HTML тілін пайдаланып Интернетке арналған компьютерлік жұлдыз жорамал бойынша Web-жоба құру
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Астрологиялық білім және тәлиғынәма туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Тәлиғынәма туралы және тарихи шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Қазақ халқының астрономиялық және астрологиялық білімдері ... ... .
2 HTML тілі көмегімен Web.жоба жасау технологиясы ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Интернет компоненттері ... .
2.2 HTML тілінің негізгі тэгтері ... ...
2.3 «Компьютерлік гороскоп» Web.жобасын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымшалар..
1 Астрологиялық білім және тәлиғынәма туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Тәлиғынәма туралы және тарихи шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Қазақ халқының астрономиялық және астрологиялық білімдері ... ... .
2 HTML тілі көмегімен Web.жоба жасау технологиясы ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Интернет компоненттері ... .
2.2 HTML тілінің негізгі тэгтері ... ...
2.3 «Компьютерлік гороскоп» Web.жобасын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымшалар..
Қазақ халқының атадан балаға мұра болып жеткен салт-дәстүрлері, әдет-ғұрыптары ескінің қалдығы деп ескерілмей келді. Әсіресе мұсылман күнпарағы (Ай күнпарағы) емделу үшін өте қажет екендігі, дәрі қабылдау үшін, сәтті мерзімдер туралы айтылады. Қазақ халқының ертеден келе жатқан ескі ұғымы жұт, апат, індет, қырғын соғыс туралы мәліметтері жұлдызнәма (астрология) арқылы түсіндіріледі. Бұл күнде халық сол мұраларды құрметтеп тарих қатесін түсіне бастады.
Астрология о баста жұлдыздар туралы ғылым болған. Оның жетістігі- аспан денелерінің орнына қарап адамның, халықтың, қоғамның, оқиғаның болашағын болжап айта алған. Астрологияның негізгі мәселесі- тәлиғынәма (гороскоп) жасау. Адамзат тарихы пайда болғаннан бастап, астрологиямен шұғылдана бастаған ғалымдар болған. Олар шығыста, одан соң батыста өте көп болды. Б.э.д. 2154 жылдардағы қытай әміршілерінің аспан әлеміндегі құбылыстарға мән бергендігі кесдеседі [1].
Біздің Қазақстанда Алматыда «Халық емшілерінің Орталығы» ашылды. Конституцияға халық емшісі туралы заң қабылданды. Қайта құру кезінде, нарықтық экономика кезінде дәрі-дәрмек таптырмайтын, таптырса өте қымбат баға кезінде халық өз денсаулығын өзі күтуді үйренсе, өз денсаулығын өзі сақтауды үйренсе, ол да халық үшін пайдалы.
ХХ-ғасырдың соңында Internet және Internet желілерінің пайда болуы, компьютерде мультимедиа құрылғыларының дамуы, ғылымда жаңа салалардың пайда болуына әкеп соқты. Информацияның таралуы уақыт пен ара қашықтыққа тәуелсіз болып қалды. Мұның барлығы пайдаланушының информацияны алу әдістерінің ескіруіне алып келді [2].
Өткен ғасырдың 90-шы жылдары компьютердің дамуына Internet және WWW жүйелері үлкен әсерінен тигізді. Қазіргі кезде осы бағытта компьютер өте үлкен қарқынмен дамуда. Сол жылдары мәтіндік редакторды және көптеген программалық кодтарды пайдаланып, Internet-те өз ойын жариялау үшін, HTML тілін оқып үйрену қажет болатын. Ал бұл тілде жұмыс істеу өте көп уақытты талап етеді.
WWW жүйесінің негізгі қызметі қажетті информацияны іздеу, жинастыру және экранға шығаруды ұйымдастыру. Оның экранда көрсететін мәліметтері Web-құжат түрінде дайындалып сақталған, электрондық құжаттар. Электрондық құжаттың кәдімгі құжаттан айырмашылығы, оның жазылу форматында.
Астрология о баста жұлдыздар туралы ғылым болған. Оның жетістігі- аспан денелерінің орнына қарап адамның, халықтың, қоғамның, оқиғаның болашағын болжап айта алған. Астрологияның негізгі мәселесі- тәлиғынәма (гороскоп) жасау. Адамзат тарихы пайда болғаннан бастап, астрологиямен шұғылдана бастаған ғалымдар болған. Олар шығыста, одан соң батыста өте көп болды. Б.э.д. 2154 жылдардағы қытай әміршілерінің аспан әлеміндегі құбылыстарға мән бергендігі кесдеседі [1].
Біздің Қазақстанда Алматыда «Халық емшілерінің Орталығы» ашылды. Конституцияға халық емшісі туралы заң қабылданды. Қайта құру кезінде, нарықтық экономика кезінде дәрі-дәрмек таптырмайтын, таптырса өте қымбат баға кезінде халық өз денсаулығын өзі күтуді үйренсе, өз денсаулығын өзі сақтауды үйренсе, ол да халық үшін пайдалы.
ХХ-ғасырдың соңында Internet және Internet желілерінің пайда болуы, компьютерде мультимедиа құрылғыларының дамуы, ғылымда жаңа салалардың пайда болуына әкеп соқты. Информацияның таралуы уақыт пен ара қашықтыққа тәуелсіз болып қалды. Мұның барлығы пайдаланушының информацияны алу әдістерінің ескіруіне алып келді [2].
Өткен ғасырдың 90-шы жылдары компьютердің дамуына Internet және WWW жүйелері үлкен әсерінен тигізді. Қазіргі кезде осы бағытта компьютер өте үлкен қарқынмен дамуда. Сол жылдары мәтіндік редакторды және көптеген программалық кодтарды пайдаланып, Internet-те өз ойын жариялау үшін, HTML тілін оқып үйрену қажет болатын. Ал бұл тілде жұмыс істеу өте көп уақытты талап етеді.
WWW жүйесінің негізгі қызметі қажетті информацияны іздеу, жинастыру және экранға шығаруды ұйымдастыру. Оның экранда көрсететін мәліметтері Web-құжат түрінде дайындалып сақталған, электрондық құжаттар. Электрондық құжаттың кәдімгі құжаттан айырмашылығы, оның жазылу форматында.
1 Абенова М. «Жұлдызнама туралы». –Шымкент, «Тәсбиғ», 1995.
2 Снелл Нед. Интернет. Пер. с англ. –М.: «Вильямс», 2006. –384с.
3 Комягин В.Б., Печников В.Н. Создание Web-страниц и Web-сайтов. Учебное пособие. –М.: Триумф, 2003. –496 с.:ил.
4 Гаевский А.Ю., Романовский В.А., 100 % самоучитель по созданию Web-страниц и Web-сайтов. HTML и [removed] [учеб.пособие]. Изд-во "Технолоджи-3000", 2005г.
5 Алексеев А.П. Введение в Web-дизайн. Учебное пособие. –М.: Солон-Пресс, 2008. –192 с.:ил.
6 Ибрагимов У.М., Абдиева З.А. HTML & CSS. Электронный учебник / Свидетельство о гос. регистрации объекта интеллект. собст. №288 от 14.04.2009
7 Ибрагимов У.М., Изтаев Ж.Д. Web-программалау: HTML & CSS технологиясы. 050602 –«Информатика» мамандығы күндізгі және сыртқы бөлім студенттеріне арналған әдістемелік нұсқау. –Шымкент: ОҚМУ, 2009. –58 б.
8 Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Информатика және компьютерлік техника. -Алматы: “Мектеп баспасы”, 2002. –456 б.
2 Снелл Нед. Интернет. Пер. с англ. –М.: «Вильямс», 2006. –384с.
3 Комягин В.Б., Печников В.Н. Создание Web-страниц и Web-сайтов. Учебное пособие. –М.: Триумф, 2003. –496 с.:ил.
4 Гаевский А.Ю., Романовский В.А., 100 % самоучитель по созданию Web-страниц и Web-сайтов. HTML и [removed] [учеб.пособие]. Изд-во "Технолоджи-3000", 2005г.
5 Алексеев А.П. Введение в Web-дизайн. Учебное пособие. –М.: Солон-Пресс, 2008. –192 с.:ил.
6 Ибрагимов У.М., Абдиева З.А. HTML & CSS. Электронный учебник / Свидетельство о гос. регистрации объекта интеллект. собст. №288 от 14.04.2009
7 Ибрагимов У.М., Изтаев Ж.Д. Web-программалау: HTML & CSS технологиясы. 050602 –«Информатика» мамандығы күндізгі және сыртқы бөлім студенттеріне арналған әдістемелік нұсқау. –Шымкент: ОҚМУ, 2009. –58 б.
8 Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Информатика және компьютерлік техника. -Алматы: “Мектеп баспасы”, 2002. –456 б.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..7
1 Астрологиялық білім және тәлиғынәма туралы түсінік ...
... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1 Тәлиғынәма туралы және тарихи шолу ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... . ..9
1.2 Қазақ халқының астрономиялық және астрологиялық білімдері ...
... ... . 14
2 HTML тілі көмегімен Web-жоба жасау технологиясы ...
... ... ... ... ... ... ... . 17
2.1 Интернет компоненттері ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
... ...
2.2 HTML тілінің негізгі тэгтері ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
.
2.3 Компьютерлік гороскоп Web-жобасын құру ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 48
Қорытынды ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
Пайдаланылған әдебиеттер ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
... ... .
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .. 59
Кіріспе
Қазақ халқының атадан балаға мұра болып жеткен салт-дәстүрлері, әдет-
ғұрыптары ескінің қалдығы деп ескерілмей келді. Әсіресе мұсылман күнпарағы
(Ай күнпарағы) емделу үшін өте қажет екендігі, дәрі қабылдау үшін, сәтті
мерзімдер туралы айтылады. Қазақ халқының ертеден келе жатқан ескі ұғымы
жұт, апат, індет, қырғын соғыс туралы мәліметтері жұлдызнәма (астрология)
арқылы түсіндіріледі. Бұл күнде халық сол мұраларды құрметтеп тарих қатесін
түсіне бастады.
Астрология о баста жұлдыздар туралы ғылым болған. Оның жетістігі-
аспан денелерінің орнына қарап адамның, халықтың, қоғамның, оқиғаның
болашағын болжап айта алған. Астрологияның негізгі мәселесі- тәлиғынәма
(гороскоп) жасау. Адамзат тарихы пайда болғаннан бастап, астрологиямен
шұғылдана бастаған ғалымдар болған. Олар шығыста, одан соң батыста өте көп
болды. Б.э.д. 2154 жылдардағы қытай әміршілерінің аспан әлеміндегі
құбылыстарға мән бергендігі кесдеседі [1].
Біздің Қазақстанда Алматыда Халық емшілерінің Орталығы ашылды.
Конституцияға халық емшісі туралы заң қабылданды. Қайта құру кезінде,
нарықтық экономика кезінде дәрі-дәрмек таптырмайтын, таптырса өте қымбат
баға кезінде халық өз денсаулығын өзі күтуді үйренсе, өз денсаулығын өзі
сақтауды үйренсе, ол да халық үшін пайдалы.
ХХ-ғасырдың соңында Internet және Internet желілерінің пайда болуы,
компьютерде мультимедиа құрылғыларының дамуы, ғылымда жаңа салалардың пайда
болуына әкеп соқты. Информацияның таралуы уақыт пен ара қашықтыққа тәуелсіз
болып қалды. Мұның барлығы пайдаланушының информацияны алу әдістерінің
ескіруіне алып келді [2].
Өткен ғасырдың 90-шы жылдары компьютердің дамуына Internet және WWW
жүйелері үлкен әсерінен тигізді. Қазіргі кезде осы бағытта компьютер өте
үлкен қарқынмен дамуда. Сол жылдары мәтіндік редакторды және көптеген
программалық кодтарды пайдаланып, Internet-те өз ойын жариялау үшін, HTML
тілін оқып үйрену қажет болатын. Ал бұл тілде жұмыс істеу өте көп уақытты
талап етеді.
WWW жүйесінің негізгі қызметі қажетті информацияны іздеу, жинастыру
және экранға шығаруды ұйымдастыру. Оның экранда көрсететін мәліметтері Web-
құжат түрінде дайындалып сақталған, электрондық құжаттар. Электрондық
құжаттың кәдімгі құжаттан айырмашылығы, оның жазылу форматында.
Web-құжат – кішігірім мәтін немесе үлкен мәтіннің бір бөлігі. Әдетте
үлкен көлемді құжат бірнеше блоктарға бөлініп, әр блок бір Web-құжат
ретінде қарастырылады. Бұл Web-беттер белгілі бір ретпен байланыстырылып,
тұтас Web-жоба түрінде көрсетілуі де мүмкін. Яғни Web-беттерге сілтеме
ретінде тақырыпқа байланысты басқа Web-беттің адресі енгізіліп қойылады.
Internet-тегі Web-жобаларға назар аудартып, пайдаланушылардың санын көбейту
үшін, олар аса шеберлікпен безендірілген болуы тиіс [3-5].
Web-құжаттарды қарап шығу үшін арнайы браузер-программалар қажет.
Қазіргі кезде кеңінен таралған браузерлер қатарына Internet Explorer
(Microsoft) және Netscape Navigator (Netscape Communications Corp.)
программалары жатады. Браузерлер WWW-тен басқа Интернеттің басқа да
ресурстарымен (Usenet, FTP) де байланыса алады.
Зерттеу жұмысының тақырыбы: Компьютерлік гороскоп Web-жобасын құру
технологиясы.
Зерттеу жұмысының мақсаты: HTML тілін пайдаланып Интернетке арналған
компьютерлік жұлдыз жорамал бойынша Web-жоба құру. Бұл Web-жобаны құрудағы
мақсат жұлдызнәмамен шұғылдануға қабілеті бар адамдардың өз мүмкіндігін
іске асыруға жағдай жасау және өз бетінше білім аламын деушілерге жол
сілтеу еді. Әрбір пайдаланушы Web-жобадағы материалдарды пайдаланып өзінің
туылған күні датасы бойынша өз картасын жасай алады және оны талдай алады.
Дүниедегі ең қымбат калитал адам болса, адам үшін ең кымбатты нәрсе
денсаулық. Әрбір адамның денсаулығы өз колында, әркім өз денсаулығын өзі
күте алады. Жарық дүниеде мәнді және сәнді өмір суру үшін әрбір адам
сақтана білуі керек, табиғаттағы, өз бойындағы құбылыстар сырын білуі
керек.
Зерттеу жұмысының кұрылымы: жұмыс кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Web-жобада
кестелер тізімі берілген. Ол кесте бойынша әрбір адам - өзі туылған күні,
айы; жылы бойынша өз шоқжұлдызын, өз нысанын, ағашын, жәндігін, пайдалы
шөбін, тамақтану ережесін, жылдың қай мезгілінде неден сақтану керек
екендігін таба алады. Егер адам сол көрсетілген нәрселерді естен шығармаса
аурудың, апаттың алдын алуға болады. Web-жобада 12 шоқжұлдызға байланысты
беттер жасалынды.
Зерттеу объектісі: Астрологиялық білім және тәлиғынәма туралы түсінік,
HTML тілін пайдаланып Web-жоба құру технологиясы.
Зерттеу жұмысының теориялық негізі – Қазақ халқының астрономиялық және
астрологиялық білімдері. Қазақ тілінде жұлдызнәма (астрология) туралы Web-
жобалар жоқ деп айтсам қателеспейтін шығармын. Соңғы кезде халық емшілері
көбейіп келеді, әр жерде оқып куәлік алуда, бірақ олар оқитын ана тілінде
еш жерде ешқандай әдебиет жоқ. Менің жасаған Web-жоба тек емшілерге емес,
көпшілік қауымға, жастарға пайдалы болар деп сенемін. Web жобада астрология
тарихы, оның емшілікке қолданылуы, аурулардың түрлерін анықтауда, емдеу
кезінде күннің, айдың, шоқжұлдыздың мерзімдері ескерілуі керек дегендігі
айтылды.
1 Астрологиялық білім және тәлиғынәма туралы түсінік
1.1 Тәлиғынәма туралы және тарихи шолу
Бұрынғы өткен заманда жұлдызнәма (астрология), медицина және дін бір
пән, бір ілім болған, бірге дамыған [1].
Астрология о баста жұлдыздар туралы ғылым болған. Оның жетістігі-
аспан денелерінің орнына қарап адамның, халықтың, қоғамның, оқиғаның
болашағын болжап айта алған. Астрологияның негізгі мәселесі- тәлиғынәма
(гороскоп) жасау. Адамзат тарихы пайда болғаннан бастап, астрологиямен
шұғылдана бастаған ғалымдар болған. Олар шығыста, одан соң батыста өте көп
болды. Б.э.д. 2154 жылдардағы қытай әміршілерінің аспан әлеміндегі
құбылыстарға мән бергендігі кесдеседі.
Астрономия жұлдыздар туралы ғылым болса, жұлдызнәма (астрология) сол
жұлдыздардың адамға, қоғамға, Жерге, жер бетіндегі тір-шілікке әсері туралы
ғылым. Адам денсаулығы, өмірі ұрпаққа тікелей байланысты. Адам мен ғарыш
бір заңға бағынады. Адам организмі үш бірліктегі ғарыш—табиғат—адам болып,
сол бірліктегі үш нәрсе бірге өмір сүреді. Егер сол бірлік ережесі бұзылса
адамда ауру пайда болады, адамның өмірі кысқарады.
Адам мен табиғат арасындағы катыс, адам мен ғарыш арасындағы қатыс ет
пен тырнақ сияқты бөлуге, бөліп қарауға болмайтын нәрсе, ол қатыс
үндестікте және гармонияда болуы керек. Себебі олар бір заңмен, бір
ережемен жаратылған. Сол қатысты түсіну үшін жұлдызнәманы білу керек оны
өмірде қолдана білу керек. Ол қатыстың ережелері мыңдаған жылдар бойы
сұрыпталып дәлелденген, ата-бабалардан ұрпаққа жеткен даяр мұра болып
қалған. Ғарыштағы құбылыс Жерге, жер бетіндегі тіршілікке, адамның
денсаулығына әсе етеді. (Соғыстар, апаттар, індеттер, зілзала, магнит
борандары, т.с.с.).
Ғылым үшін адам сыры ашылмаған дүние. Адамның тәні зерттелгенімен
адамның жаны зерттелмеген, ол туралы ілім жоқ. Адам дегеніміз кішкене
ғарыш. Адамның шын құрылысын (структурасын) білместік нәтижесінде әртүрлі
апаттар (ядролық апат, экологиялық апат, жан-дүниесі апаты...) болуда.
Адамның сырын (ойының сыры емес, структурасының сыры) шешпейінше адамның
миының құдіреті, мүмкіндігі туралы дәл айта алмаймыз. Кейбір ғалымдардың
зерттеуі бойынша жай адамдарда мидың қуатының мүмкіндігінің жеті проценті,
ал Ванга сияқты көріпкел адамдарда он төрт проценті ғана іске асады екен.
Дәрігерлер емдейді, емшілер (целитель) ауруды дауалайды (исцеляет).
Оның себебі ауру ең алдымен жанға түседі, орныққан соң тәнге өтеді. Аурудың
себебі жанда, аурудың салдары тәнде болады. Медицина тәнді емдейді, халық
емшілері тәндегі аурудың себепшісін емдейді. Ол үшін адамның ағзасының
ауруына себеп болған, сол ағзаға қуат беретін ішкі дүниені көре білу керек.
Жұлдызнәма адамдардың өте ертедегі білімінің куәсі. Жұлдызнәманы
ғылыми астрономияның жаны деп те айтады. Үнді халқының айтуы бойынша
жұлдызнәма туралы ілім өте ертеде пайда болған. (Б.з. бірнеше ондаған мың
жылдар бұрын). Өте ертеде жұлдызнәма барлық жерде құрметтелген,
қолданылған. Ол туралы бізге жеткен мына мәліметтер куә бола алады. Мысалы
жұлдызнәма күнпарағы Халдей мен Мысыр елінде бұдан 2780 ж. бұрын, үнді
елінде 2608 ж. бұрын, қытай жерінде 2630 ж. бұрын, Вавилонда 4000 ж. бұрын
жасалған. Араб елінде, грецияда, рум елінде жұлдызнәма орта ғасырда
шарықтаса, Еуропа елінде 14-15 ғг. ғылым ретінде дамыды. Тарихқа көз
жіберсек ғылымның әртүрлі саласында шаңалық ашқан ғалымдардың дерлік
барлығы жұлдызнәмамен шұғылданған. Бұрынғы кезде оқу орындарында жұлдызнәма
пәні оқытылған. Жұлдызнәманы білмеген адамды шетелге елшілікке жібермеген.
Әлемге аты әйгілі ғалымдарымыз Омар Хайям, Әл-Фараби, Әбу Әлі Ибн
Сина, Әбурайхан Бируни, Ұлықбек, т.б. жұлдызнәмамен шұғылданған және ол
туралы еңбектер жазып сол ғылымға үлес қосқан.
Дүниенің қалай жаратылғанын білгісі келген адам өмірінің сыры неде
екенін білгісі келген діндарлар; ғұламалар, пәлсапашылар, т.б. барлығы
жұлдызнәманы білген, оны ғылымға қолдана білген. Аристотель өз пәлсапасына
жұлдызнәманы қолданған. Ресейде І-Петр кезінде Брюс күнпарағы болған. Сол
күнпарақ бойынша әрбір адам әрбір қалаған күні не күтіп тұрғанын, немен
шұғылдануға болатынын, болмайтынын кестеден оқи алған.
Ол күнпарақ тарихи құнды нәрсе ретінде музейде сақталуда. Біздің ата-
бабаларымыз да жұлдызнәмадан хабардар болған, жұлдызшылар есебін өмірде
қолдана білген. Атап айтқанда жұттардың болуын, ауа-райын болжауды,
қуаншылық пен астықтың мол болуын болжай алған.
Өкінішке орай біздің елімізде жұлдызнәманың материалдары
жарияланбайды. Тек биылғы қазақша жыртпа күнпарақта тұңғыш рет Астролог
кеңесі деген мәлімет көрсетілген. Әр күнге арналған нысандардың (жұлдыз,
планета) орны туралы кестелер берілсе адамдар өзінің талиғынәмасын жасай
алар еді, соған қарай денсаулығын, немен ауыратынын білген болар еді, Адам
өмірінің әртүрлі кезеңдерінде кездесетін түрлі-түрлі оқиғаларды да алдын-
ала білген болар еді. Бұл есептеулер аурудың алдын алу үшін, сақтану үшін,
емделу үшін қажет. Шетелдерде жұлдызнәма қоғамдары бар, олардың журналдары
шығып тұрады, әдебиеттері де жетерлік.
Жұлдызнәмадан мәліметтер әрбір отбасы үшін, оқырман үшін, өте қажет.
Себебі ол мәліметтер күнделікті өмірде, бала тәрбиесінде, денсаулықты
күтуде, ауруды емдеуде жол көрсетеді.
Өмірдің өрнегі кодтың цифрларында жазылған. Әрбір адамның өзінің коды
болады, адамның сырын білу үшін сол кодтың кілтін таба білу керек.
Өсімдіктердің, дәрілік шөптердің әрқайсысының өзінің психологиялық коды
болады. Олай болса кезкелген дәрілік шөп кез-келген адамға пайдалы бола
бермейді, (себебі адамның да өзінің коды бар). Әрбір адамның өзінің
шоқжұлдызы, өзінің нысаны, тасы, минералы, өсімдігі, гүлі, түсу, нотасы,
ағашы, жануары, құсы, сәтті күні (сапарға шығу, сауда-саттық жасау, той-
домалақ өткізу үшін) болады. Үйлесімділікке және нысандардың адамға әсеріне
байланысты мысал төменде көрсетілген (1,2-кестелер).
Кесте 1 - Тәлиғынәма (мүшелдер)
№ Жылдар Жыл аты Өте үйлесімді Азды-көпті Үйлеспейді
үйлесімді
1925...1997Сиыр Жылан, тауық, Сиыр,ұлу, Қой
тышқан қоян, мешін
1926...1998Барыс Жылқы, ұлу, ит Тышқан, Жылан, қой
сиыр, қоян
1927...1999Қоян Ұлу, тышқан Мешін, Жылан,
сиыр, қой барыс, доңыз
1928...2000Ұлу Тышқан, жылан, Барыс, Ит
мешін жылқы, қой
доңыз
1929...2001Жылан Сиыр, тауық ит Тышқан, ұлуБарыс, доңыз
жылан, қой
1930...2002Жылқы Барыс, ит, қой Ұлу, жылан,Тышқан
мешін,
тауық,
доңыз
1931... Қой Сиыр, жылан, Барыс, ұлу,Ит
2003 жылқы қой, тауық,
мешін
1932...2004Мешін Ұлу, тышқан Қоян, ит Жылан,
барыс, доңыз
1933...2005Тауық Мешін, ит Қоян Тышқан,
жылан
1934...2006Ит Тышқан, жылан, Ұлу, қой Доңыз
мешін
1935...2007Доңыз Қоян, қой Тышқан, Мешін
сиыр барыс,
ұлу
Кесте 2 -Тәлиғынәма (нысанның адамға әсері)
№ Нысан Жан дүниеге Ағзаға Физиологиялық Арнайы әсері
әсері әсері әсері
Ай Жан дүниесі, Ми Табиғи күшті Сапарды
білімі басқарады жеңілдетеді,
бақытсыздықтан
қорғайды
Кіші ШолпанТұрақсыздық Өкпелер Миды күшейтеді,Білім береді,
күші қызметін саудада табыс,
жақсартады, жанойында табыс
дүние қызметі
Шолпан Қабылдау Бүйректер Ұрық жасалады, Әйелдер
құдіреті өмір беру махаббаты,
қабілеті бейбітшілік,
басқарады жарылқау
Қызыл Намыс күші Асқазан Өтті басқарады Жеңіс береді
жұлдыз
Есек- Үстемдік күшіБауыр Барлық қан Құрмет, қызмет
қырған (басқару) түрлеріне, қан орнын,
тамырларына сыйлықтар,
билік етеді рахаттану
береді
Қоңырқай Ойлау күші Талақ Қияли, Байлықты
жұлдыз көңіл-күйді қолдайды,
басқарады. сырды шашады.
Ватихан кітапханасында Кодекс Ватиханус деген мұрада жер бетінде 4
рет тіршілік (цивилизация) болып өткені айтылады. Бірінші тіршілікте алып
адамдар (бойы 18м.) өмір сүрген. Олар аштықтан қырылып кеткен, Екінші
тіршілікте өмір сүрген адамдар өрттен жойылып кеткен. Үшінші тіршілікте
маймылдар ұрпағы тіршілік еткен. Төртінші тіршілікте өмір сүрген адамдар
топан судан өліп кеткен. Бесінші тіршілікте, Нұқ пайғамбардан (б.э.д. 2000
жыл бұрын болған) бастап біз өмір сүрудеміз делінеді.
Математика тарихында ірі-ірі алты пайғамбар болған дейді. Олар Адам -
Нұқ – Ибраһим – Мұса – Иса - Мұхаммед. Біз Адам Ата ұрпағымыз, Ибраһимның
міллетіміз, Мұхаммедтің үмбетіміз - дейміз мұсылмандар. Бұдан бірнеше
мыңдаған жылдар бұрын жазылған Үнділердің Сурья Сидханта деген кітабында
жердің диаметрі, Жер мен Ай арасының қашықтығы тек бір процент қателікпен
анықталған.
Мысыр жеріндегі Хеопс пирамидасының өлшемдері дәл есептелген. Биіктігі
- 147,8 м; табаны - 232,16 м. немесе 365,23 қары болып (локот) бір жылдағы
күннің санын білдірген.
Геродоттың айтуы бойынша Мысыр абыздары б.э.д. 11 мың жыл бұрын Фараон
дәуірінде Шоқжұлдыздардың құбылысын бақылап, аспан құбылысын зерттеген.
Пифагордың (б.э.д. 7ғ.) айтуы бойынша математика (Грекше - төрт ғылым,
арабша - тәлім, қазақша - білім деген сөз) төрт ғылымды, білімді білдіреді.
Олар сан туралы ілім - есеп, форма туралы ілім - геометрия, бүкіләлемдік
үйлесім (гармония) туралы - музыка, аспан жөніндегі ілім- астрономия.
Ғылымның даму тарихын еске алсақ бізге жеткен мәліметтер арқылы былай
болған. Ертедегі Мысыр, Вавилон жерінде дамыған ғылым, Үнді, Қытай жерінде
де ғылым дамыған (б.э.д. 4000 жыл бұрын жазылған мұралар табылған).
Одан парсы, Иран еліне ауысып, грек жеріне, одан Рум еліне тарайды
(латын тілінде, араб тілінде), Александрияда ғылым шарықтайды. Ислам
кезінде араб халықтары бұрыннан қалған ғылыми мұраларды арабшаға аудартады.
Орта Азия жерінен ғалымдар Бағдатқа ағыла бастады. Олар: Әл-Фараби, Әбу-
Әли, Әл-Бируни, Араб тілі дүние жүзілік тіл болады. Бертін келе ғылым
Еуропаға тарай бастайды. Әсіресе Орта ғасыр кезінде 10-ғасырдан бастап
Еуропада жоғарры оқу орындары ашылады. 14-ғасырды обалар ғасыры дейді,
Еуропаның үштен бір халқы обадан өліп кетті. Дүние шүзі елдерінің ғылымы
бір-біріне әсер ете бастайды, бірігіп ғылымды дамыту басталады. Қайта өрлеу
дәуірі кезінде ғылымдар шарықтайды. Ресейде ғылым 18-ғасырда басталады. 20
ғ. ғылыми техникалық прогресс ғасыры, ғарыш, компьютер ғасыры делінеді.
Бірақ 20-ғасырда техника өсуі экологияға, гармонияға, ғарыштың жалпы заңына
әсер етті, апатты қолдан жасады. (Атом бомбасының жарылуы, адамдардың кеміс
туылуы, Арал теңізінің тартылуы, дінді жоққа шығаруы...). Соңғы кезде дінге
құрмет, экологияға қамқорлық, рухани экологияға көңіл бөлу мәселелері қолға
алынуда. Халықты имандылыққа шақыру үшін әр-түрлі жұмыстар атқарылуда.
Көненің бәрі көріксіз, жаңаның бәрі жақсы деп, өткен-кеткен ата-баба
дәстүрлерін аяққа таптағанымен төреші уақыт бәріне шыдап, енді оларды рет-
ретімен орнына келтіруде.
1.2 Қазақ халқының астрономиялық және астрологиялық білімдері
Халқымыздың ежелден желісі үзілмей жеткен көне салт-дәстүрлері мен
әдет-ғұрыптары рухани, мәдени жөне адамгершілік дүниеміздегі қымбат
қазыналарымыздың бірі. О баста адамзат баласының өзін қоршаран ортамен
қарым-қатынасы негізінде туындаған халықтың салт-дәстүрлері, маусымдық
халықтық мерекелері, рухани білімдері жалғасын тауып келеді.
Халық арасындағы көптеген салт-дәстүрлер өткен өміріміздегі
бабаларымыздың ғылыми мұралары, халық арасындағы шежірелер әлі де болса
кейін қалып отыр. Осы мұраларды алға апаратын, оларды өмірге кеңінен
қолданып өткенімізді жаңғыртатын қазіргі жас ұрпақтар. Ғасырымыздың
басындағы аға ұрпақтар - ғалымдар дүниеден өтіп кетті, олардың балалары
орта ұрпақтар - біздер халқымыздың дінін теріске шығарып, ата-баба тарихын
білмей өстік. Орта буынның балалары орыс тілінде орыс тарихын, шетел
тарихын біліп білім алды. Соның нәтижесінде жастардың көпшілігі өз ұлтының
тарихын, дәстүрін, әдет-ғұрпын біле бермейді, Аты әлемге әйгілі болған
бабаларымыз - Абайды, Шоқанды, Әл-Фарабиді, Әбу Әлі Ибн-Синаны, Бабырды,
Ұлықбекті, Абылайханды, Кенесарыны, т.с.с. олардың мұраларын біле бермейді,
себебі мектепте олар туралы айтылмаған [1].
Осы мақсатта бұл Web-бетте қойылған мәселе ұшан-теңіз халық мұрасының
ішінен қазақтың халық астрономиясын, жұлдызнәмасын, халық емшілігін
қарастырып, оларды қалың көпшілікке таныстыру. Еуропада монша деген ұғым
жоқ кезінде Түркістанда монша болған, Ленинградтағы Фуко маятнигі
орнатылмаған кезде Түркістандағы Тайқазан үстінде орнатылған аспа тас сол
маятниктің қызметін атқарып, жердің қозғалуына қарай астрономиялық бағдар
көрсеткен. Жер бетінде Птоломейден кейін, екінші болып жұлдыздар каталогын
Ақсақ Темірдің немересі Ұлықбек жасады. Ресейдің Географиялық қоғамының
мүшесі болған, қазақтың әйгілі ғалымы Шоқан Уәлиханов бізге көп мұра
қалдырды. Математиканың дамуына дүниеде теңдесі жоқ әйгілі ғалым Әл-Хорезми
еңбектері Еуропада алгебра ғылымын дамытты. Дүниеде Аристотелден кейін
екінші ұстаз атанған, Шығыстың Аристотелі атанған Әл-Фараби ғылымның барлық
саласымен шұғылданған, ол дана өзіміздің жерлесіміз, Отырар топырағынан
шыққан, Арыс пен Сырдың суын ішіп өскен.
Адамзат өміріндегі, тіршілігіндегі бөліп қарауға болмайтын ғылымдар—
астрономия, астрология, медицина арасындағы байланыстар туралы ғылыми
мағлұматтар жинақталған. Қазақ халқы мал шаруашылығымен айналысып, аспан
астында, аштық жолында өмір сүріп келген көшлелі халықтардың бірі. Олар жол
табуды, жыл мезгілдерін айыруды, ауа-райын болжауды үйренуге мәжбүр болған,
нәтижеде астрономиялық білімдері болған.
М. Қашқаридың кітабында жұлдыздар туралы, нысандар туралы, оларға
қарап ауа-райын, күн мезгілін, жыл мезгілін қалай анықтау мүмкін екендігі
айтылады. Планета түрікше нысан деген сөз, ол сөзді қазақша алғаш
қабылдаған, қолданған С.Торайғыров болды.
Қазақстанның ежелгі тайпалары Күн мен Айдың қозғалысын, көптеген
жұлдыздардың туатын және бататын кездерін, көрінетін орындарын жақсы
білген. Астрономияға байланысты аңыздар, жырлар, мақалдар, қазақ ауыз
әдебиетіңде ұшаң-теңіз.
Қазақтың астрономиялық ұғымдарының өте бір құнды жері олардың дені
халық шығармалары. Аспан денелерін бақылау арқылы шаруашылыққа жетекшілік
ететін мамандарды қазақтар есепші деп атаған. 8ғ.-9ғ. Орталық Қазақстанда
Жанқабыл өзенінің бойында жерленген Абыз зиратынан ата-бабаларымыз оларды
қалай сыйлағанын байқаймыз.
Жұлдызды таспен (лунный камень) көмілген есепші қабырына оба үйіп,
айналасына қаланған Күн бейнесінің дәл ортасы Абыздың мәр-мәр мүсінін
қойған. Есепшінің есебі кісесінде деген мақал бар. Кісе - әрдайым бір
беті ақ шүберекпен, екінші беті қара шүберекпен астарланып, ішіне қарай
бүктелген күн есептейтін дорба ілулі жүреді. Ақ матамен тігілген жақта 10
жамаудан құралған 180 отау бар, қара бетінде де 180 отау бар. Сонымен бірге
5 отау және 1 отау бөлек тігілген. Олар 5 қонақ (5, 6 қонақ) делініп; 5-6
күнді өліараға жатқызады. Ол күндер марттың 16-21 болады. Жұлдызшылар
Өліара кіргенде аспанға қарап жыл бойы ауа райы қалай болатынын айта
алады. Сол сияқты әр туар Айда Ай жоқ кезді Өліара дейді. Сол кезде
аспанға, ауаға қарап бір ай бойы ауа райын алдын ала болжап айтуға болады.
(Жұлдыздардың орнына қарап).
Жыл бойы жыл отының қалай өсетінін Шолпан жұлдызының тууына қарай
анықтайды. Шолпан жарқырап шыққан жылдары шөп бітік шығады, Шолпан шұңтыйып
туса шөп мардымсыз болады. Әрбір сегіз жыл сайын Шолпан шұнтайып туады,
жұттар болып тұрады сол жылдары. Қазақтар міне осылай астрономияның
көптеген қыр-сырын біліп отырған. Қазақ халқы Орта Азияның ғылыми
табыстарымен ертеден таныс. Өзбек халқының ұлы ғалымы Әбурайхан Бируни 22
жасында әйгілі -ғалым болған. Астрономиядан 30 аса еңбек жазған. Әсіресе
Үнді тарихы деген еңбегі дүниеге аты әйгілі болып араб, ағылшын, неміс
тілінде басылып шыққан. Омар Хайям, Әбу Әли Ибн-Синалар өте көп еңбектер
жазған. Астрология, астрономия, медицина ғылымдары жөнінен. Орта Азия
ғылымдарының ұстазы, өзіміздің жерлесіміз Әл-Фараби астрономия туралы,
медицина, космология туралы өте көп кітаптар жазған. Атап айтсақ: -
Табиғат сырын геометриялық фигуралар арқылы танытарлық рухани айлалар,
Адам ағзалары жайлы, Жануарлар ағзалары жайлы, Космология, Адам
ағзалары жөнінде Аристотельмен алшақтығы туралы Галенге қарсы жазылған
трактат.
Медицина ақиқат негіздердің өнері, ол адам денесінің және оның
мүшелерінің саулығын сақтауға бағытталған. Фарабидің айтуы бойынша дәрігер
төмендегі жеті нәрсені білу керек дейді. Біріншіден адам ағзаларын білу.
Екіншіден саулықтың түрін білу, әрбір түрдің не екенін білу. Үшіншіден
аурудың түрін білу, себебін білу. Төртіншіден сау мен сырқат түрінің
белгілерін айқындау, дағдыларын білу. Бесіншіден тамақтану режимін, дәрі-
дәрмек қолдану режимін білу. Алтыншыдан саулықты сақтауға жәрдем беретін
әрекетті білу. Жетіншіден ауру адамның денсаулығын нығайтуға себепші
болатын әсерлер заңдарын білу. Сонымен бұл трактат медицинаның өзекті
мәселесіне арналғаны байқалады.
Қазақ халқы астрономиялық білімді мүшелге, ауыл шаруашылыққа, ауа-
райын болжауға, жұлдызға қарап уақытты анықтауға, көшіп-қонуға, мал
төлдетуге, қырқын алуға, құс салып, тазы жүгіртуге, егін егіп, шөп оруға,
той-домалақ өткізуге пайдаланған.
12 санын қасиетті сан деп санаған. Шыңғысханды 12 адам ак киізге салып
хан көтеруінде де осы 12 санын құрметтеу нышаны бар. Шыңғысханның туған
жылы да, хан болған жылы да, өлген жылы да доңыз жылы болған екен.
Қазақтың ежелден халыққа жаппай тараған мүшелмен жыл санау күнпарағы
бұдан 3000 - 4000 жыл бұрын шыққан деуге болады, Мүшелдің 12 жыл болуын
(циклын) бұрынғы ғалымдар Есеқырғанның қозғалысымен немесе зодиактың 12
шоқжұлдызымен түсіндірген. Соңғы кезде Күннің химиялық және физикалық
қасиеттері 12 жылда қайталанып отыратындығын ескеріп, күн периодымен
байланыстырады. Әсіресе жұттың циклмен қайталап келуін де күннің
белсенділігінің қайталауымен байланыстырады.
Күн бетіндегі дақтардың, оталыстардың, жалын-шудаларының саны бірде
азайып, бірде көбейеді. Орта есеппен 11 жыл сайын олар кәбейіп отырады.
Қазақ даласында ірі жұттар 12 жыл сайын қайталап, айта қалғандай Қоян
жылдары бірнеше рет болып отырғаны мәлім.
2 HTML тілі көмегімен Web-жоба жасау технологиясы
2.1 Интернет компоненттері
Ақпараттық қоғам заманында Интернет ақпараттарды жеткізудің негізгі
құралына айналып отыр. Интернет - барлық жүйелері хаттама деп аталатын
бірыңғай стандартпен, яғни ережемен жұмыс істейтін ауқымды (глобальды)
компьютерлік желі.
Интернеттің дамуы мен таралуы 3 бағытта жүргізіледі [3]:
• техникалық немесе аппараттық компонент;
• программалық компонент;
• ақпараттық компонент.
Аппараттық компонент компьютерлердің түрлі модельдері мен жүйелерінен,
физикалық негізі әр түрлі болып келетін байланыс арналарынан, компьютерлер
мен байланыс арналары арасындағы механикалық, әрі электрлік үйлесімді
қамтамасыз ететін құрылғылардан тұрады. Ал ондағы мәліметті тасымалдау ісі
байланыстың кабельдік және спутниктік арналарынан, радиореле жүйелерінен,
теледидарға арналған кабельдік арналардан тұрады.
Программалық компонент интернеттегі түрлі типтегі компьютерлер мен
құрылғылардың үйлесімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Ал оның негізгі
функциялары төмендегідей:
• ақпаратты сақтау, іздеу, жинақтау, қарау немесе тыңдау;
• желідегі ақпарат қауіпсіздігін сақтау;
• аппаратураның функциональдық сәйкестіктерін қамтамасыз ету.
Программалық жабдықтар екі топқа бөлінеді:
• сервер-программалар;
• клиент-программалар.
Сервер-программалар – тұтынушылар компьютерлеріне қызмет ететін желі
торабында орналасады; клиент-программалар – тұтынушы компьютерлерінде
орналасып, сервердің қызметін пайдаланады.
Ақпараттық компонент желідегі компьютерлерде сақталатын түрлі құжаттар
арқылы өрнектеледі. Желідегі құжаттар бір-бірімен сілтеме адрестер арқылы
беріледі.
Интернеттегі мәліметтерді бейнелеу HTML тілінде жазылады. Бірақ ол
программалауға ұқсас болғанмен программалау тілі емес, гипермәтінді
белгілеу тілі. Сонымен қатар, ол мәтіндерді Web-беттер түрінде бейнелеуге
арналған ережелер жиынын анықтайды.
Web-құжаттарды қарап шығу үшін арнайы браузер-программалар қажет.
Қазіргі кезде кеңінен таралған браузерлер қатарына Internet Explorer
(Microsoft фирмасының өнімі) және Netscape Navigator (Netscape
Communications Corp. фирмасының өнімі) программалары жатады. Браузерлер WWW-
тен басқа Интернеттің басқа да ресурстарымен (Usenet, FTP) де байланыса
алады.
Қазіргі уақытта Интернеттің ресурстарымен қатар операциялық жүйелердің
функциясын орындайтын Web-браузерлер жасау жоспарлануда. Мысалға, Netscape
Communications Corp. компаниясы өзінің шығарған Netscape Navigator
браузеріне операциялық жүйелерге ғана тән мүмкіндіктер қосуда. Ал Microsoft
компаниясы Internet Explorer өнімін Windows операциялық жүйесімен
біріктірген. Нәтижесінде пайдаланушы жұмыс үстелін Web-парақ режимінде
шығарып жұмыс істей алады және Web-парақтардың жарлықтарын жұмыс үстеліне
шығарып қоя алады. Бұл режимде Windows-тың жұмыс үстелі Active Desktop
(екпінді күйдегі жұмыс үстелі) деп аталады, оның құрамына Web-элементтер
мен дәстүрлі ақпараттарды біріктіретін Outlook программасы кіреді.
HTML термині (Hyper Text Maker Language) ағылшын тілінен аударғанда
гипермәтінді бейнелеу тілі деген мағына береді. HTML - Web ортасында
гипермәтіндік құжаттарды даярлайтын стандартты тіл. HTML-құжаттар Web-
браузерлердің әр түрлі типтерінде көрініс табуы мүмкін. HTML – мамандар
ғана білетін қиын программалар тіліне қарағанда оңай барша меңгере алатын
тілдердің бірі. Барлық Web-парақтарға тән бір жері – олар HTML тілінің
көмегімен жасалған. HTML программалау тілі ретінде ғана өмірімізге енген
жоқ. Осы тілді меңгерген адам қиын нәрселерді оңай және тез арада істеу
мүмкіндігіне ие болады, ал бұл компьютер әлемінде аз емес. Дәстүрлі
құжаттарға мультимедиа элементтерін қолдану гипермәтінге тән қасиет.
Гипермәтіннің дамуына байланысты, тұтынушылар өздерінің мультимедиалық
өнімдерін жасауға және оларды компакт-дискілер арқылы тарату мүмкіндігі
ашылды. Осындай информациялық жүйелер HTML-беттерінің жиынтығы ретінде
жазылған болса, онда олар қосымша программалық оңдеуді қажет етпейді,
себебі, Web-браузерлермен жұмыс істеуге арналған қажетті жабдықтардың
барлығы дербес компьютерлердің стандартты программаларының құрамына енеді.
Тұтынушыдан тек қана: мәтінді жазу, суреттерді салу, HTML-беттерін
дайындап, олардың бір-бірімен байланысын көрсетіп қою қажет. HTML Web-
беттерді құрастырудың негізі бола тұра, тікелей бейнелеу өнерінің жаңа
бағытына Web-дизайнға байланысты. Суретшіге Интернетте көркем суреттерді
салып қою мен жаңа фирмалық стильді құрастырып қою аз, ол өз жұмысын желіге
орналастырып қою керек. Тұтынушы оны көргенде өзінің де сондай көркем
жұмыстарын жасауға деген ынтасы туындауы қажет.
Web-құжат файлдары .html немесе .htm кеңеймесі бар мәтіндік файлдар.
Оларды құруда қарапайым мәтіндік редакторлардан пайдалануға болады. Мысалы:
MS Windows ортасында Notepad (Блокнот) редакторы.
Бірақта Web-құжаттарды арнайы HTML-редакторларда құру ыңғайлы. HTML-
редакторлар екі топқа бөлінеді [6]:
• ASCII-редакторлар (ASCII-editors, Source editors);
• WYSIWYG-редакторлар (WYSIWYG-editors).
ASCII-редакторлар қарапайым мәтіндік редакторлар. Тек олар HTML-
құжаттарды құруға арналған қосымша мүмкіндіктерге ие. Оларға Webber,
Macromedia HomeSite, DarekWare HTML Author, WebEdit редакторлары жатады.
WYSIWYG-редакторлар HTML-құжаттарды дайындалу барысында терезеде көру,
құжатқа алдын-ала дайындалған шаблондарды қосу мүмкіндігін береді.
Редакторлар қосымша терезе – браузерлермен жабдықталған. Оларға Microsoft
FrontPage, Netscape Navigator Gold редакторлары жатады.
Web–браузерлер HTML тілінде Internet желісіне арнап жазылған Web-
сайттар мен Web-құжаттарды парақтап көру, оқу мүмкіндігін береді.
Web–браузерлер ішінде ең көп таралғандары MicroSoft Internet Explorer және
Opera Corparation (1,2-cуреттер).
Сурет 1 - Microsoft Internet Explorer браузері
HTML тілінің мәтіндерді белгілеу нұсқаулары тэг (tag) деп аталады. Тэг
символдар тізбегінен тұрады. Барлық тэг (кіші) символынан басталып,
(үлкен) символымен аяқталады. Осы символдар ішіне қызметші сөз – тэг
орналасады. Әрбір тэг өзіне тән бір арнаулы қызмет атқарады. Оларды жазуда
бас әріпті де, кіші әріптерді де қатар қолдануға болады, әріптер бірдей
қабылданады. Браузер мәтінді монитор терезеында көрсеткенде тэгтер
бейнеленбейді, тек олардың құжат мәтініне тигізетін әсері ғана білініп
тұрады.
HTML тілінің әрбір тэгі әдетте құжаттың белгілі бір бөлігіне ғана әсер
етеді. Осыған орай екі тэг қатар қолданылады: бірі – тэгті ашады, екіншісі
– жабады. Ашатын тэг белгілі бір нұсқауды бастайды, ал жабатын тэг – оны
аяқтайды. Жабу тэгінің алдына (қиғаш сызық) символы жазылуы тиіс. Кейбір
тэгтер мағынасына орай жабылмауы да мүмкін.
Тэгтердің мәтінге тигізетін әсерлерін түрлендіруде олардың
атрибуттарынан пайдаланады. Әдетте атрибуттар ашылу тэгтерінде кездесіп,
қосымша қызметші сөздерден тұрады. Көбінесе атрибуттар " (қос тырнақша)
символдары ішіне жазылған мәнімен беріледі. Атрибут мәні оның қызметші
сөзінен = (теңдік) символы арқылы бөлініп жазылады.
Web-құжатта түсініктеме жазу үшін !-- comment -- тэгінен
пайдаланамыз. Түсініктемеде жазылған мәтін немесе тэг өңделмейді, яғни
браузер терезесіне шықпайды. Түсініктемені құжаттың кез келген жеріне
жазуға болады.
Сурет 2 – Opera браузері
2.2 HTML тілінің негізгі тэгтері
Интернеттің WWW (World Wide Web) қызметіндегі барлық гипермәтінді
құжаттардың жалпы бір қасиеті, олардың барлығы HTML тілінде жазылған. HTML
(HyperText Markup Language) –гипермәтінді белгілеу тілі мәтіндерді Web-
құжат (HTML-құжат) түрінде бейнелеуге арналған нұсқаулар жиынын анықтайды.
Сонымен қатар Web-құжатқа суреттерді, кестелерді түрлі түспен бейнелеу
мүмкіндігін береді. Web-құжаттар Интернеттің WWW қызметімен бірге дами
отырып, оның соңғы технологияларымен үнемі толықтырылып отырылады. Қазіргі
кезде тілдің W3C консорциум (World Wide Web Consortium) ұсынған 4 версиясы
белгілі [6].
HTML тілінде жазылған гипермәтіндік құжаттар браузер терезесінде ықшам
түрде көрсетілгенімен, HTML тілі мәтіндерді пішімдеп көрсету тіліне
жатпайды. Ол гипермәтіндердің атқаратын қызметін анықтап, оларды тұтынушыға
бейнелеп жеткізетін тіл болып есептеледі. Web-құжаттар тұтынушы мониторының
мүмкіндіктеріне қарап, браузермен әртүрлі бейнеленуі мүмкін.
Web-құжатты құрудан алдын, оның қай тілде жазылғанын браузер үшін
анықтау қажет. Ол үшін құжаттың басына
!doctype html public"-W3CDtd HTML 4.0EN"
тэгін орналастырамыз. Бұл қатар құжаттың HTML 4.0 тілінде жазылғанын
білдіреді.
Web -құжат құрылымы төмендегі негізгі тэгтерден тұрады:
html
head
title тақырып title
head
body
негізгі бөлім
body
html
Web-құжат html тэгімен басталып, сәйкес html тэгімен аяқталады.
Осы екеуінің арасына құжаттың тақырыбы және негізгі бөлімі орналасады.
Құжаттың тақырыптық бөлімінде төмендегі тэгтер кездеседі:
• head
• title
• base
• meta
• style
• link
Құжаттың тақырыптық бөлімі head және head тэгтерінің ортасына
орналасады ды, жалпы құжат жайлы мәлімет береді. Бұл бөлім браузер
терезесінде бейнеленбейді. Әдетте бұл бөлімде title және title
тэгтерімен шектелетін құжаттың ресми тақырыбы жазылады. Браузерлер бұл
атауды браузердің терезе тақырыбында жазылатын файл аты есебінде
пайдаланады.
base – тэгі Web-құжаттың ішкі бумалары мен файлдары үшін негізгі URL-
адресін жазуға арналған. base тэгінің жабылу тэгі жоқ. Тэг төмендегі
атрибуттарға ие:
• href – атрибуты құжаттың негізгі URL-адресін анықтайды. URL-адрес
толық көрсетілуі тиіс;
• target – атрибуты сілтемеде көрсетілген құжаттың бейнелену фрейм
терезесін анықтайды. Егер атрибут жазылмаса негізгі терезе
түсініледі.
Мысалы: base href ="http:domen.ru" target=="frame"
meta – тэгі Web-құжат жайындағы ақпарат беруге арналған. Бұл
ақпаратты іздеу серверлері құжатты индекстеуде пайдаланады. meta тэгінің
жабылу тэгі жоқ. Тэг төмендегі атрибуттарға ие:
• http-equiv="refresh" – атрибуты браузерге content атрибутында
берілген уақыт аралығында көрсетілген құжатқа өту керектігін
көрсетеді; content=”number” – берілген уақыт; url="url-адрес" –
http-equiv атрибуты үшін адресі;
• name="descriptionkeywords" – атрибуты браузерге content
атрибутында құжатты сипаттау немесе түйінді сөздер тізімі
берілгенін анықтайды; content="textмәндер тізімі" – атрибут мәні
description болғанда құжаттың сипатталуы, ал атрибут мәні keywords
болғанда түйінді сөздер тізімі беріледі.
Мысалы: meta http-equiv="Content-Type" content="texthtml".
style тэгі құжатқа стильдер кестесін (CSS – Cascade Style Sheet)
енгізуге арналған. Стильдер кестесінде абзац, мәтін, тақырып сияқты
түсініктердің жалпы пішімдеу стильдері анықталады. Тэг style тэгімен
жабылады. Тэг төмендегі атрибуттарға ие:
• type – міндетті атрибут. Ол стильдер кестесінің MIME-типін
анықтайды. Әдетте атрибуттың мәні ретінде "textcss" жазылады;
• title – атрибуты пайдаланылатын стильдер кестесінің атын анықтайды.
Мысалы: style type="textcss" title="style1" стильдер style
link тегі құжатты желідегі басқа Web-құжаттармен байланыстырады.
Тэгтің жабылу тэгі жоқ. Тэг төмендегі атрибуттарға ие:
• href – атрибуты байланысу файлының url-адресін анықтайды;
• rel – атрибуты url-адрестегі файлмен байланысу типін көрсетеді. rel
атрибуты төмендегі мәндердің бірін қабылдайды:
▪ stylesheet – стильдер кестесімен байланысуды көрсетеді. Браузер href
атрибутында көрсетілген стильдер кестесін жүктеп, құжатта пайдаланады;
▪ home – сайттың негізгі Web-құжатын анықтайды;
▪ toc, contents – құжаттың негізгі мазмұны сақталатын файлды
анықтайды;
▪ index – индекстік іздеу серверлеріне кілттік сөздер тізімін
сақтаушы файлды көрсетеді;
▪ glossary – құжаттқа тиісті терминдер тізімі сақталатын файлды
анықтайды;
▪ copyright – сайттың құжат авторлары жайында деректерді сақтаушы
файлын көрсетеді;
▪ up, parent – иерархиялық ағашта өзінен жоғары тұрған құжатты
анықтайды;
▪ child – иерархиялық ағашта өзінен төмен тұрған құжатты анықтайды;
▪ next – құжаттар тізбегіндегі келесі құжатты көрсетеді;
▪ previous – құжаттар тізбегіндегі өзінен алдыңғы құжатты көрсетеді;
▪ last, end – құжаттар тізбегіндегі соңғы құжатты көрсетеді;
▪ first – құжаттар тізбегіндегі бастапқы құжатты көрсетеді;
▪ help – түсініктеме сақталатын файлды анықтайды.
▪ type – атрибуты байланысу файлының MIME-типін анықтайды.
Мысалы: link rel="home" href="index.html"
link rel=="stylesheen" type=="textcss" href=="filesus-
ibr.css"
Құжаттың негізгі бөлімі body және body тэгтерінің ортасында
жазылады. Негізгі бөлімде құжат мәтіні, кестелер, суреттер, сілтемелер
сәйкес тэгтермен өрнектеліп жазылады. Сонымен қарапайым құжат көрінісі
мынадай түрде болады:
html
head
title Информатика title
head
body
HTML негіздері
body
html
Жоғарыда көрсетілген html, head, body тэгтері HTML тілінде
бекітілгенімен, оларды жазбаса да болады, бірақта алдын-ала тұтынушының
қандай браузер пайдаланатыны белгісіз. Сондықтан Web-құжат құрылымы олардың
толық болуын талап етеді. Әйтпесе кейбір браузерлер Web-құжатты терезеде
дұрыс бейнелемеуі мүмкін.
Негізгі бөлімде қолданылатын body тэгінің атрибуттарын қарастырайық:
• text="түс" – мәтін түсін анықтау;
• bgcolor="түс" – фон түсін анықтау;
• link="түс" – қаралмаған сілтеме түсі;
• vlink="түс" – қаралған сілтеме түсі;
• alink="түс" – тұтынушы таңдаған уақыттағы сілтеме түсі;
• background="URL-адрес" – фондық сурет адресі.
Мысалы: body background="filesgraf01.gif" text="#0000FF". Мұнда
фондық обой ретінде graf01.gif файлы алынған.
Түсті анықтауда түстердің RGB (red, green, blue) моделінен пайдаланып,
түстің ағылшынша атын немесе он алтылық санақ жүйесіндегі мәнін береміз (3-
сурет). Түс red-қызыл, green-жасыл, blue-көк үш бояудың араласуынан тұрады.
Араласу мөлшері он алтылық сан 00-ден басталып FF-санымен аяқталады. Он
алтылық сан алдына # символы жазылады.
Мысалы: body bgcolor="#008000". Терезенің фоны ретінде жасыл түсі
алынады.
Cурет 3 - Негізгі түстер кестесі
Егер бірнеше қатарлы мәтінді құжаттың ішінде теріп, оны браузермен
қарасақ, мәтін бір түрлі пішімді шрифтте жазылып, қатарды тасымалдау
амалдары орындалмайды. Мәтін браузер терезесіне сиғанша жазылып, кез-келген
жерінен келесі қатарға тасымалданады, яғни мәтін пішімдеуді талап етеді.
Мәтіндік бөлікті пішімдеу тэгтерін қарастырайық. Оларға төмендегі
тэгтер жатады [7]:
• hn (headers)
• p (paragraph)
• div (division)
• address
• blokequote
•
(break)
• hr (horisontal rule)
• pre (preformatted text)
• center
hn тэгі мәтін тақырыптарын деңгейге бөледі. Барлығы болып шрифт
өлшемімен бөлектенетін алты деңгей бар, яғни . Бірінші деңгей ең үлкен
өлшемді шрифттермен беріледі. Олардың көмегінде тақырыптар мағынасы бойынша
реттеледі. Тақырып hn тэгімен жабылады. Тэгтің align атрибуты тақырыпты
left-сол жақ шетке, right-оң жақ шетке және center-ортаға туралайды.
Мысалы:
h1 align="center" тақырып 1h1
h2 align="center" тақырып 2h2
h3 align="center" тақырып 3h3
h4 align="center" тақырып 4h4
h5 align="center" тақырып 5h5
h6 align="center" тақырып 6h6
деп жазсақ, браузер терезесінде төмендегі сөздер пайда болады:
тақырып 1
тақырып 2
тақырып 3
тақырып 4
тақырып 5
тақырып 6
p тэгі жаңа абзацты ұйымдастырады. Мәтінді келесі қатарға көшіріп,
абзацты алдыңғы мәтін қатарларынан бөліп тұрады. Абзацты p тэгі жабады.
Тэгтің align атрибуты абзацты left-сол жақ шетке, right-оң жақ шетке,
center-ортаға және justify-екі жақ шетке туралайды.
Мысалы: p align="justify" мәтін p.
div тэгі мәтінді логикалық түрде бөлектеу мүмкіндігін береді.
Браузер бұл бөлікті логикалық объект деп түсінеді. Ол объектпен динамикалық
іс-әрекеттер орындай алады. Мәтінді div тэгі жабады. Тэгтің align
атрибуты мәтінді left-сол жақ шетке, right-оң жақ шетке, center-ортаға және
justify-екі жақ шетке туралайды.
Мысалы: div align="left" мәтін div.
address тэгіндегі мәтін пошталық адресті сипаттайды. Көп браузерлер
мәтінді курсив шрифтпен бейнелейді. Мәтінді address тэгі жабады.
Мысалы: address Шымкент, Тауке хан, 5 address
blokequote тэгі мәтінді цитата ретінде сипаттайды. Браузер терезеде
цитатаны абзац сияқты бейнелейді. Цитатаны blokequote тэгі жабады.
Мысалы: p Абайға пародия
blokequote
Қараша, желтоқсан мен сол бір-екі ай
Қыстың басы бірі ерте, біреуі жай
Осы екі айда бір қызбен таныстырып
Ғашық қылып, ажыратқан, құдайым-ай!
blokequote p
тэгі қатарды тасымалдау амалын орындайды. Бұл тэг жабылу тэгісіз
жазылады. Мысалы: p мәтін 1
мәтін 2
мәтін 3 p.
hr тэгі мәтінге горизонталь сызық енгізеді. Тэг жабылу тэгісіз
жазылады. Тэг төмендегі атрибуттарға ие:
• align – атрибуты сызықты left-сол жақ шетке, right-оң жақ шетке
және center-ортаға туралайды;
• size – атрибуты сызықтың қалыңдығын пиксельде анықтайды;
• width – атрибуты сызық ұзындығын пиксельде немесе терезе енінің
пайызында анықтайды. Егер көрсетілмесе 100%, яғни терезенің толық
ені алынады;
• noshade – атрибуты сызықты көлеңкесіз шығарады;
• color – сызық түсін түстердің RGB моделінде анықтайды.
Мысалы: hr align="left" width="80%" size="2" noshade.
pre тэгі абзацты сол жазылған пішімделген күйінде, өзгеріссіз
браузер терезесінде бейнелейді. Мәтін шрифті моношрифт типінде, барлық
әріптердің ені бірдей өлшемді болады. Абзацтағы бос орындар саны мен
сөздерді тасымалдау өзгеріссіз жазылады. Абзацты pre тэгі жабады.
Мысалы: pre мәтін pre.
center тэгі мәтін фрагментін бөлектеп, браузер терезесінде ортаға
жазуға арналған. Мәтінді center тэгі жабады.
Мысалы: center мәтін center.
Мәтінді пішімдеу тэгтерін қарастырайық. Оларға төмендегі тэгтер
жатады:
• basefont
• font
• i (italic)
• em (emphasis)
• b (bold)
• strong (stronger emphasis)
• u (underline)
• s (strike)
• big
• small
• sup (superscript)
• sub (subscript)
• code, samp (sample)
• tt (tele type)
• kbd (keyboard)
• var (variable)
• cite (citation)
basefont тэгі құжат мәтінінің негізгі шрифтін анықтайды. Бірақта
мәтінннің кез-келген жерінде шрифтті font тэгімен өзгертуге болады.
Тэгтің жабылу тэгі жоқ. Тэг төмендегі атрибуттарға ие:
• size – міндетті атрибут. Негізгі шрифттің өлшемін анықтайды.
Қабылдайтын мәндері:
▪ абсолют мән: 1-ден 7-ге дейінгі бүтін сандар. Шрифт өлшемі браузерге
байланысты түрде атрибуттың мәніне сәйкес үлкейеді;
▪ салыстырмалы мән: -7-ден +7-ге дейінгі бүтін сандар. Шрифт өлшемі
браузердің негізгі шрифт өлшеміне салыстырмалы түрде өзгереді. Егер +
болса үлкейеді, ал – болса кішірейеді;
• face – атрибуты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..7
1 Астрологиялық білім және тәлиғынәма туралы түсінік ...
... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1 Тәлиғынәма туралы және тарихи шолу ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... . ..9
1.2 Қазақ халқының астрономиялық және астрологиялық білімдері ...
... ... . 14
2 HTML тілі көмегімен Web-жоба жасау технологиясы ...
... ... ... ... ... ... ... . 17
2.1 Интернет компоненттері ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
... ...
2.2 HTML тілінің негізгі тэгтері ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
.
2.3 Компьютерлік гороскоп Web-жобасын құру ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 48
Қорытынды ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
Пайдаланылған әдебиеттер ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
... ... .
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .. 59
Кіріспе
Қазақ халқының атадан балаға мұра болып жеткен салт-дәстүрлері, әдет-
ғұрыптары ескінің қалдығы деп ескерілмей келді. Әсіресе мұсылман күнпарағы
(Ай күнпарағы) емделу үшін өте қажет екендігі, дәрі қабылдау үшін, сәтті
мерзімдер туралы айтылады. Қазақ халқының ертеден келе жатқан ескі ұғымы
жұт, апат, індет, қырғын соғыс туралы мәліметтері жұлдызнәма (астрология)
арқылы түсіндіріледі. Бұл күнде халық сол мұраларды құрметтеп тарих қатесін
түсіне бастады.
Астрология о баста жұлдыздар туралы ғылым болған. Оның жетістігі-
аспан денелерінің орнына қарап адамның, халықтың, қоғамның, оқиғаның
болашағын болжап айта алған. Астрологияның негізгі мәселесі- тәлиғынәма
(гороскоп) жасау. Адамзат тарихы пайда болғаннан бастап, астрологиямен
шұғылдана бастаған ғалымдар болған. Олар шығыста, одан соң батыста өте көп
болды. Б.э.д. 2154 жылдардағы қытай әміршілерінің аспан әлеміндегі
құбылыстарға мән бергендігі кесдеседі [1].
Біздің Қазақстанда Алматыда Халық емшілерінің Орталығы ашылды.
Конституцияға халық емшісі туралы заң қабылданды. Қайта құру кезінде,
нарықтық экономика кезінде дәрі-дәрмек таптырмайтын, таптырса өте қымбат
баға кезінде халық өз денсаулығын өзі күтуді үйренсе, өз денсаулығын өзі
сақтауды үйренсе, ол да халық үшін пайдалы.
ХХ-ғасырдың соңында Internet және Internet желілерінің пайда болуы,
компьютерде мультимедиа құрылғыларының дамуы, ғылымда жаңа салалардың пайда
болуына әкеп соқты. Информацияның таралуы уақыт пен ара қашықтыққа тәуелсіз
болып қалды. Мұның барлығы пайдаланушының информацияны алу әдістерінің
ескіруіне алып келді [2].
Өткен ғасырдың 90-шы жылдары компьютердің дамуына Internet және WWW
жүйелері үлкен әсерінен тигізді. Қазіргі кезде осы бағытта компьютер өте
үлкен қарқынмен дамуда. Сол жылдары мәтіндік редакторды және көптеген
программалық кодтарды пайдаланып, Internet-те өз ойын жариялау үшін, HTML
тілін оқып үйрену қажет болатын. Ал бұл тілде жұмыс істеу өте көп уақытты
талап етеді.
WWW жүйесінің негізгі қызметі қажетті информацияны іздеу, жинастыру
және экранға шығаруды ұйымдастыру. Оның экранда көрсететін мәліметтері Web-
құжат түрінде дайындалып сақталған, электрондық құжаттар. Электрондық
құжаттың кәдімгі құжаттан айырмашылығы, оның жазылу форматында.
Web-құжат – кішігірім мәтін немесе үлкен мәтіннің бір бөлігі. Әдетте
үлкен көлемді құжат бірнеше блоктарға бөлініп, әр блок бір Web-құжат
ретінде қарастырылады. Бұл Web-беттер белгілі бір ретпен байланыстырылып,
тұтас Web-жоба түрінде көрсетілуі де мүмкін. Яғни Web-беттерге сілтеме
ретінде тақырыпқа байланысты басқа Web-беттің адресі енгізіліп қойылады.
Internet-тегі Web-жобаларға назар аудартып, пайдаланушылардың санын көбейту
үшін, олар аса шеберлікпен безендірілген болуы тиіс [3-5].
Web-құжаттарды қарап шығу үшін арнайы браузер-программалар қажет.
Қазіргі кезде кеңінен таралған браузерлер қатарына Internet Explorer
(Microsoft) және Netscape Navigator (Netscape Communications Corp.)
программалары жатады. Браузерлер WWW-тен басқа Интернеттің басқа да
ресурстарымен (Usenet, FTP) де байланыса алады.
Зерттеу жұмысының тақырыбы: Компьютерлік гороскоп Web-жобасын құру
технологиясы.
Зерттеу жұмысының мақсаты: HTML тілін пайдаланып Интернетке арналған
компьютерлік жұлдыз жорамал бойынша Web-жоба құру. Бұл Web-жобаны құрудағы
мақсат жұлдызнәмамен шұғылдануға қабілеті бар адамдардың өз мүмкіндігін
іске асыруға жағдай жасау және өз бетінше білім аламын деушілерге жол
сілтеу еді. Әрбір пайдаланушы Web-жобадағы материалдарды пайдаланып өзінің
туылған күні датасы бойынша өз картасын жасай алады және оны талдай алады.
Дүниедегі ең қымбат калитал адам болса, адам үшін ең кымбатты нәрсе
денсаулық. Әрбір адамның денсаулығы өз колында, әркім өз денсаулығын өзі
күте алады. Жарық дүниеде мәнді және сәнді өмір суру үшін әрбір адам
сақтана білуі керек, табиғаттағы, өз бойындағы құбылыстар сырын білуі
керек.
Зерттеу жұмысының кұрылымы: жұмыс кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Web-жобада
кестелер тізімі берілген. Ол кесте бойынша әрбір адам - өзі туылған күні,
айы; жылы бойынша өз шоқжұлдызын, өз нысанын, ағашын, жәндігін, пайдалы
шөбін, тамақтану ережесін, жылдың қай мезгілінде неден сақтану керек
екендігін таба алады. Егер адам сол көрсетілген нәрселерді естен шығармаса
аурудың, апаттың алдын алуға болады. Web-жобада 12 шоқжұлдызға байланысты
беттер жасалынды.
Зерттеу объектісі: Астрологиялық білім және тәлиғынәма туралы түсінік,
HTML тілін пайдаланып Web-жоба құру технологиясы.
Зерттеу жұмысының теориялық негізі – Қазақ халқының астрономиялық және
астрологиялық білімдері. Қазақ тілінде жұлдызнәма (астрология) туралы Web-
жобалар жоқ деп айтсам қателеспейтін шығармын. Соңғы кезде халық емшілері
көбейіп келеді, әр жерде оқып куәлік алуда, бірақ олар оқитын ана тілінде
еш жерде ешқандай әдебиет жоқ. Менің жасаған Web-жоба тек емшілерге емес,
көпшілік қауымға, жастарға пайдалы болар деп сенемін. Web жобада астрология
тарихы, оның емшілікке қолданылуы, аурулардың түрлерін анықтауда, емдеу
кезінде күннің, айдың, шоқжұлдыздың мерзімдері ескерілуі керек дегендігі
айтылды.
1 Астрологиялық білім және тәлиғынәма туралы түсінік
1.1 Тәлиғынәма туралы және тарихи шолу
Бұрынғы өткен заманда жұлдызнәма (астрология), медицина және дін бір
пән, бір ілім болған, бірге дамыған [1].
Астрология о баста жұлдыздар туралы ғылым болған. Оның жетістігі-
аспан денелерінің орнына қарап адамның, халықтың, қоғамның, оқиғаның
болашағын болжап айта алған. Астрологияның негізгі мәселесі- тәлиғынәма
(гороскоп) жасау. Адамзат тарихы пайда болғаннан бастап, астрологиямен
шұғылдана бастаған ғалымдар болған. Олар шығыста, одан соң батыста өте көп
болды. Б.э.д. 2154 жылдардағы қытай әміршілерінің аспан әлеміндегі
құбылыстарға мән бергендігі кесдеседі.
Астрономия жұлдыздар туралы ғылым болса, жұлдызнәма (астрология) сол
жұлдыздардың адамға, қоғамға, Жерге, жер бетіндегі тір-шілікке әсері туралы
ғылым. Адам денсаулығы, өмірі ұрпаққа тікелей байланысты. Адам мен ғарыш
бір заңға бағынады. Адам организмі үш бірліктегі ғарыш—табиғат—адам болып,
сол бірліктегі үш нәрсе бірге өмір сүреді. Егер сол бірлік ережесі бұзылса
адамда ауру пайда болады, адамның өмірі кысқарады.
Адам мен табиғат арасындағы катыс, адам мен ғарыш арасындағы қатыс ет
пен тырнақ сияқты бөлуге, бөліп қарауға болмайтын нәрсе, ол қатыс
үндестікте және гармонияда болуы керек. Себебі олар бір заңмен, бір
ережемен жаратылған. Сол қатысты түсіну үшін жұлдызнәманы білу керек оны
өмірде қолдана білу керек. Ол қатыстың ережелері мыңдаған жылдар бойы
сұрыпталып дәлелденген, ата-бабалардан ұрпаққа жеткен даяр мұра болып
қалған. Ғарыштағы құбылыс Жерге, жер бетіндегі тіршілікке, адамның
денсаулығына әсе етеді. (Соғыстар, апаттар, індеттер, зілзала, магнит
борандары, т.с.с.).
Ғылым үшін адам сыры ашылмаған дүние. Адамның тәні зерттелгенімен
адамның жаны зерттелмеген, ол туралы ілім жоқ. Адам дегеніміз кішкене
ғарыш. Адамның шын құрылысын (структурасын) білместік нәтижесінде әртүрлі
апаттар (ядролық апат, экологиялық апат, жан-дүниесі апаты...) болуда.
Адамның сырын (ойының сыры емес, структурасының сыры) шешпейінше адамның
миының құдіреті, мүмкіндігі туралы дәл айта алмаймыз. Кейбір ғалымдардың
зерттеуі бойынша жай адамдарда мидың қуатының мүмкіндігінің жеті проценті,
ал Ванга сияқты көріпкел адамдарда он төрт проценті ғана іске асады екен.
Дәрігерлер емдейді, емшілер (целитель) ауруды дауалайды (исцеляет).
Оның себебі ауру ең алдымен жанға түседі, орныққан соң тәнге өтеді. Аурудың
себебі жанда, аурудың салдары тәнде болады. Медицина тәнді емдейді, халық
емшілері тәндегі аурудың себепшісін емдейді. Ол үшін адамның ағзасының
ауруына себеп болған, сол ағзаға қуат беретін ішкі дүниені көре білу керек.
Жұлдызнәма адамдардың өте ертедегі білімінің куәсі. Жұлдызнәманы
ғылыми астрономияның жаны деп те айтады. Үнді халқының айтуы бойынша
жұлдызнәма туралы ілім өте ертеде пайда болған. (Б.з. бірнеше ондаған мың
жылдар бұрын). Өте ертеде жұлдызнәма барлық жерде құрметтелген,
қолданылған. Ол туралы бізге жеткен мына мәліметтер куә бола алады. Мысалы
жұлдызнәма күнпарағы Халдей мен Мысыр елінде бұдан 2780 ж. бұрын, үнді
елінде 2608 ж. бұрын, қытай жерінде 2630 ж. бұрын, Вавилонда 4000 ж. бұрын
жасалған. Араб елінде, грецияда, рум елінде жұлдызнәма орта ғасырда
шарықтаса, Еуропа елінде 14-15 ғг. ғылым ретінде дамыды. Тарихқа көз
жіберсек ғылымның әртүрлі саласында шаңалық ашқан ғалымдардың дерлік
барлығы жұлдызнәмамен шұғылданған. Бұрынғы кезде оқу орындарында жұлдызнәма
пәні оқытылған. Жұлдызнәманы білмеген адамды шетелге елшілікке жібермеген.
Әлемге аты әйгілі ғалымдарымыз Омар Хайям, Әл-Фараби, Әбу Әлі Ибн
Сина, Әбурайхан Бируни, Ұлықбек, т.б. жұлдызнәмамен шұғылданған және ол
туралы еңбектер жазып сол ғылымға үлес қосқан.
Дүниенің қалай жаратылғанын білгісі келген адам өмірінің сыры неде
екенін білгісі келген діндарлар; ғұламалар, пәлсапашылар, т.б. барлығы
жұлдызнәманы білген, оны ғылымға қолдана білген. Аристотель өз пәлсапасына
жұлдызнәманы қолданған. Ресейде І-Петр кезінде Брюс күнпарағы болған. Сол
күнпарақ бойынша әрбір адам әрбір қалаған күні не күтіп тұрғанын, немен
шұғылдануға болатынын, болмайтынын кестеден оқи алған.
Ол күнпарақ тарихи құнды нәрсе ретінде музейде сақталуда. Біздің ата-
бабаларымыз да жұлдызнәмадан хабардар болған, жұлдызшылар есебін өмірде
қолдана білген. Атап айтқанда жұттардың болуын, ауа-райын болжауды,
қуаншылық пен астықтың мол болуын болжай алған.
Өкінішке орай біздің елімізде жұлдызнәманың материалдары
жарияланбайды. Тек биылғы қазақша жыртпа күнпарақта тұңғыш рет Астролог
кеңесі деген мәлімет көрсетілген. Әр күнге арналған нысандардың (жұлдыз,
планета) орны туралы кестелер берілсе адамдар өзінің талиғынәмасын жасай
алар еді, соған қарай денсаулығын, немен ауыратынын білген болар еді, Адам
өмірінің әртүрлі кезеңдерінде кездесетін түрлі-түрлі оқиғаларды да алдын-
ала білген болар еді. Бұл есептеулер аурудың алдын алу үшін, сақтану үшін,
емделу үшін қажет. Шетелдерде жұлдызнәма қоғамдары бар, олардың журналдары
шығып тұрады, әдебиеттері де жетерлік.
Жұлдызнәмадан мәліметтер әрбір отбасы үшін, оқырман үшін, өте қажет.
Себебі ол мәліметтер күнделікті өмірде, бала тәрбиесінде, денсаулықты
күтуде, ауруды емдеуде жол көрсетеді.
Өмірдің өрнегі кодтың цифрларында жазылған. Әрбір адамның өзінің коды
болады, адамның сырын білу үшін сол кодтың кілтін таба білу керек.
Өсімдіктердің, дәрілік шөптердің әрқайсысының өзінің психологиялық коды
болады. Олай болса кезкелген дәрілік шөп кез-келген адамға пайдалы бола
бермейді, (себебі адамның да өзінің коды бар). Әрбір адамның өзінің
шоқжұлдызы, өзінің нысаны, тасы, минералы, өсімдігі, гүлі, түсу, нотасы,
ағашы, жануары, құсы, сәтті күні (сапарға шығу, сауда-саттық жасау, той-
домалақ өткізу үшін) болады. Үйлесімділікке және нысандардың адамға әсеріне
байланысты мысал төменде көрсетілген (1,2-кестелер).
Кесте 1 - Тәлиғынәма (мүшелдер)
№ Жылдар Жыл аты Өте үйлесімді Азды-көпті Үйлеспейді
үйлесімді
1925...1997Сиыр Жылан, тауық, Сиыр,ұлу, Қой
тышқан қоян, мешін
1926...1998Барыс Жылқы, ұлу, ит Тышқан, Жылан, қой
сиыр, қоян
1927...1999Қоян Ұлу, тышқан Мешін, Жылан,
сиыр, қой барыс, доңыз
1928...2000Ұлу Тышқан, жылан, Барыс, Ит
мешін жылқы, қой
доңыз
1929...2001Жылан Сиыр, тауық ит Тышқан, ұлуБарыс, доңыз
жылан, қой
1930...2002Жылқы Барыс, ит, қой Ұлу, жылан,Тышқан
мешін,
тауық,
доңыз
1931... Қой Сиыр, жылан, Барыс, ұлу,Ит
2003 жылқы қой, тауық,
мешін
1932...2004Мешін Ұлу, тышқан Қоян, ит Жылан,
барыс, доңыз
1933...2005Тауық Мешін, ит Қоян Тышқан,
жылан
1934...2006Ит Тышқан, жылан, Ұлу, қой Доңыз
мешін
1935...2007Доңыз Қоян, қой Тышқан, Мешін
сиыр барыс,
ұлу
Кесте 2 -Тәлиғынәма (нысанның адамға әсері)
№ Нысан Жан дүниеге Ағзаға Физиологиялық Арнайы әсері
әсері әсері әсері
Ай Жан дүниесі, Ми Табиғи күшті Сапарды
білімі басқарады жеңілдетеді,
бақытсыздықтан
қорғайды
Кіші ШолпанТұрақсыздық Өкпелер Миды күшейтеді,Білім береді,
күші қызметін саудада табыс,
жақсартады, жанойында табыс
дүние қызметі
Шолпан Қабылдау Бүйректер Ұрық жасалады, Әйелдер
құдіреті өмір беру махаббаты,
қабілеті бейбітшілік,
басқарады жарылқау
Қызыл Намыс күші Асқазан Өтті басқарады Жеңіс береді
жұлдыз
Есек- Үстемдік күшіБауыр Барлық қан Құрмет, қызмет
қырған (басқару) түрлеріне, қан орнын,
тамырларына сыйлықтар,
билік етеді рахаттану
береді
Қоңырқай Ойлау күші Талақ Қияли, Байлықты
жұлдыз көңіл-күйді қолдайды,
басқарады. сырды шашады.
Ватихан кітапханасында Кодекс Ватиханус деген мұрада жер бетінде 4
рет тіршілік (цивилизация) болып өткені айтылады. Бірінші тіршілікте алып
адамдар (бойы 18м.) өмір сүрген. Олар аштықтан қырылып кеткен, Екінші
тіршілікте өмір сүрген адамдар өрттен жойылып кеткен. Үшінші тіршілікте
маймылдар ұрпағы тіршілік еткен. Төртінші тіршілікте өмір сүрген адамдар
топан судан өліп кеткен. Бесінші тіршілікте, Нұқ пайғамбардан (б.э.д. 2000
жыл бұрын болған) бастап біз өмір сүрудеміз делінеді.
Математика тарихында ірі-ірі алты пайғамбар болған дейді. Олар Адам -
Нұқ – Ибраһим – Мұса – Иса - Мұхаммед. Біз Адам Ата ұрпағымыз, Ибраһимның
міллетіміз, Мұхаммедтің үмбетіміз - дейміз мұсылмандар. Бұдан бірнеше
мыңдаған жылдар бұрын жазылған Үнділердің Сурья Сидханта деген кітабында
жердің диаметрі, Жер мен Ай арасының қашықтығы тек бір процент қателікпен
анықталған.
Мысыр жеріндегі Хеопс пирамидасының өлшемдері дәл есептелген. Биіктігі
- 147,8 м; табаны - 232,16 м. немесе 365,23 қары болып (локот) бір жылдағы
күннің санын білдірген.
Геродоттың айтуы бойынша Мысыр абыздары б.э.д. 11 мың жыл бұрын Фараон
дәуірінде Шоқжұлдыздардың құбылысын бақылап, аспан құбылысын зерттеген.
Пифагордың (б.э.д. 7ғ.) айтуы бойынша математика (Грекше - төрт ғылым,
арабша - тәлім, қазақша - білім деген сөз) төрт ғылымды, білімді білдіреді.
Олар сан туралы ілім - есеп, форма туралы ілім - геометрия, бүкіләлемдік
үйлесім (гармония) туралы - музыка, аспан жөніндегі ілім- астрономия.
Ғылымның даму тарихын еске алсақ бізге жеткен мәліметтер арқылы былай
болған. Ертедегі Мысыр, Вавилон жерінде дамыған ғылым, Үнді, Қытай жерінде
де ғылым дамыған (б.э.д. 4000 жыл бұрын жазылған мұралар табылған).
Одан парсы, Иран еліне ауысып, грек жеріне, одан Рум еліне тарайды
(латын тілінде, араб тілінде), Александрияда ғылым шарықтайды. Ислам
кезінде араб халықтары бұрыннан қалған ғылыми мұраларды арабшаға аудартады.
Орта Азия жерінен ғалымдар Бағдатқа ағыла бастады. Олар: Әл-Фараби, Әбу-
Әли, Әл-Бируни, Араб тілі дүние жүзілік тіл болады. Бертін келе ғылым
Еуропаға тарай бастайды. Әсіресе Орта ғасыр кезінде 10-ғасырдан бастап
Еуропада жоғарры оқу орындары ашылады. 14-ғасырды обалар ғасыры дейді,
Еуропаның үштен бір халқы обадан өліп кетті. Дүние шүзі елдерінің ғылымы
бір-біріне әсер ете бастайды, бірігіп ғылымды дамыту басталады. Қайта өрлеу
дәуірі кезінде ғылымдар шарықтайды. Ресейде ғылым 18-ғасырда басталады. 20
ғ. ғылыми техникалық прогресс ғасыры, ғарыш, компьютер ғасыры делінеді.
Бірақ 20-ғасырда техника өсуі экологияға, гармонияға, ғарыштың жалпы заңына
әсер етті, апатты қолдан жасады. (Атом бомбасының жарылуы, адамдардың кеміс
туылуы, Арал теңізінің тартылуы, дінді жоққа шығаруы...). Соңғы кезде дінге
құрмет, экологияға қамқорлық, рухани экологияға көңіл бөлу мәселелері қолға
алынуда. Халықты имандылыққа шақыру үшін әр-түрлі жұмыстар атқарылуда.
Көненің бәрі көріксіз, жаңаның бәрі жақсы деп, өткен-кеткен ата-баба
дәстүрлерін аяққа таптағанымен төреші уақыт бәріне шыдап, енді оларды рет-
ретімен орнына келтіруде.
1.2 Қазақ халқының астрономиялық және астрологиялық білімдері
Халқымыздың ежелден желісі үзілмей жеткен көне салт-дәстүрлері мен
әдет-ғұрыптары рухани, мәдени жөне адамгершілік дүниеміздегі қымбат
қазыналарымыздың бірі. О баста адамзат баласының өзін қоршаран ортамен
қарым-қатынасы негізінде туындаған халықтың салт-дәстүрлері, маусымдық
халықтық мерекелері, рухани білімдері жалғасын тауып келеді.
Халық арасындағы көптеген салт-дәстүрлер өткен өміріміздегі
бабаларымыздың ғылыми мұралары, халық арасындағы шежірелер әлі де болса
кейін қалып отыр. Осы мұраларды алға апаратын, оларды өмірге кеңінен
қолданып өткенімізді жаңғыртатын қазіргі жас ұрпақтар. Ғасырымыздың
басындағы аға ұрпақтар - ғалымдар дүниеден өтіп кетті, олардың балалары
орта ұрпақтар - біздер халқымыздың дінін теріске шығарып, ата-баба тарихын
білмей өстік. Орта буынның балалары орыс тілінде орыс тарихын, шетел
тарихын біліп білім алды. Соның нәтижесінде жастардың көпшілігі өз ұлтының
тарихын, дәстүрін, әдет-ғұрпын біле бермейді, Аты әлемге әйгілі болған
бабаларымыз - Абайды, Шоқанды, Әл-Фарабиді, Әбу Әлі Ибн-Синаны, Бабырды,
Ұлықбекті, Абылайханды, Кенесарыны, т.с.с. олардың мұраларын біле бермейді,
себебі мектепте олар туралы айтылмаған [1].
Осы мақсатта бұл Web-бетте қойылған мәселе ұшан-теңіз халық мұрасының
ішінен қазақтың халық астрономиясын, жұлдызнәмасын, халық емшілігін
қарастырып, оларды қалың көпшілікке таныстыру. Еуропада монша деген ұғым
жоқ кезінде Түркістанда монша болған, Ленинградтағы Фуко маятнигі
орнатылмаған кезде Түркістандағы Тайқазан үстінде орнатылған аспа тас сол
маятниктің қызметін атқарып, жердің қозғалуына қарай астрономиялық бағдар
көрсеткен. Жер бетінде Птоломейден кейін, екінші болып жұлдыздар каталогын
Ақсақ Темірдің немересі Ұлықбек жасады. Ресейдің Географиялық қоғамының
мүшесі болған, қазақтың әйгілі ғалымы Шоқан Уәлиханов бізге көп мұра
қалдырды. Математиканың дамуына дүниеде теңдесі жоқ әйгілі ғалым Әл-Хорезми
еңбектері Еуропада алгебра ғылымын дамытты. Дүниеде Аристотелден кейін
екінші ұстаз атанған, Шығыстың Аристотелі атанған Әл-Фараби ғылымның барлық
саласымен шұғылданған, ол дана өзіміздің жерлесіміз, Отырар топырағынан
шыққан, Арыс пен Сырдың суын ішіп өскен.
Адамзат өміріндегі, тіршілігіндегі бөліп қарауға болмайтын ғылымдар—
астрономия, астрология, медицина арасындағы байланыстар туралы ғылыми
мағлұматтар жинақталған. Қазақ халқы мал шаруашылығымен айналысып, аспан
астында, аштық жолында өмір сүріп келген көшлелі халықтардың бірі. Олар жол
табуды, жыл мезгілдерін айыруды, ауа-райын болжауды үйренуге мәжбүр болған,
нәтижеде астрономиялық білімдері болған.
М. Қашқаридың кітабында жұлдыздар туралы, нысандар туралы, оларға
қарап ауа-райын, күн мезгілін, жыл мезгілін қалай анықтау мүмкін екендігі
айтылады. Планета түрікше нысан деген сөз, ол сөзді қазақша алғаш
қабылдаған, қолданған С.Торайғыров болды.
Қазақстанның ежелгі тайпалары Күн мен Айдың қозғалысын, көптеген
жұлдыздардың туатын және бататын кездерін, көрінетін орындарын жақсы
білген. Астрономияға байланысты аңыздар, жырлар, мақалдар, қазақ ауыз
әдебиетіңде ұшаң-теңіз.
Қазақтың астрономиялық ұғымдарының өте бір құнды жері олардың дені
халық шығармалары. Аспан денелерін бақылау арқылы шаруашылыққа жетекшілік
ететін мамандарды қазақтар есепші деп атаған. 8ғ.-9ғ. Орталық Қазақстанда
Жанқабыл өзенінің бойында жерленген Абыз зиратынан ата-бабаларымыз оларды
қалай сыйлағанын байқаймыз.
Жұлдызды таспен (лунный камень) көмілген есепші қабырына оба үйіп,
айналасына қаланған Күн бейнесінің дәл ортасы Абыздың мәр-мәр мүсінін
қойған. Есепшінің есебі кісесінде деген мақал бар. Кісе - әрдайым бір
беті ақ шүберекпен, екінші беті қара шүберекпен астарланып, ішіне қарай
бүктелген күн есептейтін дорба ілулі жүреді. Ақ матамен тігілген жақта 10
жамаудан құралған 180 отау бар, қара бетінде де 180 отау бар. Сонымен бірге
5 отау және 1 отау бөлек тігілген. Олар 5 қонақ (5, 6 қонақ) делініп; 5-6
күнді өліараға жатқызады. Ол күндер марттың 16-21 болады. Жұлдызшылар
Өліара кіргенде аспанға қарап жыл бойы ауа райы қалай болатынын айта
алады. Сол сияқты әр туар Айда Ай жоқ кезді Өліара дейді. Сол кезде
аспанға, ауаға қарап бір ай бойы ауа райын алдын ала болжап айтуға болады.
(Жұлдыздардың орнына қарап).
Жыл бойы жыл отының қалай өсетінін Шолпан жұлдызының тууына қарай
анықтайды. Шолпан жарқырап шыққан жылдары шөп бітік шығады, Шолпан шұңтыйып
туса шөп мардымсыз болады. Әрбір сегіз жыл сайын Шолпан шұнтайып туады,
жұттар болып тұрады сол жылдары. Қазақтар міне осылай астрономияның
көптеген қыр-сырын біліп отырған. Қазақ халқы Орта Азияның ғылыми
табыстарымен ертеден таныс. Өзбек халқының ұлы ғалымы Әбурайхан Бируни 22
жасында әйгілі -ғалым болған. Астрономиядан 30 аса еңбек жазған. Әсіресе
Үнді тарихы деген еңбегі дүниеге аты әйгілі болып араб, ағылшын, неміс
тілінде басылып шыққан. Омар Хайям, Әбу Әли Ибн-Синалар өте көп еңбектер
жазған. Астрология, астрономия, медицина ғылымдары жөнінен. Орта Азия
ғылымдарының ұстазы, өзіміздің жерлесіміз Әл-Фараби астрономия туралы,
медицина, космология туралы өте көп кітаптар жазған. Атап айтсақ: -
Табиғат сырын геометриялық фигуралар арқылы танытарлық рухани айлалар,
Адам ағзалары жайлы, Жануарлар ағзалары жайлы, Космология, Адам
ағзалары жөнінде Аристотельмен алшақтығы туралы Галенге қарсы жазылған
трактат.
Медицина ақиқат негіздердің өнері, ол адам денесінің және оның
мүшелерінің саулығын сақтауға бағытталған. Фарабидің айтуы бойынша дәрігер
төмендегі жеті нәрсені білу керек дейді. Біріншіден адам ағзаларын білу.
Екіншіден саулықтың түрін білу, әрбір түрдің не екенін білу. Үшіншіден
аурудың түрін білу, себебін білу. Төртіншіден сау мен сырқат түрінің
белгілерін айқындау, дағдыларын білу. Бесіншіден тамақтану режимін, дәрі-
дәрмек қолдану режимін білу. Алтыншыдан саулықты сақтауға жәрдем беретін
әрекетті білу. Жетіншіден ауру адамның денсаулығын нығайтуға себепші
болатын әсерлер заңдарын білу. Сонымен бұл трактат медицинаның өзекті
мәселесіне арналғаны байқалады.
Қазақ халқы астрономиялық білімді мүшелге, ауыл шаруашылыққа, ауа-
райын болжауға, жұлдызға қарап уақытты анықтауға, көшіп-қонуға, мал
төлдетуге, қырқын алуға, құс салып, тазы жүгіртуге, егін егіп, шөп оруға,
той-домалақ өткізуге пайдаланған.
12 санын қасиетті сан деп санаған. Шыңғысханды 12 адам ак киізге салып
хан көтеруінде де осы 12 санын құрметтеу нышаны бар. Шыңғысханның туған
жылы да, хан болған жылы да, өлген жылы да доңыз жылы болған екен.
Қазақтың ежелден халыққа жаппай тараған мүшелмен жыл санау күнпарағы
бұдан 3000 - 4000 жыл бұрын шыққан деуге болады, Мүшелдің 12 жыл болуын
(циклын) бұрынғы ғалымдар Есеқырғанның қозғалысымен немесе зодиактың 12
шоқжұлдызымен түсіндірген. Соңғы кезде Күннің химиялық және физикалық
қасиеттері 12 жылда қайталанып отыратындығын ескеріп, күн периодымен
байланыстырады. Әсіресе жұттың циклмен қайталап келуін де күннің
белсенділігінің қайталауымен байланыстырады.
Күн бетіндегі дақтардың, оталыстардың, жалын-шудаларының саны бірде
азайып, бірде көбейеді. Орта есеппен 11 жыл сайын олар кәбейіп отырады.
Қазақ даласында ірі жұттар 12 жыл сайын қайталап, айта қалғандай Қоян
жылдары бірнеше рет болып отырғаны мәлім.
2 HTML тілі көмегімен Web-жоба жасау технологиясы
2.1 Интернет компоненттері
Ақпараттық қоғам заманында Интернет ақпараттарды жеткізудің негізгі
құралына айналып отыр. Интернет - барлық жүйелері хаттама деп аталатын
бірыңғай стандартпен, яғни ережемен жұмыс істейтін ауқымды (глобальды)
компьютерлік желі.
Интернеттің дамуы мен таралуы 3 бағытта жүргізіледі [3]:
• техникалық немесе аппараттық компонент;
• программалық компонент;
• ақпараттық компонент.
Аппараттық компонент компьютерлердің түрлі модельдері мен жүйелерінен,
физикалық негізі әр түрлі болып келетін байланыс арналарынан, компьютерлер
мен байланыс арналары арасындағы механикалық, әрі электрлік үйлесімді
қамтамасыз ететін құрылғылардан тұрады. Ал ондағы мәліметті тасымалдау ісі
байланыстың кабельдік және спутниктік арналарынан, радиореле жүйелерінен,
теледидарға арналған кабельдік арналардан тұрады.
Программалық компонент интернеттегі түрлі типтегі компьютерлер мен
құрылғылардың үйлесімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Ал оның негізгі
функциялары төмендегідей:
• ақпаратты сақтау, іздеу, жинақтау, қарау немесе тыңдау;
• желідегі ақпарат қауіпсіздігін сақтау;
• аппаратураның функциональдық сәйкестіктерін қамтамасыз ету.
Программалық жабдықтар екі топқа бөлінеді:
• сервер-программалар;
• клиент-программалар.
Сервер-программалар – тұтынушылар компьютерлеріне қызмет ететін желі
торабында орналасады; клиент-программалар – тұтынушы компьютерлерінде
орналасып, сервердің қызметін пайдаланады.
Ақпараттық компонент желідегі компьютерлерде сақталатын түрлі құжаттар
арқылы өрнектеледі. Желідегі құжаттар бір-бірімен сілтеме адрестер арқылы
беріледі.
Интернеттегі мәліметтерді бейнелеу HTML тілінде жазылады. Бірақ ол
программалауға ұқсас болғанмен программалау тілі емес, гипермәтінді
белгілеу тілі. Сонымен қатар, ол мәтіндерді Web-беттер түрінде бейнелеуге
арналған ережелер жиынын анықтайды.
Web-құжаттарды қарап шығу үшін арнайы браузер-программалар қажет.
Қазіргі кезде кеңінен таралған браузерлер қатарына Internet Explorer
(Microsoft фирмасының өнімі) және Netscape Navigator (Netscape
Communications Corp. фирмасының өнімі) программалары жатады. Браузерлер WWW-
тен басқа Интернеттің басқа да ресурстарымен (Usenet, FTP) де байланыса
алады.
Қазіргі уақытта Интернеттің ресурстарымен қатар операциялық жүйелердің
функциясын орындайтын Web-браузерлер жасау жоспарлануда. Мысалға, Netscape
Communications Corp. компаниясы өзінің шығарған Netscape Navigator
браузеріне операциялық жүйелерге ғана тән мүмкіндіктер қосуда. Ал Microsoft
компаниясы Internet Explorer өнімін Windows операциялық жүйесімен
біріктірген. Нәтижесінде пайдаланушы жұмыс үстелін Web-парақ режимінде
шығарып жұмыс істей алады және Web-парақтардың жарлықтарын жұмыс үстеліне
шығарып қоя алады. Бұл режимде Windows-тың жұмыс үстелі Active Desktop
(екпінді күйдегі жұмыс үстелі) деп аталады, оның құрамына Web-элементтер
мен дәстүрлі ақпараттарды біріктіретін Outlook программасы кіреді.
HTML термині (Hyper Text Maker Language) ағылшын тілінен аударғанда
гипермәтінді бейнелеу тілі деген мағына береді. HTML - Web ортасында
гипермәтіндік құжаттарды даярлайтын стандартты тіл. HTML-құжаттар Web-
браузерлердің әр түрлі типтерінде көрініс табуы мүмкін. HTML – мамандар
ғана білетін қиын программалар тіліне қарағанда оңай барша меңгере алатын
тілдердің бірі. Барлық Web-парақтарға тән бір жері – олар HTML тілінің
көмегімен жасалған. HTML программалау тілі ретінде ғана өмірімізге енген
жоқ. Осы тілді меңгерген адам қиын нәрселерді оңай және тез арада істеу
мүмкіндігіне ие болады, ал бұл компьютер әлемінде аз емес. Дәстүрлі
құжаттарға мультимедиа элементтерін қолдану гипермәтінге тән қасиет.
Гипермәтіннің дамуына байланысты, тұтынушылар өздерінің мультимедиалық
өнімдерін жасауға және оларды компакт-дискілер арқылы тарату мүмкіндігі
ашылды. Осындай информациялық жүйелер HTML-беттерінің жиынтығы ретінде
жазылған болса, онда олар қосымша программалық оңдеуді қажет етпейді,
себебі, Web-браузерлермен жұмыс істеуге арналған қажетті жабдықтардың
барлығы дербес компьютерлердің стандартты программаларының құрамына енеді.
Тұтынушыдан тек қана: мәтінді жазу, суреттерді салу, HTML-беттерін
дайындап, олардың бір-бірімен байланысын көрсетіп қою қажет. HTML Web-
беттерді құрастырудың негізі бола тұра, тікелей бейнелеу өнерінің жаңа
бағытына Web-дизайнға байланысты. Суретшіге Интернетте көркем суреттерді
салып қою мен жаңа фирмалық стильді құрастырып қою аз, ол өз жұмысын желіге
орналастырып қою керек. Тұтынушы оны көргенде өзінің де сондай көркем
жұмыстарын жасауға деген ынтасы туындауы қажет.
Web-құжат файлдары .html немесе .htm кеңеймесі бар мәтіндік файлдар.
Оларды құруда қарапайым мәтіндік редакторлардан пайдалануға болады. Мысалы:
MS Windows ортасында Notepad (Блокнот) редакторы.
Бірақта Web-құжаттарды арнайы HTML-редакторларда құру ыңғайлы. HTML-
редакторлар екі топқа бөлінеді [6]:
• ASCII-редакторлар (ASCII-editors, Source editors);
• WYSIWYG-редакторлар (WYSIWYG-editors).
ASCII-редакторлар қарапайым мәтіндік редакторлар. Тек олар HTML-
құжаттарды құруға арналған қосымша мүмкіндіктерге ие. Оларға Webber,
Macromedia HomeSite, DarekWare HTML Author, WebEdit редакторлары жатады.
WYSIWYG-редакторлар HTML-құжаттарды дайындалу барысында терезеде көру,
құжатқа алдын-ала дайындалған шаблондарды қосу мүмкіндігін береді.
Редакторлар қосымша терезе – браузерлермен жабдықталған. Оларға Microsoft
FrontPage, Netscape Navigator Gold редакторлары жатады.
Web–браузерлер HTML тілінде Internet желісіне арнап жазылған Web-
сайттар мен Web-құжаттарды парақтап көру, оқу мүмкіндігін береді.
Web–браузерлер ішінде ең көп таралғандары MicroSoft Internet Explorer және
Opera Corparation (1,2-cуреттер).
Сурет 1 - Microsoft Internet Explorer браузері
HTML тілінің мәтіндерді белгілеу нұсқаулары тэг (tag) деп аталады. Тэг
символдар тізбегінен тұрады. Барлық тэг (кіші) символынан басталып,
(үлкен) символымен аяқталады. Осы символдар ішіне қызметші сөз – тэг
орналасады. Әрбір тэг өзіне тән бір арнаулы қызмет атқарады. Оларды жазуда
бас әріпті де, кіші әріптерді де қатар қолдануға болады, әріптер бірдей
қабылданады. Браузер мәтінді монитор терезеында көрсеткенде тэгтер
бейнеленбейді, тек олардың құжат мәтініне тигізетін әсері ғана білініп
тұрады.
HTML тілінің әрбір тэгі әдетте құжаттың белгілі бір бөлігіне ғана әсер
етеді. Осыған орай екі тэг қатар қолданылады: бірі – тэгті ашады, екіншісі
– жабады. Ашатын тэг белгілі бір нұсқауды бастайды, ал жабатын тэг – оны
аяқтайды. Жабу тэгінің алдына (қиғаш сызық) символы жазылуы тиіс. Кейбір
тэгтер мағынасына орай жабылмауы да мүмкін.
Тэгтердің мәтінге тигізетін әсерлерін түрлендіруде олардың
атрибуттарынан пайдаланады. Әдетте атрибуттар ашылу тэгтерінде кездесіп,
қосымша қызметші сөздерден тұрады. Көбінесе атрибуттар " (қос тырнақша)
символдары ішіне жазылған мәнімен беріледі. Атрибут мәні оның қызметші
сөзінен = (теңдік) символы арқылы бөлініп жазылады.
Web-құжатта түсініктеме жазу үшін !-- comment -- тэгінен
пайдаланамыз. Түсініктемеде жазылған мәтін немесе тэг өңделмейді, яғни
браузер терезесіне шықпайды. Түсініктемені құжаттың кез келген жеріне
жазуға болады.
Сурет 2 – Opera браузері
2.2 HTML тілінің негізгі тэгтері
Интернеттің WWW (World Wide Web) қызметіндегі барлық гипермәтінді
құжаттардың жалпы бір қасиеті, олардың барлығы HTML тілінде жазылған. HTML
(HyperText Markup Language) –гипермәтінді белгілеу тілі мәтіндерді Web-
құжат (HTML-құжат) түрінде бейнелеуге арналған нұсқаулар жиынын анықтайды.
Сонымен қатар Web-құжатқа суреттерді, кестелерді түрлі түспен бейнелеу
мүмкіндігін береді. Web-құжаттар Интернеттің WWW қызметімен бірге дами
отырып, оның соңғы технологияларымен үнемі толықтырылып отырылады. Қазіргі
кезде тілдің W3C консорциум (World Wide Web Consortium) ұсынған 4 версиясы
белгілі [6].
HTML тілінде жазылған гипермәтіндік құжаттар браузер терезесінде ықшам
түрде көрсетілгенімен, HTML тілі мәтіндерді пішімдеп көрсету тіліне
жатпайды. Ол гипермәтіндердің атқаратын қызметін анықтап, оларды тұтынушыға
бейнелеп жеткізетін тіл болып есептеледі. Web-құжаттар тұтынушы мониторының
мүмкіндіктеріне қарап, браузермен әртүрлі бейнеленуі мүмкін.
Web-құжатты құрудан алдын, оның қай тілде жазылғанын браузер үшін
анықтау қажет. Ол үшін құжаттың басына
!doctype html public"-W3CDtd HTML 4.0EN"
тэгін орналастырамыз. Бұл қатар құжаттың HTML 4.0 тілінде жазылғанын
білдіреді.
Web -құжат құрылымы төмендегі негізгі тэгтерден тұрады:
html
head
title тақырып title
head
body
негізгі бөлім
body
html
Web-құжат html тэгімен басталып, сәйкес html тэгімен аяқталады.
Осы екеуінің арасына құжаттың тақырыбы және негізгі бөлімі орналасады.
Құжаттың тақырыптық бөлімінде төмендегі тэгтер кездеседі:
• head
• title
• base
• meta
• style
• link
Құжаттың тақырыптық бөлімі head және head тэгтерінің ортасына
орналасады ды, жалпы құжат жайлы мәлімет береді. Бұл бөлім браузер
терезесінде бейнеленбейді. Әдетте бұл бөлімде title және title
тэгтерімен шектелетін құжаттың ресми тақырыбы жазылады. Браузерлер бұл
атауды браузердің терезе тақырыбында жазылатын файл аты есебінде
пайдаланады.
base – тэгі Web-құжаттың ішкі бумалары мен файлдары үшін негізгі URL-
адресін жазуға арналған. base тэгінің жабылу тэгі жоқ. Тэг төмендегі
атрибуттарға ие:
• href – атрибуты құжаттың негізгі URL-адресін анықтайды. URL-адрес
толық көрсетілуі тиіс;
• target – атрибуты сілтемеде көрсетілген құжаттың бейнелену фрейм
терезесін анықтайды. Егер атрибут жазылмаса негізгі терезе
түсініледі.
Мысалы: base href ="http:domen.ru" target=="frame"
meta – тэгі Web-құжат жайындағы ақпарат беруге арналған. Бұл
ақпаратты іздеу серверлері құжатты индекстеуде пайдаланады. meta тэгінің
жабылу тэгі жоқ. Тэг төмендегі атрибуттарға ие:
• http-equiv="refresh" – атрибуты браузерге content атрибутында
берілген уақыт аралығында көрсетілген құжатқа өту керектігін
көрсетеді; content=”number” – берілген уақыт; url="url-адрес" –
http-equiv атрибуты үшін адресі;
• name="descriptionkeywords" – атрибуты браузерге content
атрибутында құжатты сипаттау немесе түйінді сөздер тізімі
берілгенін анықтайды; content="textмәндер тізімі" – атрибут мәні
description болғанда құжаттың сипатталуы, ал атрибут мәні keywords
болғанда түйінді сөздер тізімі беріледі.
Мысалы: meta http-equiv="Content-Type" content="texthtml".
style тэгі құжатқа стильдер кестесін (CSS – Cascade Style Sheet)
енгізуге арналған. Стильдер кестесінде абзац, мәтін, тақырып сияқты
түсініктердің жалпы пішімдеу стильдері анықталады. Тэг style тэгімен
жабылады. Тэг төмендегі атрибуттарға ие:
• type – міндетті атрибут. Ол стильдер кестесінің MIME-типін
анықтайды. Әдетте атрибуттың мәні ретінде "textcss" жазылады;
• title – атрибуты пайдаланылатын стильдер кестесінің атын анықтайды.
Мысалы: style type="textcss" title="style1" стильдер style
link тегі құжатты желідегі басқа Web-құжаттармен байланыстырады.
Тэгтің жабылу тэгі жоқ. Тэг төмендегі атрибуттарға ие:
• href – атрибуты байланысу файлының url-адресін анықтайды;
• rel – атрибуты url-адрестегі файлмен байланысу типін көрсетеді. rel
атрибуты төмендегі мәндердің бірін қабылдайды:
▪ stylesheet – стильдер кестесімен байланысуды көрсетеді. Браузер href
атрибутында көрсетілген стильдер кестесін жүктеп, құжатта пайдаланады;
▪ home – сайттың негізгі Web-құжатын анықтайды;
▪ toc, contents – құжаттың негізгі мазмұны сақталатын файлды
анықтайды;
▪ index – индекстік іздеу серверлеріне кілттік сөздер тізімін
сақтаушы файлды көрсетеді;
▪ glossary – құжаттқа тиісті терминдер тізімі сақталатын файлды
анықтайды;
▪ copyright – сайттың құжат авторлары жайында деректерді сақтаушы
файлын көрсетеді;
▪ up, parent – иерархиялық ағашта өзінен жоғары тұрған құжатты
анықтайды;
▪ child – иерархиялық ағашта өзінен төмен тұрған құжатты анықтайды;
▪ next – құжаттар тізбегіндегі келесі құжатты көрсетеді;
▪ previous – құжаттар тізбегіндегі өзінен алдыңғы құжатты көрсетеді;
▪ last, end – құжаттар тізбегіндегі соңғы құжатты көрсетеді;
▪ first – құжаттар тізбегіндегі бастапқы құжатты көрсетеді;
▪ help – түсініктеме сақталатын файлды анықтайды.
▪ type – атрибуты байланысу файлының MIME-типін анықтайды.
Мысалы: link rel="home" href="index.html"
link rel=="stylesheen" type=="textcss" href=="filesus-
ibr.css"
Құжаттың негізгі бөлімі body және body тэгтерінің ортасында
жазылады. Негізгі бөлімде құжат мәтіні, кестелер, суреттер, сілтемелер
сәйкес тэгтермен өрнектеліп жазылады. Сонымен қарапайым құжат көрінісі
мынадай түрде болады:
html
head
title Информатика title
head
body
HTML негіздері
body
html
Жоғарыда көрсетілген html, head, body тэгтері HTML тілінде
бекітілгенімен, оларды жазбаса да болады, бірақта алдын-ала тұтынушының
қандай браузер пайдаланатыны белгісіз. Сондықтан Web-құжат құрылымы олардың
толық болуын талап етеді. Әйтпесе кейбір браузерлер Web-құжатты терезеде
дұрыс бейнелемеуі мүмкін.
Негізгі бөлімде қолданылатын body тэгінің атрибуттарын қарастырайық:
• text="түс" – мәтін түсін анықтау;
• bgcolor="түс" – фон түсін анықтау;
• link="түс" – қаралмаған сілтеме түсі;
• vlink="түс" – қаралған сілтеме түсі;
• alink="түс" – тұтынушы таңдаған уақыттағы сілтеме түсі;
• background="URL-адрес" – фондық сурет адресі.
Мысалы: body background="filesgraf01.gif" text="#0000FF". Мұнда
фондық обой ретінде graf01.gif файлы алынған.
Түсті анықтауда түстердің RGB (red, green, blue) моделінен пайдаланып,
түстің ағылшынша атын немесе он алтылық санақ жүйесіндегі мәнін береміз (3-
сурет). Түс red-қызыл, green-жасыл, blue-көк үш бояудың араласуынан тұрады.
Араласу мөлшері он алтылық сан 00-ден басталып FF-санымен аяқталады. Он
алтылық сан алдына # символы жазылады.
Мысалы: body bgcolor="#008000". Терезенің фоны ретінде жасыл түсі
алынады.
Cурет 3 - Негізгі түстер кестесі
Егер бірнеше қатарлы мәтінді құжаттың ішінде теріп, оны браузермен
қарасақ, мәтін бір түрлі пішімді шрифтте жазылып, қатарды тасымалдау
амалдары орындалмайды. Мәтін браузер терезесіне сиғанша жазылып, кез-келген
жерінен келесі қатарға тасымалданады, яғни мәтін пішімдеуді талап етеді.
Мәтіндік бөлікті пішімдеу тэгтерін қарастырайық. Оларға төмендегі
тэгтер жатады [7]:
• hn (headers)
• p (paragraph)
• div (division)
• address
• blokequote
•
(break)
• hr (horisontal rule)
• pre (preformatted text)
• center
hn тэгі мәтін тақырыптарын деңгейге бөледі. Барлығы болып шрифт
өлшемімен бөлектенетін алты деңгей бар, яғни . Бірінші деңгей ең үлкен
өлшемді шрифттермен беріледі. Олардың көмегінде тақырыптар мағынасы бойынша
реттеледі. Тақырып hn тэгімен жабылады. Тэгтің align атрибуты тақырыпты
left-сол жақ шетке, right-оң жақ шетке және center-ортаға туралайды.
Мысалы:
h1 align="center" тақырып 1h1
h2 align="center" тақырып 2h2
h3 align="center" тақырып 3h3
h4 align="center" тақырып 4h4
h5 align="center" тақырып 5h5
h6 align="center" тақырып 6h6
деп жазсақ, браузер терезесінде төмендегі сөздер пайда болады:
тақырып 1
тақырып 2
тақырып 3
тақырып 4
тақырып 5
тақырып 6
p тэгі жаңа абзацты ұйымдастырады. Мәтінді келесі қатарға көшіріп,
абзацты алдыңғы мәтін қатарларынан бөліп тұрады. Абзацты p тэгі жабады.
Тэгтің align атрибуты абзацты left-сол жақ шетке, right-оң жақ шетке,
center-ортаға және justify-екі жақ шетке туралайды.
Мысалы: p align="justify" мәтін p.
div тэгі мәтінді логикалық түрде бөлектеу мүмкіндігін береді.
Браузер бұл бөлікті логикалық объект деп түсінеді. Ол объектпен динамикалық
іс-әрекеттер орындай алады. Мәтінді div тэгі жабады. Тэгтің align
атрибуты мәтінді left-сол жақ шетке, right-оң жақ шетке, center-ортаға және
justify-екі жақ шетке туралайды.
Мысалы: div align="left" мәтін div.
address тэгіндегі мәтін пошталық адресті сипаттайды. Көп браузерлер
мәтінді курсив шрифтпен бейнелейді. Мәтінді address тэгі жабады.
Мысалы: address Шымкент, Тауке хан, 5 address
blokequote тэгі мәтінді цитата ретінде сипаттайды. Браузер терезеде
цитатаны абзац сияқты бейнелейді. Цитатаны blokequote тэгі жабады.
Мысалы: p Абайға пародия
blokequote
Қараша, желтоқсан мен сол бір-екі ай
Қыстың басы бірі ерте, біреуі жай
Осы екі айда бір қызбен таныстырып
Ғашық қылып, ажыратқан, құдайым-ай!
blokequote p
тэгі қатарды тасымалдау амалын орындайды. Бұл тэг жабылу тэгісіз
жазылады. Мысалы: p мәтін 1
мәтін 2
мәтін 3 p.
hr тэгі мәтінге горизонталь сызық енгізеді. Тэг жабылу тэгісіз
жазылады. Тэг төмендегі атрибуттарға ие:
• align – атрибуты сызықты left-сол жақ шетке, right-оң жақ шетке
және center-ортаға туралайды;
• size – атрибуты сызықтың қалыңдығын пиксельде анықтайды;
• width – атрибуты сызық ұзындығын пиксельде немесе терезе енінің
пайызында анықтайды. Егер көрсетілмесе 100%, яғни терезенің толық
ені алынады;
• noshade – атрибуты сызықты көлеңкесіз шығарады;
• color – сызық түсін түстердің RGB моделінде анықтайды.
Мысалы: hr align="left" width="80%" size="2" noshade.
pre тэгі абзацты сол жазылған пішімделген күйінде, өзгеріссіз
браузер терезесінде бейнелейді. Мәтін шрифті моношрифт типінде, барлық
әріптердің ені бірдей өлшемді болады. Абзацтағы бос орындар саны мен
сөздерді тасымалдау өзгеріссіз жазылады. Абзацты pre тэгі жабады.
Мысалы: pre мәтін pre.
center тэгі мәтін фрагментін бөлектеп, браузер терезесінде ортаға
жазуға арналған. Мәтінді center тэгі жабады.
Мысалы: center мәтін center.
Мәтінді пішімдеу тэгтерін қарастырайық. Оларға төмендегі тэгтер
жатады:
• basefont
• font
• i (italic)
• em (emphasis)
• b (bold)
• strong (stronger emphasis)
• u (underline)
• s (strike)
• big
• small
• sup (superscript)
• sub (subscript)
• code, samp (sample)
• tt (tele type)
• kbd (keyboard)
• var (variable)
• cite (citation)
basefont тэгі құжат мәтінінің негізгі шрифтін анықтайды. Бірақта
мәтінннің кез-келген жерінде шрифтті font тэгімен өзгертуге болады.
Тэгтің жабылу тэгі жоқ. Тэг төмендегі атрибуттарға ие:
• size – міндетті атрибут. Негізгі шрифттің өлшемін анықтайды.
Қабылдайтын мәндері:
▪ абсолют мән: 1-ден 7-ге дейінгі бүтін сандар. Шрифт өлшемі браузерге
байланысты түрде атрибуттың мәніне сәйкес үлкейеді;
▪ салыстырмалы мән: -7-ден +7-ге дейінгі бүтін сандар. Шрифт өлшемі
браузердің негізгі шрифт өлшеміне салыстырмалы түрде өзгереді. Егер +
болса үлкейеді, ал – болса кішірейеді;
• face – атрибуты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz