағытталған болу керек. Сұрақтар
білім алушылардың танымдық іс-әрекеттерін жетілдіру үшін қиындық
деңгейі, характері және жауаптардың берілу формасы бойынша
вариациялануы керек.
- Тесттерде сұрақтар және арасында бір дұрыс және бірнеше дұрыс емес
жауаптар болуы керек және дұрыс жауапты таңдау кезінде қарапайым
әдісін қолданбау үшін мағынасын тұсінбей жауап беретін сұрақтар
болмауы керек. Дұрыс емес жауаптар өздерінің мазмұны бойынша білім
алушы оқу материалын терең білгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшін
дұрыс жауапқа жақын болуы керек. Тесттерде білім алушылардың іс-
әрекеттері мен жауаптарындағы әдеттегі қателіктер туралы ескертулер
және сол қателіктерді жібермеу мен тұзету туралы тұсініктемелер қамту
мүмкін.
- Анықтамалық оқу материалына қатысты және жаттығуларды орындау,
есептерді шешу мен тәжірибе өткізуге, курстық, дипломдық және т.б.
жұмыстарды дайындау бойынша мәтіндік, кестелік, графикалық және басқа
оқу-әдістемелік мәліметтер қамту керек.
- Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын объекттер, үрдістер
мен құбылыстардың ең маңызды жақтарын және жағдайларын ашу және
көрсету үшін қажетті қосымша дидактикалық материалдарды келтіруге
арналған.
Электронды оқулықтарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттарды
ескерген жөн:
⎫ Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған оқулықтың сол
пәннің типтік бағдарлаиасына сәйкес болуы;
⎫ Электрондық оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен
тақырыптарға қатысты дәріс конспектісін қамтитын негізгі сарамандық және
тәжірибелік тапсырмаларды орындауға арналған қосымша материалдарға
анықтама, библиографиялық көмекші, аралық және қорытынды бақылау
сұрақтарынан тұратын тест материалдарды дайындауда пайдаланылған әдебиеттер
тізімдері бөлімдерін қамтуы;
⎫ Белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық
беттен артық болмау.
Түрлі сабақтарда электронды оқулықпен жұмыс нәтижелерін бағалау үшін
түрлі диагностикалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар:
1. Білім мониторингісі;
2. Сауалнамалар;
3. Түрліше тестілік бақылаулар;
4. Жеке оқушылармен әңгіме, пікір алмасу т.б.
5. Оқушыларды сырттай бақылау
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығын жоғарыда айттық. Сондай-ақ мұғалімдер де
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан
қолдана алады.
Заман табына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық
оқулықтарды география сабағында пайдалану – оқытудың жаңа технологиясының
бір түрі ретінде қарастыруға болады. Ой өрісі дамыған шетелдік білім
жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз
мәнінде жүргізу қажет деп ойлаймыз[4,25б].
2. МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ
2.1 Мультимедиалық жүйе
Технология ұғымы көздеген мақсатқа жету әрекеттер тізбегі, әдістері
және оларды қолдануды біріктіреді.
Мультимедиалық технологиялар – бұл қоршаған ортаға қолданушылардың
өзара тіл табысуынамүмкіндік беретін мәтінді, графикті, дыбысты, анимацияны
қолданатын технологиялар.
Мультимедиалық құрылғыларды жасаушылардың алдарына қойған ең басты
мәселе – есептеу жүйесінің мамандарынан басқа қолданушылардың ЭЕМ-де жұмыс
істеу қызығушылығын арттыру.
Дербес компьютермен бірге, мультимедиалық жүйе ЭЕМ-нің төртінші
сатысында пайда болды. Ең алғаш олар компьютерлік ойындарда қолданыла
бастады, одан соң маңызды кәсіптік қосымшаларда қолданылды. Бірақ, барлық
жерде ЭЕМ мен қолданушы арасындағы қарым-қатынасты жеңілдету міндеті тұрды.
Сондықтан, мультимедиалық жүйе – бұл ерекше түрде ұйымдастырылған ЭЕМ деп
санау қате ұғым. Мультимедиалық жүйе – бұл құрамдық бөлігі қолданушы болып
табылатын адам-машиналық жүйе.
Осындай жүйенің көмегімен келесі мақсаттарға жетуге болады:
- қандай да бір жұмыстың орындалуында адамның қызығушылығын
арттыру;
- адамға жұмыстың орындалуына жеңілдіктер жасау;
- адамға арналған қарапайым жұмыстың орындалуына жаңа мүмкіндіктер
беру;
ЭЕМ саудасының кеңеюі, көбінесе мультимедиа жүйесінің құрылуына
міндетті, олардың негіздерінде қолданушының достық қарым-қатынасы дами
бастады. Дәлірек айтқанда, адамның ЭЕМ-мен қарым-қатынасы емес, екі адамның
өзара қарым-қатынасы, яғни қолданушы мен бағдарламашының қарым-қатынасы.
Бағдарламашы өзінің бағдарламасын құруда, сол бағдарламаға бар өзінің
психологиялық қырларын салады және оны өзі сезбейді. Дәл осындай мағынада
адам-машина қатынасы термині қолданылады.
Осылайша,ақпараттық жүйені жасау үшін міндетті түрде 3 нәтижеге жету
керек:
-ол қызықтыруы тиіс;
-бұл қызығушылықтың ұзақ болуы;
-бұл жүйеге қайтып оралатындай қызығушылық тудыру;
2.2 Мультимедиа құралдары
Қызығушылықтың тұрақты болуына мағына арқылы қол жеткізуге болады,
негізгі тасушылары – мәтін, графика, дыбыс, анимация. Ал жүйеге қайта
айналып келу үшін бұл жүйені қажетті, жаңа, пайдалы ақпараттармен
қамтамасыз ету керек.
Бағдарламаға салынған психологиялық тілдесу маңызды роль атқарады,
сол арқылы бағдарламашы өз өніміне қатынау орнатады. Адамдарға әртүрлі
психологиялық әсер етуге болады, яғни, әртүрлі ақпарат түрлерінің
көмегімен. Мысалы, дәрістерде студенттер ақпараттың 70% қабылдайды, кітап
оқығанда шамамен 70%, ал егер бұл екеуін біріктіретін болсақ, яғни әртүрлі
ақпараттың бірігуінен 70% артық ақпарат қабылдайды екен.
Сонымен, мультимедиа – бұл адамның психологиялық күйіне, ақпарат
қабылдау қабілеттілігіне, жұмыс істеу қабілеттілігіне әсер ететін мәтін,
дыбыс, графикалық бейнелер және анимацияларды компьютерлік жүйеге
біріктіретін ақпараттық технология.
Мультимедиалық жүйенің негізгі ерекшеліктері болып табылады:
1) Бір бағдарламалық өнімде әртүрлі ақпарат түрлерінің бірігуі
(интеграциясы);
2) ЭЕМ құрамындағы енгізу-шығару және әртүрлі ақпаратты өңдеу
құрылғыларының өзгешелігі;
3) Ақпараттың динамикалық түрін қолдануға байланысты, мультимедиалық
жүйенің ауқымды уақыт ішіндегі қызметі;
4) Адамның ЭЕМ-мен қарым-қатынасының жаңа деңгейінің пайда болуы.
Соның арқасында адамның ақпаратты қабылдау деңгейі көтерілуде.
Мультимедиалық жүйенің пайда болуына байланысты, адам үшін жаңа
ақпарат көздері пайда болды: электрондық оқулықтар, музейлік және туристік
сілтемелер, оқыту жүйелері, консультация және диагностикалық жүйелер,
жарнама роликтері, бейне-клиптар, әртүрлі презентациялар.
Қазіргідей әлемдік ғаламдану процесі кезеңінде ақпараттар ағынынан
адам баласы өзінің ұдайы дамып отыруына керекті ақпаратты саралап, екшеп
пайдалана білуі – бүгінгі уақыттағы басты мәселе. Бұл, әсіресе, өскелең
ұрпақтың санасын сан алуан ақпараттармен улап, ой-өрісінің дамуын дүбара
күйде қалдырмаудың басты шарттарының бірі. Осыдан келіп туындайтын
мәселелердің бірі – жастарға сапалы білім, саналы тәрбие беретін орта
мектепте, колледжде, жоғары оқу орындарында білім беру ісін оқытудың жаңа
инновациялық әдістерімен толықтыру; оқытудың жаңа технологияларын
іздестіру; оқушыны, студентті ақпаратты талдай білуге, ақпараттық,
мультимедиалық технологияларды тиімді пайдалана білуге үйрету.
Мультимедиалық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес
компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедиа статикалық,
динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске
асырады.
Мультимедиа термині латын тілінің multy (көп) және media (орта)
сөздерінің бірігуінен құралған, көпорталы деген мағына береді, яғни көп
көлемдегі ақпарат түрлерін қолдану.
Мультимедиалық жүйеге арналған оқулықтарды, ғылыми еңбектерді
саралай келе мультимедиа терминіне ақпараттық орта деген мағына беруге
болады. Ал, ақпараттық орта түсінігін белгілі бір ортада ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы ақпаратты ұсыну мен өңдеуге бағытталған
арнайы ұйымдастырылған үрдіс деп қабылдауымызға болады.
Зерттеуші ғалымдар мультимедиаға мынадай анықтамалар береді:
Мультимедиа - әртүрлі типті ақпараттарды компьютердің ұсыну
мүмкіндігін дамытатын және адамның мультисенсорлық табиғатына негізделген
технология ( D. Little ).
Мультимедиа – екі не одан да көп типті ақпараттарды интерактивті
формада біріктіру ( D.H.Jonassen ).
Мультимедиа - әртүрлі формада ұсынылған ақпараттарды біріктіруге
мүмкіндік беретін компьютердің ақпараттық және бағдарламалық құралдар
кешені (И.И.Косенко).
И.Вернердің пікірі бойынша мультимедиа – графика, гипермәтін, дыбыс,
анимация, бейнемәліметтерді пайдалануға мүмкіндік туғызатын ақпараттық және
бағдарламалық құралдар кешені.
Осы орайда, мультимедиаға және оған қатысты ұғымдарға анықтама бере
кетейін.
Мультимедиа – компьютерлік графикамен, суреттермен, қозғалыстағы
бейнеақпараттармен, анимациямен, мәтіндермен, жоғары сапалы дыбыстармен
жұмыс істеуді қамтамасыз ететін интерактивті жүйе.
Мультимедиалық технологиялар - әртүрлі типті мәліметтерді дайындау,
өңдеу, ұсыну әрекеттерін аппараттық және бағдарламалық жабдықтарды
пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер жиынтығы.
Білім берудегі мультимедиа – таным процесінің жоғарылауына септігін
тигізетін, білім беру мазмұнын интерактивті формада ұсынатын, дидактикалық
аппаратты-бағдарламалық құрал.
Мультимедианың бағдарламалық құралдары – интерактивті режимде әртүрлі
типті ақпараттарды дайындау, өңдеу, ұсыну, біріктіру секілді іс-әрекеттерді
жүзеге асыруға мүмкіндік беретін компьютердің бағдарламалық жабдықтары.
Мультимедиялық бағдарламалардың негізгі атқаратын функцияларының бірі –
басқаруды қамтамасыз ету. Яғни, қажетті ақпаратқа еш кедергісіз ауысу
мүмкіндігінің болуы.
Мультимедиялық өнімдер – мультимедиялық құралдар және арнайы
бағдарламалық жабдықтар көмегімен дайындалған ақпарат.
Көптеген шет елдік зерттеушілер мультимедиа және гипермедиа
ұғымдарын бір мағынада қарастырады. Мысалы, I.Brown гипермедиа
мультимедианың сызықтық емес түрде ұсынылған жиынтығы деген пікір айтады.
Негізінде, мультимедиа пайдаланушыға әртүрлі типті ақпараттарды біріктіріп
ұсыну технологиясы, ал, гипермедиа – пайдаланушының түрліше типті
ақпараттардың бірінен екіншісіне оңай ауысуын жүзеге асыру технологиясы.
Мультимедиалық ақпарат түрлерін (мәтін, графика, анимация, дыбыс,
бейнеақпарат т.б) өзара байланыстыру нәтижесінде гипермедиа технологиясы
пайда болды.
Зерттеушілердің пікірі бойынша дәстүрлі оқыту әдісімен берілген
материалдың 25%-ы, көру арқылы 33%-ы, көру-есту арқылы 50%-ы, ал,
мультимедиалық интерактивті оқыту бағдарламалары көмегімен берілген
материалдың 75%-ы есте сақталады екен. Америка ғалымдары Флетчер, Макнейл,
Нельсон, дәстүрлі оқыту әдісі мен мультимедиалық технологиямен оқытуға
салыстыру анализін жүргізген. Жеке ойларын қорыта, ортақ бір шешімге
келген: мультимедиалық технология дәстүрлі оқыту әдісінен анағұрлым тиімді.
Мультимедиалық технологиялар мен дәстүрлі оқыту әдістерін оқытуда
пайдалану арасындағы айырмашылықты М.Кирмайэрдің келтірген диаграммасынан
(диаграмма 1) көруге болады[5,38б].
Диаграмма 2.1 – Мультимедианың оқытудағы тиімділігінің көрсеткіші.
2.3 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін жетілдіру
Мультимедианың ажырамас бөлігі болып табылатын лазерлік дискілерде
жазылған электрондық энциклопедиялар, оқулықтар мен сөздіктер оқыту
процесінде ерекше маңызға ие. Мысалы, электрондық сөздіктерде әрбір сөздің
аудармасы ғана емес, сонымен бірге оның айтылу үлгісі де қамтылады.
Әлемнің атлас картасы, жекелеген қалалардың картасы сияқты әртүрлі
картографиялық жүйелер, адамның ой-өрісін дамытуға бағытталған ойын
түріндегі оқытушы бағдарламалар, қажетті дағдыны қалыптастыруға,
жетілдіруге негізделген тренажерлік бағдарламалар оқыту процесінде
қолданылуда.
Кесте 1 – Оқыту процесіндегі мультимедиалық технологиялардың мүмкіндіктері
№ Оқыту процесінде Мультимедиалық Мультимедиалық
кездесетін технологиялардың оқытутехнологияларды
қиындықтар тиімділігін арттыру пайдаланудағы
мүмкіндіктері жетістіктер
1 Объективті күрделі Оқу материалын Студенттер мен
материалдарды оқытубөлшектеп ұсыну оқушылардың оқу
материалына
қызығушылығы артады
2 Түсінік-ұғымдардың Нақты ұғым Нақтыдан абстракцияға,
абстрактылығы, қалыптастыру, жекеден жалпыға ауысу
жалпылау, салыстыру, жалпылау жеңілдігі
салыстыру кезіндегі
қажеттілігі иллюстрациялау
3 Эксперимент Зертханалық Зертханалардағы
жасаудың аудиторияларда құрал-жабдықтардың
күрделілігі өткізуге мүмкін емес жеткіліксіз мәселесін
тәжірибелерді біршама шешу
демонстрациялау
4 Құбылыстар мен Құбылыстарды, Құбылыстар мен
процестердің процестерді модельдеу,процестердің табиғатын
механизмін оқыту динамикада көрсету ашып көрсету
5 Тез немесе жай Проекциялық құрылғыларҚұбылыстар мен
өтетін процестерді көмегімен табиғаттағы процестерді оқыту
оқыту процестердің жүруін кезінде уақытты тиімді
бақылау пайдалану
6 Обьектінің Коммуникациялық Бақылау кеңістігінің
көрінбейтін құрылғылар, шекарасын үлкейту
бөлігінде WEB-камералар
мүмкіндіктерін
пайдалану.
7 Негізгі заңдылықтарТабиғаттағы Заңдылықтардың
мен құбылыстарды заңдылықтардың қолданбалы сипатын,
техникада техникада қолданылу ғылым мен техника
қолданудың аясымен танысу жетістіктерін бейне-
көпсалалығы материалдармен
түсіндіру
Мультимедиа интернет-технологияның да дамуына тікелей әсер етіп отыр.
Интернетте бейнеконференциялар ұйымдастыруда дыбыстық және бейнелік
хабардың сапасын төмендетпей ұсыну, байланысқа түскен адамның бет-бейнесін
компьютер мониторынан көріп отыру мультимедианың жемісі. Мультимедиалық
технологиалардың көмегімен бүгінгі таңда кез келген адам өзі жөніндегі
мәліметтерді, фотосуреттерді, тіпті, өз дауысын интернет желісіне шығаруға
мүмкіндік алып отыр.
Оқыту процесінде мультимедианы пайдаланып білім берудің әртүрлі
аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті
аспектілері, оқытудың мотивациялық аспектілері, оқытудың коммуникациялық
аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Атап көрсетілген аспектілер
негізінде мультимедиалық технологиялардың оқыту процесіндегі ақпаратты-
коммуникативті қызметі 1- суретте бейнеленген.
Сурет 2.1 - мультимедиалық технологиялардың оқыту процесіндегі
ақпаратты-коммуникативті қызметі
Мультимедиалық технологияларды белгілі бір оқыту жүйесінің мазмұны
мен әдістеріне негізделген жағдайда пайдалану тиімді. Мультимедиалық
технологиялар мен оқыту әдістерінің өзара байланысы біркелкі болмайды,
яғни, бір мультимедиалық құрал бірнеше оқыту әдістерін қамтыса, ал
керісінше, бір оқыту әдісінде бірнеше мультимедиалық технологиялар кешені
пайдаланылуы мүмкін. Қазіргі заманғы мультимедиалық технологиялар
құбылыстардың дамуын, динамикасын көрсетуді және оқу ақпаратының көлемін
белгілі бір реттілікпен беріп отыруды жүзеге асыратындықтан жаңаша оқыту
әдістерін талап етеді.
Мультимедиалық технологияларды пайдалану арқылы оқыту процесін
жетілдірудің модельі 2.2-суретте ұсынылған.
Мультимедиалық технологиялар мұғалімдерге қалыпты оқыту жүйесінің
бұрынғы тәсілдерінен бас тартып, еңбек етудің интеллектуалдық түрлерін
пайдалануға мүмкіндік туғызып, оқу материалдарының басты көлемін бұрынғыша
беруді азайтып, жаңа тәсілдің жақсы жақтарын кеңінен қолдануға итермелейді.
Жаңа мультимедиалық технологияларға байланысты компьютерлік
бағдарламаларды да көрнекі материал ретінде қолданып, тесттер және бақылау
жұмыстарын өткізіп, шығармашылықты дамытатын есептер шығарып, қашықтан
оқыту сабақтарына қатысып, бұрынғы қалыптағы тәсілмен қоса компьютерде де
жұмыс істеуді қатар атқарып, әрбір балаға бағытталған ойын сабақтарын,
т.с.с жасау мүмкін болып отыр.
Интерактивті негіздегі мультимедиалық технологиялар интернет желісі
және CD-курстар арқылы ауыл мектептерінің оқшау қалып қою мәселесін
шешуге мүмкіндік береді.
Мультимедианы білім беруде және оқытуда қолданудың жалпы білім үшін
және өздік білім үшін де, сондай-ақ, бизнес және маманның әуесқойлық дамуы
үшін де болашағы зор.
Мультимедиалық технологияларды пайдаланып оқыту, атап айтқанда,
мынадай нәтижелерге қол жеткізеді:
-оқу материалын терең түсінуге;
-оқу мотивациясының артуына;
-алынған білімнің ұзақ уақыт есте сақталуына;
-білім беруге жұмсалатын шығынның азаюына т.б.
Мультимедиалық технологияларды қазіргі білім беру саласында дер
кезінде игеру және тиімді пайдалану өз дәрежесінде жүргізілмеуде. Мұның
себептері: 1) мультимедиалық технологияларды педагогикалық іс-әрекет
ретінде тиімді пайдалана алатын мұғалімдердің аз болуы; 2) оқу орындарының
материалдық-техникалық базасын үнемі жаңа технологиялармен жабдықтап отыру
қажеттілігінің ескерілмеуі; 3) оқу-әдістемелік жұмыстардың жаңаша сипатта
жүргізілмеуі т.б жағдайлар себеп болып отыр.
Аталған мәселелерге жекелей тоқталатын болсақ, біріншіден,
мультимедиалық технологиялардың орасан зор потенциалдық мүмкіндіктері мен
оны өз дәрежесінде пайдалана алатын мұғалімдердің аз болуы арасында
шешімін күтіп тұрған мәселелер жетерлік. Себебі, елімізде 2005-2007
жылдарда 6230-ға жуық мектептер (жалпы мектептің 80%-ға жуығы) мультимедиа
кабинеттерімен жабдықталады деп жоспарланған. Ал, қазіргі таңда жоғары оқу
орындарының педагогикалық мамандықтарына жүргізілетін Оқытудағы жаңа
ақпараттық технологиялар (НИТО) курсының бағдарламасында тек компьютерді
оқытуға ғана мән берілген, мультимедиа технологиясы ескерілмеген. Бұл,
жоғарғы оқу орнын бітірген маман мультимедиалық технологияларды өз
дәрежесінде пайдалана алмайтындығын аңғартады.
Екіншіден, оқу орындарының материалдық-техникалық базасын жаңа
технологиялармен толықтырып ,жаңартып отыру қажеттілігінің ескерілмеуінен
орта мектептердің көпшілігіндегі компьютерлердің техникалық мүмкіндігі жаңа
бағдарламалық жабдықтармен жұмыс жүргізуді қамтамасыз ете алмауда. Мұнымен
қатар, 2005 жылдың соңына қарай республикадағы мектептердің 75%-ы интернет
желісіне қосылады деп жоспарланған. Бұл жұмыстарды жүзеге асыру және білім
беруде ақпараттвқ-коммуникациялық технологияларды қолданудың тиімділігін
арттыру үшін орта мектептерде компьютерлік технологияларды жаңартып
иотырудың, мультимедиалық технологиялармен жабдықтаудың қажеттілігі
байқалып отыр.
Үшіншіден, оқу-әдістемелік жұмыстарды жандандыруды, жаңаша сипатта
ұйымдастыруды білім беруді ақпараттандыру бағдарламаларын басшылыққа ала
отырып, кезең-кезеңімен жүзеге асыру қажет. Елімізде орта мектептерді
ақпаратты-коммуникациялық тұрғыдан жабдықтау мақсаты іске асырылып келе
жатқанымен, сол мақсат-мүдденің қандай қажеттіліктен туындағанына мән
берілмей келеді. Атап айтқанда, орта мектептерді интернет желісіне қосу
міндеттері біртіндеп жүзеге асуда, бірақ, сол әлемдік желі арқылы
мультимедиалық технологияларды, интерактивті бағдарламаларды тиімді
пайдаланып, оқытуды жаңаша формада жүргізу жолға қойылмаған.
Еліміздегі орта мектептерде, колледждерде, университеттерде
мультимедиалық технологиялар оқыту процесінде ішінара пайдаланыла бастады.
Бірақ, қазіргі таңда жоғары оқу орындарындағы Оқытудағы жаңа ақпараттық
технологиялар ( НИТО ) пәнінің типтік оқу бағдарламасында мультимедиалық
технологиялар қарастырылмаған.
Білім беруде мультимедиалық технологиаларды тиімді пайдалана алуы
үшін болашақ мамандар мынадай білімдерді меңгеруі қажет:
-пәндік, пәнаралық, арнаулы курстарды жүргізуде мультимедиалық
технологияларды қай жерде, қандай мақсатта және қалай пайдалануы керектігін
білуі;
-мультимедианы әртүрлі оқыту модельдеріне ( сызықтық, сызықтық емес,
ізденушілік, аралас т.б.) сәйкесті қолдана білуі;
-оқыту құралдарының жүйесін құру;
-мультимедиалық технологияларды пайдаланудың мақсаттары мен
міндеттеріне сәйкесті іс-әрекет мазмұнын таңдау[7,45б].
3. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Электрондық оқулықты өңдеуде html белгілеу тілі
HTML (HyperTextMarkupLanguage) – бұл құжаттарды кодтау үшін
қолданылатын гипертекстік белгілеу тілі. HTML ді көбі программалау тілі деп
ойласа да, бұл программалау тілі емес. HTML – мәтінді белгілеу тілі.
Интернеттің қазіргі дамуы 90 – жылдар басында компьютерлер арасында
мәлімет алмасудың жаңа хаттамасы (protocol) пайда болғаннан кейін басталды.
Бұл хаттама HTTP (Hyper Text Trapster Protocol – гипермәтінді тасымалдау
хаттамасы) деп аталған болатын. Осы хаттамамен қатар HTTP серверлерінің
кеңейтілген желілері болып табылатын, Интернет арқылы файлдар тасымалдай
алатын World Wide Web қызмет бабы (WWW немесе тек Web ) пайда болды.
Бұл файлдардың басым көпшілігі Web – парақтар түрінде HTML (Hyper Text
Markup Language – гипермәтінді белгілеу тілі ) тіліндегі жазылған арнаулы
файлдар түрінде болады. Осы файлдарды HTTP серверлерінде (Web -
тораптарында) орналастыру жолымен Web – парақтар қалың көпшілік
пайдаланатын түрде Интернетте жарияланады. Web – парақтар мазмұны әртүрлі
бола береді және олар әртүрлі тақырыптарды қамтиды, бірақ олардың бәрінің
де негізгі жариялану, яғни жазылу тілі HTML болып табылады. Осындай HTML
құжаттарының бәрінің де файл аттарының кеңейтілуі HTM немесе HTML болуы
тиіс.
HTML тілі World Wide Web қызмет бабымен бірге дами отырып, Web –
парақтарының ең жақсы деген мүмкіндіктерін жүзеге асырып, оны кең пайдалану
жолдарымен толықтырып отырады. Ол World Wide Web жүйесінің негізі бола
отырып, оның өте кең таралуына себепші болады. World Wide Web сөзі қазақ
тіліне кеңейтілген бүкіләлемдік болып аударылады. HTML тілінің мағынвсы мен
атқаратын қызметін оның атынан анықтауға болады.
Гипермәтін – қосымша элементтерді басқару мақсатында ішіне арнаулы
код, яғни екпінді элемент орналасқан мәтін. Ол мәтін ішіне сурет, дыбыс
енгізу, мәтінді безендіру, пішімдеу (форматтау) ісін орындайтын немесе осы
құжаттардың басқа бөлігіне сілтемесі бар алғашқы нүкте ретінде
қарастырылатын белгіленген соз. Сөзді ерекшелеп белгілеу дегеніміз – келесі
көрсетілген құжат бөлігі қалай бейнеленетінін анықтайтын айрықша кодты осы
сөз ішіне енгізу. Гипермәтнді белгілеу үшін броузер деп аталатын арнайы
көрсету программалары қолданылады. Гипермәтін экранда белгіленген қарапайым
сөз ретінде тұрады, егер курсорды сол сөзге жеткізіп, тышқанды шертсек
(Enter пернесін бассақ), онда сонымен байланысты (ол сілтеп тұрған) басқа
құжатты оқимыз. Ол құжаттар мәліметтер ішіндегі басқа парақтарда немесе Web
жүйесіндегі басқа тораптарда орналасып, бейнежазба, сурет, жазылған дыбыс
күйінде болуы мүмкін.
Сонымен мәтіндерді осылай байланыстыра отырып белгілейтін мүмкіндікті
беретін HTML тілі. Оның дұрыс нәтиже алуды қамтамасыз ететін өз
заңдылықтары мен ережелері бар.
HTML тілінің атқаратын қызметі.
Web - парақтары экранда ықшам түрде безендіріліп көрсетілгенімен HTML
тілі мәтіндерді пішімдеп көрсететін тілге жатпайды. Өйткені әрбір тұтынушы
әртүрлі компьютерлерді пайдаланады. Сол себепті жаңа ғана зауыттан шыққан
бір компьютердің Windows жүйесімен жұмыс істей алатын броузері бар болса
бар болса, екінші бір тұтынушы компьютері тек MS DOS жүйесімен жұмыс
істейтін ескі броузерді пайдалануы мүмкін. Бұл екеуінің көрсетіу
мүмкіндіктеріәртүрлі болғандықтан, бір файл екеуіне екі түрлі болып
корсетіледі.
Құжаттардың әрбір тұтынушының әртүрлі құрылғыларда және әртүрлі
броузер программаларымен көрсететіндіктерін ескерсек, HTML тілін мәтіндерді
пішімдеу тәсілдерін жазуға арналған тіл деп айтуға болмайды. Ол
Интернеттегі мәтін бөліктерінің атқаратын қызметін анықтап, соларды әрбір
тұтынушыға бейімдеп жеткізе алатын құжатты функционалды түрде бейнелейтін
тіл болып табылады. Мысалы, егер мәтін тақырыбын бейнелеу керек болса, онда
HTML коды оны тақырып ретінде көрсетуге тырысады. Тақырыптың бейнелеу коды
алынған соң, оны броузер программа өз мүмкіндігін пайдалана отырып, ірі
әріптермен жазуы ықтималнемесе тек экран жолдарының ортасына жылжытып қана
көрсетуіне де болады. Ал егер бұл құжат мәтіні дыбыс синтезеторы арқылы
берілетін болса, онда тақырып қаттырақ шығатын дауыс арқылы айтылып, одан
соң аздап үзіліс жасалуы да мүмкін.
HTML тілінде мәтінді пішімдеу тәсілдері де бар екенін айта кету керек,
бірақ жалпы тұрғыдан алғанда құжаттың мазмұны мен оны безендіріп көрсету
жолдарының айырмашылығы сақталып отырады. Мысалы, HTML тілінің соңғы
нұсқасында мәтінді пішімдеу командалары ұсынылмаған.
HTML командалары және құжаттың құрылымы.
HTML тілінің бастапқы мәтінді белгілейтін командалары тэг деп аталады.
Тэг символдар тізбегінен тұрады. Барлық тэг “кіші” () символынан басталады
да, “үлкен” () символымен аяқталады.
HTML тіліндегі әрбір тэг бір арнаулы қызмет атқарады. Олардың
жазылуында әріптер регістрі ешбір роль атқармайды, бас әріпті де кіші
әріптерді де қатар қолдана беруге рұқсат етілген.
HTML тілінің бір тэгі әдетте құжаттың белгілі бір бөлігіне, мысалы бір
абзацқа ғана, әсер етеді. Осыған орай екі тэг қатар қолданылады: бірі –
ашады, екіншісі – жабады. Ашатын тэг белгілі бір әсер ету ісін бастайды, ал
жабатын тэг – сол әсерді аяқтайды. Жабу тэгтері қиғаш сызық символымен ()
басталуы тиіс.
Кейбір тэгтер өз жазылу орнына қарай тек бір ғана әсерін тигізеді.
Мұндайда жабу тэгі қажет болмай қалады да, ол жазылмайды. Егер тэг ретінде
HTML тілінде қолданылмайтын түйінді сөздер жазылып кетсе, онда оның ешбір
әсері болмайды.
Броузер арқылы құжат экранда көрсетілген шақта тэгтердің өздері
бейнеленбей, тек олардың құжат мәтініне тигізетін әсері ғана білініп
тұрады.
Түсініктемелер.
Программалау тілдерінде түсінік беретін сөздер – комментарийлер
жазылатыны сияқты мұнда да программаның орындалуына еш әсер етпей, оны
түсіндіруді жеңілдететін түсіндірме мәтіндер жазып отыруға болады.
HTML тілінің комментарийлері арнайы символдардан !—басталады да,
түсінік беретін сөз осыған жалғаса жазылады. Түсініктеме мәтінінің соңына
- символдары жазылуы тиіс. Түсінік мәтін “үлкен” таңбасынан () өзге кез –
келген символдардан құрастырыла береді.
HTML құжаттарды көру үшін браузерларды қолданамыз. Браузер-
программалардың саны өте көп, мысалы көп таралғандар Netscape Communicator,
Microsoft Internet Explorer, Opera.
HTML тiлiнде колданылатын командаларды “тег” деп айтамыз. HTML
тiліндегi тегтер екi топқа бөлiнедi: жұпты, жұпсыз.
Жұпты тегтер дегенiмiз, бiр тег ашылса, келесi тег оны жабады. Мысалы,
html тегтiң жұмысын ашады да келесi html тегi оны жабады. title
ашылуы, title жабылуы.
Жұпсыз тегтер дегенiмiз, тег ашылады да қолданыла бередi. Мысалы,
IMG т.с.с.
Көрсетілген мысалдарды компьютерде көрү үшін мәтінді Блокнот
программасына теріп, оны htm түрінде сақтаңыз. Файлды браузерде ашыңыз.
HTML құжаттың негізгі структурасы төмендегідей:
HTML
HEAD
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz