Аймақтың әлеуметтік-экономикалық ахуалының анализі. Орал қаласы экономикасының анализі
ҚОЛДАНЫЛҒАН ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ 4
1 БАҒДАРЛАМА ТӨЛҚҰЖАТЫ
8
2
2.1 АҒЫМДЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ АНАЛИЗІ
Қала ахуалының позитивті және негативті жақтарын бағалау, сонымен қатар олардың облыстың әлеуметтік.экономикалық және қоғамдық.саяси дамуына ықпалы 15
2.2
2.2.1 Аймақтың әлеуметтік.экономикалық ахуалының анализі
Орал қаласы экономикасының анализі 18
Қаланың индустриалды.инновациялық дамуы 18
Ауыл шаруашылығы 30
Ауылдық территориялардың дамуы 32
Құрылыс 33
Шағын кәсіпкерлік 35
Сауда 38
Бәсекелестіктің дамуы 41
Қала экологиясы 42
Туризм 45
2.2.2 Орал қаласындағы әлеуметтік саланың анализі 47
Демографиялық даму 47
Еңбек нарығы 48
Халықтың өмір сүру деңгейі 50
Денсаулық сақтау 52
Білім беру 55
Мәдениет 60
Тілдерді дамыту 61
Спорт 62
2.2.3 Қаланың инфрақұрылымдық кешенінің анализі 64
Ақпараттық коммуникация 64
Ақпараттық технологиялар 64
Инфрақұрылымдық кешен 66
2.2.4 Қаланың территориалдық (аймақтық) дамуының анализі 74
2.2.5 Мемлекеттік жергілікті басқару және өзін.өзі басқару жүйесінің анализі 80
2. 3 Орташа мерзімдегі перспективадағы аймақтық тұрақты әлеуметтік.экономикалық дамуының негізгі мәселелерінің, тәуекелдерінің, иеленген факторларының, бәсекелестік артықшылықтары мен мүмкіндіктерінің кешенді сипаттамасы 88
2.4 Аймақтың әлеуметтік.экономикалық дамуын мемлекеттік реттеудің қазіргі саясатының анализі
91
3 ҚАЛА ДАМУЫН БОЛЖАУ
92
4 НЕГІЗГІ БАҒЫТТАР, МАҚСАТ.МІНДЕТТЕР, МАҚСАТТЫ ИНДИКАТОРЛАР МЕН ҚОРЫТЫНДЫ КӨРСЕТКІШТЕРІ ЖӘНЕ ЖЕТІСТІК ЖОЛДАРЫ
98
5 ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР
166
6 БАҒДАРЛАМАНЫ БАСҚАРУ 169
1 БАҒДАРЛАМА ТӨЛҚҰЖАТЫ
8
2
2.1 АҒЫМДЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ АНАЛИЗІ
Қала ахуалының позитивті және негативті жақтарын бағалау, сонымен қатар олардың облыстың әлеуметтік.экономикалық және қоғамдық.саяси дамуына ықпалы 15
2.2
2.2.1 Аймақтың әлеуметтік.экономикалық ахуалының анализі
Орал қаласы экономикасының анализі 18
Қаланың индустриалды.инновациялық дамуы 18
Ауыл шаруашылығы 30
Ауылдық территориялардың дамуы 32
Құрылыс 33
Шағын кәсіпкерлік 35
Сауда 38
Бәсекелестіктің дамуы 41
Қала экологиясы 42
Туризм 45
2.2.2 Орал қаласындағы әлеуметтік саланың анализі 47
Демографиялық даму 47
Еңбек нарығы 48
Халықтың өмір сүру деңгейі 50
Денсаулық сақтау 52
Білім беру 55
Мәдениет 60
Тілдерді дамыту 61
Спорт 62
2.2.3 Қаланың инфрақұрылымдық кешенінің анализі 64
Ақпараттық коммуникация 64
Ақпараттық технологиялар 64
Инфрақұрылымдық кешен 66
2.2.4 Қаланың территориалдық (аймақтық) дамуының анализі 74
2.2.5 Мемлекеттік жергілікті басқару және өзін.өзі басқару жүйесінің анализі 80
2. 3 Орташа мерзімдегі перспективадағы аймақтық тұрақты әлеуметтік.экономикалық дамуының негізгі мәселелерінің, тәуекелдерінің, иеленген факторларының, бәсекелестік артықшылықтары мен мүмкіндіктерінің кешенді сипаттамасы 88
2.4 Аймақтың әлеуметтік.экономикалық дамуын мемлекеттік реттеудің қазіргі саясатының анализі
91
3 ҚАЛА ДАМУЫН БОЛЖАУ
92
4 НЕГІЗГІ БАҒЫТТАР, МАҚСАТ.МІНДЕТТЕР, МАҚСАТТЫ ИНДИКАТОРЛАР МЕН ҚОРЫТЫНДЫ КӨРСЕТКІШТЕРІ ЖӘНЕ ЖЕТІСТІК ЖОЛДАРЫ
98
5 ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР
166
6 БАҒДАРЛАМАНЫ БАСҚАРУ 169
Облыстың өңдеу өнеркәсібіндегі қаланың үлесі көп, ол 2009 жылы 72%-ды немесе 63,2 млрд. теңгені құрады.
Өндеу өнеркәсібі машина жасау және азық-түлік саласымен көрініс табады. Өңдеу өнеркәсібі үлесінің артуын бақылай отырып, оның құрамында тамақ өнеркәсібі өнімі үлесінің көтерілгендігін көреміз.
Облыстың агро-өнеркәсіптік кешеніндегі қалалық агро-өнеркәсіптік кешеннің үлесі азғантай. Қаланың ауыл шаруашылығы саланың жалпы өнімінің 4 %-ын ғана қамтамасыз етеді.
2009 жылы негізгі капиталдағы облыстық көлемдегі инветицияның 9,9 % ғана Орал қаласына тиесілі болды (Бөрлі және Зеленов аудандарынан кейін 3-орынды иеленді), ал ол 2005 жылы негізгі капиталдағы инвестицияның облыстық көлемінің 29,5%-ын құраған еді.
Облыстық сыртқы тауар айналымның жалпы көлемінде Орал қаласы маңызды орын алады, бұл 2005 жылмен салыстырғанда 1,4 есеге артты.
Экспорттың не импорттың құрылымында көлемі өсіп келе жатқан машина, құрылғылар мен механизмдер, электротехникалық құралдар, азық-түлік тауарлары, бағалы емес металдар және олардан жасалған бұйымдар, минералды өнімдер басым болып отыр.
Облыстың еңбек нарығының негізгі индикаторлары бойынша 2005-2009 жылдар аралығында экономикалық белсенді қала халқы деңгейінің көрсеткіші 10,6%-ға артқандығы байқалады. 2009 жылы жұмыспен қамтылған халық саны сауда (19,6%), құрылыс (16,6%), өнеркәсіп (13,3%), білім беру (12,6%), денсаулық сақтау (8,3%) салаларында шоғырланды.
2005 жылдан 2009 жылға дейін жұмыссыздықтың үлесі 9,7%-дан 5,6%-ға кемуінің тұрақты тенденциясы, экономикалық белсенді халық пен жұмыспен қамтылғандар санының тұрақтылығы, еңбекке араласқандар санының өсуі байқалды. Осы кезде БҚО-нда бұл көрсеткіштер 9,0%-дан 6,3%-ға дейін қысқартылды.
Орал қаласының өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық саны 15,4%-ды ғана құрап, облыс көрсеткішіне жол береді. Бұл ретте облыс көрсеткіші 39,9%-ға сәйкес келеді.
Кедейлік көрсеткішінің төмендеуінің оң тенденциясы байқалып отыр. 2004 жылдан 2009 жылға дейін қаладағы кедейлік тереңдігі 3,0-тен 0,5 %-ға (ауылдық елді-мекендерде 10,3-тен 2,2 %-ға), кедейлік өткірлігі – 0,8-ден 0,1 %-ға (ауылда 3,5-тен 0,6 %-ға) кеміді.
Кедейлік көрсеткішіне қатысты деңгей бойынша (өмір сүру минимумы мөлшеріне төмен табысына ие халықтың үлесі) Қазақстан аймақтары арасында облыс 10 рангті иеленеді, бұл – халықтың 8,2%-ы, яғни ол орташа республикалық маңыздылықтан төмен. Бұл көрсеткіш қалалық елді-мекенде одан әрі төмен – 3,5%.
Халықтың табиғи қозғалысының коэффициенттері дүниеге келудің тұрақты өсуімен, адам өлімінің кему тенденциясымен және халықтың табиғи өсуімен айқындалады.
Көшіп-қону жағдайы қала халқы үшін көшіп-қонудың оң сальдосымен сипатталады. Қала елді-мекеніне еңбекке қабілетті халықтың келуі материалдық ырысты жақсарту және өмір сүру деңгейінің сапасын арттыру мақсатында жүзеге асырылады.
Өндеу өнеркәсібі машина жасау және азық-түлік саласымен көрініс табады. Өңдеу өнеркәсібі үлесінің артуын бақылай отырып, оның құрамында тамақ өнеркәсібі өнімі үлесінің көтерілгендігін көреміз.
Облыстың агро-өнеркәсіптік кешеніндегі қалалық агро-өнеркәсіптік кешеннің үлесі азғантай. Қаланың ауыл шаруашылығы саланың жалпы өнімінің 4 %-ын ғана қамтамасыз етеді.
2009 жылы негізгі капиталдағы облыстық көлемдегі инветицияның 9,9 % ғана Орал қаласына тиесілі болды (Бөрлі және Зеленов аудандарынан кейін 3-орынды иеленді), ал ол 2005 жылы негізгі капиталдағы инвестицияның облыстық көлемінің 29,5%-ын құраған еді.
Облыстық сыртқы тауар айналымның жалпы көлемінде Орал қаласы маңызды орын алады, бұл 2005 жылмен салыстырғанда 1,4 есеге артты.
Экспорттың не импорттың құрылымында көлемі өсіп келе жатқан машина, құрылғылар мен механизмдер, электротехникалық құралдар, азық-түлік тауарлары, бағалы емес металдар және олардан жасалған бұйымдар, минералды өнімдер басым болып отыр.
Облыстың еңбек нарығының негізгі индикаторлары бойынша 2005-2009 жылдар аралығында экономикалық белсенді қала халқы деңгейінің көрсеткіші 10,6%-ға артқандығы байқалады. 2009 жылы жұмыспен қамтылған халық саны сауда (19,6%), құрылыс (16,6%), өнеркәсіп (13,3%), білім беру (12,6%), денсаулық сақтау (8,3%) салаларында шоғырланды.
2005 жылдан 2009 жылға дейін жұмыссыздықтың үлесі 9,7%-дан 5,6%-ға кемуінің тұрақты тенденциясы, экономикалық белсенді халық пен жұмыспен қамтылғандар санының тұрақтылығы, еңбекке араласқандар санының өсуі байқалды. Осы кезде БҚО-нда бұл көрсеткіштер 9,0%-дан 6,3%-ға дейін қысқартылды.
Орал қаласының өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық саны 15,4%-ды ғана құрап, облыс көрсеткішіне жол береді. Бұл ретте облыс көрсеткіші 39,9%-ға сәйкес келеді.
Кедейлік көрсеткішінің төмендеуінің оң тенденциясы байқалып отыр. 2004 жылдан 2009 жылға дейін қаладағы кедейлік тереңдігі 3,0-тен 0,5 %-ға (ауылдық елді-мекендерде 10,3-тен 2,2 %-ға), кедейлік өткірлігі – 0,8-ден 0,1 %-ға (ауылда 3,5-тен 0,6 %-ға) кеміді.
Кедейлік көрсеткішіне қатысты деңгей бойынша (өмір сүру минимумы мөлшеріне төмен табысына ие халықтың үлесі) Қазақстан аймақтары арасында облыс 10 рангті иеленеді, бұл – халықтың 8,2%-ы, яғни ол орташа республикалық маңыздылықтан төмен. Бұл көрсеткіш қалалық елді-мекенде одан әрі төмен – 3,5%.
Халықтың табиғи қозғалысының коэффициенттері дүниеге келудің тұрақты өсуімен, адам өлімінің кему тенденциясымен және халықтың табиғи өсуімен айқындалады.
Көшіп-қону жағдайы қала халқы үшін көшіп-қонудың оң сальдосымен сипатталады. Қала елді-мекеніне еңбекке қабілетті халықтың келуі материалдық ырысты жақсарту және өмір сүру деңгейінің сапасын арттыру мақсатында жүзеге асырылады.
Мазмұны
ҚОЛДАНЫЛҒАН ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ 4
1 БАҒДАРЛАМА ТӨЛҚҰЖАТЫ 8
2 АҒЫМДЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ АНАЛИЗІ 15
2.1 Қала ахуалының позитивті және негативті жақтарын бағалау,
сонымен қатар олардың облыстың әлеуметтік-экономикалық және
қоғамдық-саяси дамуына ықпалы
2.2 Аймақтың әлеуметтік-экономикалық ахуалының анализі 18
2.2.1Орал қаласы экономикасының анализі
Қаланың индустриалды-инновациялық дамуы 18
Ауыл шаруашылығы 30
Ауылдық территориялардың дамуы 32
Құрылыс 33
Шағын кәсіпкерлік 35
Сауда 38
Бәсекелестіктің дамуы 41
Қала экологиясы 42
Туризм 45
2.2.2Орал қаласындағы әлеуметтік саланың анализі 47
Демографиялық даму 47
Еңбек нарығы 48
Халықтың өмір сүру деңгейі 50
Денсаулық сақтау 52
Білім беру 55
Мәдениет 60
Тілдерді дамыту 61
Спорт 62
2.2.3Қаланың инфрақұрылымдық кешенінің анализі 64
Ақпараттық коммуникация 64
Ақпараттық технологиялар 64
Инфрақұрылымдық кешен 66
2.2.4Қаланың территориалдық (аймақтық) дамуының анализі 74
2.2.5Мемлекеттік жергілікті басқару және өзін-өзі басқару жүйесінің 80
анализі
2. 3 Орташа мерзімдегі перспективадағы аймақтық тұрақты 88
әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі мәселелерінің,
тәуекелдерінің, иеленген факторларының, бәсекелестік
артықшылықтары мен мүмкіндіктерінің кешенді сипаттамасы
2.4 Аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын мемлекеттік реттеудің 91
қазіргі саясатының анализі
3 ҚАЛА ДАМУЫН БОЛЖАУ 92
4 НЕГІЗГІ БАҒЫТТАР, МАҚСАТ-МІНДЕТТЕР, МАҚСАТТЫ ИНДИКАТОРЛАР МЕН 98
ҚОРЫТЫНДЫ КӨРСЕТКІШТЕРІ ЖӘНЕ ЖЕТІСТІК ЖОЛДАРЫ
5 ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР 166
6 БАҒДАРЛАМАНЫ БАСҚАРУ 169
ҚОЛДАНЫЛҒАН ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ
АА – аудандық аурухана
ААҚ – ашық акционерлік қоғам
АӘК – адрестік әлеуметтік көмек
АДК – адам дамуының көрсеткіші
АДСК – алғашқы дәрігерлік-санитарлық көмек
АЕАК – айлық есеп айыру көрсеткіші
АЖ – ақпараттық жүйе
АжҚСБ – архитектура және қала салу басқармасы
АжҚСБ – Архитектура және қала салу бөлімі
АИЖҚ – адамның иммуна жетіспеушілік вирусы
АКТ – ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
АҚ – акционерлік қоғам
АҚ – ақпараттық қауіпсіздік
АҚМ – аз қамтылған мектеп
АҚШ – Америка Құрама Штаттары
АОА – аудандық орталық аурухана
АОӘ – ақпараттық оқыту әдісі
АӨК – агро-өнеркәсіптік кешен
АСҚ – аз салмақты қондырғы
АТ – ақпараттық технологиялар
АТ АЖ – Адрестік тіркеу ақпараттық жүйесі
АТС – автоматтандырылған телефон станциясы
АШБ – ауыл шаруашылық бөлімі
ӘБ – әділет басқармасы
ӘКК – әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорация
БАКЖ – басқарудың ақпараттық-коммуникациялық жүйесі
БАҚ – бұқаралық ақпараттық құралдар
ББ – білім басқармасы
ББ – білім бөлімі
БжАИ – байланыс және ақпарат инспекциясы
БЖСМ – балалар-жасөспірімдер спорт мектебі
БКО – бірыңғай көлік ортасы
БҚА – Бәсекелестікті қолдау жөніндегі агенттілік
БҚАТУ – Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық
университеті
БҚЕ – бағдарламамен қамтамасыз ету
БҚЖК – бәсекелестікке қабілеттіліктің жаһандық көрсеткіші
БҚО – Батыс Қазақстан облысы
БҚОАА – Батыс Қазақстан облысының азаматтық альянсы
ГТҚ – газ-турбиналық қондырғы
ГТЭС – газ-турбиналық электр станциясы
ҒЗИ – ғылыми-зерттеу институты
ДСБ – денсаулық сақтау басқармасы
ДСІБАЖ – денсаулық сақтау ісінің бірыңғай ақпараттық жүйесі
ДСІБҰЖ - денсаулық сақтаудың ісінің бірыңғай ұлттық жүйесі
ДШжСБ – дене шынықтыру және спорт бөлімі
ЕжӘҚД – еңбек және әлеуметтік қорғау департаменті
ЕжӘҚМ КҚКД – Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінің көшіп-қону
комитетінің департаменті
ЕПҰ – емдеу-профилактикалық ұйым
ЖАҚ – жабық акционерлік қоғам
ЖАН – жалпы аймақтық нарық
ЖАО – жергілікті атқарушы орган
ЖБ – жергілікті бюджет
ЖҒБ – жаратылыстану-ғылыми білім
ЖЖЕ – жол жүру ережелері
ЖЖЭ – Жайық жылу энергиясы
ЖК АЖБ – жолаушы көлігі және автокөлік жолдарының басқармасы
ЖКжАЖ – жолаушы көлігі және автокөлік жолдары
ЖҚжӘБКБ – жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар кординациясының
басқармасы
ЖҚжӘҚБ – жұмыспен қамтужәне әлеуметтік қолдау бөлімі
ЖОО – жоғарғы оқу орны
ЖСҚ – жобалық-сметалық құжат
ЖТҮҚ – жеке тұрғын үй құрылысы
ЖШС – жауапкершілігі шектеулі серіктестік
ЖІӨ – жалпы ішкі нарық
КБ – кәсіпкерлік бөлім
КжӨБ – кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы
КЛ – кәсіби лицей
КМК – коммуналды мемлекеттік кәсіпорын
КТЖК – Каспий тұрба жүргізу консорциумы
ҚАТТ ТЭН – қорғауға алынған табиғи территориялардың техникалық-экономикалық
негіздемелері
ҚБ – қаржы басқармасы
ҚБ – қаржы бөлімі
ҚБ – құрылыс басқармасы
ҚДБ – Қазақстанның даму банкі
ҚжОТБ – қазақ және орыс тілдері бөлімі
ҚҚБ – қоғамдық қолжетімдік бөлімшелері
ҚО – қоршаған орта
ҚПО б.в. – Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг б.в.
ҚР – Қазақстан Республикасы
ҚР БАМ – Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат
ҚР БҒМ – Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
ҚР ДСМ – Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау министрлігі
ҚР ИЖТМ – Қазақстан Республикасның Индустрия және жаңа технологиялар
министрлігі
ҚТҚ – қатты тұрмыстық қалдықтар
ҚІІБ – қалалық ішкі істер бөлімі
МАӘК – мемлекеттік адрестік әлеуметтік көмек
МАҚСББ– мемлекеттік архитектуралық қала салу бақылауының басқармасы
МӘМ – медициналық-әлеуметтік көмек
МБ – мәдение басқармасы
МБ– медициналық бөлімшелер
МБКЖ – мәлімет берудің корпоративтік желісі
МВА - мегаватт
МДжАҚБ – мобилизациялық дайындық, азаматтық қорғаныс, ескерту ұйымдары
немесе апаттар жағдайларын болдырмау басқармасы
МжҚБ – мұрағат және құжаттама басқармасы
МЖС – мемлекеттік-жеке сертестік
МК – мемлекеттік кәсіпорын
МКК – мемлекеттік коммуналды кәсіпорын
МКҚБ – магистралдық газ құбырлар басқармасы
МҚСК – мемлекеттік қала салу кадастры
ММ – мемлекеттік мекеме
ММБ – мемлекеттік мәліметтер базасы
МО – медициналық орган
МО – мемлекеттік орган
МОКО – мемлекеттік органдарды куәландыратын орталық
НҚА – нормативтік-құқықтық акттар
ОҚА – Орал қалалық агломерация
ОӨК – ортақ өндірістік кәсіпорын
ПҚК – пайдалы қызмет коэффициенті
РБ – республикалық бюджет
РМК – республикалық мемлекеттік кәсіпорын
РФ – Ресей Федерациясы
СА – селолық аурухана
СанНжЕ – санитарлық нормалар және ережелер
СДО – сервистік-дайындау орталығы
СЕМ – селолық елді мекен
СМЖ – сапа менеджментінің жүйесі
СӨС – салауатты өмір салты
СӨСҚ – салауатты өмір салтын қалыптастыру
СХС – сапаның халықаралық стандарты
СЭҚ – сыртқы экономикалық қызмет
ТДБ – тілдерді дамыту басқармасы
ТДШжСБ – туризм, дене шынықтыру және спорт басқармасы
ТЖ – төтенше жағдай
ТжКБ – техникалық және кәсіптік білім
ТМД – Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
ТМККК – тегін медициналық көмектің кеплдемелік көлемі
ТР ТПРБ – Табиғи ресурстар мен табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы
ТТ – техникалық тапсырма
ТҮКШ – тұрғын үй және коммуналдық шаруашылық
ТҮКШ – тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы
ТҮКШжЖКБ – тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық және жолаушылар көлік бөлімі
ТШО – топтық-штабтық ілім
ҰӘАҚ – ұлттық әл-аухат қоры
ҰБТ – ұлттық бірыңғай тестілеу
ҰК – ұлттық компания
ҰТТ – ұлттық тұтыну тауарлары
ҮЕҰ – үкіметтік емес ұйым
ФАБ – фельдшерлік-акушерлік бөлімше
ФКК – физикалық көлем көрсеткіші
ХҚКО ИАЖ – халыққа қызмет көрсету орталығының интеграциялық-ақпараттық
жүйесі
ШЖК – шетел жұмыс күші
ШКС – шағын кәсіпкерлік субъектілері
ШОБ – шағын және орта бизнес
ІСБ – ішкі саясат басқармасы
ІСБ – ішкі саясат бөлімі
ІІД – ішкі істер департаменті
ЭБЖБ – экономика және бюджетті жоспарлау бөлімі
ЭБК – электр бөлу компаниясы
ЭБК ҚФ – энергетика бөлу компаниясының қалалық филиалы
ЭЕБАЖ – энергия есебін бақылаудың автоматтандырылған жүйесі
ЭжБЖБ – экономика және бюджетті жоспарлау басқармасы
ЭжКШБ – энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасы
ЭҚАБЖ – электронды құжат айналымының бірыңғай жүйесі
ЭҚАЖ – электрондық құжат алмасу жүйесі
1. Бағдарлама төлқұжаты
Атауы 2011-2015 жылдарға арналған Орал қаласының даму бағдарламасы
Дайындау Қазақстан Республикасы Президентінің 18 маусым 2009 жылғы
негіздемесі №827 Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау
жүйесі туралы Жарлығы, Қазақстан Республикасы Президентінің
26 желтоқсан 2009 жылғы №1297 қаулысымен бекітілген,
мемлекеттік жоспарлау жүйесін енгізуге қатысты маңызды
қорытындыға бағытталған Концепция, Қазақстан Республикасы
Президентінің 4 наурыз 2010 жылғы №931 Мемлекеттік
жоспарлау жүйесінің одан ары іске асуының кейбір мәселелері
туралы Жарлығы, 2020 жылға дейінгі Қазақстан Республикасы
дамуының стратегиялық жоспары, Қазақстан Республикасы
Президентінің 19 наурыз 2010 жылғы №958 2010-2014 жылдарға
арналған Қазақстан Республикасының жеделдетілген
индустриалды-инновациялық дамуы бойынша мемлекеттік
бағдарлама және Республика Президентінің кейбір
жарлықтарының күшін жойғандығын мойындау туралы Жарлығы
Орал қаласыныңОрал қаласы – Батыс Қазақстан облысының әкімшілік,
негізгі өндірістік және мәдени орталығы. Негізі 1613 жылы құрылып,
сипаттамасы Қазақстан Республикасының солтүстік-батыс бөлігінде
орналасқан қала Азия мен Еуропаның арасындағы өзіндік сауда
қақпасы болып табылады. Жалпы Сырт ауданы және Төменгі Орал
платосындағы Каспий ойпатының солтүстік, Қазақстанның
жазықтық құрғақ даласы бөлігін алып, Орал өзені орта
ағысының оң жақ жағалауында және Шаған өзені төменгі
ағысының сол жақ жағалауында орналасқан. Биіктігі теңіз
деңгейінен биік. (32÷34 метр). Орал қаласы ҚР-ның батыс
аймағындағы негізгі автокөлік, темір жол және әуе
транспорттық магистралдарының қиылысында орналасқан. Қала
территориясында халықаралық Орал әуежайы, Жайық және Шаған
өзендері арқылы өтетін екі теміржол және бес автокөлік
көпірлері, жолаушы вокзалы мен темір жолға арналған жүк
станциялары, Каспий теңізіне Жайық өзені арқылы шығатын өзен
порты бар.
Орал қаласының тарихы қаланың рухани бай мұрасы, түрлі
заманның тарихи ескерткіштері, мәдени дәстүрлері бар халық
пен мәдениеттің тоғысуы негізінде дамығандығымен бірегей
болып саналады. Аймақ түрлі кезеңдерде көптеген танымал және
тарихи тұлғаларды аңшылық және балық аулау орындары бар
өзіндік табиғатымен қызықтырған.
Қазіргі кезде қаланың территориясы 720 шаршы км астам жер
көлемін алып жатыр. Тұрғылықты қоры – 4,3 млн шаршы метр,
халық саны – 249,8 мың адам. Қала құрамында Зашаған,
Круглозерное, Деркөл, Желаев ауылдық округтері бар.
Қаладағы халықтың тығыздығы 1 шаршы км территориясына 361
адамды құрайды.
Экономикалық белсенді халық санының орташа жылдық есебі
116,5 мың адамды құрайды.
Машина жасау, металл өңдеу, металлургиялық, тамақ
өнеркәсіптері мен құрылыс материалдарының өндірісі негізгі
салалық өнеркәсіп болып табылады.
Даму бағыттарыҚаланың экономикалық дамуы.
Әлеуметтік саланың дамуы.
Инфрақұрылымдық кешеннің дамуы
Территориалды (аймақтық) құрылым дамуы.
Мемлекеттік жергілікті басқару және өзін-өзі басқару
жүйесінің дамуы.
Мақсаттары Өнеркәсіп кешенінің динамикалық дамуы, өнеркәсіптік
өндірістің диверсификациялану және оның инновациялық
бағытталуын күшейту негізінде қала экономикасының өсуі.
Демографиялық және көшіп-қонудың оңтайлы тенденцияларын
сақтап қалу, еңбек нарығын, адами капиталды дамыту, білікті
мамандардың болашағын толықырақ ескере отырып, халықты
жұмыспен қамту құрылымын өсіру.
Қаланы энергия және жылумен, сумен, көлікпен қамту жүйесін
модернизациялау негізінде коммуналды қызметтің деңгейі мен
сапасын арттыру.
Экологилық жағдайды сақтау және жақсарту, халықтың өмір
сүруіне қолайлы орта қалыптастыру.
Қала іші территориясын толық қолдану негізінде
функционалды-құрылымдық ұйымдарды қатыстыра отырып, қала
кеңістігінің (аумағының) сапасын жақсарту. Қаланың туристік
имиджін қалыптастыру.
Мемлекеттік органдар қызметінің қорытындылығын арттыру,
жергілікті өзін-өзі басқару құрылымын дамыту.
Міндеттері Қаланың экономикалық дамуы:
-Индустриалды-инновациялық даму, кәсіпкерлікті қолдау арқылы
экономиканың дайын өнім секторының бәсекелеске
қабілеттілігін арттыру.
-Инновациялық инфрақұрылымды дамыту,
өндірістік-технологиялық кластерлер ретінде инновациялық
циклді іске асыруға бағытталған өнеркәсіптік ұйымдардың,
ғылымның, шағын бизнестің арасында өзара әрекет етудің жаңа
формаларын қалыптастыру;
- аймаққа инвестицияларды тарту, алдыңғы қатарлы
технологияларды, адами ресурстарды қалыптастыру үшін қолайлы
инвестициялық климат пен жағдайды туғызу;
- инвестициялық белсенділікті арттыру, құрылыс индустриясын
дамыту және құрылыс материалдарын, бұйымдары мен бөлшектерін
өндіру;
- қолайлы кәсіпкерлік климатты қамтамысыз ету, шағын және
орта бизнесті мемлекеттік қолдау және дамыту шараларын іске
асыру;
- аймақтың туристік қызықтырушылығын арттыру, туристік
инфрақұрылымды дамыту және туристік қызмет көрсету істерінің
сапасын арттыру;
Әлеуметтік даму:
- халықтың дүниеге келуінің тұрақтануы, өлім деңгейінің
қысқартылуы, көшіп-қону өсімін реттелуі негізінде қаланың
демографиялық болашағын нығайту;
- ана мен бала өлімінің төмендету, еңбекке қабілетті
жасында ерлердің өлімін төмендету;
- халықтың барлық категориясына қолжетімді сапалы және
тиімді дәрігерлік-әлеуметтік және дәрілік көмекпен
қамтамасыз ету;
- алғашқы дәрігерлік-санитарлық көмектің басым дамуының,
уақытынан бұрын түрлі профилактикалар және диагностикамен
қамтамасыз ету мен ауруларды анықтаудың, әлеуметтік маңызды
ауруларды дер кезінде емдеудің арқасында халықтың денсаулық
жағдайын жақсарту және ауруға шалдығу деңгейін төмендету;
- салауатты өмір салтын ұстану үшін жағдай жасау және оны
насихаттау, дене шынықтыру және спортты дамыту, қалада
қазіргі заманғы спорттық инфрақұрылымды қалыптастыру;
- халықтың білім алуын кеңінен қамтамасыз ету, мектепке
дейінгі мекемелердің саны ұлғайту, мектепке дейінгі, орта,
техникалық және кәсіби білім алу қызметін арттыру;
- білім берудің материалдық базасы мен инфрақұрылымын
дамыту, инновациялық даму міндеттеріне сәйкес білім бері
мекемелер желісінің құрылымын жетілдіру;
- Халықтың тілдік қорын дамыту;
- еңбек ресурстарын кәсіби дайындау, жұмыс күшінің сапасын
арттыру, еңбек нарығын дамыту және халықты тұрақты жұмыспен
қамту;
- халықтың ерекше мұқтаж табын еңбекке араластыруда мақсатты
түрде мемлекеттік қолдау жасау;
- қала тұрғындарының табысын арттыру, халықтың өмір сүру
деңгейі мен сапасын өсіру, тұрмысы төмен азаматтардың үлесін
азайту, абсолюттік және қатыстық кедейлік масштабын қысқарту
үшін жағдай жасау;
- халықтың аз қамтылған бөлігіне әлеуметтік көмек көрсетудің
бағыты мен тиімділігін күшейту.
Инфрақұрылымдық кешенді дамыту:
- халықтың тұрғын үй жағдайы мен жалпы тұрғын үй қоры
ахуалын жақсарту, тұрғын үйлер мен олардың ішіндегі
инженерлік құрылғыларды және желілерді пайдалану мен
иеленудің нормативті деңгейімен қамтамасыз ету;
- халыққа жоғары сапалы коммуналдық қызмет көрсету
мақсатында салалық инженерлік инфрақұрылымды үйлесімді
дамыту;
- электроқуатты дамыту, қалада энерго тапшылықты азайту,
энерго жинақтаудың қатал саясатын жүргізу және энергияның
альтернативті көздерін пайдалану;
- жылумен, газбен, сумен қамтамасыз ету, су тарату
жүйелерін модернизациялау және дамыту;
- жаңа замаңғы байланыс қызметтерін енгізу, телефон
байланысын модернизациялау және қайта құрастыру.
Территориалды (аймақтық) құрылым дамуы:
- кешенді қала салуды жоспарлау негізінде территориалдық
өзгерістерді реттеу арқылы қалалық аймақ сапасын жақсарту;
- қала экономикасының тиімді қалыптастыруға және адамның
өмір сүруіне қолайлы ортаны құруға ықпал ететін қала салудың
рационалды шешімдерін іске асыру арқылы қала территориясын
пайдаланудың тиімділігін арттыру;
- қала территориясын кеңейту және Орал қаласының біртұтас
аймақтық кешені шеңберіндегі жаңа алаңдарды дамыту;
- жол желілері мен жол инфрақұрылымы нысандарын дамыту,
автокөлік жолдарының сапасы мен жүруге рұқсат алу
мүмкіндіктерін арттыру, қаланың жоғары жылдамдықпен жүруге
мүмкіндік берілген жолдарында біркелкі жүйені және қала
мағынасындағы магистралдарды қалыптастыру;
- жолда жүру қауіпсіздік шараларын қамтамасыз ету және қала
тұрғындарының демалуына жағдай жасау;
- қоршаған орта сапасы мониторингінің, автокөлік
экологизациясының әсерлі жүйесін құру;
- ірі стационарлық ластану көздерін экологиялық тұрғыда
жөндеу және модернизациялау;
- өзендердің жағдайларын жақсартуға байланысты шаралар
жүргізу;
- тұрмыстық қалдықтарды пайдаға асыру жүйелерін жетілдіру;
- ТЖ-ды болдырмауға байланысты шараларды қамтасыз ету.
Мемлекеттік жергілікті басқару және өзін-өзі басқару жүйесі:
- жұмысты жоспарлау, бюджеттеу және реттеу үрдістерін
жетілдіру арқылы әкімдік пен маслихат істерінің тиімділігін
қамтамасыз ету;
- мемлекеттік қызметкерлер жұмыстарының шарттарын жақсарту,
техникалық жабдықтау мен компьютерлік сауаттылықты өсіру,
жергілікті арқарушы органдары қызметкерлерінің біліктілігі
мен кәсібилігін арттыру;
- аймақтық басқаруда қазіргі заманғы
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу және
практикалық қолдану;
- барлық бюджет көрсеткіштерін толық пайдаланудың
жетістіктері бойынша іс-әрекетті реттеу, қорытындыға
бағытталған мемлекеттік бюджеттік жоспарлаудың жаңа жүйесін
кезеңмен енгізу;
- мемлекеттік қызмет көрсетудің тиімділігін арттыру, халыққа
арналған жергілікті атқарушы органдардың интернет ресурстары
арқылы электронды түрде көрсетілетін интерактивті
әлеуметтік маңызды қызметтердің санын ұлғайту;
- ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
- жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту;
- қала тұрғындарының қоғамдық санасындағы мемлекеттік
саясатты қолдауының деңгейін арттыру, этника аралық және дін
аралық келісімді нығайту, дін таңдау бостандығын қамтамасыз
ету;
- Жастар ұйымдары істерін жандандыру;
- қоғамдық қауіпсіздік пен құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету,
алдын алу жүйелерін дамыту.
Іске асыру 1-кезең – аралық кезең (3 жыл) – 2011-2013 жылдары – алғашқы
кезеңдері кезеңдік және дағдарысқа қарсы шараларды жүзеге асыру;
2-кезең – соңғы кезең (2 жыл) – 2014-2015 жылдары –
Бағдарламада қойылған міндеттерді шешуге арналған шараларды
жүзеге асыру және облыстың одан әрі әлеуметтік-экономикалық
даму негіздерін қалыптастыру
Мақсаттық 2009 жылғы 63200 млн. теңгемен салыстырғанда, 2015 жылы
көрсеткіштер өнеркәсіп өндірісінің көлемі 115685 млн. теңгені құрайды.
2015 жылы жалпы өнеркәсіп өндірісі көлеміндегі өңдеу
өнеркәсібі 71,8%-дан кем құрамайды (2009 жылы-67,1%).
Өңдеу өнеркәсібі өндірісінің көлемі 83034 млн.тенгеге дейін
өседі (2009 жылы – 42450,3 млн. теңге).
2015 жылы инновациялық-белсенді кәсіпорындар үлесі өсуі -
13,5 % (2010 жылы - 4.7%)
2015 жылы құрылыс материалдар өндірісінің көлемі 9064 млн.
теңгені немесе 2009 жылмен салыстырғанда 58,8%-ға көп
деңгейді құрайды (2009 жылы - 5708,5 млн. теңге).
2015 жылы 2010 жылға қарағанда туристік қызмет көрсету
саласындағы ұйымдардың жалпы табысының өсімі 15%-дан төмен
емес.
2015 жылға болжалданған халықтың өмір сүру ұзақтылығы 73,5
жасты құрайды.
2015 жылда өлім көрсеткіші 9,6 промилге, 100 мың тірі
туғандарға шаққанда, ана өлімі 26,6 промилге, нәресте өлімі
9,0 балаға қысқарады (2009 жылы – 1000 тірі туылғандарға
шаққанда 13,8).
Мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтылған балалар -
79% (2009 жылы - 63%).
12 жылдық білім беру бағдарламасымен жұмыс жасайтын
мектептер үлесі - 100% (2009 жылы -0).
2015 жылы жалпы жұмыссыздық деңгейі 4,7%-ға дейін
төмендейді.
2015 жылы өмір сүру минимумынан төмен табысы бар халық үлесі
3,1%-ға дейін төмендеді.
2015 жылы халықтың полицияға сенімінің болжамды деңгейі
50%-дан кем болмайды.
Мемлекеттік тілді игерген қала халқының деңгейі 2013 жылы
63%-ды, 2015 жылы - 65%-ды құрайды.
Мәдениет саласы бойынша қызмет көрсету сапасына халықтың
қанағаттану деңгейі 2013 жылы 41%-ды, 2015 жылы - 44% -ды
құрайды (2009 жылы - 35%).
2015 жылы дене шынықтыру және спортпен шұғылданатын
азаматтарды қамту егде халықтың 27% -на жетеді.
2015 жылы дене шынықтыру және спортпен шұғылданатын
балаларды қамту 22,5 %-ды құрайды.
2015 жылы 1 адамға есептелген тұрғын үй аумағы 0,56 шаршы
метрден кем болмайды.
Жалпы аумақтағы апат жағдайында тұрған тұрғын үй ауданының
үлесі 0,2 %-дейін қысқарады.
2015 жылы қатты жамылғымен жабылған жол үлесі 43 %-ға өседі.
2015 жылда электр желілерінің істен шығу деңгейі 52,8%-ға
төмендейді.
2015 жылы қалалардағы орталықтандырылған сумен қамтылу
87%-ды құрайды.
2015 жылы жергілікті телефон байланысының сандық жүйесінің
енуі 100%-ға жетеді.
2040 жылға дейін қаланың бас жоспарының түзетулері мен
бекітілуінің аяқталуы
2010 жылға қарағанда 2015 жылы қала мен ауылдық округтердің
жарықпен қамтылған көшелерінің санын 62% -ға дейін жеткізу
2015 жылы қаладағы көгалдандыру алаңы 1 тұрғынға шаққанда 10
шаршы метрге өседі
2015 жылы абаттандырылған қала және ауыл алаңдарының санын
39 бірлікке дейін жеткізу
2015 жылы әлеуметтік маңызды мемлекеттік қызметтердің
электронды форматқа көшуі 78% -дан кем емес
2015 жылдағы веб-портал арқылы электрондық мемлекеттік сатып
алудың 100%-дық үлесі
2015 жылы шаруашылық жүргізуге құқығы бар шығыны көп
мемлекеттік кәсіпорындардың 20%-ға дейін қысқаруы
2015 жылы қоғамдық санада жергілікті өзін-өзі басқару және
азаматтық қоғам институттарының дамуына бағытталған Мемлекет
және мемлекеттік саясат даму стратегиясын қолдау деңгейі
55%
Қаржыландыру Қаржыландыру көздері: республикалық және жергілікті
көздері мен бюджеттер, инвесторлардың жеке қаражаттары, несиелік
көлемі қаражаттар
Қаржыландыру көлемі:
2011 жыл –19346,4 млн. теңге
2012 жыл – 23963,1 млн. теңге;
2013 жыл – 22261,8 млн. теңге;
2014 жыл – 18380,4 млн.теңге;
2015 жыл – 15405,6 млн.теңге.
Барлығы: 99357,2 млн. теңге
2. АҒЫМДЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ АНАЛИЗІ
2.1 Қала ахуалының позитивті және негативті жақтарын бағалау, сонымен
қатар олардың облыстың әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуына
ықпалы
Облыстың өңдеу өнеркәсібіндегі қаланың үлесі көп, ол 2009 жылы 72%-ды
немесе 63,2 млрд. теңгені құрады.
Өндеу өнеркәсібі машина жасау және азық-түлік саласымен көрініс
табады. Өңдеу өнеркәсібі үлесінің артуын бақылай отырып, оның құрамында
тамақ өнеркәсібі өнімі үлесінің көтерілгендігін көреміз.
Облыстың агро-өнеркәсіптік кешеніндегі қалалық агро-өнеркәсіптік
кешеннің үлесі азғантай. Қаланың ауыл шаруашылығы саланың жалпы өнімінің 4
%-ын ғана қамтамасыз етеді.
2009 жылы негізгі капиталдағы облыстық көлемдегі инветицияның 9,9 %
ғана Орал қаласына тиесілі болды (Бөрлі және Зеленов аудандарынан кейін 3-
орынды иеленді), ал ол 2005 жылы негізгі капиталдағы инвестицияның облыстық
көлемінің 29,5%-ын құраған еді.
Облыстық сыртқы тауар айналымның жалпы көлемінде Орал қаласы маңызды
орын алады, бұл 2005 жылмен салыстырғанда 1,4 есеге артты.
Экспорттың не импорттың құрылымында көлемі өсіп келе жатқан машина,
құрылғылар мен механизмдер, электротехникалық құралдар, азық-түлік
тауарлары, бағалы емес металдар және олардан жасалған бұйымдар, минералды
өнімдер басым болып отыр.
Облыстың еңбек нарығының негізгі индикаторлары бойынша 2005-2009
жылдар аралығында экономикалық белсенді қала халқы деңгейінің көрсеткіші
10,6%-ға артқандығы байқалады. 2009 жылы жұмыспен қамтылған халық саны
сауда (19,6%), құрылыс (16,6%), өнеркәсіп (13,3%), білім беру (12,6%),
денсаулық сақтау (8,3%) салаларында шоғырланды.
2005 жылдан 2009 жылға дейін жұмыссыздықтың үлесі 9,7%-дан 5,6%-ға
кемуінің тұрақты тенденциясы, экономикалық белсенді халық пен жұмыспен
қамтылғандар санының тұрақтылығы, еңбекке араласқандар санының өсуі
байқалды. Осы кезде БҚО-нда бұл көрсеткіштер 9,0%-дан 6,3%-ға дейін
қысқартылды.
Орал қаласының өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық саны 15,4%-ды ғана
құрап, облыс көрсеткішіне жол береді. Бұл ретте облыс көрсеткіші 39,9%-ға
сәйкес келеді.
Кедейлік көрсеткішінің төмендеуінің оң тенденциясы байқалып отыр. 2004
жылдан 2009 жылға дейін қаладағы кедейлік тереңдігі 3,0-тен 0,5 %-ға
(ауылдық елді-мекендерде 10,3-тен 2,2 %-ға), кедейлік өткірлігі – 0,8-ден
0,1 %-ға (ауылда 3,5-тен 0,6 %-ға) кеміді.
Кедейлік көрсеткішіне қатысты деңгей бойынша (өмір сүру минимумы
мөлшеріне төмен табысына ие халықтың үлесі) Қазақстан аймақтары арасында
облыс 10 рангті иеленеді, бұл – халықтың 8,2%-ы, яғни ол орташа
республикалық маңыздылықтан төмен. Бұл көрсеткіш қалалық елді-мекенде одан
әрі төмен – 3,5%.
Халықтың табиғи қозғалысының коэффициенттері дүниеге келудің тұрақты
өсуімен, адам өлімінің кему тенденциясымен және халықтың табиғи өсуімен
айқындалады.
Көшіп-қону жағдайы қала халқы үшін көшіп-қонудың оң сальдосымен
сипатталады. Қала елді-мекеніне еңбекке қабілетті халықтың келуі
материалдық ырысты жақсарту және өмір сүру деңгейінің сапасын арттыру
мақсатында жүзеге асырылады.
Экономкалық өсудегі оң тенденцияларға, негізгі әлеуметтік-маңызды
көрсеткіштердің жақсаруына қарамастан, қала дамуында шешімін таппаған
төмендегідей маңызды мәселелер қала берді:
1. Өнеркәсіп пен құрылыстың тұрақты және сапалы дамуы үшін
негіздемелер құрылған жоқ. Қаланың өнеркәсіптік кешенінің сапалы сипаттары
нашарлауда.
2. Мұнайгаз кешенін бюджеттік қаржыландыру мен оған тапсырыс беру
қаланың өсу мен дамуының негізгі генераторы болып табылады. Бұл жалпы
алғанда, қаланың әлеуметтік және экономикалық ахуалының шикізаттық
көмірсутектік ресурстарындағы әлекмдік нарық бағасына тәуелділігін нығайта
түседі.
Өнеркәсіптің негізгі салалары бірқатар мәселелермен соқтығысып отыр.
Олардың қатарына өнеркәсіптік құрылғылардың жоғары дәрежеде істен шығуы,
өндірістік құралдардың бәсеңдеп қалыпқа келтірілуі, несиелік ресурстарға
қол жетімділіктің шектеулігі және олардың жоғарғы пайыздық мөлшері,
кәсіпкерліктің төмен дәрежедегі инновациялық белсенділігі, жаңа
инновациялық жобаларды енгізу әлсіз динамикасы, өңдеу секторның кейбір
салаларының бәсекелестікке қабілеттілігінің жеткіліксіз дәрежесі жатады.
3. Еңбек қосымшасы саласы ретіндегі өңдеу өнеркәсіп рөлінің төмендеуі.
Зерттеу кезеңінде бұл саладағы халықтың еңбекпен қамтылуы үлесі 11,2% -дан
9%-ға қысқарды. Өндірістің жоғары дәрежедегі мәдениет пен жоғары білікті
мамандарға ие жұмыс орындарының қысқаруы орын алып отыр, оның орнына
еңбектің төмен біліктілігіне ие секторларда жұмыспен қамтылу өсуде.
4. Әлеуметтік қызмет көрсету салаларында төмендегідей шешімін таппаған
мәселелер бар:
Білім беру саласына келер болсақ, бейімделген алаңдарда орналасқан
мектепке дейінгі балалар мекемелеріндегі орынның тапшылығы, білім беру
ғимараттарының физикалық және моральді істен шығуы, оқушы орындарының
жеткіліксіздігі білім беру қызметтерін көрсету сапасына кері әсерін
тигізеді;
Денсаулық сақтау саласында – дәрігерлер тапшылығы.
5. Тұрғын үй коммуналдық шаруашылығында – тұрғын үй қорларының
ескіруі, соның ішінде тозу және апат жағдайына байланысты ҚПҚ-мен 300-ден
астам үй қамтылмаған; инженерлік желілер мен құрылғыларының ескіруі –
энергетикада - 80%, канализацияда – 32%, ЖЭО-ның ескірген құрылғылары, 38%
ғана жолға асфальт-бетон жамылғысы төселген.
6. Автокөлік және өнеркәсіп кәсіпорындары қоршаған ортаға кері әсерін
тигізеді. Жайық өзенінің экожүйесін сақтап қалу мәселелері экологиялық
проблемалар болып табылады. Орал қаласының канализациялық тазалау
құрылысының істен шығуы, қалдықтарды пайдаға асыру мәселелері жергілікті
экологиялық мәселелерге жатады.
2.2 Аймақтың әлеуметтік-экономикалық ахуалының анализі
2.2.1 Орал қаласы экономикасының анализі
Батыс Қазақстан облысының экономикалық дамуына Орал қаласы үлкен үлес
қосады.
2005-2009 жылдары БҚО өнеркәсіптік өндірісіндегі Орал қаласының өнім
үлесі 13,7-ден 14,7 %-ға, сауда саласында 48,7-де 64,8%-ға өсті, тек
құрылыста 73,4-тен 19,7%-ға қысқартылды. Бұл тау-кен өндірісі өнімін
шығарудың құрылыста аса өсуімен түсіндіріледі.
1-кесте
Батыс Қазақстан облысы экономикасының негізгі салаларының өндірістік
өніміндегі Орал қаласының үлесі
2005 ж. 2006 ж.2007 ж.2008 ж.2009 ж.
Өнеркәсіп млрд. теңге: БҚО 180,9 247,9 296,5 439,4 430,1
Орал қаласы 24,8 31,3 40,1 54,0 55,4
БҚО-на қарағандағы Орал қаласының 13,7 12,6 13,5 12,3 12,9
%
Құрылыс, млрд. теңге:БҚО 43,6 47,2 45,7 54,2 52,3
Орал қаласы 32,0 27,8 32,0 15,4 10,3
БҚО-на қарағандағы Орал қаласының 73,4 58,9 70,0 28,4 19,7
%
Сауда,млрд. теңге: БҚО 55,8 60,6 69,0 76,5 79,5
Орал қаласы 48,7 52,3 59,0 65,4 64,8
БҚО-на қарағандағы Орал қаласының 87,3 86,3 85,5 85,5 81,5
%
Қайнар көздері: Батыс Қазақстан облыстық статистика департаменті, Интернет
ресурсы: www.batys.stat.kz
Дамуы Орал қаласының экономикасының шынайы өзгеруіне үлкен қосқан
салаларға өндеу өнеркәсібі, құрылыс, сауда, көлік және байланыс жатады.
Қаланың индустриалды-инновациялық дамуы
Қала түрлі өнімдер өндірісін дамуға мүмкіндік беретін маңызды
өнеркәсіптік болашаққа ие. Өнеркәсіптік салаға жататын кәсіпорындардың
жалпы саны 194, және олардың ішінде 21 ірі және орташа кәсіпорындарды
құрайды.
2005-2009 жылдары қаланың өнеркәсіптік өнімінің көлемі 2,5 есе өсті
(24,8-ден 63,2 млрд. теңгеге). Талдау өнеркәсіптік өндірістің өсуі
өнеркәсіптік өндірістің жалпы қалалық мөлшерінің 68,1 %-дық үлесіне ие
өндеу өнеркәсібі кәсіпорнының іс-әрекеті негізінде қол жеткендігін
көрсетеді.
Өнеркәсіптік өндірістің қалған мөлшері электроэнергия, газ бен су
өндіру мен тарату кәсіпорындарына тиесілі.
2-кесте
Батыс Қазақстан облысының Орал қаласы өнеркәсібінің даму динамикасы мен
құрылымы
млн. теңге
2005 ж.2006 2007 2008 2009 2005 жылмен2009 жылғы
ж. ж. ж. ж. салыстыр-ғаөнер-кәсіп
ндағы 2009 тің үлесі,
жылғы өсу %
ырғағы
Өнеркәсіп – 24742,631336,40184,54062,63217 ,в 2,5 раза 100,0
барлығы, 6 6 9 5
оның ішінде:
Өңдеу өнеркәсібі 17341,721691,27932,39500,42450 ,в 2,4 раза 67,1
6 1 7 3
Электроэнергия, 7390,1 9307,012187,14445,19800,в 2,7 раза 32,7
газ және су 2 6 7
өндіру және
тарату
Қайнар көздері: Батыс Қазақстан облыстық статистика департаменті, Интернет
ресурсы: www.batys.stat.kz
Өңдеу өнеркәсіп құрылымындағы маңызды үлестерді азық-түлік өнімін
өндіру – 38,6%, машина жасау – 16,7%, бейметалл минералды өнімдерін өндіру
– 13,4%, металлургиялық өнеркәсіп – 6,8% алады.
3-кесте
Орал қаласының өңдеу өнеркәсібі өнімдерін өндіру.
млрд. теңге
Көрсеткіштер 2005 ж. 2006 ж.2007 ж.2008 ж. 2009 ж. Жалпы көлемдегі
салалар үлесі,
2009 ж., %
Барлығы 17,3 21,7 27,9 39,5 42,5 100,0
Соның ішінде 5,1 6,3 8,1 14,6 16,4 38,6
азық-түлік
Текстиль және 0,3 0,3 0,3 0,4 0,4 0,9
тігін
Бейметалдық 2,5 3,0 4,9 5,5 5,7 13,4
минералдық
өнімдерді
өндіру
Металлургиялық0,5 0,8 1,1 2,3 2,9 6,8
өнеркәсіп
Машина жасау 6,1 6,9 7,6 6,6 7,1 16,7
Қайнар көздері: Батыс Қазақстан облыстық статистика департаменті, Интернет
ресурсы: www.batys.stat.kz
Өңдеу өнеркәсібінің өсуі, бәрінен бұрын, азық-түлік өнеркәсібіндегі
өндірістің, ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеудің алдыңғы қатарды орай өсуімен
түсіндіріледі. Мұнда 2005 жылға салыстырғанда 2009 жылы өнім мөлшері 3,2
есе немесе 11,3 млрд. теңгеге артты. Сондай-ақ азық-түлік тауарларының
кейбір өндірістері қысқарды: өңделген сүт пен қаймақ өндіріс 80%-ға дейін,
ірімшік және сүзбе өндірісі 70%-ға, консервіленген балық 42%-ға, сыра
өндіру 22%-ға қысқарды.
4-кесте
Батыс Қазақстан облысының өңдеу өнеркәсібінде өнімдердің маңызды түрлерін
өндіру
2005 ж. 2006 ж. 2007 ж. 2008 ж.2009 ж. БҚО-ның 2005
жалпы жылға
көлеміндеқарағанда
гі 2009 ж %
қаланың
үлесі, %
А 1 2 3 4 5 6 7
Ет және азық-түліктік субөнімдер, тонна
БҚО 3433 2964 2839 4276 4645 - 135,3
Орал қ. 118 137 249 466 680 14,6 5,8 есе
Ет конвервалары, тонна
БҚО 1175 1789 3231 2931 2809 - 2,4 есе
Орал қ. 1175 1787 3231 2931 2809 100 2,4 есе
Шұжық өнімдері, тонна
БҚО 1201 1358 1861 2542 2828 - 235,5
Орал қ. 1140 1364 1663 2300 2650 93,7 2,3 есе
Балық және конвервілік өнімдер, тонна
БҚО 1942 1574 2738 1944 1127 - 58,0
Орал қ. 1942 1574 2738 1944 1127 100 58,0
Өңделмеген күнбағыс майы, тонна
БҚО 50 86 120 133 71 - 142,0
Орал қ. 50 86 120 133 71 100 142,0
Өңделген сұйық сүт және қаймақ, тонна
БҚО 2875 2536 2455 2330 2242 - 78,0
Орал қ. 2664 1912 1264 673 520 25 19,5
Ақ май, тонна
БҚО 127 245 109 288 290 - 2,3 есе
Орал қ. 127 245 109 288 290 100 2,3 есе
Ірімшік және сүзбе, тонна
БҚО 559 292 271 184 168 - 30,0
Орал қ. 559 292 271 184 168 100 30,0
Ұн, мың тонна
БҚО 72,4 63,2 98,3 116,8 124,4 - 171,8
Орал қ. 68,7 60,8 95,0 113,9 121,6 97,4 177,0
Жұмсақ нан, тонна
БҚО 8272 13243 15809 17966 22250 - 2,7 есе
Орал қ. 6111 11945 14148 14424 18945 85,1 3,1 есе
Шоколад, шоколад пен қанттан жасалған кондитерлік өнімдер, тонна
БҚО 815 342 120 273 3640 - 4,5 есе
Орал қ. 815 342 120 273 3640 100 4,5 есе
Макарон өнімдері, мың тонна
БҚО 4,7 9,3 17,2 11,9 14,6 - 3,1 есе
Орал қ. 4,7 9,3 17,2 11,9 14,6 100 3,1 есе
Сыра, мың литр
БҚО 5949,3 6912,7 4682,2 5157,2 4642,7 - 78,0
Орал қ. 5949,3 6912,7 4682,2 5157,2 4642,7 100 78,0
Терезе және олардың жақтаулары, әйнектелген есіктер мен олардың жақтаулары,
есіктер мен олардың жақтаулары, ағаш табалдырықтар, мың.кв.м
БҚО 33,7 36,1 45,6 24,5 27,4 - 81,3
Орал қ. 33,7 36,1 45,6 24,5 27,4 100 81,3
Әк, тонна
БҚО 9703 10577 15929 19589 20240 - 2,1 есе
Орал қ. 9703 10577 15929 19589 20240 100 2,1 есе
Силикат және күл кірпіштері, тонна
БҚО 178387 189257 199516 126134 150527 - 84,3
Орал қ. 178387 189257 199516 126134 150527 100 84,3
продолжение
А 1 2 3 4 5 6 7
Бетоннан жасалған жиналмалы құрылыс бөлшектері, тонна
БҚО - - - 6468 6494 - -
Орал қ. - - - 6468 6494 100 -
Мұнайгазды қайта өңдеу құрылғылары, мың.теңге
БҚО 47627 62331 48266 20192 26598 - 55,8
Орал қ. 47627 62331 48266 20192 26598 100 55,8
Қайнар көздері: Батыс Қазақстан облыстық статистика департаменті, Интернет
ресурсы: www.batys.stat.kz
Тамақ өнеркәсібі. Қаладағы азық-түлік өнеркәсібі өнімі көлемінің өсуі
бірінші кезекте өндірістің модернизациялануымен, жаңа, сұранысқа ие
өнімдердің өндірілуімен байланысты. Дегенмен олардың өнімдерінің
сегменттері жергілікті және ұлттық нарықта мардымсыз. Жергілікті тауар
өндірушілердің өнімдері жекеленген қырлары бойынша басқа қазақстандық және
шетел тауар өндірушілер өнімдеріне қарағанда бәсекелестікке қабілетсіз.
Бұл жергілікті азық-түлік өнеркәсібі кәсіпорындарының өндірістік күшінің
толық болмауының басты себебі.
Шикізаттың қолда барлығы ет өңдеушілер үшін өндіріс шектеуі болып
саналады. Өнім өндірісі көлемінің ұлғаюына қарамастан, құны импортталатын
еттен жоғары ет шикізатының бағасы ет консервалау өндірісінің шектеуі болып
табылады. Жалпы алғанда, қазіргі уақытта бұл топтағы кәсіпорындар өз
мүмкіндігінше жергілікті және жартылай көрші облыстар нарығына бағытталған.
Қазіргі таңда 2009 жылы өнім көлемі 3263,2 млн. теңгені немесе жалпы
азық-түлік өнімі көлемінің 12,8%-ын құраған Желаев нан өнімдері
комбинаты АҚ (жоғары, бірінші және екінші сорт ұны, манный ұнтағы, макарон
өнімдері, кебек); Ақ қайнар нан өнімдері комбинаты АҚ (жоғары, бірінші
және екінші сорт ұны, кебек, бидай қалдықтары); көлемі 455,7 млн. теңгені
немесе 1,8%-ды құраған Нұржанар АҚ (сыра, квас) азық-түлік өнеркәсібінің
ең ірі кәсіпорындарының бірі болып табылады.
Бұл кәсіпорындар саланың көшбасшылары бола тұра, оларда өнім көлемінің
өсуіне қатысты бірқатар мәселелер орын алады. Желаев НӨК мен Ақ қайнар АҚ
жергілікті нарықта басымдық орын алумен қатар көрші облыстар нарығында да
маңызды сегментті иеленген. Дегенмен, Қазақстандағы бұл өдірістің
дамығандығы мен жалпы республика бойынша астық жасау күшінің сұраныстан
көптігі астық өндірісінің дамуына шектеу қояды. Осыған байланысты бұл
кәсіпорындар жүктемеленбеген қуатта жұмыс жасайды. Өндірістің даму
перспективасы тек экспорттаумен байланысты бола алады.
Өндірістік сектордағы берілген тенденцияға сәйкес бес-жеті жылдық
болашақта қалыптасқан жағдайдың сақталатынын күтуге болады. Онда кейбір
жалпы дамулар мен жұмысшылардың жұмыспен қамтылуы сақталып қалуы мүмкін.
Машина жасау және металл өңдеу. Машина жасау және металл өңдеу. Машина
жасау және металл өңдеу кәсіпорындары (ЖӨК кәсіпорны болсын не азаматтық
өндіріс болсын) негізінен жаңа өнімді шығаруға және төмендегідей бағыттар
бойынша қызмет көрсетуге көшті:
- мемлекеттік тапсырыс бойынша;
- газ және мұнай өндіру кәсіпорындарының тапсырысы бойынша;
- құрылыс материалдары мен бөлшектерінің өндірісі.
Орталықтандырылған тапсырыстар бойынша дәстүрлі өнім өндіретін
кәсіпорындар өнімдердің жаңа түрлерін өндіруді игереді. Олар: Орал
механикалық зауыты ЖШС, Оралагрореммаш АҚ, Орал құйма-механикалық
зауыты, ЖӨК Металл бұйымдары ЖШС. Жаңа өнімдерді өндіруге көшу тұтыну
сұранысының өзгеруіне жауап және нарық жағдайының үлгісі болды. Дегенмен
өзгеріс пен бейімделудің деңгейі мен тереңдігі әр түрлі болып шықты.
Шартты түрде кәсіпорындарды екі топқа бөлуге болады. Бірінші топқа
тұтынушылардың шектеулі ортасына қатаң тәуелді, өз күшімен модернизациялау
үрдісін жасай алмайтын тар мамандардырылулар тән. Кәсіпорынның келесі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ 4
1 БАҒДАРЛАМА ТӨЛҚҰЖАТЫ 8
2 АҒЫМДЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ АНАЛИЗІ 15
2.1 Қала ахуалының позитивті және негативті жақтарын бағалау,
сонымен қатар олардың облыстың әлеуметтік-экономикалық және
қоғамдық-саяси дамуына ықпалы
2.2 Аймақтың әлеуметтік-экономикалық ахуалының анализі 18
2.2.1Орал қаласы экономикасының анализі
Қаланың индустриалды-инновациялық дамуы 18
Ауыл шаруашылығы 30
Ауылдық территориялардың дамуы 32
Құрылыс 33
Шағын кәсіпкерлік 35
Сауда 38
Бәсекелестіктің дамуы 41
Қала экологиясы 42
Туризм 45
2.2.2Орал қаласындағы әлеуметтік саланың анализі 47
Демографиялық даму 47
Еңбек нарығы 48
Халықтың өмір сүру деңгейі 50
Денсаулық сақтау 52
Білім беру 55
Мәдениет 60
Тілдерді дамыту 61
Спорт 62
2.2.3Қаланың инфрақұрылымдық кешенінің анализі 64
Ақпараттық коммуникация 64
Ақпараттық технологиялар 64
Инфрақұрылымдық кешен 66
2.2.4Қаланың территориалдық (аймақтық) дамуының анализі 74
2.2.5Мемлекеттік жергілікті басқару және өзін-өзі басқару жүйесінің 80
анализі
2. 3 Орташа мерзімдегі перспективадағы аймақтық тұрақты 88
әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі мәселелерінің,
тәуекелдерінің, иеленген факторларының, бәсекелестік
артықшылықтары мен мүмкіндіктерінің кешенді сипаттамасы
2.4 Аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын мемлекеттік реттеудің 91
қазіргі саясатының анализі
3 ҚАЛА ДАМУЫН БОЛЖАУ 92
4 НЕГІЗГІ БАҒЫТТАР, МАҚСАТ-МІНДЕТТЕР, МАҚСАТТЫ ИНДИКАТОРЛАР МЕН 98
ҚОРЫТЫНДЫ КӨРСЕТКІШТЕРІ ЖӘНЕ ЖЕТІСТІК ЖОЛДАРЫ
5 ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР 166
6 БАҒДАРЛАМАНЫ БАСҚАРУ 169
ҚОЛДАНЫЛҒАН ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ
АА – аудандық аурухана
ААҚ – ашық акционерлік қоғам
АӘК – адрестік әлеуметтік көмек
АДК – адам дамуының көрсеткіші
АДСК – алғашқы дәрігерлік-санитарлық көмек
АЕАК – айлық есеп айыру көрсеткіші
АЖ – ақпараттық жүйе
АжҚСБ – архитектура және қала салу басқармасы
АжҚСБ – Архитектура және қала салу бөлімі
АИЖҚ – адамның иммуна жетіспеушілік вирусы
АКТ – ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
АҚ – акционерлік қоғам
АҚ – ақпараттық қауіпсіздік
АҚМ – аз қамтылған мектеп
АҚШ – Америка Құрама Штаттары
АОА – аудандық орталық аурухана
АОӘ – ақпараттық оқыту әдісі
АӨК – агро-өнеркәсіптік кешен
АСҚ – аз салмақты қондырғы
АТ – ақпараттық технологиялар
АТ АЖ – Адрестік тіркеу ақпараттық жүйесі
АТС – автоматтандырылған телефон станциясы
АШБ – ауыл шаруашылық бөлімі
ӘБ – әділет басқармасы
ӘКК – әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорация
БАКЖ – басқарудың ақпараттық-коммуникациялық жүйесі
БАҚ – бұқаралық ақпараттық құралдар
ББ – білім басқармасы
ББ – білім бөлімі
БжАИ – байланыс және ақпарат инспекциясы
БЖСМ – балалар-жасөспірімдер спорт мектебі
БКО – бірыңғай көлік ортасы
БҚА – Бәсекелестікті қолдау жөніндегі агенттілік
БҚАТУ – Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық
университеті
БҚЕ – бағдарламамен қамтамасыз ету
БҚЖК – бәсекелестікке қабілеттіліктің жаһандық көрсеткіші
БҚО – Батыс Қазақстан облысы
БҚОАА – Батыс Қазақстан облысының азаматтық альянсы
ГТҚ – газ-турбиналық қондырғы
ГТЭС – газ-турбиналық электр станциясы
ҒЗИ – ғылыми-зерттеу институты
ДСБ – денсаулық сақтау басқармасы
ДСІБАЖ – денсаулық сақтау ісінің бірыңғай ақпараттық жүйесі
ДСІБҰЖ - денсаулық сақтаудың ісінің бірыңғай ұлттық жүйесі
ДШжСБ – дене шынықтыру және спорт бөлімі
ЕжӘҚД – еңбек және әлеуметтік қорғау департаменті
ЕжӘҚМ КҚКД – Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінің көшіп-қону
комитетінің департаменті
ЕПҰ – емдеу-профилактикалық ұйым
ЖАҚ – жабық акционерлік қоғам
ЖАН – жалпы аймақтық нарық
ЖАО – жергілікті атқарушы орган
ЖБ – жергілікті бюджет
ЖҒБ – жаратылыстану-ғылыми білім
ЖЖЕ – жол жүру ережелері
ЖЖЭ – Жайық жылу энергиясы
ЖК АЖБ – жолаушы көлігі және автокөлік жолдарының басқармасы
ЖКжАЖ – жолаушы көлігі және автокөлік жолдары
ЖҚжӘБКБ – жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар кординациясының
басқармасы
ЖҚжӘҚБ – жұмыспен қамтужәне әлеуметтік қолдау бөлімі
ЖОО – жоғарғы оқу орны
ЖСҚ – жобалық-сметалық құжат
ЖТҮҚ – жеке тұрғын үй құрылысы
ЖШС – жауапкершілігі шектеулі серіктестік
ЖІӨ – жалпы ішкі нарық
КБ – кәсіпкерлік бөлім
КжӨБ – кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы
КЛ – кәсіби лицей
КМК – коммуналды мемлекеттік кәсіпорын
КТЖК – Каспий тұрба жүргізу консорциумы
ҚАТТ ТЭН – қорғауға алынған табиғи территориялардың техникалық-экономикалық
негіздемелері
ҚБ – қаржы басқармасы
ҚБ – қаржы бөлімі
ҚБ – құрылыс басқармасы
ҚДБ – Қазақстанның даму банкі
ҚжОТБ – қазақ және орыс тілдері бөлімі
ҚҚБ – қоғамдық қолжетімдік бөлімшелері
ҚО – қоршаған орта
ҚПО б.в. – Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг б.в.
ҚР – Қазақстан Республикасы
ҚР БАМ – Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат
ҚР БҒМ – Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
ҚР ДСМ – Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау министрлігі
ҚР ИЖТМ – Қазақстан Республикасның Индустрия және жаңа технологиялар
министрлігі
ҚТҚ – қатты тұрмыстық қалдықтар
ҚІІБ – қалалық ішкі істер бөлімі
МАӘК – мемлекеттік адрестік әлеуметтік көмек
МАҚСББ– мемлекеттік архитектуралық қала салу бақылауының басқармасы
МӘМ – медициналық-әлеуметтік көмек
МБ – мәдение басқармасы
МБ– медициналық бөлімшелер
МБКЖ – мәлімет берудің корпоративтік желісі
МВА - мегаватт
МДжАҚБ – мобилизациялық дайындық, азаматтық қорғаныс, ескерту ұйымдары
немесе апаттар жағдайларын болдырмау басқармасы
МжҚБ – мұрағат және құжаттама басқармасы
МЖС – мемлекеттік-жеке сертестік
МК – мемлекеттік кәсіпорын
МКК – мемлекеттік коммуналды кәсіпорын
МКҚБ – магистралдық газ құбырлар басқармасы
МҚСК – мемлекеттік қала салу кадастры
ММ – мемлекеттік мекеме
ММБ – мемлекеттік мәліметтер базасы
МО – медициналық орган
МО – мемлекеттік орган
МОКО – мемлекеттік органдарды куәландыратын орталық
НҚА – нормативтік-құқықтық акттар
ОҚА – Орал қалалық агломерация
ОӨК – ортақ өндірістік кәсіпорын
ПҚК – пайдалы қызмет коэффициенті
РБ – республикалық бюджет
РМК – республикалық мемлекеттік кәсіпорын
РФ – Ресей Федерациясы
СА – селолық аурухана
СанНжЕ – санитарлық нормалар және ережелер
СДО – сервистік-дайындау орталығы
СЕМ – селолық елді мекен
СМЖ – сапа менеджментінің жүйесі
СӨС – салауатты өмір салты
СӨСҚ – салауатты өмір салтын қалыптастыру
СХС – сапаның халықаралық стандарты
СЭҚ – сыртқы экономикалық қызмет
ТДБ – тілдерді дамыту басқармасы
ТДШжСБ – туризм, дене шынықтыру және спорт басқармасы
ТЖ – төтенше жағдай
ТжКБ – техникалық және кәсіптік білім
ТМД – Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
ТМККК – тегін медициналық көмектің кеплдемелік көлемі
ТР ТПРБ – Табиғи ресурстар мен табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы
ТТ – техникалық тапсырма
ТҮКШ – тұрғын үй және коммуналдық шаруашылық
ТҮКШ – тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы
ТҮКШжЖКБ – тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық және жолаушылар көлік бөлімі
ТШО – топтық-штабтық ілім
ҰӘАҚ – ұлттық әл-аухат қоры
ҰБТ – ұлттық бірыңғай тестілеу
ҰК – ұлттық компания
ҰТТ – ұлттық тұтыну тауарлары
ҮЕҰ – үкіметтік емес ұйым
ФАБ – фельдшерлік-акушерлік бөлімше
ФКК – физикалық көлем көрсеткіші
ХҚКО ИАЖ – халыққа қызмет көрсету орталығының интеграциялық-ақпараттық
жүйесі
ШЖК – шетел жұмыс күші
ШКС – шағын кәсіпкерлік субъектілері
ШОБ – шағын және орта бизнес
ІСБ – ішкі саясат басқармасы
ІСБ – ішкі саясат бөлімі
ІІД – ішкі істер департаменті
ЭБЖБ – экономика және бюджетті жоспарлау бөлімі
ЭБК – электр бөлу компаниясы
ЭБК ҚФ – энергетика бөлу компаниясының қалалық филиалы
ЭЕБАЖ – энергия есебін бақылаудың автоматтандырылған жүйесі
ЭжБЖБ – экономика және бюджетті жоспарлау басқармасы
ЭжКШБ – энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасы
ЭҚАБЖ – электронды құжат айналымының бірыңғай жүйесі
ЭҚАЖ – электрондық құжат алмасу жүйесі
1. Бағдарлама төлқұжаты
Атауы 2011-2015 жылдарға арналған Орал қаласының даму бағдарламасы
Дайындау Қазақстан Республикасы Президентінің 18 маусым 2009 жылғы
негіздемесі №827 Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау
жүйесі туралы Жарлығы, Қазақстан Республикасы Президентінің
26 желтоқсан 2009 жылғы №1297 қаулысымен бекітілген,
мемлекеттік жоспарлау жүйесін енгізуге қатысты маңызды
қорытындыға бағытталған Концепция, Қазақстан Республикасы
Президентінің 4 наурыз 2010 жылғы №931 Мемлекеттік
жоспарлау жүйесінің одан ары іске асуының кейбір мәселелері
туралы Жарлығы, 2020 жылға дейінгі Қазақстан Республикасы
дамуының стратегиялық жоспары, Қазақстан Республикасы
Президентінің 19 наурыз 2010 жылғы №958 2010-2014 жылдарға
арналған Қазақстан Республикасының жеделдетілген
индустриалды-инновациялық дамуы бойынша мемлекеттік
бағдарлама және Республика Президентінің кейбір
жарлықтарының күшін жойғандығын мойындау туралы Жарлығы
Орал қаласыныңОрал қаласы – Батыс Қазақстан облысының әкімшілік,
негізгі өндірістік және мәдени орталығы. Негізі 1613 жылы құрылып,
сипаттамасы Қазақстан Республикасының солтүстік-батыс бөлігінде
орналасқан қала Азия мен Еуропаның арасындағы өзіндік сауда
қақпасы болып табылады. Жалпы Сырт ауданы және Төменгі Орал
платосындағы Каспий ойпатының солтүстік, Қазақстанның
жазықтық құрғақ даласы бөлігін алып, Орал өзені орта
ағысының оң жақ жағалауында және Шаған өзені төменгі
ағысының сол жақ жағалауында орналасқан. Биіктігі теңіз
деңгейінен биік. (32÷34 метр). Орал қаласы ҚР-ның батыс
аймағындағы негізгі автокөлік, темір жол және әуе
транспорттық магистралдарының қиылысында орналасқан. Қала
территориясында халықаралық Орал әуежайы, Жайық және Шаған
өзендері арқылы өтетін екі теміржол және бес автокөлік
көпірлері, жолаушы вокзалы мен темір жолға арналған жүк
станциялары, Каспий теңізіне Жайық өзені арқылы шығатын өзен
порты бар.
Орал қаласының тарихы қаланың рухани бай мұрасы, түрлі
заманның тарихи ескерткіштері, мәдени дәстүрлері бар халық
пен мәдениеттің тоғысуы негізінде дамығандығымен бірегей
болып саналады. Аймақ түрлі кезеңдерде көптеген танымал және
тарихи тұлғаларды аңшылық және балық аулау орындары бар
өзіндік табиғатымен қызықтырған.
Қазіргі кезде қаланың территориясы 720 шаршы км астам жер
көлемін алып жатыр. Тұрғылықты қоры – 4,3 млн шаршы метр,
халық саны – 249,8 мың адам. Қала құрамында Зашаған,
Круглозерное, Деркөл, Желаев ауылдық округтері бар.
Қаладағы халықтың тығыздығы 1 шаршы км территориясына 361
адамды құрайды.
Экономикалық белсенді халық санының орташа жылдық есебі
116,5 мың адамды құрайды.
Машина жасау, металл өңдеу, металлургиялық, тамақ
өнеркәсіптері мен құрылыс материалдарының өндірісі негізгі
салалық өнеркәсіп болып табылады.
Даму бағыттарыҚаланың экономикалық дамуы.
Әлеуметтік саланың дамуы.
Инфрақұрылымдық кешеннің дамуы
Территориалды (аймақтық) құрылым дамуы.
Мемлекеттік жергілікті басқару және өзін-өзі басқару
жүйесінің дамуы.
Мақсаттары Өнеркәсіп кешенінің динамикалық дамуы, өнеркәсіптік
өндірістің диверсификациялану және оның инновациялық
бағытталуын күшейту негізінде қала экономикасының өсуі.
Демографиялық және көшіп-қонудың оңтайлы тенденцияларын
сақтап қалу, еңбек нарығын, адами капиталды дамыту, білікті
мамандардың болашағын толықырақ ескере отырып, халықты
жұмыспен қамту құрылымын өсіру.
Қаланы энергия және жылумен, сумен, көлікпен қамту жүйесін
модернизациялау негізінде коммуналды қызметтің деңгейі мен
сапасын арттыру.
Экологилық жағдайды сақтау және жақсарту, халықтың өмір
сүруіне қолайлы орта қалыптастыру.
Қала іші территориясын толық қолдану негізінде
функционалды-құрылымдық ұйымдарды қатыстыра отырып, қала
кеңістігінің (аумағының) сапасын жақсарту. Қаланың туристік
имиджін қалыптастыру.
Мемлекеттік органдар қызметінің қорытындылығын арттыру,
жергілікті өзін-өзі басқару құрылымын дамыту.
Міндеттері Қаланың экономикалық дамуы:
-Индустриалды-инновациялық даму, кәсіпкерлікті қолдау арқылы
экономиканың дайын өнім секторының бәсекелеске
қабілеттілігін арттыру.
-Инновациялық инфрақұрылымды дамыту,
өндірістік-технологиялық кластерлер ретінде инновациялық
циклді іске асыруға бағытталған өнеркәсіптік ұйымдардың,
ғылымның, шағын бизнестің арасында өзара әрекет етудің жаңа
формаларын қалыптастыру;
- аймаққа инвестицияларды тарту, алдыңғы қатарлы
технологияларды, адами ресурстарды қалыптастыру үшін қолайлы
инвестициялық климат пен жағдайды туғызу;
- инвестициялық белсенділікті арттыру, құрылыс индустриясын
дамыту және құрылыс материалдарын, бұйымдары мен бөлшектерін
өндіру;
- қолайлы кәсіпкерлік климатты қамтамысыз ету, шағын және
орта бизнесті мемлекеттік қолдау және дамыту шараларын іске
асыру;
- аймақтың туристік қызықтырушылығын арттыру, туристік
инфрақұрылымды дамыту және туристік қызмет көрсету істерінің
сапасын арттыру;
Әлеуметтік даму:
- халықтың дүниеге келуінің тұрақтануы, өлім деңгейінің
қысқартылуы, көшіп-қону өсімін реттелуі негізінде қаланың
демографиялық болашағын нығайту;
- ана мен бала өлімінің төмендету, еңбекке қабілетті
жасында ерлердің өлімін төмендету;
- халықтың барлық категориясына қолжетімді сапалы және
тиімді дәрігерлік-әлеуметтік және дәрілік көмекпен
қамтамасыз ету;
- алғашқы дәрігерлік-санитарлық көмектің басым дамуының,
уақытынан бұрын түрлі профилактикалар және диагностикамен
қамтамасыз ету мен ауруларды анықтаудың, әлеуметтік маңызды
ауруларды дер кезінде емдеудің арқасында халықтың денсаулық
жағдайын жақсарту және ауруға шалдығу деңгейін төмендету;
- салауатты өмір салтын ұстану үшін жағдай жасау және оны
насихаттау, дене шынықтыру және спортты дамыту, қалада
қазіргі заманғы спорттық инфрақұрылымды қалыптастыру;
- халықтың білім алуын кеңінен қамтамасыз ету, мектепке
дейінгі мекемелердің саны ұлғайту, мектепке дейінгі, орта,
техникалық және кәсіби білім алу қызметін арттыру;
- білім берудің материалдық базасы мен инфрақұрылымын
дамыту, инновациялық даму міндеттеріне сәйкес білім бері
мекемелер желісінің құрылымын жетілдіру;
- Халықтың тілдік қорын дамыту;
- еңбек ресурстарын кәсіби дайындау, жұмыс күшінің сапасын
арттыру, еңбек нарығын дамыту және халықты тұрақты жұмыспен
қамту;
- халықтың ерекше мұқтаж табын еңбекке араластыруда мақсатты
түрде мемлекеттік қолдау жасау;
- қала тұрғындарының табысын арттыру, халықтың өмір сүру
деңгейі мен сапасын өсіру, тұрмысы төмен азаматтардың үлесін
азайту, абсолюттік және қатыстық кедейлік масштабын қысқарту
үшін жағдай жасау;
- халықтың аз қамтылған бөлігіне әлеуметтік көмек көрсетудің
бағыты мен тиімділігін күшейту.
Инфрақұрылымдық кешенді дамыту:
- халықтың тұрғын үй жағдайы мен жалпы тұрғын үй қоры
ахуалын жақсарту, тұрғын үйлер мен олардың ішіндегі
инженерлік құрылғыларды және желілерді пайдалану мен
иеленудің нормативті деңгейімен қамтамасыз ету;
- халыққа жоғары сапалы коммуналдық қызмет көрсету
мақсатында салалық инженерлік инфрақұрылымды үйлесімді
дамыту;
- электроқуатты дамыту, қалада энерго тапшылықты азайту,
энерго жинақтаудың қатал саясатын жүргізу және энергияның
альтернативті көздерін пайдалану;
- жылумен, газбен, сумен қамтамасыз ету, су тарату
жүйелерін модернизациялау және дамыту;
- жаңа замаңғы байланыс қызметтерін енгізу, телефон
байланысын модернизациялау және қайта құрастыру.
Территориалды (аймақтық) құрылым дамуы:
- кешенді қала салуды жоспарлау негізінде территориалдық
өзгерістерді реттеу арқылы қалалық аймақ сапасын жақсарту;
- қала экономикасының тиімді қалыптастыруға және адамның
өмір сүруіне қолайлы ортаны құруға ықпал ететін қала салудың
рационалды шешімдерін іске асыру арқылы қала территориясын
пайдаланудың тиімділігін арттыру;
- қала территориясын кеңейту және Орал қаласының біртұтас
аймақтық кешені шеңберіндегі жаңа алаңдарды дамыту;
- жол желілері мен жол инфрақұрылымы нысандарын дамыту,
автокөлік жолдарының сапасы мен жүруге рұқсат алу
мүмкіндіктерін арттыру, қаланың жоғары жылдамдықпен жүруге
мүмкіндік берілген жолдарында біркелкі жүйені және қала
мағынасындағы магистралдарды қалыптастыру;
- жолда жүру қауіпсіздік шараларын қамтамасыз ету және қала
тұрғындарының демалуына жағдай жасау;
- қоршаған орта сапасы мониторингінің, автокөлік
экологизациясының әсерлі жүйесін құру;
- ірі стационарлық ластану көздерін экологиялық тұрғыда
жөндеу және модернизациялау;
- өзендердің жағдайларын жақсартуға байланысты шаралар
жүргізу;
- тұрмыстық қалдықтарды пайдаға асыру жүйелерін жетілдіру;
- ТЖ-ды болдырмауға байланысты шараларды қамтасыз ету.
Мемлекеттік жергілікті басқару және өзін-өзі басқару жүйесі:
- жұмысты жоспарлау, бюджеттеу және реттеу үрдістерін
жетілдіру арқылы әкімдік пен маслихат істерінің тиімділігін
қамтамасыз ету;
- мемлекеттік қызметкерлер жұмыстарының шарттарын жақсарту,
техникалық жабдықтау мен компьютерлік сауаттылықты өсіру,
жергілікті арқарушы органдары қызметкерлерінің біліктілігі
мен кәсібилігін арттыру;
- аймақтық басқаруда қазіргі заманғы
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу және
практикалық қолдану;
- барлық бюджет көрсеткіштерін толық пайдаланудың
жетістіктері бойынша іс-әрекетті реттеу, қорытындыға
бағытталған мемлекеттік бюджеттік жоспарлаудың жаңа жүйесін
кезеңмен енгізу;
- мемлекеттік қызмет көрсетудің тиімділігін арттыру, халыққа
арналған жергілікті атқарушы органдардың интернет ресурстары
арқылы электронды түрде көрсетілетін интерактивті
әлеуметтік маңызды қызметтердің санын ұлғайту;
- ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
- жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту;
- қала тұрғындарының қоғамдық санасындағы мемлекеттік
саясатты қолдауының деңгейін арттыру, этника аралық және дін
аралық келісімді нығайту, дін таңдау бостандығын қамтамасыз
ету;
- Жастар ұйымдары істерін жандандыру;
- қоғамдық қауіпсіздік пен құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету,
алдын алу жүйелерін дамыту.
Іске асыру 1-кезең – аралық кезең (3 жыл) – 2011-2013 жылдары – алғашқы
кезеңдері кезеңдік және дағдарысқа қарсы шараларды жүзеге асыру;
2-кезең – соңғы кезең (2 жыл) – 2014-2015 жылдары –
Бағдарламада қойылған міндеттерді шешуге арналған шараларды
жүзеге асыру және облыстың одан әрі әлеуметтік-экономикалық
даму негіздерін қалыптастыру
Мақсаттық 2009 жылғы 63200 млн. теңгемен салыстырғанда, 2015 жылы
көрсеткіштер өнеркәсіп өндірісінің көлемі 115685 млн. теңгені құрайды.
2015 жылы жалпы өнеркәсіп өндірісі көлеміндегі өңдеу
өнеркәсібі 71,8%-дан кем құрамайды (2009 жылы-67,1%).
Өңдеу өнеркәсібі өндірісінің көлемі 83034 млн.тенгеге дейін
өседі (2009 жылы – 42450,3 млн. теңге).
2015 жылы инновациялық-белсенді кәсіпорындар үлесі өсуі -
13,5 % (2010 жылы - 4.7%)
2015 жылы құрылыс материалдар өндірісінің көлемі 9064 млн.
теңгені немесе 2009 жылмен салыстырғанда 58,8%-ға көп
деңгейді құрайды (2009 жылы - 5708,5 млн. теңге).
2015 жылы 2010 жылға қарағанда туристік қызмет көрсету
саласындағы ұйымдардың жалпы табысының өсімі 15%-дан төмен
емес.
2015 жылға болжалданған халықтың өмір сүру ұзақтылығы 73,5
жасты құрайды.
2015 жылда өлім көрсеткіші 9,6 промилге, 100 мың тірі
туғандарға шаққанда, ана өлімі 26,6 промилге, нәресте өлімі
9,0 балаға қысқарады (2009 жылы – 1000 тірі туылғандарға
шаққанда 13,8).
Мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтылған балалар -
79% (2009 жылы - 63%).
12 жылдық білім беру бағдарламасымен жұмыс жасайтын
мектептер үлесі - 100% (2009 жылы -0).
2015 жылы жалпы жұмыссыздық деңгейі 4,7%-ға дейін
төмендейді.
2015 жылы өмір сүру минимумынан төмен табысы бар халық үлесі
3,1%-ға дейін төмендеді.
2015 жылы халықтың полицияға сенімінің болжамды деңгейі
50%-дан кем болмайды.
Мемлекеттік тілді игерген қала халқының деңгейі 2013 жылы
63%-ды, 2015 жылы - 65%-ды құрайды.
Мәдениет саласы бойынша қызмет көрсету сапасына халықтың
қанағаттану деңгейі 2013 жылы 41%-ды, 2015 жылы - 44% -ды
құрайды (2009 жылы - 35%).
2015 жылы дене шынықтыру және спортпен шұғылданатын
азаматтарды қамту егде халықтың 27% -на жетеді.
2015 жылы дене шынықтыру және спортпен шұғылданатын
балаларды қамту 22,5 %-ды құрайды.
2015 жылы 1 адамға есептелген тұрғын үй аумағы 0,56 шаршы
метрден кем болмайды.
Жалпы аумақтағы апат жағдайында тұрған тұрғын үй ауданының
үлесі 0,2 %-дейін қысқарады.
2015 жылы қатты жамылғымен жабылған жол үлесі 43 %-ға өседі.
2015 жылда электр желілерінің істен шығу деңгейі 52,8%-ға
төмендейді.
2015 жылы қалалардағы орталықтандырылған сумен қамтылу
87%-ды құрайды.
2015 жылы жергілікті телефон байланысының сандық жүйесінің
енуі 100%-ға жетеді.
2040 жылға дейін қаланың бас жоспарының түзетулері мен
бекітілуінің аяқталуы
2010 жылға қарағанда 2015 жылы қала мен ауылдық округтердің
жарықпен қамтылған көшелерінің санын 62% -ға дейін жеткізу
2015 жылы қаладағы көгалдандыру алаңы 1 тұрғынға шаққанда 10
шаршы метрге өседі
2015 жылы абаттандырылған қала және ауыл алаңдарының санын
39 бірлікке дейін жеткізу
2015 жылы әлеуметтік маңызды мемлекеттік қызметтердің
электронды форматқа көшуі 78% -дан кем емес
2015 жылдағы веб-портал арқылы электрондық мемлекеттік сатып
алудың 100%-дық үлесі
2015 жылы шаруашылық жүргізуге құқығы бар шығыны көп
мемлекеттік кәсіпорындардың 20%-ға дейін қысқаруы
2015 жылы қоғамдық санада жергілікті өзін-өзі басқару және
азаматтық қоғам институттарының дамуына бағытталған Мемлекет
және мемлекеттік саясат даму стратегиясын қолдау деңгейі
55%
Қаржыландыру Қаржыландыру көздері: республикалық және жергілікті
көздері мен бюджеттер, инвесторлардың жеке қаражаттары, несиелік
көлемі қаражаттар
Қаржыландыру көлемі:
2011 жыл –19346,4 млн. теңге
2012 жыл – 23963,1 млн. теңге;
2013 жыл – 22261,8 млн. теңге;
2014 жыл – 18380,4 млн.теңге;
2015 жыл – 15405,6 млн.теңге.
Барлығы: 99357,2 млн. теңге
2. АҒЫМДЫҚ ЖАҒДАЙДЫҢ АНАЛИЗІ
2.1 Қала ахуалының позитивті және негативті жақтарын бағалау, сонымен
қатар олардың облыстың әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуына
ықпалы
Облыстың өңдеу өнеркәсібіндегі қаланың үлесі көп, ол 2009 жылы 72%-ды
немесе 63,2 млрд. теңгені құрады.
Өндеу өнеркәсібі машина жасау және азық-түлік саласымен көрініс
табады. Өңдеу өнеркәсібі үлесінің артуын бақылай отырып, оның құрамында
тамақ өнеркәсібі өнімі үлесінің көтерілгендігін көреміз.
Облыстың агро-өнеркәсіптік кешеніндегі қалалық агро-өнеркәсіптік
кешеннің үлесі азғантай. Қаланың ауыл шаруашылығы саланың жалпы өнімінің 4
%-ын ғана қамтамасыз етеді.
2009 жылы негізгі капиталдағы облыстық көлемдегі инветицияның 9,9 %
ғана Орал қаласына тиесілі болды (Бөрлі және Зеленов аудандарынан кейін 3-
орынды иеленді), ал ол 2005 жылы негізгі капиталдағы инвестицияның облыстық
көлемінің 29,5%-ын құраған еді.
Облыстық сыртқы тауар айналымның жалпы көлемінде Орал қаласы маңызды
орын алады, бұл 2005 жылмен салыстырғанда 1,4 есеге артты.
Экспорттың не импорттың құрылымында көлемі өсіп келе жатқан машина,
құрылғылар мен механизмдер, электротехникалық құралдар, азық-түлік
тауарлары, бағалы емес металдар және олардан жасалған бұйымдар, минералды
өнімдер басым болып отыр.
Облыстың еңбек нарығының негізгі индикаторлары бойынша 2005-2009
жылдар аралығында экономикалық белсенді қала халқы деңгейінің көрсеткіші
10,6%-ға артқандығы байқалады. 2009 жылы жұмыспен қамтылған халық саны
сауда (19,6%), құрылыс (16,6%), өнеркәсіп (13,3%), білім беру (12,6%),
денсаулық сақтау (8,3%) салаларында шоғырланды.
2005 жылдан 2009 жылға дейін жұмыссыздықтың үлесі 9,7%-дан 5,6%-ға
кемуінің тұрақты тенденциясы, экономикалық белсенді халық пен жұмыспен
қамтылғандар санының тұрақтылығы, еңбекке араласқандар санының өсуі
байқалды. Осы кезде БҚО-нда бұл көрсеткіштер 9,0%-дан 6,3%-ға дейін
қысқартылды.
Орал қаласының өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық саны 15,4%-ды ғана
құрап, облыс көрсеткішіне жол береді. Бұл ретте облыс көрсеткіші 39,9%-ға
сәйкес келеді.
Кедейлік көрсеткішінің төмендеуінің оң тенденциясы байқалып отыр. 2004
жылдан 2009 жылға дейін қаладағы кедейлік тереңдігі 3,0-тен 0,5 %-ға
(ауылдық елді-мекендерде 10,3-тен 2,2 %-ға), кедейлік өткірлігі – 0,8-ден
0,1 %-ға (ауылда 3,5-тен 0,6 %-ға) кеміді.
Кедейлік көрсеткішіне қатысты деңгей бойынша (өмір сүру минимумы
мөлшеріне төмен табысына ие халықтың үлесі) Қазақстан аймақтары арасында
облыс 10 рангті иеленеді, бұл – халықтың 8,2%-ы, яғни ол орташа
республикалық маңыздылықтан төмен. Бұл көрсеткіш қалалық елді-мекенде одан
әрі төмен – 3,5%.
Халықтың табиғи қозғалысының коэффициенттері дүниеге келудің тұрақты
өсуімен, адам өлімінің кему тенденциясымен және халықтың табиғи өсуімен
айқындалады.
Көшіп-қону жағдайы қала халқы үшін көшіп-қонудың оң сальдосымен
сипатталады. Қала елді-мекеніне еңбекке қабілетті халықтың келуі
материалдық ырысты жақсарту және өмір сүру деңгейінің сапасын арттыру
мақсатында жүзеге асырылады.
Экономкалық өсудегі оң тенденцияларға, негізгі әлеуметтік-маңызды
көрсеткіштердің жақсаруына қарамастан, қала дамуында шешімін таппаған
төмендегідей маңызды мәселелер қала берді:
1. Өнеркәсіп пен құрылыстың тұрақты және сапалы дамуы үшін
негіздемелер құрылған жоқ. Қаланың өнеркәсіптік кешенінің сапалы сипаттары
нашарлауда.
2. Мұнайгаз кешенін бюджеттік қаржыландыру мен оған тапсырыс беру
қаланың өсу мен дамуының негізгі генераторы болып табылады. Бұл жалпы
алғанда, қаланың әлеуметтік және экономикалық ахуалының шикізаттық
көмірсутектік ресурстарындағы әлекмдік нарық бағасына тәуелділігін нығайта
түседі.
Өнеркәсіптің негізгі салалары бірқатар мәселелермен соқтығысып отыр.
Олардың қатарына өнеркәсіптік құрылғылардың жоғары дәрежеде істен шығуы,
өндірістік құралдардың бәсеңдеп қалыпқа келтірілуі, несиелік ресурстарға
қол жетімділіктің шектеулігі және олардың жоғарғы пайыздық мөлшері,
кәсіпкерліктің төмен дәрежедегі инновациялық белсенділігі, жаңа
инновациялық жобаларды енгізу әлсіз динамикасы, өңдеу секторның кейбір
салаларының бәсекелестікке қабілеттілігінің жеткіліксіз дәрежесі жатады.
3. Еңбек қосымшасы саласы ретіндегі өңдеу өнеркәсіп рөлінің төмендеуі.
Зерттеу кезеңінде бұл саладағы халықтың еңбекпен қамтылуы үлесі 11,2% -дан
9%-ға қысқарды. Өндірістің жоғары дәрежедегі мәдениет пен жоғары білікті
мамандарға ие жұмыс орындарының қысқаруы орын алып отыр, оның орнына
еңбектің төмен біліктілігіне ие секторларда жұмыспен қамтылу өсуде.
4. Әлеуметтік қызмет көрсету салаларында төмендегідей шешімін таппаған
мәселелер бар:
Білім беру саласына келер болсақ, бейімделген алаңдарда орналасқан
мектепке дейінгі балалар мекемелеріндегі орынның тапшылығы, білім беру
ғимараттарының физикалық және моральді істен шығуы, оқушы орындарының
жеткіліксіздігі білім беру қызметтерін көрсету сапасына кері әсерін
тигізеді;
Денсаулық сақтау саласында – дәрігерлер тапшылығы.
5. Тұрғын үй коммуналдық шаруашылығында – тұрғын үй қорларының
ескіруі, соның ішінде тозу және апат жағдайына байланысты ҚПҚ-мен 300-ден
астам үй қамтылмаған; инженерлік желілер мен құрылғыларының ескіруі –
энергетикада - 80%, канализацияда – 32%, ЖЭО-ның ескірген құрылғылары, 38%
ғана жолға асфальт-бетон жамылғысы төселген.
6. Автокөлік және өнеркәсіп кәсіпорындары қоршаған ортаға кері әсерін
тигізеді. Жайық өзенінің экожүйесін сақтап қалу мәселелері экологиялық
проблемалар болып табылады. Орал қаласының канализациялық тазалау
құрылысының істен шығуы, қалдықтарды пайдаға асыру мәселелері жергілікті
экологиялық мәселелерге жатады.
2.2 Аймақтың әлеуметтік-экономикалық ахуалының анализі
2.2.1 Орал қаласы экономикасының анализі
Батыс Қазақстан облысының экономикалық дамуына Орал қаласы үлкен үлес
қосады.
2005-2009 жылдары БҚО өнеркәсіптік өндірісіндегі Орал қаласының өнім
үлесі 13,7-ден 14,7 %-ға, сауда саласында 48,7-де 64,8%-ға өсті, тек
құрылыста 73,4-тен 19,7%-ға қысқартылды. Бұл тау-кен өндірісі өнімін
шығарудың құрылыста аса өсуімен түсіндіріледі.
1-кесте
Батыс Қазақстан облысы экономикасының негізгі салаларының өндірістік
өніміндегі Орал қаласының үлесі
2005 ж. 2006 ж.2007 ж.2008 ж.2009 ж.
Өнеркәсіп млрд. теңге: БҚО 180,9 247,9 296,5 439,4 430,1
Орал қаласы 24,8 31,3 40,1 54,0 55,4
БҚО-на қарағандағы Орал қаласының 13,7 12,6 13,5 12,3 12,9
%
Құрылыс, млрд. теңге:БҚО 43,6 47,2 45,7 54,2 52,3
Орал қаласы 32,0 27,8 32,0 15,4 10,3
БҚО-на қарағандағы Орал қаласының 73,4 58,9 70,0 28,4 19,7
%
Сауда,млрд. теңге: БҚО 55,8 60,6 69,0 76,5 79,5
Орал қаласы 48,7 52,3 59,0 65,4 64,8
БҚО-на қарағандағы Орал қаласының 87,3 86,3 85,5 85,5 81,5
%
Қайнар көздері: Батыс Қазақстан облыстық статистика департаменті, Интернет
ресурсы: www.batys.stat.kz
Дамуы Орал қаласының экономикасының шынайы өзгеруіне үлкен қосқан
салаларға өндеу өнеркәсібі, құрылыс, сауда, көлік және байланыс жатады.
Қаланың индустриалды-инновациялық дамуы
Қала түрлі өнімдер өндірісін дамуға мүмкіндік беретін маңызды
өнеркәсіптік болашаққа ие. Өнеркәсіптік салаға жататын кәсіпорындардың
жалпы саны 194, және олардың ішінде 21 ірі және орташа кәсіпорындарды
құрайды.
2005-2009 жылдары қаланың өнеркәсіптік өнімінің көлемі 2,5 есе өсті
(24,8-ден 63,2 млрд. теңгеге). Талдау өнеркәсіптік өндірістің өсуі
өнеркәсіптік өндірістің жалпы қалалық мөлшерінің 68,1 %-дық үлесіне ие
өндеу өнеркәсібі кәсіпорнының іс-әрекеті негізінде қол жеткендігін
көрсетеді.
Өнеркәсіптік өндірістің қалған мөлшері электроэнергия, газ бен су
өндіру мен тарату кәсіпорындарына тиесілі.
2-кесте
Батыс Қазақстан облысының Орал қаласы өнеркәсібінің даму динамикасы мен
құрылымы
млн. теңге
2005 ж.2006 2007 2008 2009 2005 жылмен2009 жылғы
ж. ж. ж. ж. салыстыр-ғаөнер-кәсіп
ндағы 2009 тің үлесі,
жылғы өсу %
ырғағы
Өнеркәсіп – 24742,631336,40184,54062,63217 ,в 2,5 раза 100,0
барлығы, 6 6 9 5
оның ішінде:
Өңдеу өнеркәсібі 17341,721691,27932,39500,42450 ,в 2,4 раза 67,1
6 1 7 3
Электроэнергия, 7390,1 9307,012187,14445,19800,в 2,7 раза 32,7
газ және су 2 6 7
өндіру және
тарату
Қайнар көздері: Батыс Қазақстан облыстық статистика департаменті, Интернет
ресурсы: www.batys.stat.kz
Өңдеу өнеркәсіп құрылымындағы маңызды үлестерді азық-түлік өнімін
өндіру – 38,6%, машина жасау – 16,7%, бейметалл минералды өнімдерін өндіру
– 13,4%, металлургиялық өнеркәсіп – 6,8% алады.
3-кесте
Орал қаласының өңдеу өнеркәсібі өнімдерін өндіру.
млрд. теңге
Көрсеткіштер 2005 ж. 2006 ж.2007 ж.2008 ж. 2009 ж. Жалпы көлемдегі
салалар үлесі,
2009 ж., %
Барлығы 17,3 21,7 27,9 39,5 42,5 100,0
Соның ішінде 5,1 6,3 8,1 14,6 16,4 38,6
азық-түлік
Текстиль және 0,3 0,3 0,3 0,4 0,4 0,9
тігін
Бейметалдық 2,5 3,0 4,9 5,5 5,7 13,4
минералдық
өнімдерді
өндіру
Металлургиялық0,5 0,8 1,1 2,3 2,9 6,8
өнеркәсіп
Машина жасау 6,1 6,9 7,6 6,6 7,1 16,7
Қайнар көздері: Батыс Қазақстан облыстық статистика департаменті, Интернет
ресурсы: www.batys.stat.kz
Өңдеу өнеркәсібінің өсуі, бәрінен бұрын, азық-түлік өнеркәсібіндегі
өндірістің, ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеудің алдыңғы қатарды орай өсуімен
түсіндіріледі. Мұнда 2005 жылға салыстырғанда 2009 жылы өнім мөлшері 3,2
есе немесе 11,3 млрд. теңгеге артты. Сондай-ақ азық-түлік тауарларының
кейбір өндірістері қысқарды: өңделген сүт пен қаймақ өндіріс 80%-ға дейін,
ірімшік және сүзбе өндірісі 70%-ға, консервіленген балық 42%-ға, сыра
өндіру 22%-ға қысқарды.
4-кесте
Батыс Қазақстан облысының өңдеу өнеркәсібінде өнімдердің маңызды түрлерін
өндіру
2005 ж. 2006 ж. 2007 ж. 2008 ж.2009 ж. БҚО-ның 2005
жалпы жылға
көлеміндеқарағанда
гі 2009 ж %
қаланың
үлесі, %
А 1 2 3 4 5 6 7
Ет және азық-түліктік субөнімдер, тонна
БҚО 3433 2964 2839 4276 4645 - 135,3
Орал қ. 118 137 249 466 680 14,6 5,8 есе
Ет конвервалары, тонна
БҚО 1175 1789 3231 2931 2809 - 2,4 есе
Орал қ. 1175 1787 3231 2931 2809 100 2,4 есе
Шұжық өнімдері, тонна
БҚО 1201 1358 1861 2542 2828 - 235,5
Орал қ. 1140 1364 1663 2300 2650 93,7 2,3 есе
Балық және конвервілік өнімдер, тонна
БҚО 1942 1574 2738 1944 1127 - 58,0
Орал қ. 1942 1574 2738 1944 1127 100 58,0
Өңделмеген күнбағыс майы, тонна
БҚО 50 86 120 133 71 - 142,0
Орал қ. 50 86 120 133 71 100 142,0
Өңделген сұйық сүт және қаймақ, тонна
БҚО 2875 2536 2455 2330 2242 - 78,0
Орал қ. 2664 1912 1264 673 520 25 19,5
Ақ май, тонна
БҚО 127 245 109 288 290 - 2,3 есе
Орал қ. 127 245 109 288 290 100 2,3 есе
Ірімшік және сүзбе, тонна
БҚО 559 292 271 184 168 - 30,0
Орал қ. 559 292 271 184 168 100 30,0
Ұн, мың тонна
БҚО 72,4 63,2 98,3 116,8 124,4 - 171,8
Орал қ. 68,7 60,8 95,0 113,9 121,6 97,4 177,0
Жұмсақ нан, тонна
БҚО 8272 13243 15809 17966 22250 - 2,7 есе
Орал қ. 6111 11945 14148 14424 18945 85,1 3,1 есе
Шоколад, шоколад пен қанттан жасалған кондитерлік өнімдер, тонна
БҚО 815 342 120 273 3640 - 4,5 есе
Орал қ. 815 342 120 273 3640 100 4,5 есе
Макарон өнімдері, мың тонна
БҚО 4,7 9,3 17,2 11,9 14,6 - 3,1 есе
Орал қ. 4,7 9,3 17,2 11,9 14,6 100 3,1 есе
Сыра, мың литр
БҚО 5949,3 6912,7 4682,2 5157,2 4642,7 - 78,0
Орал қ. 5949,3 6912,7 4682,2 5157,2 4642,7 100 78,0
Терезе және олардың жақтаулары, әйнектелген есіктер мен олардың жақтаулары,
есіктер мен олардың жақтаулары, ағаш табалдырықтар, мың.кв.м
БҚО 33,7 36,1 45,6 24,5 27,4 - 81,3
Орал қ. 33,7 36,1 45,6 24,5 27,4 100 81,3
Әк, тонна
БҚО 9703 10577 15929 19589 20240 - 2,1 есе
Орал қ. 9703 10577 15929 19589 20240 100 2,1 есе
Силикат және күл кірпіштері, тонна
БҚО 178387 189257 199516 126134 150527 - 84,3
Орал қ. 178387 189257 199516 126134 150527 100 84,3
продолжение
А 1 2 3 4 5 6 7
Бетоннан жасалған жиналмалы құрылыс бөлшектері, тонна
БҚО - - - 6468 6494 - -
Орал қ. - - - 6468 6494 100 -
Мұнайгазды қайта өңдеу құрылғылары, мың.теңге
БҚО 47627 62331 48266 20192 26598 - 55,8
Орал қ. 47627 62331 48266 20192 26598 100 55,8
Қайнар көздері: Батыс Қазақстан облыстық статистика департаменті, Интернет
ресурсы: www.batys.stat.kz
Тамақ өнеркәсібі. Қаладағы азық-түлік өнеркәсібі өнімі көлемінің өсуі
бірінші кезекте өндірістің модернизациялануымен, жаңа, сұранысқа ие
өнімдердің өндірілуімен байланысты. Дегенмен олардың өнімдерінің
сегменттері жергілікті және ұлттық нарықта мардымсыз. Жергілікті тауар
өндірушілердің өнімдері жекеленген қырлары бойынша басқа қазақстандық және
шетел тауар өндірушілер өнімдеріне қарағанда бәсекелестікке қабілетсіз.
Бұл жергілікті азық-түлік өнеркәсібі кәсіпорындарының өндірістік күшінің
толық болмауының басты себебі.
Шикізаттың қолда барлығы ет өңдеушілер үшін өндіріс шектеуі болып
саналады. Өнім өндірісі көлемінің ұлғаюына қарамастан, құны импортталатын
еттен жоғары ет шикізатының бағасы ет консервалау өндірісінің шектеуі болып
табылады. Жалпы алғанда, қазіргі уақытта бұл топтағы кәсіпорындар өз
мүмкіндігінше жергілікті және жартылай көрші облыстар нарығына бағытталған.
Қазіргі таңда 2009 жылы өнім көлемі 3263,2 млн. теңгені немесе жалпы
азық-түлік өнімі көлемінің 12,8%-ын құраған Желаев нан өнімдері
комбинаты АҚ (жоғары, бірінші және екінші сорт ұны, манный ұнтағы, макарон
өнімдері, кебек); Ақ қайнар нан өнімдері комбинаты АҚ (жоғары, бірінші
және екінші сорт ұны, кебек, бидай қалдықтары); көлемі 455,7 млн. теңгені
немесе 1,8%-ды құраған Нұржанар АҚ (сыра, квас) азық-түлік өнеркәсібінің
ең ірі кәсіпорындарының бірі болып табылады.
Бұл кәсіпорындар саланың көшбасшылары бола тұра, оларда өнім көлемінің
өсуіне қатысты бірқатар мәселелер орын алады. Желаев НӨК мен Ақ қайнар АҚ
жергілікті нарықта басымдық орын алумен қатар көрші облыстар нарығында да
маңызды сегментті иеленген. Дегенмен, Қазақстандағы бұл өдірістің
дамығандығы мен жалпы республика бойынша астық жасау күшінің сұраныстан
көптігі астық өндірісінің дамуына шектеу қояды. Осыған байланысты бұл
кәсіпорындар жүктемеленбеген қуатта жұмыс жасайды. Өндірістің даму
перспективасы тек экспорттаумен байланысты бола алады.
Өндірістік сектордағы берілген тенденцияға сәйкес бес-жеті жылдық
болашақта қалыптасқан жағдайдың сақталатынын күтуге болады. Онда кейбір
жалпы дамулар мен жұмысшылардың жұмыспен қамтылуы сақталып қалуы мүмкін.
Машина жасау және металл өңдеу. Машина жасау және металл өңдеу. Машина
жасау және металл өңдеу кәсіпорындары (ЖӨК кәсіпорны болсын не азаматтық
өндіріс болсын) негізінен жаңа өнімді шығаруға және төмендегідей бағыттар
бойынша қызмет көрсетуге көшті:
- мемлекеттік тапсырыс бойынша;
- газ және мұнай өндіру кәсіпорындарының тапсырысы бойынша;
- құрылыс материалдары мен бөлшектерінің өндірісі.
Орталықтандырылған тапсырыстар бойынша дәстүрлі өнім өндіретін
кәсіпорындар өнімдердің жаңа түрлерін өндіруді игереді. Олар: Орал
механикалық зауыты ЖШС, Оралагрореммаш АҚ, Орал құйма-механикалық
зауыты, ЖӨК Металл бұйымдары ЖШС. Жаңа өнімдерді өндіруге көшу тұтыну
сұранысының өзгеруіне жауап және нарық жағдайының үлгісі болды. Дегенмен
өзгеріс пен бейімделудің деңгейі мен тереңдігі әр түрлі болып шықты.
Шартты түрде кәсіпорындарды екі топқа бөлуге болады. Бірінші топқа
тұтынушылардың шектеулі ортасына қатаң тәуелді, өз күшімен модернизациялау
үрдісін жасай алмайтын тар мамандардырылулар тән. Кәсіпорынның келесі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz