Өсімдіктерді, ағаштарды зақымдайтын саңырауқұлақ аурулары

Жоспар
Кіріспе

1 Өсімдіктерді, ағаштарды зақымдайтын саңырауқұлақ аурулары
2 Саңырауқұлақтардың қоршаған ортаға қоятын талаптары
3 Өсімдіктің биологиялық иммунизациясы
4 Орман ағаштары ауруларымен күрес жолдары
5 Ағаш тектес өсімдіктерінің ауруларының диагностикалық әдісі

Мәдени өсімдіктермен ағаштектес өсімдіктердің зақымдануы эеономикаға көп әсерін тигізуде. Тарихтан белгілі өсімдіктердің оның ішінда ауылшаруашылық дақылдарының жаппай ауруға ұшырауынан миллиондаған адамдардың қаза болғаны. Мысалы, Оңтүстік Шығыс Азияда кофеин ағашының тат эпифитоттормен зақымдануынан плантацияның жабылып қалуы. Жақында тат эпифитоттарының кең таралуынан Бразилияда кофеин ағашының өспей қалуына қауіп төнді. Болашақ, қазіргі жағдайда төзімді сорттарды ашып өсірудің өзінде өсімдіктерге, орман және ауылшаруашылығында көптеген шығындарға әкеп соғуда.
Патогенді саңырауқұлақтар өсімдіктердің көртеген түрлерін әртүрлі ботаникалық тқұымдастарды зақымдауда. Мысалы, Sclerotinia graminearum Elen және Nyphula graminearum Tul, астық тұқымдастарын, кейбір шөптксін өсімдіктерді, қылқан жапырақтыларды бүлдіруде. Паразиттердің кең таралған түрлері бір тұқымдастылық өсімдіктердің әртүрлі түрлерін зақымдайды. Мысалы, Plasmodiophora brasscae Woron крестгүлділердің қоздырғыштары. Көптеген фитопатогенді саңырауқұлақтарда систематикалық топтарға жататын әртүрлілікті көруге болады. Патогеннің бір туысқа жеке түрлерін зақымдауы, Мысалы Lophodermium pinastri Chev, қарағайдың кәдімгі шютте қоздырғышы, Pinus туысына жататын әртүрлі түрдің қылқандарын зақымдайды.
Үйеңкінің қара теңбілді қоздырғышы Rhytisma acerinum (Pers) Fr., Acer туысының әртүрлі түрлерінде паразитті түрде өмір сүреді.
Облигатты паразиттердің ішінде (ақ ұнтақ, тат саңырауқұлақтары) түрлері (оларды кейде жинақталған деп те атайды). Олардың пішінінде барлық жағынан айырмашылығы бар, бірақ морфологиялық жағынан бірінен бірін айыра алмайсың. саңырауқұлақтардың бір түріндегі осындай формаларды арнаулы формалар деп атайды (латынша аты forma Specialis; қысқартылғанда f.sp немесе f.). Мысалы, ақ ұнтақ саңырауқұлағының түрі Phyllactinia saffulta Sacc., қайыңда, лещинада, букта кездеседі. Ph. saffulta f.coryli., P.saffuita f. fraxini, Ph. sufulta f. Betulae, Ph. sufulta f. carpini және тағы басқалар.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Өсімдіктерді, ағаштарды зақымдайтын саңырауқұлақ аурулары
Мәдени өсімдіктермен ағаштектес өсімдіктердің зақымдануы эеономикаға көп әсерін тигізуде. Тарихтан белгілі өсімдіктердің оның ішінда ауылшаруашылық дақылдарының жаппай ауруға ұшырауынан миллиондаған адамдардың қаза болғаны. Мысалы, Оңтүстік Шығыс Азияда кофеин ағашының тат эпифитоттормен зақымдануынан плантацияның жабылып қалуы. Жақында тат эпифитоттарының кең таралуынан Бразилияда кофеин ағашының өспей қалуына қауіп төнді. Болашақ, қазіргі жағдайда төзімді сорттарды ашып өсірудің өзінде өсімдіктерге, орман және ауылшаруашылығында көптеген шығындарға әкеп соғуда.
Патогенді саңырауқұлақтар өсімдіктердің көртеген түрлерін әртүрлі ботаникалық тқұымдастарды зақымдауда. Мысалы, Sclerotinia graminearum Elen және Nyphula graminearum Tul, астық тұқымдастарын, кейбір шөптксін өсімдіктерді, қылқан жапырақтыларды бүлдіруде. Паразиттердің кең таралған түрлері бір тұқымдастылық өсімдіктердің әртүрлі түрлерін зақымдайды. Мысалы, Plasmodiophora brasscae Woron крестгүлділердің қоздырғыштары. Көптеген фитопатогенді саңырауқұлақтарда систематикалық топтарға жататын әртүрлілікті көруге болады. Патогеннің бір туысқа жеке түрлерін зақымдауы, Мысалы Lophodermium pinastri Chev, қарағайдың кәдімгі шютте қоздырғышы, Pinus туысына жататын әртүрлі түрдің қылқандарын зақымдайды.
Үйеңкінің қара теңбілді қоздырғышы Rhytisma acerinum (Pers) Fr., Acer туысының әртүрлі түрлерінде паразитті түрде өмір сүреді.
Облигатты паразиттердің ішінде (ақ ұнтақ, тат саңырауқұлақтары) түрлері (оларды кейде жинақталған деп те атайды). Олардың пішінінде барлық жағынан айырмашылығы бар, бірақ морфологиялық жағынан бірінен бірін айыра алмайсың. саңырауқұлақтардың бір түріндегі осындай формаларды арнаулы формалар деп атайды (латынша аты forma Specialis; қысқартылғанда f.sp немесе f.). Мысалы, ақ ұнтақ саңырауқұлағының түрі Phyllactinia saffulta Sacc., қайыңда, лещинада, букта кездеседі. Ph. saffulta f.coryli., P.saffuita f. fraxini, Ph. sufulta f. Betulae, Ph. sufulta f. carpini және тағы басқалар.
Арнаулы түр бойынша паразит өсімдіктің бір түрінде ғана дамуға бейімделген. Бұған мысалы, Peridermium pini Kleb - кәдімгі қарағайдың шайырлы ісігінің қоздырғышы.
Бұданда өте ұқшамдалған тек сорттық арналған түрі ғана болады. Физиологиялық нәсілі бойынша тек өсімдіктің бір түрі ғана зақымдайды. Олар көптеген саңырауқұлақтардың әр түрін систематикалық топтарынан белгілі.
Патогендердің онтогенетикалық специялизациясы өсімдіктердің өсуіне немесе мүшелердің жасына қарай ерекшеленеді. Мысалы шашылған тұқымды қоздырғыштар бірігші жұмасында зақымдайды.
Melampsora pinitorgua Rostr., қарағайдың вертуны, қарағайды 10-12 жасында зақымдайды. Microsphaera alphitoides Cr. et Maubl., еменнің ақ ұнтақ қоздырғышы. Ол тек жас отырғызылған көшеттерді бүлдіреді. Phacidum infestans Karst., қарағайдың қорлы шюттесінің қоздырғышы, жас қылқандарды зақымдайды. Lophodermium pinastri Chev., кәдімгі шюттенің қоздырғышы, керісінше ескі қылқандарды бүлдіреді.
Қарастырылған арнаулы типтердің практикалык ерекшелігі өте зор. Өйткені ол өсімдіктің жұқпалы ауруларға төзімділігімен байланысты. Олар селекция жұмысына, ағаш тектерді дұрыс пайдалануға, ормаг шаруашылығында химиялық әдіс жолымен орманды қорғау үшін жасалынатын шаралар қолданылады.
Органотропты специализация - бұл патогеннің белгілі бір мүшеге үйреншектігі, ол гистотропты өсімдіктің белгілі бір тканімен қоректенуші. Парионның кейбір қоздырғыш түрлерінде органотропты специализация кең таралған, ол жапырақтарды, бүршіктерді, кейбір кезде эемісті зақымдайды. Мысалы, керісінше Septoria populi Desw., теректің жапырағанаң ақ теңбілінің қоздырғышы, олтек жапырақты, сол жапырақтағы паренхималық тканьді зақымдайды. Кейбірі шірітуді және ісік-некрозды қоздырғыш аурулар ағаш тектес өсімдіктерде бірдей органотропты специализация болуы мүмкін, ағаштың діңін зақымдап, сол арқылы гистотропты специализация әртүрлі болуы мүмкін: біріншілері ағаштың діңінде, ал екіншілері қабығы және камбиін зхақымдайды.
Саңырауқұлақтардың қоршаған ортаға қоятын талаптары Саңырауқұлақтардың өсіп жетілуіне паразиттік белсенділіктерін арттыру үшін қоршаған орта жағдайлар: ылғалдылық , температура, қышқылдық , жарық, оттегінің атқаратын қызметі өте зор. Осы факторлардың әсері басқа жағдайлардың өзгеруімен қатысты. Ең негізгісі, жеке факторлардың әсер етуі, әрі қарай жалғасуы сәйкестікті қажет етеді.
Ылғалдылық. Саңырауқұлақтардың мірінде судың болуы еі бір негізгі жағдай. Бұл факторға саңырауқұлақтардың қатысы экологиялық топтың фитопатогенді саңырауқұлақтардың паразиттілігімен ерекшеленеді. Ылғалдылық - қоршаған ауада саңырауқұлақтардың жұқпалы аурудың таралуына және спора түзуіне қолайлы жағдай жасайды.
Су саңырауқұлақтарының вегетативті өсуіне, көбеюіне зооспоралар арқылы жүзеге асыру үшін үнемі су қажет. Топырақ микрофлорасының көптеген өкілдері даму кезінде зооспора түзеді, ол топырақтың ылғалға бай жерінде өсіп-өнеді. Кейбірде саңырауқұлақтарға оттегін қажет ететіндерге топырақтың шамадан тыс ылғалдылығы қолайсыз, ондай жағдайда аэрозия күрт төмендейді. Көптеген ағаш бүлдіруші саңырауқұлақтарға оптимальді ылғалдылық (30-80%) бірақ кейбір түрлер үшін субстраттың ылғалдылығы одан да асып түсуі мүмкін. Барлық жер саңырауқұлақтары мицелийдің өсуі кезінде белсенді мерзімде вегетативті массаның жиналуы өте көп ылғалдылықты қажет етеді.
Ауадағы ылғалдылықтың жоғары болуы (саңырауқұлақтардың зооспора түзу үшін тамшы-сұйық ылғалдың болуы) көбінесе мүшелердің жыныссыз спорасы түзілу үшін қажет. Жынысты мүшелермен көбеюде суға деген қажеттілік төмендейді. Ол үнемі саңырауқұлақтардың тыныштық стадиясына өткен кезде төмендейді, мысалы, склероци түзілген кезде. Ауаның ылғалдылығы өте жоғары болуы немесе тамшы-сұйық ылғалды саңырауқұлақтар үнемі қажет етеді, өйткені, спорадан босау үшін олардың жамылып өсуіне.
Мицелийдің өсуі үшін және үнемі спора түзу үшін ауада ылғалдылықтың төменгі болғаны көптеген саңырауқұлақтарға қолайлы, мысалы ақұнтақтарға.
Фитопатогенді саңырауқұлақтар, облигатты паразиттер, өсімдіктік-иесінің тірі тканінен керекті суды алып отырады. сондықтан сапротрофты саңырауқұлақтарға қарағанда олардың вегетативті өсу ерекшелігі ауадағы қоршаған ортаның ауытқуына байланысты болады.
Температура. Ылғалдылық сияқты қоршаған ортаның температурасы саңырауқұлақтардың физиологиялық белсенді өсуіне өте көп әсерін тигізеді. саңырауқұлақтардың топтарында әртүрлі түрлердің температуралық талабы бірдей емес. саңырауқұлақтарда температуралық оптимум 25-30 градус. Оптимум температурасы 0-10градуске дейінгң түрлерде белгілі. 1-3 градус температурада өсетін түрлер де бар(қардың астында). Мысалы, қарағайдың "қарлы шютте" қоздырғышы. Көптеген саңырауқұлақтарға оптимальді температура 18-25 градус аралығы.
Оптимальді температурада зат алмасу процесі, дамуы, және спора түзу жақсы өтеді. Кейбір кезде оптимум температураның вегетативті өсуге физиологиялық активтілігі сәйкес келмейді. Көбінесе жас шамасына, физиологиялық жағдайына, басқа да қоршаған орта факторларына қатысты болады.
Саңырауқұлақтардың спораларының өсуіне ортаның температурасы үлкен әсер етеді. спораның өсуіне ғана емес, өсу жылдамдығына да байланысты.
Егер жақсы өсуіне оптимальді температура қажет болса, табиғатта сақталып қалуына кординальді температура қажет. минимальді температурада саңырауқұлақтар қарқынды өседі, ал максимальді температурада күрт төмендеп, нашарлайды. саңырауқұлақтардың спорасы, склероциы, жемісті денесі белгілі бір уақытта экстремальді температураны ұстап тұра алмайды, сондықтан өмір сүру процесі жойылады. Мысалы, кейбір жемісті денелі ағашқұлақ саңырауқұлақтар қыста 0 градусқа дейін өмірін жалғастырады.
Оттегі. Барлық саңырауқұлақтар аэробты организмдерге жатады. Бірак кейбір түрлерінде оттегіге деген қажеттілік әртүрлі. Өмір сүру ортасында көптеген саңырауқұлақтар оттегінің жоғарғы дәрежеде болғанын қалайды. Кейбір жағдайда көптеген саңырауқұлақтар оттегісі аз жерде өмір сүре алады. сулы кейбір көгерген саңырауқұлақтар, облигатты паразиттер. Қазіргі кезде белгілі бір мерзімде оттегіні мүлдем қажет етпейтін түрлер де кездеседі.
Қышқылдық. Саңырауқұлақтардың өмір сүруіне ортаның реакциясы да өте үлкен әсер етеді. ең негізгі фактор, шаруашылық материалдарының, тағамдардың, табиғат субстратының, өсімдік мүшелерінің, саңырауқұлақтармен зақымданғанын анықтауға мүмкіндік туғызады.
Көптеген саңырауқұлақтар аз қышқылдық реакция ортаны жақсы көреді (Рн, н, О - 6,0) кейбір түрлері қышқылдық, нейтрон немесе сілтілік ортаны қалайды.
Оптимум және кординальдік ерекшелік литаболиум процесі, спораның түзілуінде, өсуінде кейбір айырмашылықтар бар. Саңырауқұлақтардық орта реакциясына талабы қоректік заттардың құрамына, температураға, аэрацияға байланысты өзгеріп отырады. Саңырауқұлақтардың кейбір түрлері өздері ортаны қышқыл немесе сілті жамауы мүмкін, өйткені, олар фермент және метаболиум корегін бөліп шығарады.
Жарық. Көптеген саңырауқұлақтар аса жарық емес жерде өседі. Саңырауқұлақтардың мицелийі жарыққа аса сезімтал емес, бірақ спора түзуші мүшелердің жақсы дамуына жарық қажет. Саңырауқұлақтардың көпшілігі қараңғыда спора түзбейді, немесе әлсіз спора түзеді (мысалы, кейбір ағашқұлақтар) түрі өзгерген, кейде стерильденген жемісті дене түзеді. Нағыз үй саңырауқұлақтары, шампиньон, трюфели ешқашан ешқандай жарықты қажет етпейтін түрлерге жатады.
Саңырауқұлақтарға фототоксис және фототропизм реакциясы тән. олар оң және теріс болады. Олардың плазмодий және зооспорасы жарыққа немесе қарама-қарсы жаққа активті жылжуы мүмкін. Фототропизм саңырауқұлақтардың репродуктивті мүшелерінде, конидиеносцтің, споронгиеностің немесе жемісті денелерінің жарыққа немесе керісінше бағытталатын құбылыс. Жарықтың немесе көлеңкенің ауысып отыруы саңырауқұлақтардың спора түзуіне, өсу процесіне тірек болады. Тікелей түскен жарық мицелийдің өсуін тоқтатады, егер үнемі әсер етсе онда мицелий өліп қалады. Боялмаған көптеген саңырауқұлақтардың пропогативті споралары тікелей түскен жарыққа шыдай алмайды. Ақұнтақ саңырауқұлақтары тыныштық споралар, склероцилор, саңырауқұлақтардың спора орналасатын әсері тікелей түскен жарыққа шыдамды, өйткені оларда қалың пигментті қабықшалары бар.
Сонымен қатар саңырауқұлақтардың спораларын жемісті денелеріндегіжәне тағы басқа мүшелеріндегі қара қошқыл пигменттердің болуы ультрафиолет, инфрақызыл, космостық сәулелерден сақтайды. Ионданушы сәулелендіруші нәрселердің мөлшеріне байланысты саңырауқұлақтардың физмологиялық жағдайы, температура, ылғалдылық және тағы басқа факторлардың әсер етуін саңырауқұлақтардың спора түзуіне, өсуіне, генетикалық қасиетінің өзгеруіне тіпті(мутациялық өзгеріс) өлуіне әкеліп соғуы мүмкін.
Өсімдіктің биологиялық иммунизациясы
Биологиялық иммунизатор ретінде өлген немесе әлсіреген фитопатогенді микроорганизмдерді қолданады, антинфекциялық сарысу, өнімдер (токсиндер). Иммунизацияны вакциналы механизмі әлі оқылған жоқ. вакцинаның әсер етуінен өсімдіктің тканінде зат алмасу өзгереді, қосылыстар түзіледі. Фагацитоз қозғаушы реакция типі пайда болады, ол өсімдіктің туа пайда юолған өсімдіктің иммунитеті. Вакңцинаның әсері арнаулы: вакцинамен өңделген өсімдік бір ғана патогенннен дайындалған, тек осы патогенге ғана қарсы тұра алады. Бірақ кейбір жағдайды бір өсімдіктің тканіне бір патогенді жібергенде басқа қоздырғыштарға төзімділігі артады.
Вакцинаны негізгі қолдану түрлері: тұқымды өңдеу, гүлденген өсімдікті бүрку, өсімдіктің ішіне иньекция арқала жіберу жолдары.
Төзімділігі: Отырғызылған көшеттердің төзімділігін өсуге арналған жағдайлардың өзгеруіне бағыттуды көтеру, орман шаруашылығына арналған шаралар арқылы жақсартуға болады. Ең бастысы жоғарға сапалы тұқым, дені сау отырғызылатын ағаш материалдары, оларға күтім көрсетіп, уақытында алдын-ала шаралар жасау.
Орман ағаштары ауруларымен күрес жолдары
Барлық орман шаралары төмендегідей топтарға бөлінеді:
1) аурулармен зақымданушыларға бақылау жасау;
2) өсімдік карантині;
3) орманшаруашылығының шаралары;
4) биологиялық әдіс;
5) химиялық әдіс;
6) биофизикалық және механикалық әдістер.
Бір ғана әдісті қолдану барысында толықтай аурудан немесе зақымданудан құтылу мүмкін емес. Бұл тек бірнеше әдісті қолданып, барлық жағдайды қарастырғанда ғана тиімді болады. Әдіс пен қолданатын құрал аурудың түріне байланысты. Кейбір аурулар жаппай таралып, үлкен зиян келтіреді (тұқым сепкенде гомланд ауруы). Қалғандары аз кездеседі немесе соншама керемет зиян келтірмейді (қарағайдың сұр шютте, мыстан кемпірдің сыпыртқысы, кейбір теңбілдер).
Ауа қауіпті жұқпалы аурулармен күресу жолдары, олардың болуын алдын ала болжау, қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларынан сақтау, аурулардың белсенді дамуына жол бермеу. Ауа қауіпті емес, соншама шығын келтірмейтін түрлерін алдын ала шаралар жасау. Бұлармен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.