Құқықтық мемлекеттің басты белгілері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Құқықтық мемлекеттің басты белгілері.

Жоспар

Кіріспе

І Тарау Қазақстан мемлекеті және оның құрылысы.

Қазақстанда құқықтық мемлекеттің қалыптасуы.
Қазақстан - біртұтас (унитарлы) мемлекет.

ІІ Тарау Құқықтық мемлекет белгілері.

Қазақстандағы заң шығарушы билік.
Қазақстандағы атқару билігі.

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

1991 жылдың желтоқсанында он бес одақтас республикадан құрылған Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы ыдырады. Бұрыңғы одақтас республикалардың барлығы өздерін дербес тәуелсіз мемлекет деп жариялады.
Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы да өзін дербес мемлекет деп жариялады.

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі "Қазақстан Республикасының мемлекеттік Тәуелсіздягі туралы" конституциялық заң қабылдап, Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін жария етті. Онда былай деп жазылды: Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет ретінде күллі аумақта бүкіл өкімет билігіне ие болады, өзінің ішкі және сыртқы саясатын дербес анықтап, өзі жүзеге асырады. Дербес мемлекет ретінде Қазақстан Республикасы халықаралық көлемге шығады, өзінің басқа мемлекеттермен қатынасын халықаралық құқық нормалары негізінде құрады. Бұрыңғы Қазақ республикасының аумағы тәуелсіз жаңа мемлекеттің аумағы деп танылды. Бұл аумақ бөлінбейді және оған ешкім қол сұға алмайды деп жарияланды. Барлық ұлттардың азаматтары енді біртұтас Қазақстан халқы болып табылады. Мемлекеттік өкімет Қазақстан халқының еркіне негізделеді. Заң барлық азаматтардың ұлтына, шыққан тегіне, қызмет түріне, тұрғылықты мекеніне қарамастан, тең құқықтар мен бостандықтарға ие болатынын жариялады. Занда Қазақстан мемлекетінің құрылысы туралы айтылды. Мемлекеттік өкімет билігінің заң шығарушылық, атқарушылық және сот тармақтарына бөліну принципі тұңғыш рет танылды.

1993 жылы 28 ақпанда Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі дербес, тәуелсіз мемлекеттің тұңғыш Конституциясын қабылдады. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін нығайтуда, халыққа қызмет ететін, азаматтардың кең көлемді құқықтары мең бостандықтарын т. б. жариялаудағы халықтың еркін білдіретін мемлекеттік жаңа органдар құруға бұл Конституцияның зор маңызы болды. Сонымен бірге Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы жаңа мемлекетте пайда болған проблемаларды білдіре алмады. Оңдайлар қатарына мемлекеттік, экономикалық өмірдің адам құқығы мен бостандықтарының мәселелері т. б. жататын еді. Басқару жүйесі туралы мәселе де тиянақты шешілген жоқ. Жоғарғы Кеңестің өкілдігіне шек қойылмады. Ал мүңың өзі оңы Президенттің, Үкіметтің істеріне араласуына әкеліп соқты. Президенттің құқықтары шектеулі болып, соның салдарынан ол реформаны жүзеге асыру жөнінде өз бетінше дербес саясат жүргізе алмады. Конституция экономикалық реформаны жүргізу жөніндегі т. б. жұмыстарда кідіріс туғызды. Сондықтан қоғамдық өмірдің өзі Конституцияны қайта қарау туралы мәселені алға тартты. Президент Н. Ә. Назарбаевтың басшылығымен жаңа Конституцияның жобасы әзірленіп, бүкілхалықтық талқыға салу үшін баспасөзде жарияланды. Талқылау барысында жоба бойынша көптеген ескертулер айтылды. Олардың ең елеулі дегендері ескеріліп, жоба тағдырын шешу үшін халыққа ұсынылды. Бүкілхалықтық дауыс берудің (референдум) нәтижесінде 1995 жылы 30 тамызда Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясы қабылданды.

І Тарау Қазақстан мемлекеті және оның құрылысы.

1. 1 Қазақстанда құқықтық мемлекеттің қалыптасуы.

Қазақстан Республикасьшың Конституциясы - демократиялық өркениетті даму жолына түскен мемлекет пен қоғамның негізгі, басты нормативтік актісі. Конституция мемлекеттік жөне қоғамдық құрылысты, олардың ұйымдастырылу және болашаққа бағдар ұстай отырып қызмет ету принциптерін белгілейді. Онда адамның және азаматтың конституциялық мәртебесі, мемлекеттік билік пен мемлекеттің әлеуметтік базасының қайнар көзі ретіндегі адам мен азаматтың, бүкіл халықтың мәртебесі баянды етіледі. Мемлекет пен қоғамның негізгі заңы ретінде Конституция бүкіл заң шығару ісінің қайнар көзі болып табылады. Басқаша айтқанда, барлық нормативтік актілер Конституцияның ережелеріне негізделіп қабылданады. Сондықтан оған басқа нормативтік актілерде кездеспейтін белгілер тән болады.

Конституцияны Қазақстанның халқы қабылдады. Онда халықтың еркі білдірілген. Социализм тұсында да Конституция халықтың еркін білдіреді деп есептелді. Бірақ сонымен бірге халық еңбекшілерден - жұмысшы тобынан, ұжымшар шаруаларынан жөне еңбекші интеллигенциядан тұрады деп атап көрсетілді. Халықтың мұндай сипаттамасы кез келген қоғамдық құбылысқа таптық тұрғыдан қарайтын марксизм-ленинизмге негізделген болатын.

Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы халық деген ұғымға таптық сипаттама беруден тұңғыш рет бас тартты. Онда жұмысшы тобы, ұжымшар шаруалары мен еңбекші интеллигенция деген сөздер айтылған жоқ. "Еңбекшілер" деген термин Қазақстанның 1993 жылғы Конституциясында да, сондай-ақ 1995 жылғы Конституциясында да қолданылған жоқ. Бірақ екі Конституцияда да халық туралы сөз болды. Қазақстан Респуликасының, Конституциясында халық барлық ұлттық топтарды түгел қамтитын тұтас әлеуметгік-саяси құбылыс ретінде түсінілді. Демек халық деген үғымның мәнісі мынада: біріншаден, ол әлеуметтік таптарға, топтарға бөлінбейді; ал мұның өзі қоғамда бейбітшілікті сақтауда өте маңызды болып табылады. Конституция адамдарды мүліктік жағдайына қарай әр түрлі әлеуметтік топтарға бөлмей, сол себептен де ешкімнің жағына шықпайды, өзінің халықтың бір ғана тобының заң шығарушылық актісі деп танымайды. Конституция мемлекетті әлеуметтік деп, яғни бүкіл халықтың өкілі деп таниды. Мұның мәнісі: мемлекет халықтың бір тобын қудалау арқылы оның екінші бір тобына артықшылық бермейді. Мемлекет халықтың барлық топтарына олардың әлеуметтік жағдайына сәйкес қамқорлық жасауға тиіс. Қазақстан Республикасының Конституциясы халықты әлеуметтік топтарға бөлмей, құқықтарына шек қоймай, тұтас күйінде конституциялық құқықтық қатынастардың субъектісі деп таниды.

Екіншіден, көп ұлтты қоғамның жағдайында халық деген ұғымға қазақ ұлты да, барлық басқа ұлттық топтар да кіреді. Мұның мәнісі қазақ ұлты мемлекеттің - яғни бүкіл халықтың әлеуметтік базасының ұйтқысы сияқты бболғанымен оған айрықша не құқықтық, саяси, әлеуметтік экономикалық, немесе мәдени артықшылықтар берілмейді. Қазақ тілінің мемлекеттік тіл болуын артықшылық деп санауға болмайды. Ол өзінің түрі жағынан барлық жерде, барлық жағдайда ұлттық болып табылатын мемлекеттік сипаттамасына ғана жатады. Орыс тілінің ресми түрде қолданылатын тіл деп танылуы да бұл салада қазақтарда артықшылықтың жоқ екендігін көрсетеді.

Сонымен халықтың Қазақстан Реепубликасының Конституциясын жасаушы деп танылуы оның мазмұндық нәрін
білдіреді. Сондықтан да Қазақстан Республикасының 1995
жылғы Конституциясы: "Біз . . . Қазақстан халқы . . . осы Конституцияны қабылдаймыз. " деген сөздермен басталады. Қазақстан халқы оны рефереңдумның нәтижесіңде қабылдады. Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар республикалық референдум арқылы енгізіледі. Басқаша айтқанда, халық Конституцияны қабылдап қана қоймайды, ол Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы мәселені де шешеді. Рас, Конституцияға енгізілетін түзетулер мен
өзгерістердің жобасын Президент Парламенттің қарауына
тапсыра алады. Ал ондай жағдайда халық қалыс қалмайды. Парламент - халықтың жоғарғы өкілеттік органы, сондықтан ол Конституцияға енгізілетін өзгерістер мен түзетулерді халықтың атынан және соның мүддесін көздеп
қабылдайды.

Қазақстан халқы Конституцияны қабылдаған бірден-бір субъекті болғандығынан оның құрылтайлық сипаты келіп туындайды. Халық елдегі мемлекеттік биліктің бірден-бір қайнар көзі және дербестіктің шын мәніндегі иесі болып табылады. Сондықтан онда құрылтайшылық билік болады. Қазақстан халқы мемлекетті нақ осы Конституция арқылы құрды, оның басқару және құрылым нысандарын, әлеуметтік-экономикалық, құрылысының негіздерін, адам мен азаматтың мәртебесін анықтады. Мемлекеттік құрылымның біртұтастық нысаны, басқарудың президенттік нысаны және аумақтық тұтастық өзгертілмейді.

Конституцияның тағы бір маңызды ерекшелігі - ол, бір жағынан, мемлекеттің, ал екінші жағынан, қоғамның негізгі заңы болып табылады. Мұның өзі мемлекеттік биліктің қайнар көзі ретіндегі және қоғамның әлеуметтік базасы (ұстаушысы) ретіндегі халықтың мәртебесімен байланысты. Конституция мемлекетті барлық өзгеше белгілерімен қоса құрады. Оны барлық элементтерімен: аумағымен, жоғарғы өкімет билігімен, азаматтығымен, дербес заң шығарушылық қызметімен т. б. қоса мемлекеттің егемендігін баянды етеді. Конституция мемлекеттің, мемлекеттік органдардың қоғамның қоғамдық институттармен өзара қарым-қатынасының негіздерін қалайды. Ол қоғамдық құрылыстың экономикалық ұйымдық, рухани және жеке тұлғалық негіздерін аңықтайды. Сондықтан тек мемлекет қана емес оның институттары да Конституцияның құқықтық ережелерін, идеяларын пайдаланып отырды. Сонымен қатар қоғам мен оның құрамдас бөлшектері де (бірлестіктер, ұйымдар) өз қызметтерін Конституцияға негіздеп құруға тиіс. Жекелеген зандар белгілі бір қоғамдық институттарға: саяси партияларға, діни, мәдени бірлестіктерге т. б, қатысты болуы мүмкін: Өздерінің мақсаттары мен іс-әрекеттері арқылы конституциялық құрылысты зорлықпен өзгертуге, Республиканың тұтастығын бұзуға бағытталған қоғамдық ұйымдардың құрылуына және әрекет етуіне тыйым салатын Конституцияның нормативтік ережелері тура және тікелей іске асырылады. Сондықтан: құқық қорғау органдары Конституция. нормаларын бұзушылыққа қарсы шаралар қолданғанда, Конституцияның өзін тікелей басшылыққа алады. Қазақстан, Республикасы Қонституциясының ең жоғары заңи күші бар. Мұның мәнісі - мемлекет органдарының қабылдайтын заңдары мен нормативтік актілері Конституцияға қайшы келмейтін болуға тиіс деген сөз. Мемлекеттік органның қандайыболеа да, жергілікті органдар да, орталық органдар да, кезкелген лауазымды тұлға,
барлық азаматтар, олардың бірлестіктері Конституция
қағидаларын сақтауға тиіс.

Конституцияда оның ережелері, нормалар тікелей қолданылады деген нұсқау бар. Мұның мәнісі әрбір азамат өзінің құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін мемлекеттік органдарға, әсіресе сотқа өтініш білдіре алады. Конституцияны, оның нормаларын пайдалана алады.

Қазақстан Республикасы Конституциясында мемлекет жан-жақты қарастырылады. Конституцияның І-бабында былай делінген: "Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, қүқықтары мен бостандықтары.

Қазақстан- демократиялық мемлекет. Қазақстанның демократиялық мемлекет ретінде сипаттамасы Қазақстан Реепубликасы Конституциясының мазмұнынан және мемлекеттік органдардың қызметінен туындайды. Демократизм формальды түрде, яғни құқықтық нормаларда бекітілген болуы мүмкін. Демократизм формальды түрде ғана емес, нақтылы түрде де, яғни неше түрлі кепілдіктермен қамтамасыз етілген болуы да мүмкін. Қазақстан мемлекетінің демократиялық сипаты конституциялық принциптерде анықталады. Мемлекеттің ұйымдастырылуының ең негізгі принциптерінің бірі - мемлекет басшысының, Парламент депутаттарының, жергілікті өкілетті органдардың сайланып қойылатындығы болып табылады. Мемлекет қызметінің басқа бір негізгі принципі - мемлекет өмірінің неғұрлым маңызды мәселелерінің демократиялық әдістермен шешілетіндігі. Атап айтқанда, референдум өткізілуі, Парламенттегі дауыс беру рәсімдері осыған жатады.

Қазақстан мемлекетінің демократиялылығы мынадан да көрінеді: Конституция азаматтардың өкілетті органдарға жалпы алғанда халықтың мүдделерін, әлеуметтік және ұлттық азшылықтың мүдделерін, жеке азаматтардың заңды мүдделерін білдіретін және сол мүдделерді қорғауға тілектес әрі соған қабілетті өз өкілдерін ұсынуға және сайлауға мүмкіндік туғызатын демократиялық нормаларды белгілейді,

Қазақстан мемлекетінің демократиялылығы референдум өткізудің демократиялық тәсілдерінен де көрінеді. Реферевдум мынадай принциптерге негізделеді: 1) азаматтардың референдумға қатынасуға және онда өзінің еркін
білдіруге ықтиярлылығы: 2) азаматтардың референдумға жасырын дауыс беру жағдайында баршаның тең және тікелей қатысуға құқықтылығы; 3) жариялылығы. Референдумға Конституцияны, конституциялық заңдарды, жай
зандарды қабылдау, оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы мәселелер қойылуы мүмкін. Референдумға Республиканың мемлекеттік өмірінің өзге де неғұрлым маңызды мәселелерін шешуге байланысты сұрақтар да шығарылуы мүмкін.

Қазақстан Республикасының демократизмі азаматтардың, олардың бірлестіктерінің мемлекеттік оргаңдардың басқарушылық шешімдерінің мазмұнына және оларды жүзеге асыру процесіне өз мүдделерін көздеп ықпал етуге мүмкіндігі болуынан да көрінеді. Ол үшін Конетитуцияда белгілі бір шарттар көзделген. Солардың ішіндегі ең маңыздысы демократиялық саяси режим болып табылады.

Саяси режим дегеніміз қоғамдағы саяси билікті жүзеге асыру өздегерінің тәсілдерінің, түрлерінің жүйесі. Саяси режим мемлекеттің мәнін, түрін, оның қоғаммен, жеке адаммен арадағы реттелген, ең әуелі конституциялық құқық нормалары арқылы реттелген қарым-қатынасын білдіреді. Саяси режим конституциялық нормалардың нақты іс жүзінде қызмет ету дәрежесін айқындап көрсетеді. Қазақстан Республикасының Конституциясы демократиялық саяси режим болуын көздейді. Біріншіден, демократиялық саяси режим өкілетті және тікелей демократия институттарының орнатылуынан көрінеді. Мәселе, әлбет-те, осы институттарды заң жүзінде баянды етуде ғана емес, сонымен бірге олар мемлекеттік органдарды жасақтау, мемлекеттің саясатын анықтау, оларды жүзеге асыру ісіне азаматтардың қатысуын қамтамасыз ету мақсатында әрекет жасай алатын болуында. Екіншіден, демократиялық саяси режим кең көлемді азаматтық құқықтар мен бостандықтардың баянды етілуінен және оларды жүзеге асыру. кепілдігінің қамтамасыз етілуінен көрінеді, Мысалы, Конституция кәсіпкерлік қызметтің: бостандығын қарастырып қана қоймайды, сонымен бірге, біржағынан оған құқықтық негіз жасайды, ал екінші жағынан, кәсіпкерді лауазымды тұлғалардың заңсыз әрекеттерінен қорғайды. Басқа азаматтық құқықтар туралы да осыны айтуға болады. Үшіншіден, Конституция тәуелсіз бұқаралық ақпарат құралдарының жасақталуына кең жол ашады. Тоталитарлық режимнің қуатты құралы болған саяси цензура тыйым салу, бақылауға алу) келмеске кетті. Цензураның болмауы демократиялық саяси режимнің өмір сүруінің айқын көрінісі. Бұқаралық ақпарат құралдарының тәуелсіздігін қамтамасыз ету мемлекеттік органдардың жұмысындағы кемшіліктерді, лауазымды тұлғалардың заңды бұзу фактілерін жариялап отыруға көмектесіп, заңдылықты нығайтады. Төртіншіден, Қазақстан Республикасының Конституциясында танылған саяси плюрализм (пікір алуандығы), саяси қозғалыстардың сан алуандығы әр түрлі ұйымдардың, олардың ішінде мемлекеттік органдардың іс-қимылын сынайтын оппозициялық ұйымдардың да қальштасуына мүмкіндік туғызады. Ал мұның өзі - сөз жоқ қоғамды басқарудың демакратиялық әдістерімен ауытқу ықтималдығына бермейтін кепілкепілдіктердің бірі. Мемлекетті демократиялық жолмен ұйымдастырудың аса маңызды принциптерінің бірі - биліктің бөліну принципі. Қазақстан Республикасының Конституциясында билікіті бөлу принципі белгіленген: Республикада мемлекеттік'билік заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөліну, олардың тежемелік және тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы, өзара іс-қимыл жасау арқылы жүзеге асырылатыны айқын көрсетілген.

Тежемелік және тепе-теңдік жүйесі мемлекет органдарының өз өкілдерін жүзеге асырған кезде оларды бұзғаны үшін басқа органдардың өкілдігіне қол сұққандығы үшін жазасыз кетпеуіне бағытталіған.

Мемлекет демократизмінің негізгі бір көрінісі ұлттық және халықтық егемендіктті орңықтырылу болып табылады. Ұлттық тәуелсіздік ұлттың өз тағдырына өзі ие болып, мемлекетгік, экономикалық және рухани салада өзін-өзі билеу мүмкіндігінен көрінеді. Қазіргі Қазақстан жағдайында ұлттық тәуелріздіктің өз ерекшеліктері бар. Мәселе мынада: Қазақстаңда ғасырлар бойы өзінің ата-жұртын мекендеп сол жерде ұлт ретінде қалыптасқан бірден-бір, жалғыз ұлт бар, ол - қазақ ұлты. Қазақтар көптеген елдерде тұрады, олардың саны миллионға жетеді. Бірақ дүниеде бізден басқа еш жерде қазақ ұлты жоқ. Қазақстан Республикасының 1995 жылғы жаңа Конституциясы осы тарихи фактіні мойындап және баяңды ете келіп, кіріспеде мемлекеттіліктің "байырғы қазақ жерінде" құрылатынын атап көрсетті. Бұдан туатын тағы да бір қорытында: қазақ ұлты мемлекеттік салада өзін-өзі билеуге яғни өзінің ұлттық мемлекеттілігін құруға құқылы болуы, Осыны танып, мойыңдау Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заңда да, сондай-ақ 1993 жылғы Конституциядада жария етілген еді.

Алайда Қазақстаңда көптеген басқа ұлттардың өкілдері тұратыны белгілі. Олардың жалпы саны елдегі халықтың жартысына жақын. Бірақ, осыған қарамастан, оларда ұлттық белгі жоқ, Мысалы, Қазақстанда көптеген орыстар, украиндер, өзбектер, корейлер, ұйғырлар т. б. тұрады. Осы этникалық топтардың әрқайсысында сол ұлттұратын өздерінің байырғы отаны бар. Бірақ бұлар Қазақстан Республикасының азаматары болғандықтан, мемлекеттік салада басқаруға қатысуға қақылы. Дегенмен Қазақстан аумағында ұлт болмағандықтан, бұлар саяси-құқықтық жағынан алғанда жұрттың, ел халқының бір бөлігі болып есептеледі. Осы себептен Қазақстан жағдайында мемлекеттік салада бір ғана қазақ ұлтының емес, бүкіл Қазақстан халқының өзін-өзі билеуі туралы айтқан жөн болады. Саяси жағынан алып қарағанда, ұлттық егемеңдік, халықтық егемендікпен бірігіп кетеді де, сол күйінде мемлекеттік биліктті мемлекеттік егемендіктің қайнар көзі больш табылады. Міне осы арқылы ұлтаралық қатынастардағы шиеленіс қатерінің беті қайтарылды.

Ұлттық егемендіктің рухани салада ерекще маңызы бар. Көп ұлтты Қазақстан жағдайыңда ұлттық егемендікк қазақ халқына, ұлттық топтардың барлығына өздерінің этникалық, мәдени, тілдік байырғылығын жүзеге асыру жолымен, қоғамдық және мемлекеттік өмірдің барлық салаларында олардың белсене қатысуына жәрдемдесу жолымен жүзеге асырылады.

Қазақстанда тұратын ұлттық топтардың ұлттық байырғылығын қолдап отыру идеясы Қазақстанның мемлекеттік егемендігі туралы 1990 жылы 25 қазанда қабылданған Декларациясында көрсетілген болатын:
"Қазақ ұлтының, Қазақстанда тұратын басқа да ұлттардың байырғы мәдениетін, дәстүрлерін, тілін қайта түлетіп, дамыту және ұлттық қадір-қасиеттерін нығайту Қазақ КСР мемлекеттілігінің аса маңызды міндеттерінің бірі болып табылады".

Қазіргі Қазақстан жағдайында тіл туралы мәселе төтенше маңызды болып шықты. Кеңес өкіметі түсында қазақ тілі орыс тілімен қатарлас мемлекеттік тіл болып танылғанымен, іс жүзінде қазақ тілінің қолданылу саласы қатерлі шекке дейін жетті. Ол мемлекеттік салада қолданудан ығыстырып шығарылды деуге болады. Енді соның маңызын көтеру қажеттігінен келіп, қазақ тілі мемлекеттік тіл деп жарияланды. Алайда Парламент ішінде, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарында орыс тіліне де мемлекеттік тіл мәртебесін беру өте өткір мәселеге айналып кетті. 1995 жылы жаңа Конституция бұл мәселеде едәуір ымыраға барып орыс тілі мемлекеттік органдар мен ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында "қазақ тілімен бірдей" ресми түрде қолданылады деп белгілейді. Бұл меселе "Тіл туралы" заңда жан-жақты реттелген.

Мемлекет егемендігінің елеулі бір белгісі мемлекеттік биліктің жоғарылық мәртебесі болып табылады. Жоғарылық мәртебе ұлттық құқықтың дербес жүйесін жасауға мүмкіндік береді; ал бұл жүйе қоғамдық қатынастардың аса маңызды жақтарын реттеп отырады, бүкіл аумақта бірыңғай құқықтық тәртіп орнатады, мемлекеттік органдардың құқықтық мәртебесін, азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен міндеттерін белгілейді. Мемлекеттік биліктің жоғарылық мәртебесі Қазақстан аумағында Республика Конституциясының, ал содан кейін мемлекеттік биліктің жоғары органдары қабылдаған басқа да нормативтік: құқыктық актілердің жоғарылық мәртебесінен көрінеді.

Қазақстан - біртұтас (унитарлы) мемлекет.

Егемендіктің бір белгісі мемлекеттік биліктің біртұтастығы болып табылады. Қазақстан Республикасының Конституциясында былай деп атап көрсетілген: "Республикада мемлекеттік билік біртұтас" (3-бап, 4-п. ) . Мемлекеттік биліктің бірітұттастығы жоғары мемлекеттік билікке біріктірілген заңдар жүйесінің өмір сүруінен көрінеді. Ол заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлінеді. Біртұтас мемлекетгік бөліктің бұл тармақтары бөліне келе, өз өкілеттілігінің шеңберінде бүкіл мемлекеттің қызметін атқарады.

Парламенттік Үкіметке және сот органдарына дербес өкілдіктердің берілуі олар бір-бірінен мүлде тәуелсіз болады деген сөз емес. Олар бір мемлекеттің органы болып табылады. Сөйте тұрып, бір-біріне ықпал етеді. Мысалы, парламент Үкіметке сенімсіздік білдіруі мүмкін т. т.

Қазақстанда құқықтық мемлекеттің құрылуы. Құқықтық мемлекет ұзақ тарихи даму процесінде қалыптасады. Сондықтан Қазақстан Республикасының Конституциясында: еліміз құқықтық мемлекетті қалыптастыру жолына түсті деп жазылған.

Құқықтық мемлекеттің бірінші көрсеткіші - заңның жоғары тұратындығы, оның қоғамдық өмірде үстемдік ететіндігі. Қоғамдық өмірдің неғұрлым маңызды жақтары заңдар арқылы реттеліп отыруға тиіс, Конституция заң
шығарушы органды осы жағдайға қарай нұсқайды. Конституцияға сәйкес Қазақстан Республикасының Парламенті "аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтін; » . . . жеке және заңды тұлғалардың құқық
субъектілігіне, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына . . . мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару оргаңдарын ұйымдастыру мен олардың қызметінің, мемлекеттік және әскери қызметтің негіздеріне . . . қатысты негізгі принциптер мен- нормаларды белгілейтін заңдар
шығаруға" т. б. хақылы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.