Ирандағы бабидтер көтерілісі

1. Жаңа кезеннің басындағы Иран.
2. Иран және европалық державалар.
3. Бабидтердің діни ілімі.
4. Амир Низамның реформалары.

Орта ғасырларда Иран Азиядағы ең ірі мемлекеттердің бірі еді. Жаңа кезеңнің басында маңызды сауда жолдарында орналасқан мемлекет Сефевидтер династиясының қол астында болды. Ол кезде Иран ең жоғары даму шегіне жеткен болатын. Бірақ ХҮІІ ғасырдың басында мемлекет құлдырай бастады.
1722 жылы Иран ауған басқыншынығына ұшырады, мемлекеттің жартысынан көп территориясы ауғандардың қол астында болды. Ауғандардың өкілі Мир-Махмұд Иранның шахына айналды. Басқыншыларға қарсы күресті дарынды қолбасшы Надир хан басқарды. 1730 жылы ауғандықтар Ираннан қуылды. 1736 жылы Надир шах болып жарияланды. Ол қалаі-ан державаға Иранмен қоса Ауганстан, Бұхара, Хиуа, Солтүстік Үндістан, Закавказье кірді. 1747 жылы Надир шах өлтірілгеннен кейін бұл мемлекет құлады. Иран бірнеше феодалдық иеліктерге бөлініп кетті.
ХҮІІІғ. соңында – XIXғ. басында Иран әлсіреген және бытыраңқы мемлекетке айналды. Ол кезде Иранда иран тайпалары, әзірбайжандар, күрдтер, арабтар, түркмендер өмір сүрді.
2. XIX ғасырда Иран Англия және Францияның отарлық орбитасына енді. Англия Иранды өзінің тауарларын өткізу рыногы ретінде пайдаланғысы келді. 1800 жылы Үндістандағы ағылшын үкіметі Иранға дипломатиялық миссиясын жіберді. Ол миссия Иранмен саяси және сауда келісімін жасады. Келісім бойынша Иран шахы ағылшын-ауған қақтығысы жағдайында Англияға әскери көмегін көрсетуге және елге француздарды кіргізбеуге міндеттелді. Англия болса Иранды қару-жарақпен қамтамасыз етуді мойнына алды. Ағылшын және үнді көпестері салық төлемей-ақ Иранда саудасын жүргізе алды.
XIX ғасырдың бас кезінде патшалық Ресей мен Иран арасында қақтығыстар болды. 1801 жылы Грузия Ресейге қосылды. Сондай-ақ орыстардың қол астына Дагестан және Әзірбайжан кірді.
Орыс патшалығы Иранда өзінің үстемдігін жүргізгісі келді. Иран болса Грузия мен Әзірбайжаннан айрылғанына көнгісі келмеді. 1804 жылы француз үкіметі шахқа орыстарға қарсы одақты құруды ұсынды, бірақ шах ағылшын көмегіне сеніп бұл ұсынысты қабылдамады.

1. История Ирана. М ,1977 Губер А.А., Ким Г.Ф., Хейфед А.Ы. Новая история стран Азии и Африки. М., 1982
2. Кузнецова Н.А. Иран в первой ноловине XIX века. М., 1983
3. Иванов М.С. Антифеодальные восстания в Иране в середине XIX века. М.,1982
4. Очерки новой историн Ирана. М.,1978