Macromedia Authorware – мультимедиалық оқу құралын жасаудағы визуальды орта
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
1 тарау. Компьютерлік оқытушы құралдарын қолдану және олардың жалпы құру принциптері. 5
1.1. Оқу құралдарына қойылатын талаптар 14
1.2. Оқулықтың тақырыптары мен бөлiмдерi бойынша мазмұнын өңдеу 16
1.5. Дистанциялық оқытуды құру жүйесінің ерекшеліктері 20
2 тарау. Macromedia Authorware 6.0. ортасымен танысу 22
2.1. Authorware .ның негізгі функционалдық қызметтері 21
2.2. Authorwareнің жаңа мүмкіндіктері 24
2.3. Пайдаланушы интерфейстің ұйымдастырылуы
Интерфейстің негізгі элементтері 28
3 тарау. Бірінші қосымшаның жасалуы.
Оқу курсының құрылымының алгоритмі. 28
3.1. Курстың жалпы параметрлерін орнату 33
3.2. Курс сызбасының форматталуы 39
3.3. Курстың негізгі бөлігі 48
3.4. Жаңалық жүйесіне кадрларды қосу 50
3.5. Басты мәзірді даярлау. 52
3.6. Тестілеуді әзірлеу. 54
3.8. Шығу қосымшасын әзірлеу. 56
3.8. Даярланған жобаны публикация (айқындау) жасау. 57
Қорытынды 58
Пайдаланылған әдебиеттер
1 тарау. Компьютерлік оқытушы құралдарын қолдану және олардың жалпы құру принциптері. 5
1.1. Оқу құралдарына қойылатын талаптар 14
1.2. Оқулықтың тақырыптары мен бөлiмдерi бойынша мазмұнын өңдеу 16
1.5. Дистанциялық оқытуды құру жүйесінің ерекшеліктері 20
2 тарау. Macromedia Authorware 6.0. ортасымен танысу 22
2.1. Authorware .ның негізгі функционалдық қызметтері 21
2.2. Authorwareнің жаңа мүмкіндіктері 24
2.3. Пайдаланушы интерфейстің ұйымдастырылуы
Интерфейстің негізгі элементтері 28
3 тарау. Бірінші қосымшаның жасалуы.
Оқу курсының құрылымының алгоритмі. 28
3.1. Курстың жалпы параметрлерін орнату 33
3.2. Курс сызбасының форматталуы 39
3.3. Курстың негізгі бөлігі 48
3.4. Жаңалық жүйесіне кадрларды қосу 50
3.5. Басты мәзірді даярлау. 52
3.6. Тестілеуді әзірлеу. 54
3.8. Шығу қосымшасын әзірлеу. 56
3.8. Даярланған жобаны публикация (айқындау) жасау. 57
Қорытынды 58
Пайдаланылған әдебиеттер
Соңғы уақытта жоғарғы оқу орындарында бiлiм беру үрдiсiне ақпаратты технологияларды енгiзуге, оқу бағдарламаларын және электронды кiтапхналарды құруға, желiлiк құрылымның дамуына, сонымен қатар дистанциялық бiлiм беруге көп көңіл бөлiнуде. Ақпараттандыру үрдiсiнде иiлгiш бiлiм беру ортасын құру, яғни базалық арнайы пәндердi оқыту және бiлiмдi бақылау процесiнiң сапалы өзгерiсi маңызды орын алады. Ғылыми және оқу ақпараттық ресурстарын құру процесiн автоматтандыру және дамыту нәтижесiнде оқыту мүмкiндiгiн кеңейтуге болады. Барлық адамның жоғары бiлiм алуын қамтамасыз ету қажет. Жоғарғы бiлiм алу бiлiмгердiң қабiлетiмен, мүмкiндiгiмен, табандылығымен, күшiмен, табандылығымен анықталуы тиiс.
Осындай жұмыстың тиiмдiлiгiн арттыру университеттiң ауқымды желiге шыға алатын тармақталған желiсiн құрумен байланысты. Дистанциялық оқыту жоғарәы бiлiм алуға деген мүмкiндiктi теңдей таратуға, жеке ерекшелiктерiне сәйкес белгiлi бiр бiлiм деңгейiн алуға кең жол ашады. Дистанциялық бiлiм беру технологиясын енгiзу үшiн әртүрлi пәндер бойынша аудио және видео курстарды құрудың ғылыми әдiстемелiк негiзiн өңдеу, «электронды конференция» технологиясын енгiзу, теледидарлық оқыту бағдарламасына арналған бейне материалдар дайындау, қазiргi кездегi оқыту технологиясын қолдану қажет. Басқаша айтқанда, дистанциялық бiлiм берудегi оқыту процесiн ұйымдастыру және қамтамасыз ету үшiн материалды-техникалық және оқу-әдiстемелiк база қажет. Соның iшiнде ерекше атап өтуге болатын әдiстемелiк кешен – электронды оқулық болып табылады. Олар оқу процесiн даралау мен дифференциалдауға, қатенi тексерудi бақылау мен керi байланысты жзеге асыруға, оқу барысында өзiн-өзi бақылау мен өзiн-өзi түзетудi, әртүрлi жағдайларда тиiмдi шешiм қабылдай бiлу ептiлiгiн қалыптастыруға, ойлаудың белгiлi бiр типiн дамытуға (көрнектi-бейнелi, теориялық), оқуға ынтасын күшейтуге, танымдық iс-әрекетiнiң мәдениетiн қалыптастыруға мүмкiндiк бередi.
Қазіргі уақытта электронды оқулықтар мен оқу қўралдарын жасау мәселесі өзекті болып табылады. Толық өңделген электронды оқулық лекция барысында - демонстрациялау құралы, компьютерлік кластарда өзіндік жұмыстарды орындау үшін - репетитор, компьютер, емтихан алушы алдында – тәжiрибелік жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау ретінде қызмет атқара алады. Дегенмен, электронды оқулық осы функциялардың барлығын орындау үшін оқулықты құрастырушы оқытушының педагогикалық шеберлігі, оқытылатын пәннің ерекшеліктерін ескеретін күрделі әдістемелік құралдар болу қажет.
Осындай жұмыстың тиiмдiлiгiн арттыру университеттiң ауқымды желiге шыға алатын тармақталған желiсiн құрумен байланысты. Дистанциялық оқыту жоғарәы бiлiм алуға деген мүмкiндiктi теңдей таратуға, жеке ерекшелiктерiне сәйкес белгiлi бiр бiлiм деңгейiн алуға кең жол ашады. Дистанциялық бiлiм беру технологиясын енгiзу үшiн әртүрлi пәндер бойынша аудио және видео курстарды құрудың ғылыми әдiстемелiк негiзiн өңдеу, «электронды конференция» технологиясын енгiзу, теледидарлық оқыту бағдарламасына арналған бейне материалдар дайындау, қазiргi кездегi оқыту технологиясын қолдану қажет. Басқаша айтқанда, дистанциялық бiлiм берудегi оқыту процесiн ұйымдастыру және қамтамасыз ету үшiн материалды-техникалық және оқу-әдiстемелiк база қажет. Соның iшiнде ерекше атап өтуге болатын әдiстемелiк кешен – электронды оқулық болып табылады. Олар оқу процесiн даралау мен дифференциалдауға, қатенi тексерудi бақылау мен керi байланысты жзеге асыруға, оқу барысында өзiн-өзi бақылау мен өзiн-өзi түзетудi, әртүрлi жағдайларда тиiмдi шешiм қабылдай бiлу ептiлiгiн қалыптастыруға, ойлаудың белгiлi бiр типiн дамытуға (көрнектi-бейнелi, теориялық), оқуға ынтасын күшейтуге, танымдық iс-әрекетiнiң мәдениетiн қалыптастыруға мүмкiндiк бередi.
Қазіргі уақытта электронды оқулықтар мен оқу қўралдарын жасау мәселесі өзекті болып табылады. Толық өңделген электронды оқулық лекция барысында - демонстрациялау құралы, компьютерлік кластарда өзіндік жұмыстарды орындау үшін - репетитор, компьютер, емтихан алушы алдында – тәжiрибелік жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау ретінде қызмет атқара алады. Дегенмен, электронды оқулық осы функциялардың барлығын орындау үшін оқулықты құрастырушы оқытушының педагогикалық шеберлігі, оқытылатын пәннің ерекшеліктерін ескеретін күрделі әдістемелік құралдар болу қажет.
1. А.К. Гультяев. Macromedia Authorware 6.0. Разработка мультимедийных учебных курсов.
2. Л.В.Бойков Формирование системы управления качеством получаемых знании при дистанционном обучении. //Жаһандану жағдайларындағы дистанциялық бiлiм берудiң жай күйi мен даму стратегиясы: Халықар. ғылыми – практикалық конф. материал. Қарағанды қаласы: ҚРУ баспасы, 2003 ж. 136 б.
3. Г.М.Мутанов. Образование Казахстана в условиях глобализации. // Халықар. ғылыми – практикалық конф. материал. Қарағанды қаласы: ҚРУ баспасы, 2003 ж. 3 б.
4. И.Г.Захарова. Информационные технологии в образовании: Учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений. – М: Издательский центр «Академия», 2003№ - 192 с.
5. Христочевский С.А. «Электронные мультимедийные учебники и энциклопедии», Ж. «Информатика и образование», №2-2002 г.
6. А.В.Шишкин, В.С.Череднеченко Некоторые методические аспекты дистанционного образования. //Открытое и дистанционное образование. Научно – методический журнал №1 2001 г. 18 б.
7. А.Т.Едрисов, М.А.Антонов. Технология компьютерного программированного обучения. //Жаһандану жағдайларындағы дистанциялық бiлiм берудiң жай күйi мен даму стратегиясы. Халықар. ғылыми – практикалық конф. материал. Қарағанды қаласы: ҚРУ баспасы, 2003 ж. 129 б.
2. Л.В.Бойков Формирование системы управления качеством получаемых знании при дистанционном обучении. //Жаһандану жағдайларындағы дистанциялық бiлiм берудiң жай күйi мен даму стратегиясы: Халықар. ғылыми – практикалық конф. материал. Қарағанды қаласы: ҚРУ баспасы, 2003 ж. 136 б.
3. Г.М.Мутанов. Образование Казахстана в условиях глобализации. // Халықар. ғылыми – практикалық конф. материал. Қарағанды қаласы: ҚРУ баспасы, 2003 ж. 3 б.
4. И.Г.Захарова. Информационные технологии в образовании: Учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений. – М: Издательский центр «Академия», 2003№ - 192 с.
5. Христочевский С.А. «Электронные мультимедийные учебники и энциклопедии», Ж. «Информатика и образование», №2-2002 г.
6. А.В.Шишкин, В.С.Череднеченко Некоторые методические аспекты дистанционного образования. //Открытое и дистанционное образование. Научно – методический журнал №1 2001 г. 18 б.
7. А.Т.Едрисов, М.А.Антонов. Технология компьютерного программированного обучения. //Жаһандану жағдайларындағы дистанциялық бiлiм берудiң жай күйi мен даму стратегиясы. Халықар. ғылыми – практикалық конф. материал. Қарағанды қаласы: ҚРУ баспасы, 2003 ж. 129 б.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:
Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті
Физика – математика факультеті
ТҮЛЕКТІК ЖҰМЫС
Тақырыбы: Macromedia Authorware – мультимедиалық оқу құралын
жасаудағы визуальды орта.
Орындаған: Информатика және компьютерлендіру
менеджері 010540 мамандығының 5 – курс,
қазақ бөлімінің студенті
Ғылыми жетекші:аға оқытушы
Қорғауға жіберілді
__ _____________2008ж.
Кафедра меңгерушісі:
________________
Алматы – 2008 ж
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
1 тарау. Компьютерлік оқытушы құралдарын қолдану және олардың5
жалпы құру принциптері.
1.1. Оқу құралдарына қойылатын талаптар 14
1.2. Оқулықтың тақырыптары мен бөлiмдерi бойынша мазмұнын 16
өңдеу
1.5. Дистанциялық оқытуды құру жүйесінің ерекшеліктері 20
2 тарау. Macromedia Authorware 6.0. ортасымен танысу 22
2.1. Authorware –ның негізгі функционалдық қызметтері 21
2.2. Authorwareнің жаңа мүмкіндіктері 24
2.3. Пайдаланушы интерфейстің ұйымдастырылуы 28
Интерфейстің негізгі элементтері
3 тарау. Бірінші қосымшаның жасалуы. 28
Оқу курсының құрылымының алгоритмі.
3.1. Курстың жалпы параметрлерін орнату 33
3.2. Курс сызбасының форматталуы 39
3.3. Курстың негізгі бөлігі 48
3.4. Жаңалық жүйесіне кадрларды қосу 50
3.5. Басты мәзірді даярлау. 52
3.6. Тестілеуді әзірлеу. 54
3.8. Шығу қосымшасын әзірлеу. 56
3.8. Даярланған жобаны публикация (айқындау) жасау. 57
Қорытынды 58
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Соңғы уақытта жоғарғы оқу орындарында бiлiм беру үрдiсiне ақпаратты
технологияларды енгiзуге, оқу бағдарламаларын және электронды кiтапхналарды
құруға, желiлiк құрылымның дамуына, сонымен қатар дистанциялық бiлiм беруге
көп көңіл бөлiнуде. Ақпараттандыру үрдiсiнде иiлгiш бiлiм беру ортасын
құру, яғни базалық арнайы пәндердi оқыту және бiлiмдi бақылау процесiнiң
сапалы өзгерiсi маңызды орын алады. Ғылыми және оқу ақпараттық ресурстарын
құру процесiн автоматтандыру және дамыту нәтижесiнде оқыту мүмкiндiгiн
кеңейтуге болады. Барлық адамның жоғары бiлiм алуын қамтамасыз ету қажет.
Жоғарғы бiлiм алу бiлiмгердiң қабiлетiмен, мүмкiндiгiмен, табандылығымен,
күшiмен, табандылығымен анықталуы тиiс.
Осындай жұмыстың тиiмдiлiгiн арттыру университеттiң ауқымды желiге
шыға алатын тармақталған желiсiн құрумен байланысты. Дистанциялық оқыту
жоғарәы бiлiм алуға деген мүмкiндiктi теңдей таратуға, жеке ерекшелiктерiне
сәйкес белгiлi бiр бiлiм деңгейiн алуға кең жол ашады. Дистанциялық бiлiм
беру технологиясын енгiзу үшiн әртүрлi пәндер бойынша аудио және видео
курстарды құрудың ғылыми әдiстемелiк негiзiн өңдеу, электронды
конференция технологиясын енгiзу, теледидарлық оқыту бағдарламасына
арналған бейне материалдар дайындау, қазiргi кездегi оқыту технологиясын
қолдану қажет. Басқаша айтқанда, дистанциялық бiлiм берудегi оқыту процесiн
ұйымдастыру және қамтамасыз ету үшiн материалды-техникалық және оқу-
әдiстемелiк база қажет. Соның iшiнде ерекше атап өтуге болатын әдiстемелiк
кешен – электронды оқулық болып табылады. Олар оқу процесiн даралау мен
дифференциалдауға, қатенi тексерудi бақылау мен керi байланысты жзеге
асыруға, оқу барысында өзiн-өзi бақылау мен өзiн-өзi түзетудi, әртүрлi
жағдайларда тиiмдi шешiм қабылдай бiлу ептiлiгiн қалыптастыруға, ойлаудың
белгiлi бiр типiн дамытуға (көрнектi-бейнелi, теориялық), оқуға ынтасын
күшейтуге, танымдық iс-әрекетiнiң мәдениетiн қалыптастыруға мүмкiндiк
бередi.
Қазіргі уақытта электронды оқулықтар мен оқу қўралдарын жасау мәселесі
өзекті болып табылады. Толық өңделген электронды оқулық лекция барысында -
демонстрациялау құралы, компьютерлік кластарда өзіндік жұмыстарды орындау
үшін - репетитор, компьютер, емтихан алушы алдында – тәжiрибелік жұмыстарды
орындауға арналған әдістемелік нұсқау ретінде қызмет атқара алады.
Дегенмен, электронды оқулық осы функциялардың барлығын орындау үшін
оқулықты құрастырушы оқытушының педагогикалық шеберлігі, оқытылатын пәннің
ерекшеліктерін ескеретін күрделі әдістемелік құралдар болу қажет.
Кері байланысты ұйымдастыру - оқу процесінің дидактикалық циклінің ең
маңызды бөлігінің бірі болып табылады. Электронды оқулықтар әрбір
пайдаланушыларға білім алудың немесе дағды мен біліктілікті қалыптастырудың
жеке траекториясын таңдау, құру мен жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Дегенмен, толықтай өз бетiнше білім алу – оқушылардың әртүрлі психологиялық
ерекшеліктеріне байланысты әрқашан тиімді болып табылмайды.
Электронды оқулықтың оқу процесiнде алатын орны оны жасаудың
әдiснамасын өңдеу қажеттiлiгi мен толық дамымағандығы арасында қарама-
қайшылық тудырады, соның нәтижесiнде зерттеу мәселесi айқындала түседi.
Maсromedia Authorware – (оқу курстарында) интерактивті мультимедиялық
программаларды үйретуде пайдаланылатын жұмыстардың көзге көрінетін
ортасы болып табылады. Authorware пакеті материалдарды сан түрлі формада:
мәтін, сурет, бейне және дыбыс түрінде бере отырып пайдалануды да қоса
қамтиды. Authorwareнің құрамына кіретін құралдар қазіргі заманғы талаптар
тұрғысынан алғандағы мүмкіндік береді.
Authorware пакеті материал ұсынудың түрлі формаларын: мәтін, сурет,
бейне және дыбыстық сүйемелдеуді пайдалануды есепке алған компактылы
мультимедиялық қосымшалар жасауға арналған. Әрине, бұл аспапты Power
Point көмегімен әдеттегідей электрондық презентациялар, ұқсас тақырыптар
даярлау үшін де пайдалана аламыз. Алайда, Authorware ең алдымен,
электрондық оқыту жүйесіне бағытталған. Осыған байланысты, презентация
даярлауға арналған пакеттердің мүмкіндігіне қарағанда, мұның мүмкіндіктері
анағұрлым кеңірек. Бұған қоса, мұнымен жұмыс істейтін пайдаланушы осы
сияқты оқыту жүйесімен жұмыс істей отырып, Authorware туралы толық білім
меңгере алады. Authorware пакеті арқылы оқыту курсын Интернет желісі
арқылы айқындауға да болады.
1 ТАРАУ. КОМПЬЮТЕРЛІК ОҚЫТУШЫ ҚҰРАЛДАРЫН ҚОЛДАНУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖАЛПЫ
ҚҰРУ ПРИНЦИПТЕРІ.
Дистанциялық білім беру (ДББ), бұл – ол арнайы ақпараттандырылған білім
беру ортасының көмегімен, еліміздегі және шет ел халқының әртүрлі
әлеуметтік топтарына ұсынылатын, белгілі бір арақашықтықта оқу
мәліметтерін алмасудың құралдарына (спутник теледидары, радио, компьютерлік
байланыс, т.б.) негізделетін, білім беру қызметтерінің кешені. Дистанциялық
білім берудің ақпараттық – пайдаланушылардың білім алу қажеттіліктерін
қанағанттандыруға бейімделген, білім беру жүйесі, мәліметтерді берудің,
ақпарат қорларының, арақатынастар протоколы, аппараттық-программалық
жүйелік - ұйымдастыру құралдарының арақатынастарынан тұрады. ДББ – адамның
білім және ақпаратты қатынас құру құқығын қамтамасыз етуге бағытталған,
білім алудың үздіксіз әдісіне жатады.
Немесе, ДБ алу деп, білім беруші мен білім алушы уақыт пен немесе
кеңістікте бір – бірнен алшақ болатын кездегі, білім берудің кез - келген
түрін айтуға болады. Бұл анықтамамен келісетін болсақ, онда “ескі салттағы”
сырттай білім беру түрі, ДББ-дің “арғы атасы” болып табылады, бірақ сырттай
білім беру жүйесі жеке бастық әрекетті қарастырмаған болатын. Сонымен,
қазіргі заман компьютерлері бізге осы уақытқа дейін белгілі болған,
ақпаратты жеткізудің барлық түрін үлкен тиімділікпен, ұдайы қосу
мүмкіндігін тудырады, сонымен қатар, біз маңызды деп табатын, тек қана
солар білім алудағы бағдарлану алгоритмдерін іске асыра алады және
оқытушыны оқу материалын меңгеру кезінде объективті және оперативті қері
байланыспен қамтамасыз етеді, бұл әдеттегі сырттай білімнен қазіргі кездегі
түсініктегі ДБ ұстанымды ерекшелігі, “қағаз бен қаламды” – компьютер және
“көгершін поштасын” - Интернет алмастыратынында ғана емес болып табылады.
Мультимедиялық компьютер – бұл, тек қана интеграциялық ақпарат тасуыш қана
емес, сонымен қатар, ол – “fase to fase” (бетпе - бет) моделін сәйкес және
айқын сипататтайтын құрал болып табылады. Сонымен қатар, тек қана
компьютерлерде гипермедиялық сілтемелерге негізделген, ақпараттық
анықтамалық жүйелер іске асырыла алады, ол да оқытуды жеке басқа
бейімдеудің негізгі құрамы болып табылады.
Әдетте, электрондық оқулық оқытушылық, бақылаулық, модельдеуші, және
ПЭЕМ-нің магнитті тасушы беттерінде (қатты немесе иілгіш дискілерде)
орналастырылған, басқа бағдарламалардан тұратын кешен, онда оқу пәнінің
негізгі ғылыми мазмұны сипатталған. ЭО жиі жай оқулық қосымшаланады, ал бұл
келесі жағдайларда, әсіресе тиімді болып табылады:
- кері байланысты өте тез болуын қамтамасыз етеді;
- жай оқулықта табу қиындыққа соғатын, керекті ақпаратты тез табуға
көмектеседі (сонымен қатар, контексті іздеу);
гипермәтіндік түсіндірмелерге бірнеше қайтара соғуда уақытты өте
үнемдейді;
- қысқа мәтіндермен бірге – көрсетеді, әңгімелейді, модельдейді және
т.б. (дәл осында мултьимедиялық технологиялардың мүмкіншіліктері мен
ерекшеліктері айқын көрінеді), белгілі бір жеке бастың жылдамдық
ерекшеліктеріне байланысты, анықталған бөлім бойынша тез арада, білімін
тексеруге мүкіндік береді.
Электронды оқулықтарды жасау құралдарын келесі топтарға жатқызуға
болады: мысалы, тағайындалатын және іске асырылатын функциялар, техникалық
жасақтауларға қойылатын талаптар, қолдану ерекшеліктер сияқты,
көрсеткіштерден тұратын кешенді критерийлерді қолдану. Аталған
критерийлерге сәйкес, келесі жіктеу болуы мүмкін:
- әдеттегі алгоритмдік тілдер;
- жалпы тағайындауға арналған құралдар;
- мультимедия заттары;
- гипермәтіндік және гипермедиялық құралдар.
Қазіргі таңда автоматтандырылған оқыту жүйелерін, соның ішінде
электронды оқулық жасаудың көптеген түрлері қарастырылған. Оларды құру
әдістері де алуан түрлі. Оқу материалдарын ұсыну түрлері бойынша оларды
негізінен 3 түрге бөледі (1-сурет).
1-сурет. Электронды оқулық жасау әдiстерi.
Суретте электронды оқулық жасаудың жай (қарапайым), мультимедиялық,
гипермәтіндік әдiстерi ажыратылып көрсетiлген.
Материалды ұсынудың кәдімгі құжат түрінде көрсетілуі, яғни, қарапайым
түрдегі электронды оқулық дайындау – ол сызықтық түрде жалғаса қолданылатын
мәтіндік жүйе. Бұл электронды оқулық түрі бойынша аздаған материалдық
тақырыпқа және бетке бөлінген, мазмұнды, суреттермен текстік материалдар
көлемінде берілуі мүмкін. Бұл электронды оқулықпен жұмыс жасау принципі
бойынша оқылатын тақырыппен танысу алдын ала белгіленген, өзгертуге
болмайтын заңдылықпен жүзеге асады. Бұл кезде жүйе бірінен-соң бірі
орындалады және оқытудың ең басынан бастап қолдануды ұсынады. Бұл оқулық
түрі бойынша білімді бағалауда тестік жүйе құрылмайды. Мұнда тек өтілген
тақырыпқа және оқылып біткен материалдарға ғана баға беру процесі жүреді.
Мультимедиялық электронды оқулық - ол оқу материалдарын
демонстрацияланған гармоникалық түрде таратады. Онда пәндегі теориялық
тақырыптар кеңінен беріліп түсіндіріледі. Теориялық материалдарды
графикалық иллюстрация түріндегі әртүрлі суреттер, сұлба –тәсілдер арқылы
толықтырып отырса, онда теориялық білімді оқып, көзбен көріп, түйсініп, оны
мида бекіту үрдістері бір уақытта өтіп отырады да материалды қорыту үрдісі
ұтымды болады. Мұнда практикум компьютерлік имитаторда құрылады. Ал білімді
бағалау тестік жүйе бойынша, ал толықтырушы материалдар интерактивті
компьютерлік типте жүзеге асады. Мультимедиялық оқулық - оқушылардың
қызығушылығын арттырып, зейін қойып көрумен қатар , түсінбей қалған
сәттерін қайталап көруге, тыңдауға және алған мағлұматты нақтылауға
мүмкіндік береді және білім алу кезіндегі олардың белсенділігі арта
бастайды. Оқушылардың өздері де алынған ақпаратты көшіріп алып (дискетке,
бейне таспаға) онымен өз ыңғайына қарай жұмыс істей алады. Мұғалімдер үшін
– мультимедиялық электронды оқулық бұл күнбе –күн дамытылып отыратын ашық
түрдегі әдістемелік жүйе. Оны әрбір оқытушы өз педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады.
Бірақ мультимедиялық оқулықтардың бір кемшілігі – олар жоғарғы дәрежелі
ақпараттық қолдауды қажет етеді, компьютер жадысынан көп мөлшерде орын
алады.
Оқыту жүйесінің типтері бойынша электронды оқулық жасаудың үшінші
түрі – гипермәтіндік электронды оқыту жүйесі болып табылады. Гипермәтін -
бұл ақпаратны басқарудың өзге тәсілдермен байланысқан түрі (мысалы, СУБД)
пайдаланушы қызметі жұмыс істеуде көптеген керекті ақпараттардан іздеуден
тұрады. Мұнда керекті пән не қажетті құжаттар мағынасы бойынша бір бірімен
байланысады және гипермәтін мазмұнымен танысу информационды фрагмент арқылы
жүзеге асады. Ақпарат пен танысуда алдын-ала көрсетілген мазмұндама бойынша
жүзеге асады. Мазмұн бойынша көрсетілген тақырып арқылы өзіңізге керекті
мәліметтерді қуалау әдісі арқылы ала аласыз. Гипермәтіндердің бір-бірімен
байланысуы тақырыптық ұқсастыққа байланысты болады.
Гипермәтіндік құжаттарды құрудың көптеген тәсілдері құрылған, ал жалпы
өте тиімді болып саналатын екі түрлі тәсілі қарастырылған.
Бірінші тәсіл бойынша, берілгендер негізін Windows жүйесінің көмегімен,
анықтамалық түрде құру. Бұл тәсілдің жақсы жақтары яғни плюстері бар. Ең
бастысы – ол реализацияланған, новигацияланған жүйе. Оның қызметі: өзімізге
керекті мәлімет не ақпарат автоматты түрде глоссариі құрылған кілттік
сөзбен іздеу және документті баспаға жіберу мүмкіндігі бар. Анықтамалық
жүйе файлы форматталған мәтін профикасымен, анимациясымен құрылуы мүмкін.
Бірақ мұндай файлдарды құру арнайы компиляциялау процесінің көмегімен
құрылатын мүмкіндікті қалайды. Мұнда файлдар компиляторсыз жұмыс жасай
алмайды. Анықтамалық файлдар – программалық элементтерді ұстамайды,
анықтамалық жүйе ішкі қандай да бір тілдің көмегімен құрылуын қамтымайды.
Есесіне локальды компьютердің қатты дискісінде орналасқан пайдаланылатын
файлдарды жүктей аламыз. Сонымен қатар текстік материалдарды және оқыту
программаларын бөлуге болады.
Негізгі кемшілігі – Windows анықтамалық жүйесін қолданудағы
модификацияның мүмкін болмауынан интерфейсті өзгертуге болмайды. Оқулықты
көру терезесі операциондық жүйелер объектісінде құрылған және өзгертулерді
новигациялық механизм арқылы беру қамтылмаған.
Екінші тәсіл бойынша толық түрдегі гипермәтіндік құжаттарды құру – HTML
тілінің негізінде. Бірақ бұл тәсіл өте қиын және гипермәтіндік құжатты
құрудың ескіше тәсілі. Сондықтан, электронды оқулық құру түрлі тәсілдермен
іске асырылуы керек және әлі де болса дамыта түсу мүмкіндігі бар [24].
Электронды оқулықтарды құрастыру технологиясы оқыту процесінің
заңдылықтарына негізделіп жасылып, бір –бірімен тығыз байланыстағы негізгі
төрт бөліктен тұрады . Олар:
1. Мотивациялы –мақсаттық;
2. Мазмұндық;
3. Операциялық;
4. Нәтижелік бақылау компоненттері;
Электронды оқулықтардың мотивациялы – мақсаттық компоненттері
модульдерді (микромодульдерді) құрастырудан тұрады. Модуль дегеніміз –
жергілікті, жүйелік және функциональдық білім жиындары. Ол оқушының өз
танымдық әрекетін ұйымдастыратын түйіні болып саналады.
Электронды оқулықтардың мазмұндық компоненті гипермәтін арқылы жүзеге
асырылады. Гипермәтін – терминдерден, ұғымдардан, әртүрлі консепциялардан,
кестелерден, графиктерден және диаграммалардан тұратын мәліметтер базасы
ретінде берілетін ақпараттық оқыту ортасы. Мәтіндерді қазақ, орыс, ал
кейбірін ағылшын тіліндегі дыбыстар арқылы айтуға болады. Гипермәтін бейне
материалдарымен толтырылады. Гипермәтін нақты құрылымдардан тұрады да, бір-
бірімен тығыз байланысқан ықшам логикалық жүйе болып табылады ;
Электронды оқулықтардың операциялық компоненті интерактивті формада
берілген тапсырмаларды орындау арқылы іске асады.
Электронды оқулықтардың нәтижелік бақылау компоненті тест алу
жолдарымен жүргізіледі. Электронды оқулықта тестердің екі түрі беріледі:
бір дұрыс жауабы немесе бірнеше дұрыс жауабы бар. Тест соңында оқушы өзі
қателескен сұрақтарды тексеріп, көре алады. Әрбір тестен соң сұрақтардың
реттік орны ауыстырылып отырады.
Электронды оқулықтарды дайындаудың бір жүйеге келтірілген заңдылығы
бар. Осыған байланысты электронды оқулықтарды дайындауда мынадай
дидактикалық шарттарды ескеру керек:
- Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электронды оқулықтың сол
пәннің типтік бағдарламасына сәйкес болуын;
- Электронды оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен тақырыптарға
қатысты лекция конспектісін қамтитын негізгі; зертханалық және
практикалық тапсырмаларды орындауға арналған қосымша; материалға
байланысты анықтама, библиографиядан тұратын көмекші; аралық және
қорытынды бақылау сұрақтарынан тұратын тест; материалды дайындауда
пайдаланылған әдебиеттер тізімі бөлімдерін қамтуын;
- Электронды оқулықтың кәдімгі оқулықтар мазмұнын қайталамауын, яғни
берілетін тақырыпқа қатысты ақпараттың нақты әрі қысқа берілуін ескеру
керек;
- Белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық
болмауы тиіс. Егер мәтін көлемі бірнеше экрандық бетті қамтитын болса,
онда экранда пайда болатын оң жақ тік жақ, төменгі көлденең жылжыту
сызықтарын электронды оқулықты пайдаланушының көп пайдалануына тура
келеді. Мұның өзі пайдаланушының материалға қатысты ойын бөледі және
мәтінді жоғары –төмен оңға –солға жылжыта беру пайдаланушының
шыдамдылығына да әсер етеді.
- Бір қатардағы мәтін 62 – 65 таңбадан аспауы тиіс. Себебі, материалды
баспаға шығару қажет болса, ол А4 көлемді параққа дұрыс түсетіндей
болуы керек.
- Оқулықты шектен тыс иллюстрациялық, анимациялық тұрғыдан көркемдеу
пайдаланушыға кері әсерін тигізуі мүмкін, бірақ кейбір пәндерге, атап
айтқанда, физика, химия, биология сияқты пәндерге қатысты процестерді
анимациялап көрсету, тіпті, кинофильмдер мен диафильмдер үзінділерін
MPEG, AVI типті файлдар ретінде сақтап, оларды гипермәтінді формат
арқылы электронды оқулыққа кірістіру оқулықтың көркемдік, әдістемелік
деңгейін арттырады.
Оқыту дидактикасының заңдылықтары бойынша электронды оқулық жасауда
мәтiнмен жұмыс жасауда, яғни берілетін тақырып не мәліметтерді қолдануда,
оны электронды оқулық жасауға даярлауда мына заңдылықтарды қолдану керек:
- Оқу курсындағы кілттік тақырыптардың гипермәтін түріндегі көрінуі
структуралық элементпен, иллюстрациямен , аудио-видео комментаримен не
видеоиллюстрациямен болуы керек;
- таңдалған пәндегі немесе курстағы мәліметтер структураланған болуы тиіс
және аяқталатын фрагмент және жаңа түсінік санымен шекутелінетін болуы
тиіс (дәстүрлі оқулықтағы барлық талап-тілектер автоматты электронды
оқулықтар үшін де шешуші бағыт болып саналады);
- Оқулықтың негізгі фрагменті (негізгі тақырып) мәтін түрінде және
шығатын (оқылатын) материал иллюстрациямен, аудио не авторлық (не
лекторлық) видео жазба түрінде болуы тиіс. Бұл элементті тірі
лекциялар деп атауға да болады. Өйткені мұнда түсіндірілетін материал
кілттік түсініктемелермен берілетін видео-лекция. Мұнда маман лектор
оқылатын пәннің жай (дәстүрлі) оқулықта түсінуге күрделі тиетін
акценттік ойларын бөлектеп түсіндіреді. Тірі лекцияларда міндетті
түрде жылжымалы сызықтар болуы керек. Өйткені лекцияны қайталау,
қосылған жерден бастау, кез келген орыннан қайталау жылжымалы
сызықтарды керек етеді.
- Мәтіндік ақпараттармен біршама бөлігін тірі лекциялар түрінде жасау
автоматты электронды оқулықтағы кез-келген мәтін фрагментін баспадан
шығару мүмкіндігін қамтуы керек. Бұл қазіргі күннің талабы. Өйткені
арнайы курстарда берілетін лекциялар баспалық түрде шығаруды қажет
етеді. Адаптация механизмі бойынша пайдаланылатын шрифт өлшемі
пайдаланушы сұранысы бойынша құрылуы тиіс. Қандай жағдайда да монитор
экранында шрифт өлшемі 12-ден кіші болмауы керек.
- Иллюстрациялар, күрделі модельдерді көрсететін сызбалар (карталар,
сызбалар, пландар, схемалар, өндіріс өрнының чертеждері т. б.) не
құрылғы түрдегі иллюстрациялар тез арада пайда болатын көмекші құрал
ретінде, жеке элемент иллюстрациясымен пайда болып жоғалып тұратын
синхронды курсордың қозғалысымен пайда болатын түрде құрылуы керек.
Гипермедиялық графикті қолдануда мәтінде пайда болған көмекшілер арқылы
(асты сызылған текст) толық экрандық көлемдегі иллюстрацияларды қолдану
керек. Мәтіндерде гипермедиялық ауысу күрделі иллюстрация элементтеріне
байланысты.
- Электронды оқулықта көпжақты интерфейсті ұсынады. Мұнда әр терезеде
ақпараттық байланыс болады (мысалы, ғимарат планында таңдалған бөлме
көрсетіледі, ал негізгі терезе -таңдалған бөлменің өзі не оның
панорамасы, ал келесіде –керекті цифрлық ақпараттар және т.б.)
- Мәтіндік бөлім көпсанды, тоғыспалы, түйінді гипермәтіндермен (сілтеме)
байланысып тұруы керек. Себебі керекті ақпаратты іздеу көп уақыт алмауы
тиіс. Сонымен қатар іздеу және индекстеу де қамтылуы керек.
Перспективалы элементтермен байланысқан пайымды анықтамалық- сөздік
пәндік облыстар бойынша құрылған болуы тиіс.
- Толықтырғыш ақпараттар не анимацияланған клиптер мәтiндiк шығармада
түсінуге қиын бөлімдерге қойылуы тиіс.
- Аудио ақпарат оқытуда оқу алдында өзгертілмейтін музыкалық аспаптың
даусымен, құстарды және олардың тамылжыта ән салғанын үнін айырумен,
жүрек қағысымен ауруды айыруды, шет тілдерін үйрену т. б. нұсқаларын
қоюға болады. Көп жағдайларда мұндай бөлімдер оқулықтың мазмұнды
бөлімінде қарастырылады. Электронды оқулықтардың новигациясының дұрыс
көрсетілуі үшін дыбыстық сигналдарды қосу пайдалы және т. б. Сонымен
қатар ақпараттарды есте сақтауға көмектесетін қатты емес фондық
музыкаларды пайдалану мүмкін.
- Барлық автоматты электронды оқулықтарда таңдалған мәтіннің көшірмесін
алу мүмкіндігі, блокнотта редакциялау және баспаға шығару осы
оқулықтардың арқасында жүзеге асуы тиіс. Өйткені автоматты электронды
оқулықтар көмегімен курстық жұмыстар және рефераттар дайындау
мүмкіндігі бар.
- Автоматты электронды оқулықтар баспаның толық аналогы болмауы керек, ол
қарапайым (дәстүрлі) оқулықпен салыстырғанда принципті түрде өзін
компьютерлік және педагогикалық технологиялар біріктірілген жоғарғы
сапаға ие болуы керек. Кері жағдайда автоматты электронды оқулықтар
дәстүрлі оқулықтардан сапасы жағынан да, пайдалану жағынан да төмен
болып қалады.
Сонымен қазіргі таңда электронды оқулық жасаудың заман талабына
сай құрылған нұсқалары білім алудағы автоматтандыруды, оқушы мен мұғалім
арасындағы байланысты одан әрі сапалы түрде дамытуды, оқушының өзіндік
ізденуіне көп көңіл бөлуді, өзін - өзі тексеруді қалыптастырады.
1.1. Оқу құралдарына қойылатын талаптар
Электронды оқулықты құру технологиясы көп еңбектi талап етедi және 2-
суретте көрсетiлген кезеңдерден тұрады.
Электронды оқулық жасауда бастапқы нүкте – дидактикалық мақсат
пен мiндеттер болып табылады.
Оқыту мақсатына байланысты электронды оқулық келесi типтi болуы
мүмкiн:
- пән – бағытталған электронды оқулық;
- нақты сыныптағы жалпы бiлiм беретiн циклдық жеке пәндердi оқытуға
арналған;
- жалпы бiлiм беретiн циклдық пәндердiң жеке бөлiмдерiн оқытуға арналған
пән-бағытталған электронды оқулық;
- анықтамалық оқу материалы бар пән-бағытталған электронды
жаттықтырушылар;
- мүмкiндiктi дамытуға арналған электронды автоматтандырылған жүйе.
Құрылым бұл жалпы түсiнiкте (structure латын сөзi, тұрғызу,
орналастыру, тәртiп дегендi бiлдiредi) объекттiң бүтiндiгiн қалыптастыратын
берiк байланыстар жиынтығы. Осы анықтамаға сүйене отырып, электронды
оқулықты өңдеу барысында алдымен оның құрылымын жасап, оқу материалын беру
тәртiбiн, бөлiм бойынша жаңа түр жасап алу, болашақ оқулықтың iргесi
қаланатын орынды таңдап алу қажет.
1.2. Оқулықтың тақырыптары мен бөлiмдерi бойынша мазмұнын өңдеу
Электронды оқулықтың мазмұны туралы түсiнiк бiлiм беру мазмұнының бiр
бөлiгi болып табылады. Бiлiм беру мазмұны оқушылардың ойлау қабiлетiн
дамытуға мүмкiндiк беретiн бiлiм, бiлiктiлiк, дағды жүйесiн қамтиды.
Электронды оқулықтың мазмұнын тәжiрибелi пән педагогы, жаңашыл –
педагог өңдеуi мүмкiн.
Жеке тақырыптардың мазмұнын өңдеу кезiнде оқу материалын:
- қабылдау қиындығы дәрежесiне;
- ұсыну қиындығы дәрежесiне қарай бөлiп алу керек.
Осы жұмыстың барысында:
- оқу материалының негiзгi ядросын белгiлеп алу;
- оқу материалын оқытуды негiзгi емес моменттердi белгiлеп алу;
- оқу курсының басқа тақырыптармен байланысын белгiлеп алу;
- әр тақырып бойынша көп деңгейлi, бiрнеше нұсқалы тапсырмалар таңдап
алу;
- түсiнiктерге, оқиғаларға және т.б. иллюстрация, график, демонстрация,
анимация және бейнефрагменттер таңдап алу қажет.
1.3. Электронды оқулықтың әр бөлiгiнiң сценарийiн құру.
Педагогикалық практикадағы таным қызығушылығы оқушылардың таным
шығармашылығын; мұғалiмнiң оқу процесiн қызықты ету, оқушылардың назарын
еркiн аудару, олардың ойлау қабiлетiн дамыту аспектiлерiн ерекшелеуге
мүмкiндiк беретiн тиiмдi құрал ретiнде қарастырылады .
Электронды оқулықтың сценарийi – бұл әртүрлi деңгейдегi және
қызметтегi программа құрылымы шеңберiнде оқу курсының мазмұнын және оның
процестiк бөлiмiн кадр бойынша бөлу.
Процестiк бөлiм мазмұнды ашу және демонстрациялау үшiн монитор
экранында көрсетiлетiн материалды қамтиды.
Әр түрлi деңгейдегi программалық құрылым – бұл мультимедиалық
технологияның гипермәтiн, анимация, дыбыс, графика және т.б. компоненттерi.
Бұл құрылымды пайдалану белгiлi бiр мақсатқа: көру және сезiмдiк жадыны
белсендендiруге, таным қызығушылығын арттыруға және оқушының ынтасын
арттыруға бағытталған сипаттамаға ие.
1.4. Электронды оқулықтың тестiлеу жүйесi
Қазiргi кезде тестiлеу бiлiм алу процесiнде алынған бiлiмдi
бағалаудың кең таралған әдiсi болып табылады. Тестiлеу әдiстемесi әртүрлi
болып келедi. Бастапқы кезде бұл процестiң көп бөлiгi қолмен атқарылса,
бiлiм беру мекемелерiнде есептеу техникасының пайда болуына байланысты
компьютерлiк тестiлеу бой көтердi. Тесттi компьютерлiк программа түрiнде
пайдалану жауапты автоматты түрде тиiмдi ұйымдастырумен қатар, жауап
нәтижелерiн тiркеуге мүмкiндiк бередi. Сұраққа жауап мәлiметтер қорында
сақталып, ары қарай талдау объектiсi болып табылады.
Тесттiк жүйелер оқу процесiндегi аралық және қорытынды бақылау
кезiнде қолданылады. Соңғы жылдары мектеп бiтiру емтихандарын тест
жүйесiмен алмастыру бой көрсетуде.
Қорытынды тест бiлiмгердiң бiлiмi мен iскерлiгiнiң мемлекеттiк
стандартқа сай келуiн тексеруi керек. Бұл бiлiмнiң қай оқытушы және қандай
оқыту әдiстемелiк құралдар көмегiмен алынғаны туралы сұрақ ешкiмдi
қызықтырмайды. Бiлiм алудың соңғы нәтижесi ғана маңызды.
Аралық бақылау басқаша маңызға ие. Тесттiң сертификациялық қызметi,
бiлiм алуға орын бере отырып, екiншi орынға түседi. Қорытынды тесттен
айырмашылығы, аралық тест материалды қаншалықты деңгейде меңгергенiң
тексередi, бiлiмдегi кемшiлiктердi көрсетiп оларды жоюға көмектеседi.
Электронды оқулықта аралық бақылауға көп көңiл бөлiнедi. Өйткенi
бiлiмдi өзi бақылау маңызды болып табылады. Электронды оқулықта жабық
формадағы тестердiң арасынан келесi тесттер пайдаланылады:
- Альтернативтi (баламалы) тесттер (“Иәжоқ” жауаптары қарастырылады);
- Бiрнеше таңдауы бар тесттер (ұсынылған жауаптар iшiнен бiеруiн немесе
бiрнешеуiн таңдау).
- Қиылысу таңдауы бар тесттер (берiлген екi жиын iшiнен тұратын таңдау).
- Дұрыс тiзбектелген тесттер (ұсынылған объекттердiң тәртiппен орналасуын
анықтау);
Ашық формалы тест ретiнде қою тестi (жiберiлген сөздi немесе сөйлем
жолдарын жазу) пайдаланылады.
Тесттiк тапсырмалар электронды оқулықтың ажырамас бiр бөлiгi болып
табылады. Ол теориялық материалда мысал ретiнде кездеседi, немесе әрбiр
күрделi бөлiмдi аяқтап тұрады. Компьютерлiк программа жауаптан кейiн бiрден
немесе соңынан қате жауаптарды көрсетедi. Бiлiм алушы тестке қайта кiру
арқылы жауапты түзетуге мүмкiндiк алады. Ол үшiн электронды оқулық
материалына қайта оралып, жiберiлген (немесе меңгерiлмеген) мәлiметтердi
тауып, қайта тестiлеуге мүмкiндiк алады. Бұл әрекеттердi электронды
оқулықтың қажеттi материалдарды жеңiл және жылдам табуға мүмкiндiк беретiн
гипертекстiк негiзi жеңiлдетедi.
Қайта тестiлеу бiлiмгерлерге өткен материалды бекiтуге және ой
елегiнен өткiзуге мүмкiндiк бередi.
1.5. Дистанциялық оқытуды құру жүйесінің ерекшеліктері
Дистанциялық оқыту - бiлiм беру жүйесiндегi жаңа саты; оқытудың жаңа
әдiстемесi мен әдiстерi бойынша қашықтықтан оқытудың жаңа мүмкiндiгi, жаңа
құралдармен оқу материалдарын жеткiзу, оқытудың жаңа принциптерiн қолдану,
оқу процесiн жаңаша жоспарлау және ұйымдастыру.
Дистанциялық оқыту – бұл бiлiм беру мекемесi қабырғасынан тыс өз
бетiнше оқу және бiлiмдегi жоғарғы технологиялар. Дистанциялық оқыту
жоғарғы ақпараттық технологиялардың арқасында өмiрмен қауышты десек артық
айтпаймыз.
ДББ-дiң екi жүйесi бар:
- асинхронды оқыту бiлiмгерлердiң бiр уақытта бiр жерде болуын қажет
етпейдi. Бiлiмгер оқу жоспарына сәйкес келетiн пәндi, оқу мерзiмiн өзi
таңдап алады. Асинхронды жеткiзудiң формасы - электронды почта, аудио
және бейне касетаға жазылған курстар және WWW курстары.
- синхронды оқыту барлық бiлiмгерлер мен оқытушының қатысуын талап
етедi, жеткiзудiң бұл жүйесiнiң артықшылығы - өзара қарым-қатынасты
қалыптастырады. Синхронды тарату формалары интерактивтi телекөрiнiстi,
аудио графиктi, компьютерлiк конференцияны қамтиды. [11, 12].
Дәстүрлi жүйелерге қарағанда ДББ: әр адамға арналған жеке оқу
траекториясын құруға, одан арнайы құрылған ақпараттық технологияларға
қатынасу арқылы өтуге; ыңғайлы және тиiмдi режимде бiлiм беру қызметiне
деген қажеттiлiгiн қанағаттандыруға мүмкiндiк бередi [4].
ДББ бiлiмгерлерге белгiлi бiр жауапкершiлiк жүктейдi. Бұл оқытуда
бiлiмдi меңгеру студенттiң өзiне тәуелдi. Оқытудың бұл түрi бiлiмгердiң
оқуға деген ынтасын, курстастары мен оқытушылардың ескертуiнсiз-ақ өз
бетiнше дайындалуды, оқытылып жатқан пән бойынша тапсырмаларды уақтылы
орындауды талап етедi. Егер бiлiмгер оқу процесiне осылайша саналы түрде
қарайтын болса, онда ДББ-дiң келесi сипаттары ерекшеленедi [12, 13]:
- иiлгiш жүйе, орта өзгерiсiне жылдам бейiмделедi. ДББ жүйесiнде
оқитындар көбiнесе лекция, семинар түрiндегi сабақтарға қатыспайды,
өзiне ыңғайлы жерде, ыңғайлы уақытта және ыңғайлы ырғақпен жұмыс
iстейдi. Әркiм пәндi меңгеруге және таңдалған курс бойынша сынақтан
өтуге қанша қажет болса, сонша оқиды;
- оқудың экстремальды жағдайларына жақсы бейiмделген;
- жұмыс iстейтiн бiлiмгерлерге өз уақытын тиiмдi пайдалануға мүмкiндiк
бередi;
- оқу жүктемесi семестр соңына дейiн тең бөлiнедi;
- ДББ бағдарламасына модульдiк принцип енгiзiлген. Әрбiр жеке курс
қандай да бiр пән аймағы бойынша толық түсiнiк бередi. Бұл тәуелсiз
курс – модульдер жиынтығынан жеке және топтық қажеттiлiкке жауап
беретiн оқу программасын қалыптастыруға мүмкiндiк бередi;
- экономикалық тиiмдiлiгi: әлемдiк бiлiм беру жүйесiнiң орта бағасы ДББ
дәстүрлi оқыту жүйесiне қарағанда арзандау болатынын көрсеттi. Отандық
мемлекеттiк емес ДББ орталықтары тәжiрибесi олардағы маманды
дайындауға кеткен шығын күндiзгi форма бойынша маман дайындауға кеткен
шығынның 60%-iн құрайтындығын көрсеттi.
- оқытушының жаңа ролi: оған таным процесiн үйлестiру, сабақ берiп
жүрген курсына түзету енгiзу, оқу жоспарын құруда кеңес беру, оқу
жобасын басқару сияқты функциялар жүктеледi;
- бiлiм беру сапасын арнайы бақылау: бақылау формасы ретiнде
дистанциялық ұйымдасқан емтихандар, әңгiмелесу, тәжiрибелiк, курстық
және жобалық жұмыстар, компьютерлiк тестiлеу жүйелерi пайдаланылады.
- арнайы техникалар мен оқу құралдарын пайдалану: ДО технологиясы – бұл
өз бетiнше, бiрақ анықталған бiлiм массивiн меңгергендiгi бақыланып
отыру процесiнде адаммен өзара әрекеттесу құралдарының, әдiстерiнiң
және формаларының жиынтығы;
- бiлiмгердiң өз бетiнше жұмыс iстеу белсендiлiгiн арттыру.
ДББ жүйесiнде оқушыларға ақпаратты жеткiзу:
- баспа материалдары (әдебиеттер мен тапсырмалардың оқу-әдiстемелiк
комплектi);
- электронды материалдар (компьютерлiк оқыту орталары, мәлiметтер қоры,
бiлiм қоры, электронды оқулықтар);
- аудио және видео өнiмдер;
- теледидарлық бағдарлама арқылы жүргiзiледi.
Сәйкесiнеше, ДББ жүйесiнде оқыту құралы ретiнде:
- оқу-әдiстемелiк комплекттер;
- компьютер, теледидар, телефон, магнитафон;
- бейне магнитофон;
- арнайы мультимедиа техникасы қолданылады.
Студенттерге берiлген ақпаратпен жұмыс iстеу үшiн, олар кiтап
мәтiнiмен, электронды материалдармен жұмыс iстеу, сонымен қатар аудио және
видео өнiмдерден, теледидарлық бағдарламадан, бейне лекциялардан
негiзгiлерiн белгiлеп алу дағдысын, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Физика – математика факультеті
ТҮЛЕКТІК ЖҰМЫС
Тақырыбы: Macromedia Authorware – мультимедиалық оқу құралын
жасаудағы визуальды орта.
Орындаған: Информатика және компьютерлендіру
менеджері 010540 мамандығының 5 – курс,
қазақ бөлімінің студенті
Ғылыми жетекші:аға оқытушы
Қорғауға жіберілді
__ _____________2008ж.
Кафедра меңгерушісі:
________________
Алматы – 2008 ж
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
1 тарау. Компьютерлік оқытушы құралдарын қолдану және олардың5
жалпы құру принциптері.
1.1. Оқу құралдарына қойылатын талаптар 14
1.2. Оқулықтың тақырыптары мен бөлiмдерi бойынша мазмұнын 16
өңдеу
1.5. Дистанциялық оқытуды құру жүйесінің ерекшеліктері 20
2 тарау. Macromedia Authorware 6.0. ортасымен танысу 22
2.1. Authorware –ның негізгі функционалдық қызметтері 21
2.2. Authorwareнің жаңа мүмкіндіктері 24
2.3. Пайдаланушы интерфейстің ұйымдастырылуы 28
Интерфейстің негізгі элементтері
3 тарау. Бірінші қосымшаның жасалуы. 28
Оқу курсының құрылымының алгоритмі.
3.1. Курстың жалпы параметрлерін орнату 33
3.2. Курс сызбасының форматталуы 39
3.3. Курстың негізгі бөлігі 48
3.4. Жаңалық жүйесіне кадрларды қосу 50
3.5. Басты мәзірді даярлау. 52
3.6. Тестілеуді әзірлеу. 54
3.8. Шығу қосымшасын әзірлеу. 56
3.8. Даярланған жобаны публикация (айқындау) жасау. 57
Қорытынды 58
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Соңғы уақытта жоғарғы оқу орындарында бiлiм беру үрдiсiне ақпаратты
технологияларды енгiзуге, оқу бағдарламаларын және электронды кiтапхналарды
құруға, желiлiк құрылымның дамуына, сонымен қатар дистанциялық бiлiм беруге
көп көңіл бөлiнуде. Ақпараттандыру үрдiсiнде иiлгiш бiлiм беру ортасын
құру, яғни базалық арнайы пәндердi оқыту және бiлiмдi бақылау процесiнiң
сапалы өзгерiсi маңызды орын алады. Ғылыми және оқу ақпараттық ресурстарын
құру процесiн автоматтандыру және дамыту нәтижесiнде оқыту мүмкiндiгiн
кеңейтуге болады. Барлық адамның жоғары бiлiм алуын қамтамасыз ету қажет.
Жоғарғы бiлiм алу бiлiмгердiң қабiлетiмен, мүмкiндiгiмен, табандылығымен,
күшiмен, табандылығымен анықталуы тиiс.
Осындай жұмыстың тиiмдiлiгiн арттыру университеттiң ауқымды желiге
шыға алатын тармақталған желiсiн құрумен байланысты. Дистанциялық оқыту
жоғарәы бiлiм алуға деген мүмкiндiктi теңдей таратуға, жеке ерекшелiктерiне
сәйкес белгiлi бiр бiлiм деңгейiн алуға кең жол ашады. Дистанциялық бiлiм
беру технологиясын енгiзу үшiн әртүрлi пәндер бойынша аудио және видео
курстарды құрудың ғылыми әдiстемелiк негiзiн өңдеу, электронды
конференция технологиясын енгiзу, теледидарлық оқыту бағдарламасына
арналған бейне материалдар дайындау, қазiргi кездегi оқыту технологиясын
қолдану қажет. Басқаша айтқанда, дистанциялық бiлiм берудегi оқыту процесiн
ұйымдастыру және қамтамасыз ету үшiн материалды-техникалық және оқу-
әдiстемелiк база қажет. Соның iшiнде ерекше атап өтуге болатын әдiстемелiк
кешен – электронды оқулық болып табылады. Олар оқу процесiн даралау мен
дифференциалдауға, қатенi тексерудi бақылау мен керi байланысты жзеге
асыруға, оқу барысында өзiн-өзi бақылау мен өзiн-өзi түзетудi, әртүрлi
жағдайларда тиiмдi шешiм қабылдай бiлу ептiлiгiн қалыптастыруға, ойлаудың
белгiлi бiр типiн дамытуға (көрнектi-бейнелi, теориялық), оқуға ынтасын
күшейтуге, танымдық iс-әрекетiнiң мәдениетiн қалыптастыруға мүмкiндiк
бередi.
Қазіргі уақытта электронды оқулықтар мен оқу қўралдарын жасау мәселесі
өзекті болып табылады. Толық өңделген электронды оқулық лекция барысында -
демонстрациялау құралы, компьютерлік кластарда өзіндік жұмыстарды орындау
үшін - репетитор, компьютер, емтихан алушы алдында – тәжiрибелік жұмыстарды
орындауға арналған әдістемелік нұсқау ретінде қызмет атқара алады.
Дегенмен, электронды оқулық осы функциялардың барлығын орындау үшін
оқулықты құрастырушы оқытушының педагогикалық шеберлігі, оқытылатын пәннің
ерекшеліктерін ескеретін күрделі әдістемелік құралдар болу қажет.
Кері байланысты ұйымдастыру - оқу процесінің дидактикалық циклінің ең
маңызды бөлігінің бірі болып табылады. Электронды оқулықтар әрбір
пайдаланушыларға білім алудың немесе дағды мен біліктілікті қалыптастырудың
жеке траекториясын таңдау, құру мен жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Дегенмен, толықтай өз бетiнше білім алу – оқушылардың әртүрлі психологиялық
ерекшеліктеріне байланысты әрқашан тиімді болып табылмайды.
Электронды оқулықтың оқу процесiнде алатын орны оны жасаудың
әдiснамасын өңдеу қажеттiлiгi мен толық дамымағандығы арасында қарама-
қайшылық тудырады, соның нәтижесiнде зерттеу мәселесi айқындала түседi.
Maсromedia Authorware – (оқу курстарында) интерактивті мультимедиялық
программаларды үйретуде пайдаланылатын жұмыстардың көзге көрінетін
ортасы болып табылады. Authorware пакеті материалдарды сан түрлі формада:
мәтін, сурет, бейне және дыбыс түрінде бере отырып пайдалануды да қоса
қамтиды. Authorwareнің құрамына кіретін құралдар қазіргі заманғы талаптар
тұрғысынан алғандағы мүмкіндік береді.
Authorware пакеті материал ұсынудың түрлі формаларын: мәтін, сурет,
бейне және дыбыстық сүйемелдеуді пайдалануды есепке алған компактылы
мультимедиялық қосымшалар жасауға арналған. Әрине, бұл аспапты Power
Point көмегімен әдеттегідей электрондық презентациялар, ұқсас тақырыптар
даярлау үшін де пайдалана аламыз. Алайда, Authorware ең алдымен,
электрондық оқыту жүйесіне бағытталған. Осыған байланысты, презентация
даярлауға арналған пакеттердің мүмкіндігіне қарағанда, мұның мүмкіндіктері
анағұрлым кеңірек. Бұған қоса, мұнымен жұмыс істейтін пайдаланушы осы
сияқты оқыту жүйесімен жұмыс істей отырып, Authorware туралы толық білім
меңгере алады. Authorware пакеті арқылы оқыту курсын Интернет желісі
арқылы айқындауға да болады.
1 ТАРАУ. КОМПЬЮТЕРЛІК ОҚЫТУШЫ ҚҰРАЛДАРЫН ҚОЛДАНУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖАЛПЫ
ҚҰРУ ПРИНЦИПТЕРІ.
Дистанциялық білім беру (ДББ), бұл – ол арнайы ақпараттандырылған білім
беру ортасының көмегімен, еліміздегі және шет ел халқының әртүрлі
әлеуметтік топтарына ұсынылатын, белгілі бір арақашықтықта оқу
мәліметтерін алмасудың құралдарына (спутник теледидары, радио, компьютерлік
байланыс, т.б.) негізделетін, білім беру қызметтерінің кешені. Дистанциялық
білім берудің ақпараттық – пайдаланушылардың білім алу қажеттіліктерін
қанағанттандыруға бейімделген, білім беру жүйесі, мәліметтерді берудің,
ақпарат қорларының, арақатынастар протоколы, аппараттық-программалық
жүйелік - ұйымдастыру құралдарының арақатынастарынан тұрады. ДББ – адамның
білім және ақпаратты қатынас құру құқығын қамтамасыз етуге бағытталған,
білім алудың үздіксіз әдісіне жатады.
Немесе, ДБ алу деп, білім беруші мен білім алушы уақыт пен немесе
кеңістікте бір – бірнен алшақ болатын кездегі, білім берудің кез - келген
түрін айтуға болады. Бұл анықтамамен келісетін болсақ, онда “ескі салттағы”
сырттай білім беру түрі, ДББ-дің “арғы атасы” болып табылады, бірақ сырттай
білім беру жүйесі жеке бастық әрекетті қарастырмаған болатын. Сонымен,
қазіргі заман компьютерлері бізге осы уақытқа дейін белгілі болған,
ақпаратты жеткізудің барлық түрін үлкен тиімділікпен, ұдайы қосу
мүмкіндігін тудырады, сонымен қатар, біз маңызды деп табатын, тек қана
солар білім алудағы бағдарлану алгоритмдерін іске асыра алады және
оқытушыны оқу материалын меңгеру кезінде объективті және оперативті қері
байланыспен қамтамасыз етеді, бұл әдеттегі сырттай білімнен қазіргі кездегі
түсініктегі ДБ ұстанымды ерекшелігі, “қағаз бен қаламды” – компьютер және
“көгершін поштасын” - Интернет алмастыратынында ғана емес болып табылады.
Мультимедиялық компьютер – бұл, тек қана интеграциялық ақпарат тасуыш қана
емес, сонымен қатар, ол – “fase to fase” (бетпе - бет) моделін сәйкес және
айқын сипататтайтын құрал болып табылады. Сонымен қатар, тек қана
компьютерлерде гипермедиялық сілтемелерге негізделген, ақпараттық
анықтамалық жүйелер іске асырыла алады, ол да оқытуды жеке басқа
бейімдеудің негізгі құрамы болып табылады.
Әдетте, электрондық оқулық оқытушылық, бақылаулық, модельдеуші, және
ПЭЕМ-нің магнитті тасушы беттерінде (қатты немесе иілгіш дискілерде)
орналастырылған, басқа бағдарламалардан тұратын кешен, онда оқу пәнінің
негізгі ғылыми мазмұны сипатталған. ЭО жиі жай оқулық қосымшаланады, ал бұл
келесі жағдайларда, әсіресе тиімді болып табылады:
- кері байланысты өте тез болуын қамтамасыз етеді;
- жай оқулықта табу қиындыққа соғатын, керекті ақпаратты тез табуға
көмектеседі (сонымен қатар, контексті іздеу);
гипермәтіндік түсіндірмелерге бірнеше қайтара соғуда уақытты өте
үнемдейді;
- қысқа мәтіндермен бірге – көрсетеді, әңгімелейді, модельдейді және
т.б. (дәл осында мултьимедиялық технологиялардың мүмкіншіліктері мен
ерекшеліктері айқын көрінеді), белгілі бір жеке бастың жылдамдық
ерекшеліктеріне байланысты, анықталған бөлім бойынша тез арада, білімін
тексеруге мүкіндік береді.
Электронды оқулықтарды жасау құралдарын келесі топтарға жатқызуға
болады: мысалы, тағайындалатын және іске асырылатын функциялар, техникалық
жасақтауларға қойылатын талаптар, қолдану ерекшеліктер сияқты,
көрсеткіштерден тұратын кешенді критерийлерді қолдану. Аталған
критерийлерге сәйкес, келесі жіктеу болуы мүмкін:
- әдеттегі алгоритмдік тілдер;
- жалпы тағайындауға арналған құралдар;
- мультимедия заттары;
- гипермәтіндік және гипермедиялық құралдар.
Қазіргі таңда автоматтандырылған оқыту жүйелерін, соның ішінде
электронды оқулық жасаудың көптеген түрлері қарастырылған. Оларды құру
әдістері де алуан түрлі. Оқу материалдарын ұсыну түрлері бойынша оларды
негізінен 3 түрге бөледі (1-сурет).
1-сурет. Электронды оқулық жасау әдiстерi.
Суретте электронды оқулық жасаудың жай (қарапайым), мультимедиялық,
гипермәтіндік әдiстерi ажыратылып көрсетiлген.
Материалды ұсынудың кәдімгі құжат түрінде көрсетілуі, яғни, қарапайым
түрдегі электронды оқулық дайындау – ол сызықтық түрде жалғаса қолданылатын
мәтіндік жүйе. Бұл электронды оқулық түрі бойынша аздаған материалдық
тақырыпқа және бетке бөлінген, мазмұнды, суреттермен текстік материалдар
көлемінде берілуі мүмкін. Бұл электронды оқулықпен жұмыс жасау принципі
бойынша оқылатын тақырыппен танысу алдын ала белгіленген, өзгертуге
болмайтын заңдылықпен жүзеге асады. Бұл кезде жүйе бірінен-соң бірі
орындалады және оқытудың ең басынан бастап қолдануды ұсынады. Бұл оқулық
түрі бойынша білімді бағалауда тестік жүйе құрылмайды. Мұнда тек өтілген
тақырыпқа және оқылып біткен материалдарға ғана баға беру процесі жүреді.
Мультимедиялық электронды оқулық - ол оқу материалдарын
демонстрацияланған гармоникалық түрде таратады. Онда пәндегі теориялық
тақырыптар кеңінен беріліп түсіндіріледі. Теориялық материалдарды
графикалық иллюстрация түріндегі әртүрлі суреттер, сұлба –тәсілдер арқылы
толықтырып отырса, онда теориялық білімді оқып, көзбен көріп, түйсініп, оны
мида бекіту үрдістері бір уақытта өтіп отырады да материалды қорыту үрдісі
ұтымды болады. Мұнда практикум компьютерлік имитаторда құрылады. Ал білімді
бағалау тестік жүйе бойынша, ал толықтырушы материалдар интерактивті
компьютерлік типте жүзеге асады. Мультимедиялық оқулық - оқушылардың
қызығушылығын арттырып, зейін қойып көрумен қатар , түсінбей қалған
сәттерін қайталап көруге, тыңдауға және алған мағлұматты нақтылауға
мүмкіндік береді және білім алу кезіндегі олардың белсенділігі арта
бастайды. Оқушылардың өздері де алынған ақпаратты көшіріп алып (дискетке,
бейне таспаға) онымен өз ыңғайына қарай жұмыс істей алады. Мұғалімдер үшін
– мультимедиялық электронды оқулық бұл күнбе –күн дамытылып отыратын ашық
түрдегі әдістемелік жүйе. Оны әрбір оқытушы өз педагогикалық
тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай жетілдіре алады.
Бірақ мультимедиялық оқулықтардың бір кемшілігі – олар жоғарғы дәрежелі
ақпараттық қолдауды қажет етеді, компьютер жадысынан көп мөлшерде орын
алады.
Оқыту жүйесінің типтері бойынша электронды оқулық жасаудың үшінші
түрі – гипермәтіндік электронды оқыту жүйесі болып табылады. Гипермәтін -
бұл ақпаратны басқарудың өзге тәсілдермен байланысқан түрі (мысалы, СУБД)
пайдаланушы қызметі жұмыс істеуде көптеген керекті ақпараттардан іздеуден
тұрады. Мұнда керекті пән не қажетті құжаттар мағынасы бойынша бір бірімен
байланысады және гипермәтін мазмұнымен танысу информационды фрагмент арқылы
жүзеге асады. Ақпарат пен танысуда алдын-ала көрсетілген мазмұндама бойынша
жүзеге асады. Мазмұн бойынша көрсетілген тақырып арқылы өзіңізге керекті
мәліметтерді қуалау әдісі арқылы ала аласыз. Гипермәтіндердің бір-бірімен
байланысуы тақырыптық ұқсастыққа байланысты болады.
Гипермәтіндік құжаттарды құрудың көптеген тәсілдері құрылған, ал жалпы
өте тиімді болып саналатын екі түрлі тәсілі қарастырылған.
Бірінші тәсіл бойынша, берілгендер негізін Windows жүйесінің көмегімен,
анықтамалық түрде құру. Бұл тәсілдің жақсы жақтары яғни плюстері бар. Ең
бастысы – ол реализацияланған, новигацияланған жүйе. Оның қызметі: өзімізге
керекті мәлімет не ақпарат автоматты түрде глоссариі құрылған кілттік
сөзбен іздеу және документті баспаға жіберу мүмкіндігі бар. Анықтамалық
жүйе файлы форматталған мәтін профикасымен, анимациясымен құрылуы мүмкін.
Бірақ мұндай файлдарды құру арнайы компиляциялау процесінің көмегімен
құрылатын мүмкіндікті қалайды. Мұнда файлдар компиляторсыз жұмыс жасай
алмайды. Анықтамалық файлдар – программалық элементтерді ұстамайды,
анықтамалық жүйе ішкі қандай да бір тілдің көмегімен құрылуын қамтымайды.
Есесіне локальды компьютердің қатты дискісінде орналасқан пайдаланылатын
файлдарды жүктей аламыз. Сонымен қатар текстік материалдарды және оқыту
программаларын бөлуге болады.
Негізгі кемшілігі – Windows анықтамалық жүйесін қолданудағы
модификацияның мүмкін болмауынан интерфейсті өзгертуге болмайды. Оқулықты
көру терезесі операциондық жүйелер объектісінде құрылған және өзгертулерді
новигациялық механизм арқылы беру қамтылмаған.
Екінші тәсіл бойынша толық түрдегі гипермәтіндік құжаттарды құру – HTML
тілінің негізінде. Бірақ бұл тәсіл өте қиын және гипермәтіндік құжатты
құрудың ескіше тәсілі. Сондықтан, электронды оқулық құру түрлі тәсілдермен
іске асырылуы керек және әлі де болса дамыта түсу мүмкіндігі бар [24].
Электронды оқулықтарды құрастыру технологиясы оқыту процесінің
заңдылықтарына негізделіп жасылып, бір –бірімен тығыз байланыстағы негізгі
төрт бөліктен тұрады . Олар:
1. Мотивациялы –мақсаттық;
2. Мазмұндық;
3. Операциялық;
4. Нәтижелік бақылау компоненттері;
Электронды оқулықтардың мотивациялы – мақсаттық компоненттері
модульдерді (микромодульдерді) құрастырудан тұрады. Модуль дегеніміз –
жергілікті, жүйелік және функциональдық білім жиындары. Ол оқушының өз
танымдық әрекетін ұйымдастыратын түйіні болып саналады.
Электронды оқулықтардың мазмұндық компоненті гипермәтін арқылы жүзеге
асырылады. Гипермәтін – терминдерден, ұғымдардан, әртүрлі консепциялардан,
кестелерден, графиктерден және диаграммалардан тұратын мәліметтер базасы
ретінде берілетін ақпараттық оқыту ортасы. Мәтіндерді қазақ, орыс, ал
кейбірін ағылшын тіліндегі дыбыстар арқылы айтуға болады. Гипермәтін бейне
материалдарымен толтырылады. Гипермәтін нақты құрылымдардан тұрады да, бір-
бірімен тығыз байланысқан ықшам логикалық жүйе болып табылады ;
Электронды оқулықтардың операциялық компоненті интерактивті формада
берілген тапсырмаларды орындау арқылы іске асады.
Электронды оқулықтардың нәтижелік бақылау компоненті тест алу
жолдарымен жүргізіледі. Электронды оқулықта тестердің екі түрі беріледі:
бір дұрыс жауабы немесе бірнеше дұрыс жауабы бар. Тест соңында оқушы өзі
қателескен сұрақтарды тексеріп, көре алады. Әрбір тестен соң сұрақтардың
реттік орны ауыстырылып отырады.
Электронды оқулықтарды дайындаудың бір жүйеге келтірілген заңдылығы
бар. Осыған байланысты электронды оқулықтарды дайындауда мынадай
дидактикалық шарттарды ескеру керек:
- Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электронды оқулықтың сол
пәннің типтік бағдарламасына сәйкес болуын;
- Электронды оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен тақырыптарға
қатысты лекция конспектісін қамтитын негізгі; зертханалық және
практикалық тапсырмаларды орындауға арналған қосымша; материалға
байланысты анықтама, библиографиядан тұратын көмекші; аралық және
қорытынды бақылау сұрақтарынан тұратын тест; материалды дайындауда
пайдаланылған әдебиеттер тізімі бөлімдерін қамтуын;
- Электронды оқулықтың кәдімгі оқулықтар мазмұнын қайталамауын, яғни
берілетін тақырыпқа қатысты ақпараттың нақты әрі қысқа берілуін ескеру
керек;
- Белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық
болмауы тиіс. Егер мәтін көлемі бірнеше экрандық бетті қамтитын болса,
онда экранда пайда болатын оң жақ тік жақ, төменгі көлденең жылжыту
сызықтарын электронды оқулықты пайдаланушының көп пайдалануына тура
келеді. Мұның өзі пайдаланушының материалға қатысты ойын бөледі және
мәтінді жоғары –төмен оңға –солға жылжыта беру пайдаланушының
шыдамдылығына да әсер етеді.
- Бір қатардағы мәтін 62 – 65 таңбадан аспауы тиіс. Себебі, материалды
баспаға шығару қажет болса, ол А4 көлемді параққа дұрыс түсетіндей
болуы керек.
- Оқулықты шектен тыс иллюстрациялық, анимациялық тұрғыдан көркемдеу
пайдаланушыға кері әсерін тигізуі мүмкін, бірақ кейбір пәндерге, атап
айтқанда, физика, химия, биология сияқты пәндерге қатысты процестерді
анимациялап көрсету, тіпті, кинофильмдер мен диафильмдер үзінділерін
MPEG, AVI типті файлдар ретінде сақтап, оларды гипермәтінді формат
арқылы электронды оқулыққа кірістіру оқулықтың көркемдік, әдістемелік
деңгейін арттырады.
Оқыту дидактикасының заңдылықтары бойынша электронды оқулық жасауда
мәтiнмен жұмыс жасауда, яғни берілетін тақырып не мәліметтерді қолдануда,
оны электронды оқулық жасауға даярлауда мына заңдылықтарды қолдану керек:
- Оқу курсындағы кілттік тақырыптардың гипермәтін түріндегі көрінуі
структуралық элементпен, иллюстрациямен , аудио-видео комментаримен не
видеоиллюстрациямен болуы керек;
- таңдалған пәндегі немесе курстағы мәліметтер структураланған болуы тиіс
және аяқталатын фрагмент және жаңа түсінік санымен шекутелінетін болуы
тиіс (дәстүрлі оқулықтағы барлық талап-тілектер автоматты электронды
оқулықтар үшін де шешуші бағыт болып саналады);
- Оқулықтың негізгі фрагменті (негізгі тақырып) мәтін түрінде және
шығатын (оқылатын) материал иллюстрациямен, аудио не авторлық (не
лекторлық) видео жазба түрінде болуы тиіс. Бұл элементті тірі
лекциялар деп атауға да болады. Өйткені мұнда түсіндірілетін материал
кілттік түсініктемелермен берілетін видео-лекция. Мұнда маман лектор
оқылатын пәннің жай (дәстүрлі) оқулықта түсінуге күрделі тиетін
акценттік ойларын бөлектеп түсіндіреді. Тірі лекцияларда міндетті
түрде жылжымалы сызықтар болуы керек. Өйткені лекцияны қайталау,
қосылған жерден бастау, кез келген орыннан қайталау жылжымалы
сызықтарды керек етеді.
- Мәтіндік ақпараттармен біршама бөлігін тірі лекциялар түрінде жасау
автоматты электронды оқулықтағы кез-келген мәтін фрагментін баспадан
шығару мүмкіндігін қамтуы керек. Бұл қазіргі күннің талабы. Өйткені
арнайы курстарда берілетін лекциялар баспалық түрде шығаруды қажет
етеді. Адаптация механизмі бойынша пайдаланылатын шрифт өлшемі
пайдаланушы сұранысы бойынша құрылуы тиіс. Қандай жағдайда да монитор
экранында шрифт өлшемі 12-ден кіші болмауы керек.
- Иллюстрациялар, күрделі модельдерді көрсететін сызбалар (карталар,
сызбалар, пландар, схемалар, өндіріс өрнының чертеждері т. б.) не
құрылғы түрдегі иллюстрациялар тез арада пайда болатын көмекші құрал
ретінде, жеке элемент иллюстрациясымен пайда болып жоғалып тұратын
синхронды курсордың қозғалысымен пайда болатын түрде құрылуы керек.
Гипермедиялық графикті қолдануда мәтінде пайда болған көмекшілер арқылы
(асты сызылған текст) толық экрандық көлемдегі иллюстрацияларды қолдану
керек. Мәтіндерде гипермедиялық ауысу күрделі иллюстрация элементтеріне
байланысты.
- Электронды оқулықта көпжақты интерфейсті ұсынады. Мұнда әр терезеде
ақпараттық байланыс болады (мысалы, ғимарат планында таңдалған бөлме
көрсетіледі, ал негізгі терезе -таңдалған бөлменің өзі не оның
панорамасы, ал келесіде –керекті цифрлық ақпараттар және т.б.)
- Мәтіндік бөлім көпсанды, тоғыспалы, түйінді гипермәтіндермен (сілтеме)
байланысып тұруы керек. Себебі керекті ақпаратты іздеу көп уақыт алмауы
тиіс. Сонымен қатар іздеу және индекстеу де қамтылуы керек.
Перспективалы элементтермен байланысқан пайымды анықтамалық- сөздік
пәндік облыстар бойынша құрылған болуы тиіс.
- Толықтырғыш ақпараттар не анимацияланған клиптер мәтiндiк шығармада
түсінуге қиын бөлімдерге қойылуы тиіс.
- Аудио ақпарат оқытуда оқу алдында өзгертілмейтін музыкалық аспаптың
даусымен, құстарды және олардың тамылжыта ән салғанын үнін айырумен,
жүрек қағысымен ауруды айыруды, шет тілдерін үйрену т. б. нұсқаларын
қоюға болады. Көп жағдайларда мұндай бөлімдер оқулықтың мазмұнды
бөлімінде қарастырылады. Электронды оқулықтардың новигациясының дұрыс
көрсетілуі үшін дыбыстық сигналдарды қосу пайдалы және т. б. Сонымен
қатар ақпараттарды есте сақтауға көмектесетін қатты емес фондық
музыкаларды пайдалану мүмкін.
- Барлық автоматты электронды оқулықтарда таңдалған мәтіннің көшірмесін
алу мүмкіндігі, блокнотта редакциялау және баспаға шығару осы
оқулықтардың арқасында жүзеге асуы тиіс. Өйткені автоматты электронды
оқулықтар көмегімен курстық жұмыстар және рефераттар дайындау
мүмкіндігі бар.
- Автоматты электронды оқулықтар баспаның толық аналогы болмауы керек, ол
қарапайым (дәстүрлі) оқулықпен салыстырғанда принципті түрде өзін
компьютерлік және педагогикалық технологиялар біріктірілген жоғарғы
сапаға ие болуы керек. Кері жағдайда автоматты электронды оқулықтар
дәстүрлі оқулықтардан сапасы жағынан да, пайдалану жағынан да төмен
болып қалады.
Сонымен қазіргі таңда электронды оқулық жасаудың заман талабына
сай құрылған нұсқалары білім алудағы автоматтандыруды, оқушы мен мұғалім
арасындағы байланысты одан әрі сапалы түрде дамытуды, оқушының өзіндік
ізденуіне көп көңіл бөлуді, өзін - өзі тексеруді қалыптастырады.
1.1. Оқу құралдарына қойылатын талаптар
Электронды оқулықты құру технологиясы көп еңбектi талап етедi және 2-
суретте көрсетiлген кезеңдерден тұрады.
Электронды оқулық жасауда бастапқы нүкте – дидактикалық мақсат
пен мiндеттер болып табылады.
Оқыту мақсатына байланысты электронды оқулық келесi типтi болуы
мүмкiн:
- пән – бағытталған электронды оқулық;
- нақты сыныптағы жалпы бiлiм беретiн циклдық жеке пәндердi оқытуға
арналған;
- жалпы бiлiм беретiн циклдық пәндердiң жеке бөлiмдерiн оқытуға арналған
пән-бағытталған электронды оқулық;
- анықтамалық оқу материалы бар пән-бағытталған электронды
жаттықтырушылар;
- мүмкiндiктi дамытуға арналған электронды автоматтандырылған жүйе.
Құрылым бұл жалпы түсiнiкте (structure латын сөзi, тұрғызу,
орналастыру, тәртiп дегендi бiлдiредi) объекттiң бүтiндiгiн қалыптастыратын
берiк байланыстар жиынтығы. Осы анықтамаға сүйене отырып, электронды
оқулықты өңдеу барысында алдымен оның құрылымын жасап, оқу материалын беру
тәртiбiн, бөлiм бойынша жаңа түр жасап алу, болашақ оқулықтың iргесi
қаланатын орынды таңдап алу қажет.
1.2. Оқулықтың тақырыптары мен бөлiмдерi бойынша мазмұнын өңдеу
Электронды оқулықтың мазмұны туралы түсiнiк бiлiм беру мазмұнының бiр
бөлiгi болып табылады. Бiлiм беру мазмұны оқушылардың ойлау қабiлетiн
дамытуға мүмкiндiк беретiн бiлiм, бiлiктiлiк, дағды жүйесiн қамтиды.
Электронды оқулықтың мазмұнын тәжiрибелi пән педагогы, жаңашыл –
педагог өңдеуi мүмкiн.
Жеке тақырыптардың мазмұнын өңдеу кезiнде оқу материалын:
- қабылдау қиындығы дәрежесiне;
- ұсыну қиындығы дәрежесiне қарай бөлiп алу керек.
Осы жұмыстың барысында:
- оқу материалының негiзгi ядросын белгiлеп алу;
- оқу материалын оқытуды негiзгi емес моменттердi белгiлеп алу;
- оқу курсының басқа тақырыптармен байланысын белгiлеп алу;
- әр тақырып бойынша көп деңгейлi, бiрнеше нұсқалы тапсырмалар таңдап
алу;
- түсiнiктерге, оқиғаларға және т.б. иллюстрация, график, демонстрация,
анимация және бейнефрагменттер таңдап алу қажет.
1.3. Электронды оқулықтың әр бөлiгiнiң сценарийiн құру.
Педагогикалық практикадағы таным қызығушылығы оқушылардың таным
шығармашылығын; мұғалiмнiң оқу процесiн қызықты ету, оқушылардың назарын
еркiн аудару, олардың ойлау қабiлетiн дамыту аспектiлерiн ерекшелеуге
мүмкiндiк беретiн тиiмдi құрал ретiнде қарастырылады .
Электронды оқулықтың сценарийi – бұл әртүрлi деңгейдегi және
қызметтегi программа құрылымы шеңберiнде оқу курсының мазмұнын және оның
процестiк бөлiмiн кадр бойынша бөлу.
Процестiк бөлiм мазмұнды ашу және демонстрациялау үшiн монитор
экранында көрсетiлетiн материалды қамтиды.
Әр түрлi деңгейдегi программалық құрылым – бұл мультимедиалық
технологияның гипермәтiн, анимация, дыбыс, графика және т.б. компоненттерi.
Бұл құрылымды пайдалану белгiлi бiр мақсатқа: көру және сезiмдiк жадыны
белсендендiруге, таным қызығушылығын арттыруға және оқушының ынтасын
арттыруға бағытталған сипаттамаға ие.
1.4. Электронды оқулықтың тестiлеу жүйесi
Қазiргi кезде тестiлеу бiлiм алу процесiнде алынған бiлiмдi
бағалаудың кең таралған әдiсi болып табылады. Тестiлеу әдiстемесi әртүрлi
болып келедi. Бастапқы кезде бұл процестiң көп бөлiгi қолмен атқарылса,
бiлiм беру мекемелерiнде есептеу техникасының пайда болуына байланысты
компьютерлiк тестiлеу бой көтердi. Тесттi компьютерлiк программа түрiнде
пайдалану жауапты автоматты түрде тиiмдi ұйымдастырумен қатар, жауап
нәтижелерiн тiркеуге мүмкiндiк бередi. Сұраққа жауап мәлiметтер қорында
сақталып, ары қарай талдау объектiсi болып табылады.
Тесттiк жүйелер оқу процесiндегi аралық және қорытынды бақылау
кезiнде қолданылады. Соңғы жылдары мектеп бiтiру емтихандарын тест
жүйесiмен алмастыру бой көрсетуде.
Қорытынды тест бiлiмгердiң бiлiмi мен iскерлiгiнiң мемлекеттiк
стандартқа сай келуiн тексеруi керек. Бұл бiлiмнiң қай оқытушы және қандай
оқыту әдiстемелiк құралдар көмегiмен алынғаны туралы сұрақ ешкiмдi
қызықтырмайды. Бiлiм алудың соңғы нәтижесi ғана маңызды.
Аралық бақылау басқаша маңызға ие. Тесттiң сертификациялық қызметi,
бiлiм алуға орын бере отырып, екiншi орынға түседi. Қорытынды тесттен
айырмашылығы, аралық тест материалды қаншалықты деңгейде меңгергенiң
тексередi, бiлiмдегi кемшiлiктердi көрсетiп оларды жоюға көмектеседi.
Электронды оқулықта аралық бақылауға көп көңiл бөлiнедi. Өйткенi
бiлiмдi өзi бақылау маңызды болып табылады. Электронды оқулықта жабық
формадағы тестердiң арасынан келесi тесттер пайдаланылады:
- Альтернативтi (баламалы) тесттер (“Иәжоқ” жауаптары қарастырылады);
- Бiрнеше таңдауы бар тесттер (ұсынылған жауаптар iшiнен бiеруiн немесе
бiрнешеуiн таңдау).
- Қиылысу таңдауы бар тесттер (берiлген екi жиын iшiнен тұратын таңдау).
- Дұрыс тiзбектелген тесттер (ұсынылған объекттердiң тәртiппен орналасуын
анықтау);
Ашық формалы тест ретiнде қою тестi (жiберiлген сөздi немесе сөйлем
жолдарын жазу) пайдаланылады.
Тесттiк тапсырмалар электронды оқулықтың ажырамас бiр бөлiгi болып
табылады. Ол теориялық материалда мысал ретiнде кездеседi, немесе әрбiр
күрделi бөлiмдi аяқтап тұрады. Компьютерлiк программа жауаптан кейiн бiрден
немесе соңынан қате жауаптарды көрсетедi. Бiлiм алушы тестке қайта кiру
арқылы жауапты түзетуге мүмкiндiк алады. Ол үшiн электронды оқулық
материалына қайта оралып, жiберiлген (немесе меңгерiлмеген) мәлiметтердi
тауып, қайта тестiлеуге мүмкiндiк алады. Бұл әрекеттердi электронды
оқулықтың қажеттi материалдарды жеңiл және жылдам табуға мүмкiндiк беретiн
гипертекстiк негiзi жеңiлдетедi.
Қайта тестiлеу бiлiмгерлерге өткен материалды бекiтуге және ой
елегiнен өткiзуге мүмкiндiк бередi.
1.5. Дистанциялық оқытуды құру жүйесінің ерекшеліктері
Дистанциялық оқыту - бiлiм беру жүйесiндегi жаңа саты; оқытудың жаңа
әдiстемесi мен әдiстерi бойынша қашықтықтан оқытудың жаңа мүмкiндiгi, жаңа
құралдармен оқу материалдарын жеткiзу, оқытудың жаңа принциптерiн қолдану,
оқу процесiн жаңаша жоспарлау және ұйымдастыру.
Дистанциялық оқыту – бұл бiлiм беру мекемесi қабырғасынан тыс өз
бетiнше оқу және бiлiмдегi жоғарғы технологиялар. Дистанциялық оқыту
жоғарғы ақпараттық технологиялардың арқасында өмiрмен қауышты десек артық
айтпаймыз.
ДББ-дiң екi жүйесi бар:
- асинхронды оқыту бiлiмгерлердiң бiр уақытта бiр жерде болуын қажет
етпейдi. Бiлiмгер оқу жоспарына сәйкес келетiн пәндi, оқу мерзiмiн өзi
таңдап алады. Асинхронды жеткiзудiң формасы - электронды почта, аудио
және бейне касетаға жазылған курстар және WWW курстары.
- синхронды оқыту барлық бiлiмгерлер мен оқытушының қатысуын талап
етедi, жеткiзудiң бұл жүйесiнiң артықшылығы - өзара қарым-қатынасты
қалыптастырады. Синхронды тарату формалары интерактивтi телекөрiнiстi,
аудио графиктi, компьютерлiк конференцияны қамтиды. [11, 12].
Дәстүрлi жүйелерге қарағанда ДББ: әр адамға арналған жеке оқу
траекториясын құруға, одан арнайы құрылған ақпараттық технологияларға
қатынасу арқылы өтуге; ыңғайлы және тиiмдi режимде бiлiм беру қызметiне
деген қажеттiлiгiн қанағаттандыруға мүмкiндiк бередi [4].
ДББ бiлiмгерлерге белгiлi бiр жауапкершiлiк жүктейдi. Бұл оқытуда
бiлiмдi меңгеру студенттiң өзiне тәуелдi. Оқытудың бұл түрi бiлiмгердiң
оқуға деген ынтасын, курстастары мен оқытушылардың ескертуiнсiз-ақ өз
бетiнше дайындалуды, оқытылып жатқан пән бойынша тапсырмаларды уақтылы
орындауды талап етедi. Егер бiлiмгер оқу процесiне осылайша саналы түрде
қарайтын болса, онда ДББ-дiң келесi сипаттары ерекшеленедi [12, 13]:
- иiлгiш жүйе, орта өзгерiсiне жылдам бейiмделедi. ДББ жүйесiнде
оқитындар көбiнесе лекция, семинар түрiндегi сабақтарға қатыспайды,
өзiне ыңғайлы жерде, ыңғайлы уақытта және ыңғайлы ырғақпен жұмыс
iстейдi. Әркiм пәндi меңгеруге және таңдалған курс бойынша сынақтан
өтуге қанша қажет болса, сонша оқиды;
- оқудың экстремальды жағдайларына жақсы бейiмделген;
- жұмыс iстейтiн бiлiмгерлерге өз уақытын тиiмдi пайдалануға мүмкiндiк
бередi;
- оқу жүктемесi семестр соңына дейiн тең бөлiнедi;
- ДББ бағдарламасына модульдiк принцип енгiзiлген. Әрбiр жеке курс
қандай да бiр пән аймағы бойынша толық түсiнiк бередi. Бұл тәуелсiз
курс – модульдер жиынтығынан жеке және топтық қажеттiлiкке жауап
беретiн оқу программасын қалыптастыруға мүмкiндiк бередi;
- экономикалық тиiмдiлiгi: әлемдiк бiлiм беру жүйесiнiң орта бағасы ДББ
дәстүрлi оқыту жүйесiне қарағанда арзандау болатынын көрсеттi. Отандық
мемлекеттiк емес ДББ орталықтары тәжiрибесi олардағы маманды
дайындауға кеткен шығын күндiзгi форма бойынша маман дайындауға кеткен
шығынның 60%-iн құрайтындығын көрсеттi.
- оқытушының жаңа ролi: оған таным процесiн үйлестiру, сабақ берiп
жүрген курсына түзету енгiзу, оқу жоспарын құруда кеңес беру, оқу
жобасын басқару сияқты функциялар жүктеледi;
- бiлiм беру сапасын арнайы бақылау: бақылау формасы ретiнде
дистанциялық ұйымдасқан емтихандар, әңгiмелесу, тәжiрибелiк, курстық
және жобалық жұмыстар, компьютерлiк тестiлеу жүйелерi пайдаланылады.
- арнайы техникалар мен оқу құралдарын пайдалану: ДО технологиясы – бұл
өз бетiнше, бiрақ анықталған бiлiм массивiн меңгергендiгi бақыланып
отыру процесiнде адаммен өзара әрекеттесу құралдарының, әдiстерiнiң
және формаларының жиынтығы;
- бiлiмгердiң өз бетiнше жұмыс iстеу белсендiлiгiн арттыру.
ДББ жүйесiнде оқушыларға ақпаратты жеткiзу:
- баспа материалдары (әдебиеттер мен тапсырмалардың оқу-әдiстемелiк
комплектi);
- электронды материалдар (компьютерлiк оқыту орталары, мәлiметтер қоры,
бiлiм қоры, электронды оқулықтар);
- аудио және видео өнiмдер;
- теледидарлық бағдарлама арқылы жүргiзiледi.
Сәйкесiнеше, ДББ жүйесiнде оқыту құралы ретiнде:
- оқу-әдiстемелiк комплекттер;
- компьютер, теледидар, телефон, магнитафон;
- бейне магнитофон;
- арнайы мультимедиа техникасы қолданылады.
Студенттерге берiлген ақпаратпен жұмыс iстеу үшiн, олар кiтап
мәтiнiмен, электронды материалдармен жұмыс iстеу, сонымен қатар аудио және
видео өнiмдерден, теледидарлық бағдарламадан, бейне лекциялардан
негiзгiлерiн белгiлеп алу дағдысын, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz