Құстар классына сипаттама
1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
3. Құстар классына сипаттама
4. Үй құстары
5. Жабайы құстар
6. Қорытынды
7. Пайдаланылған әдебиеттер
2. Негізгі бөлім
3. Құстар классына сипаттама
4. Үй құстары
5. Жабайы құстар
6. Қорытынды
7. Пайдаланылған әдебиеттер
Құстар (лат. Aves) – омыртқалы жануарлар тип тармағының бір класы. Құстардың эволюциялық даму сатысы 4 кезеңге бөлінеді:
алғашқы құстар – археоптерикс;
тісті құстар;
қырсыз жалпақ төстілер – түйеқұстар, киви, пингвиндер;
қырлы төсті құстар.
Құстар 2 класс тармағына: бір ғана отряды бар кесірткеқұйрықтылар(жойылып кеткен) және 34 отрядқа бірігетін 9 мыңдай түрі (оның 28 отряды осы кезде де кездеседі) желпуішқұйрықтылар немесе нағыз құстар деп бөлінеді. Құстар Арктикадан Антарктика жағалауларына дейінгі барлық табиғи белдемдерде таралған.
Қазақстанда құстардың 18 отрядқа жататын 489 түрі бар. Оларды мекен ететін орындарына қарай орман, ашық дала, батпақты-шалшықты және су құстары деп бөледі. Алғашқы құстардың дене тұрқы 1,8 м-ге дейін жеткен, тістері жақсы жетілген, ұша алмаған. Тіссіз, жақсы ұшатын ихтиорнистерқазіргі құстарға өте жақын болған. Құстардың басқа омыртқалы жануарлардан айырмашылығы – олардың ауада ұша алатындығы. Атап айтқанда, алдыңғы аяғы қанатқа айналған, төс, сан және мойын бұлшық еттері жақсы жетілген, сүйектері жұқа, көбінің іші ауаға толы қуыс болғандықтан және бір-бірімен жіксіз тұтасатындықтан, қаңқасы жеңіл әрі берік. Құстарда тек құйымшақ безі ғана болады (ол су құстарында жақсы жетілген). Жүрегі 4 камералы. Зат алмасу процесінің тез және қарқынды жүруі – олардың ұшуына қажетті энергия бөлінуін және дене температурасының тұрақты әрі жоғары болуын (38 – 41°С) қамтамасыз етеді. Құс қанаты, қауырсыны ұшу, қозғалу құралы ғана емес, денедегі жылылықтың бірқалыпты болуын қамтамасыз етеді және шамадан тыс салқындаудан немесе қызып кетуден сақтайды.
Ас қорыту органдары қоректі көп мөлшерде қабылдап, тез қорытуға бейімделген. Ұшу кезінде құстардан көп энергия бөлінетіндіктен, жоғары калориялы қоректі қажет етеді. Тыныс алу жүйесі ұшуға байланысты ерекше өзгеріске ұшыраған. Құстардың ішкі органдары мен бұлшық еттері арасында және тері астында жалпы көлемі өкпеден едәуір үлкен 9 – 10 ауа қапшықтары болады. Олар өкпемен кеңірдек арқылы байланысқан. Сондықтан құстар ұшу кезінде қанатын жайғанда кеуде қуысы кеңейіп, өкпеге енген ауа осы ауа қапшықтарына өтеді. Ал қанатын қомдағанда кеуде қуысы кішірейіп, ауа қапшығындағы ауа өкпе арқылы сыртқа шығады. Құстардың өкпесінде қаноттегімен екі рет (дем алған кезде және дем шығарған кезде де) тотығады. Оны қосарлы тыныс алу деп атайды. Бұл тек құстарға ғана тән қасиет. Құстардың жүйке жүйесі жақсы дамыған, миы үлкен, ми сыңарлары, көру орталығы, мишығы жақсы жетілген. Құстардың сезім органдарының дамуы әр түрлі. Тез ұшатын үкі, жапалақ, басқа да жыртқыш құстардың көзі жақсы жетілген. Иіс сезу көп құстарда жетілмеген, ал дыбыс есту қабілеттілігі жақсы дамыған. Құстардың көру және есту органдарының жақсы дамуы, олардың алыс және жақын кеңістіктерді игеруіне, мезгілімен қоныс аударып, түрішілік және түраралық қатынас жасауына әсер етіп, құс тіршілігінде маңызды рөл атқарады. Құстар 1-ден 20 – 25-ке дейін жұмыртқа салады. Оны 12 күннен 80 күнге дейін басады. Құстар өсімдіктерді тозаңдандырып, олардың тұқымдарын таратады, зиянды жәндіктер мен кемірушілерді құртып, олардың табиғаттағы санын реттеуге қатысады.
алғашқы құстар – археоптерикс;
тісті құстар;
қырсыз жалпақ төстілер – түйеқұстар, киви, пингвиндер;
қырлы төсті құстар.
Құстар 2 класс тармағына: бір ғана отряды бар кесірткеқұйрықтылар(жойылып кеткен) және 34 отрядқа бірігетін 9 мыңдай түрі (оның 28 отряды осы кезде де кездеседі) желпуішқұйрықтылар немесе нағыз құстар деп бөлінеді. Құстар Арктикадан Антарктика жағалауларына дейінгі барлық табиғи белдемдерде таралған.
Қазақстанда құстардың 18 отрядқа жататын 489 түрі бар. Оларды мекен ететін орындарына қарай орман, ашық дала, батпақты-шалшықты және су құстары деп бөледі. Алғашқы құстардың дене тұрқы 1,8 м-ге дейін жеткен, тістері жақсы жетілген, ұша алмаған. Тіссіз, жақсы ұшатын ихтиорнистерқазіргі құстарға өте жақын болған. Құстардың басқа омыртқалы жануарлардан айырмашылығы – олардың ауада ұша алатындығы. Атап айтқанда, алдыңғы аяғы қанатқа айналған, төс, сан және мойын бұлшық еттері жақсы жетілген, сүйектері жұқа, көбінің іші ауаға толы қуыс болғандықтан және бір-бірімен жіксіз тұтасатындықтан, қаңқасы жеңіл әрі берік. Құстарда тек құйымшақ безі ғана болады (ол су құстарында жақсы жетілген). Жүрегі 4 камералы. Зат алмасу процесінің тез және қарқынды жүруі – олардың ұшуына қажетті энергия бөлінуін және дене температурасының тұрақты әрі жоғары болуын (38 – 41°С) қамтамасыз етеді. Құс қанаты, қауырсыны ұшу, қозғалу құралы ғана емес, денедегі жылылықтың бірқалыпты болуын қамтамасыз етеді және шамадан тыс салқындаудан немесе қызып кетуден сақтайды.
Ас қорыту органдары қоректі көп мөлшерде қабылдап, тез қорытуға бейімделген. Ұшу кезінде құстардан көп энергия бөлінетіндіктен, жоғары калориялы қоректі қажет етеді. Тыныс алу жүйесі ұшуға байланысты ерекше өзгеріске ұшыраған. Құстардың ішкі органдары мен бұлшық еттері арасында және тері астында жалпы көлемі өкпеден едәуір үлкен 9 – 10 ауа қапшықтары болады. Олар өкпемен кеңірдек арқылы байланысқан. Сондықтан құстар ұшу кезінде қанатын жайғанда кеуде қуысы кеңейіп, өкпеге енген ауа осы ауа қапшықтарына өтеді. Ал қанатын қомдағанда кеуде қуысы кішірейіп, ауа қапшығындағы ауа өкпе арқылы сыртқа шығады. Құстардың өкпесінде қаноттегімен екі рет (дем алған кезде және дем шығарған кезде де) тотығады. Оны қосарлы тыныс алу деп атайды. Бұл тек құстарға ғана тән қасиет. Құстардың жүйке жүйесі жақсы дамыған, миы үлкен, ми сыңарлары, көру орталығы, мишығы жақсы жетілген. Құстардың сезім органдарының дамуы әр түрлі. Тез ұшатын үкі, жапалақ, басқа да жыртқыш құстардың көзі жақсы жетілген. Иіс сезу көп құстарда жетілмеген, ал дыбыс есту қабілеттілігі жақсы дамыған. Құстардың көру және есту органдарының жақсы дамуы, олардың алыс және жақын кеңістіктерді игеруіне, мезгілімен қоныс аударып, түрішілік және түраралық қатынас жасауына әсер етіп, құс тіршілігінде маңызды рөл атқарады. Құстар 1-ден 20 – 25-ке дейін жұмыртқа салады. Оны 12 күннен 80 күнге дейін басады. Құстар өсімдіктерді тозаңдандырып, олардың тұқымдарын таратады, зиянды жәндіктер мен кемірушілерді құртып, олардың табиғаттағы санын реттеуге қатысады.
1. Абдыкаримова Қ. Қанатты достар: [Құстар тіршілігі туралы] // Бастауыш мектеп.- 2001. - №5. - 50 - 52 б.
2. Беркінбай Омархан. Орнитология: оқулық. - Алматы: Жібек жолы, 2008. - 184 б.
3. Елшібек Жанат. Құстар, құстар, құстар... // Егемен Қазақстан. - 2007. - 25 сәуір. - 14 б.
4. Қазақстан құстары мен аңдарының биологиясы: оқулық / О. Беркінбай, Б. Есжанов, Б. Ташенов, Г. Құлманова; ҚР Білім және ғылым мин-гі. - Алматы: Жібек жолы, 2008. - 336 б.
2. Беркінбай Омархан. Орнитология: оқулық. - Алматы: Жібек жолы, 2008. - 184 б.
3. Елшібек Жанат. Құстар, құстар, құстар... // Егемен Қазақстан. - 2007. - 25 сәуір. - 14 б.
4. Қазақстан құстары мен аңдарының биологиясы: оқулық / О. Беркінбай, Б. Есжанов, Б. Ташенов, Г. Құлманова; ҚР Білім және ғылым мин-гі. - Алматы: Жібек жолы, 2008. - 336 б.
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
Құстар классына сипаттама
1. Үй құстары
2. Жабайы құстар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Құстар (лат. Aves) - омыртқалы жануарлар тип тармағының бір класы. Құстардың эволюциялық даму сатысы 4 кезеңге бөлінеді:
алғашқы құстар - археоптерикс;
тісті құстар;
қырсыз жалпақ төстілер - түйеқұстар, киви, пингвиндер;
қырлы төсті құстар.
Құстар 2 класс тармағына: бір ғана отряды бар кесірткеқұйрықтылар(жойылып кеткен) және 34 отрядқа бірігетін 9 мыңдай түрі (оның 28 отряды осы кезде де кездеседі) желпуішқұйрықтылар немесе нағыз құстар деп бөлінеді. Құстар Арктикадан Антарктика жағалауларына дейінгі барлық табиғи белдемдерде таралған.
Қазақстанда құстардың 18 отрядқа жататын 489 түрі бар. Оларды мекен ететін орындарына қарай орман, ашық дала, батпақты-шалшықты және су құстары деп бөледі. Алғашқы құстардың дене тұрқы 1,8 м-ге дейін жеткен, тістері жақсы жетілген, ұша алмаған. Тіссіз, жақсы ұшатын ихтиорнистерқазіргі құстарға өте жақын болған. Құстардың басқа омыртқалы жануарлардан айырмашылығы - олардың ауада ұша алатындығы. Атап айтқанда, алдыңғы аяғы қанатқа айналған, төс, сан және мойын бұлшық еттері жақсы жетілген, сүйектері жұқа, көбінің іші ауаға толы қуыс болғандықтан және бір-бірімен жіксіз тұтасатындықтан, қаңқасы жеңіл әрі берік. Құстарда тек құйымшақ безі ғана болады (ол су құстарында жақсы жетілген). Жүрегі 4 камералы. Зат алмасу процесінің тез және қарқынды жүруі - олардың ұшуына қажетті энергия бөлінуін және дене температурасының тұрақты әрі жоғары болуын (38 - 41°С) қамтамасыз етеді. Құс қанаты, қауырсыны ұшу, қозғалу құралы ғана емес, денедегі жылылықтың бірқалыпты болуын қамтамасыз етеді және шамадан тыс салқындаудан немесе қызып кетуден сақтайды.
Ас қорыту органдары қоректі көп мөлшерде қабылдап, тез қорытуға бейімделген. Ұшу кезінде құстардан көп энергия бөлінетіндіктен, жоғары калориялы қоректі қажет етеді. Тыныс алу жүйесі ұшуға байланысты ерекше өзгеріске ұшыраған. Құстардың ішкі органдары мен бұлшық еттері арасында және тері астында жалпы көлемі өкпеден едәуір үлкен 9 - 10 ауа қапшықтары болады. Олар өкпемен кеңірдек арқылы байланысқан. Сондықтан құстар ұшу кезінде қанатын жайғанда кеуде қуысы кеңейіп, өкпеге енген ауа осы ауа қапшықтарына өтеді. Ал қанатын қомдағанда кеуде қуысы кішірейіп, ауа қапшығындағы ауа өкпе арқылы сыртқа шығады. Құстардың өкпесінде қаноттегімен екі рет (дем алған кезде және дем шығарған кезде де) тотығады. Оны қосарлы тыныс алу деп атайды. Бұл тек құстарға ғана тән қасиет. Құстардың жүйке жүйесі жақсы дамыған, миы үлкен, ми сыңарлары, көру орталығы, мишығы жақсы жетілген. Құстардың сезім органдарының дамуы әр түрлі. Тез ұшатын үкі, жапалақ, басқа да жыртқыш құстардың көзі жақсы жетілген. Иіс сезу көп құстарда жетілмеген, ал дыбыс есту қабілеттілігі жақсы дамыған. Құстардың көру және есту органдарының жақсы дамуы, олардың алыс және жақын кеңістіктерді игеруіне, мезгілімен қоныс аударып, түрішілік және түраралық қатынас жасауына әсер етіп, құс тіршілігінде маңызды рөл атқарады. Құстар 1-ден 20 - 25-ке дейін жұмыртқа салады. Оны 12 күннен 80 күнге дейін басады. Құстар өсімдіктерді тозаңдандырып, олардың тұқымдарын таратады, зиянды жәндіктер мен кемірушілерді құртып, олардың табиғаттағы санын реттеуге қатысады.
Құстар класының сипаттамасы
Құстар класы - шыққан тегі бауырмен жорғалаушылардың көптеген морфологиялық ерекшеліктерін сақтаған және сонымен бірге, бүкіл мүшелері түгелімен дерлік майда морфологиялық өзгерістерге ұшыраған, жалпы тіршілігі күрт өзгерген омыртқалы жануарлардың оқшауланған тобы.
Құстар - денесі қауырсындармен жабылған, алдыңғы аяқтары қанатқа айналған, жылы қанды, жұмыртқалаушы, қағанақты, ұрпақтарына қамқорлық жасайтын және сыртқы ортамен күрделі байланыстағы омыртқалы жануарлар.
Үй құстары
Біздің ежелгі бабаларымыз құсты ұядан ұстап, жұмыртқасын да содан алатын болған. Кейін адамдар кұс аулауды үйренді. Олар құс етін тамаққа, ал кауырсынын бас киімдерді әшекейлеуге пайдаланды. Адамзат коғамының даму барысында жабайы кұстар біртіндеп колға үйретіле бастады.Көне әдеби деректерде құсты адамдар тамакка, сондай-ақ спорттық мақсаттар үшін және олардын кейбіреуін касиетті кұстар ретінде асырағандығын жазған.
Үй құстарының пайда болуы мен олардың таралуын біз қазба жұмыстары мен көне колжазбаларға карап білеміз. Қазба жұмыстарын жүргізген жерде табылған үй кұстарының қаңкалары, ескі ақшалардағы олардың бейкелері, түрлі суреттер мен өнер туындылары өте ертеде-гі адамзат түрмысында үй кұстарының кенінен пайдаланылғанын толығымен растайды.
Үй тауығы әу баста Индияның, ит тұмсығы өтпейтін салың ормандарында осы күнге дейін мекен ететін жабайы банкив тауығынан тараған.Жабайы тауықтар мен үй тауықтарының оңай шағылысуынан өнімді ұрпак алынады. Банкив тауығы тез қозғалғыш, дене жағынан онша үлкен де емес, салмағы 0,6 - 0,8 кг, қанаттары мен құйрығы жақсы жетілген,
8 -- 12 жұмырткаға дейін басады.
Тауықты ең әуелі колға үйреткен ел -- Индия. Сосын біртіндеп батыс пен шығыс елдеріне тарай бастады. Көне Қытай энциклопедиясында тауықтың Қытайға мұнан бес мың жылдай бұрын батыстан әкелінгені айтылады.
Ертеде тауықты тек бірыңғай спорттық мақсатта өсіріп келген. Әтештер төбелесі Индия раджілерінің сүйікті ермектерінің бірі болған. Келе-келе адамдар кұстың жұмырткасы мен етінің дәмін жоғары бағалап, олардан неғұрлым жоғары өнім алу жолдарын карастырды.
Россияға тауық Грециядан әкелінді деген жорамал бар. Қазіргі асыранды үйректердің арғы тегі кәдімгі жабайы қоңыр үйрек болып саналады. Қоңыр үйрек барлық жерде бар. Ол Европа, Азия, Африка, Солтүстік Америка елдерінін барлык жерлерінде ұя салады. Жа-байы қоңыр үйрек түрлі өзен, көлдерде тіршілік етеді Ол -- колға тез үйренетін құс. Оларды колға үйрету әр елде әр түрлі мерзімде жүргізілді. Бұл жұмыстын, Евро-пада қолға алынған уакыты -- Рим мәдениетінің гүлденуімен тұстас келген жаңа дәуірдің бірінші ғасыры. Қазіргі кезде ждбайы коныр үйректерді аңшылар үйректі қолға үйретіп, оны аң аулар уақыттарында еліктіргіш ретінде пайдаланып жүр.
Үй кұстарынын ең байырғысы каз деген жорамал бар. Көбіне-көп шөппен коректенетін бұл кұстың еті көп, әрі оны бағып-күтіп, асырау адамдарға онша көп қиынға түспеген.
Үй қаздарынын. арғы тегі -- жабайы көкқаз. Ол Европаны мекендейді, кыс кезінде жылы жакка ұшып кетеді, асырауга тез көндігеді.
Аққаздар ежелгі мәдениеттіліктің бслгісі ретінде Римде өте-мөте дәріптеліп, Капитолияда ұсталған. Біздің дәуірімізге дейінгі 388 жылы Римді жаудан қаздар құтқарып қалды дейтін аңыз да бар. Онда жаудың Рим-ге таянып келгенін бірінші болып қаздар естіп, адамдар-ға қаңқылдап хабар бергені туралы айтылады.
Күркетауықтың қазіргі тұқымдары жабайы күрке-тауықтардан шыккан. Жабайы күркетауықтар осы күндері Солтүстік Африка мен Мексикада кездеседі. Олар ірі келеді, аяқтары ұзын, канаттары қысқа, құйрығы онша ұзын емес, өте бағалы құстар болып есептеледі. Бұларды дәмді еті үшін аулайды, Үй күрлетауықтары Европаға тұңғыш рет XVI ғасырда әкелінді.
Үй Мысыр тауығы өздерінің арғы жабайы ата-тегінен тараған. Жабайылары Батыс Африка мен Мадагаскарда өсіп-өнеді. Мекені -- ашық далалы жерлермен алма-сын келетін қалың аласа орыанды жерлер. Үясын ойпаң-
дау шөп басқан бүта арасына көрінбейтін етіп жасырын салады. Олардың әрбіреуі 5 -- 8-ден жүмыртка табады. Жұмыртқасы ақ сарғыш түстес. Еті өте-мөте дәмді келеді.
Мысыр тауығы алғаш рет Европаға жаңа дәуірімізге дейін Солтүстік Африкадан әкелінді. Бірак кейін олар-дың бәрі құрып бітті. Тек бұдан 16 ғасыр өткесін барып Гвинеядан мысыр тауығы экелініп, Европада қайтадан өсіріле бастады.
Үй мысыр тауығында олардың арғы ата-тегінің кейбір әдет-кылықтары сақталған. Олар тез көзғалады, ұша да алады, жұмыртқасын бұталардын, арасына салады, ағаш басында түнеп, далада жақсы жайылады. Мысыр тауығының осы қасиеттері ең алдымен әуесқой құс өсіоушілердің, жадында болғаны жөн.
Мысыр тауығын құс қораларында ұстағанда оларды белгілі бір мерзімде азықтандыруға дағдыландырған орынды. Жайылымдарға тек жұмыртқалаған соң шығаруға болады. Ал кешке кораға тиянақты камап отыру керек. Әйтпесе олар далаға ағаш басына конақтауды әдетке айналдырып алуы мүмкін. Мысыр тауығын тауықтармен, қырғауылмен, тауыспен будандастыруға да болады. Бірақ олардан өнімі жақсы, жөнді ұрпақ алынбайды.
Көп елдер еті мен жұмыртқасына бола бөдене асырайды. Әуеской құс өсірушілер мен бөдене шаруашылықтарында негізінен жапон бөденесін өсіреді. Бұл құстың кәдімгі бөденелерден аздап кішілігі болмаса еш айырмасы жок. Қанаттары қоңыр сұр, басы, мойны, кеудесі әр түрлі. Ересектері 120 -- 140 г тартады, таза ұшасы 80 -- 110 г. Жапон бөденесінің бағалы биологиялық ерекшелігі мынада: мекнендері жылына 200 -- 250-ден жұмыртқа табады (бір жұмыртқасының салмағы 10 -- 12 г). Балапандары тез өсіп-жетіледі. 60 күндігінде союға жарайды.
Біздің, елімізге бұл құс Югославиядан 1964 жылы әкелінді. Ол қазір көптеген облыстарымыз бен аудандарымызда жерсіндірілген. Бөдене өсірумен әуесқой құс өсірушілеріміз де табысты шұғылданып келеді.
Ғалымдар құстардың жорғалаушылардың арғы тегінен ұқсастығын қазба қалдықтар бойынша да дәлелдей түсті. Тұңғыш рет 1861 жылы бұдан 150 миллион жыл бұрын тіршілік еткен қанатты жануардың қазбадан қауырсынының қалдығын тауып, археотерикс (көнеқұс) деп атады. Кейініректе дене құрылысы айқынырақ көрінетін, көне құстың тастағы таңбасы табылды. Көнеқұстың қанаттры мен құйрығындағы қауырсындары жақсы жетілген.
Дене мөлшері кептердей қанатты жануар құсқа да, жорғалаушыларға да ұқсас болып шықты. Олар онша жақсы ұша алмағанмен де орманда тіршілік етіп, ағаштан ағашқа секіргенде біраз қашықтыққа қалықтауға қанатын пайдаланғаны байқалады. Астыңғы және үстіңгі жақсүйектерінде тістердің болуы, 20 омыртқадан тұратын құйрығы -- оның кесірткеге ұқсас белгі-лері еді. Ал аяғындағы төрт саусақ пен жіліншік нағыз құсқа тән қасиет болатын. Бұл белгілер көнеқұстардың жорғалаушылар мен құстар арасындағы аралық жануар екенін білдірді.
Ең алғашқы құстардың көнеқұстардан ерте тіршілік етке-ні де дәлелденуде. Американдық палеонтологтар қазба жұмысында ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
Құстар классына сипаттама
1. Үй құстары
2. Жабайы құстар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Құстар (лат. Aves) - омыртқалы жануарлар тип тармағының бір класы. Құстардың эволюциялық даму сатысы 4 кезеңге бөлінеді:
алғашқы құстар - археоптерикс;
тісті құстар;
қырсыз жалпақ төстілер - түйеқұстар, киви, пингвиндер;
қырлы төсті құстар.
Құстар 2 класс тармағына: бір ғана отряды бар кесірткеқұйрықтылар(жойылып кеткен) және 34 отрядқа бірігетін 9 мыңдай түрі (оның 28 отряды осы кезде де кездеседі) желпуішқұйрықтылар немесе нағыз құстар деп бөлінеді. Құстар Арктикадан Антарктика жағалауларына дейінгі барлық табиғи белдемдерде таралған.
Қазақстанда құстардың 18 отрядқа жататын 489 түрі бар. Оларды мекен ететін орындарына қарай орман, ашық дала, батпақты-шалшықты және су құстары деп бөледі. Алғашқы құстардың дене тұрқы 1,8 м-ге дейін жеткен, тістері жақсы жетілген, ұша алмаған. Тіссіз, жақсы ұшатын ихтиорнистерқазіргі құстарға өте жақын болған. Құстардың басқа омыртқалы жануарлардан айырмашылығы - олардың ауада ұша алатындығы. Атап айтқанда, алдыңғы аяғы қанатқа айналған, төс, сан және мойын бұлшық еттері жақсы жетілген, сүйектері жұқа, көбінің іші ауаға толы қуыс болғандықтан және бір-бірімен жіксіз тұтасатындықтан, қаңқасы жеңіл әрі берік. Құстарда тек құйымшақ безі ғана болады (ол су құстарында жақсы жетілген). Жүрегі 4 камералы. Зат алмасу процесінің тез және қарқынды жүруі - олардың ұшуына қажетті энергия бөлінуін және дене температурасының тұрақты әрі жоғары болуын (38 - 41°С) қамтамасыз етеді. Құс қанаты, қауырсыны ұшу, қозғалу құралы ғана емес, денедегі жылылықтың бірқалыпты болуын қамтамасыз етеді және шамадан тыс салқындаудан немесе қызып кетуден сақтайды.
Ас қорыту органдары қоректі көп мөлшерде қабылдап, тез қорытуға бейімделген. Ұшу кезінде құстардан көп энергия бөлінетіндіктен, жоғары калориялы қоректі қажет етеді. Тыныс алу жүйесі ұшуға байланысты ерекше өзгеріске ұшыраған. Құстардың ішкі органдары мен бұлшық еттері арасында және тері астында жалпы көлемі өкпеден едәуір үлкен 9 - 10 ауа қапшықтары болады. Олар өкпемен кеңірдек арқылы байланысқан. Сондықтан құстар ұшу кезінде қанатын жайғанда кеуде қуысы кеңейіп, өкпеге енген ауа осы ауа қапшықтарына өтеді. Ал қанатын қомдағанда кеуде қуысы кішірейіп, ауа қапшығындағы ауа өкпе арқылы сыртқа шығады. Құстардың өкпесінде қаноттегімен екі рет (дем алған кезде және дем шығарған кезде де) тотығады. Оны қосарлы тыныс алу деп атайды. Бұл тек құстарға ғана тән қасиет. Құстардың жүйке жүйесі жақсы дамыған, миы үлкен, ми сыңарлары, көру орталығы, мишығы жақсы жетілген. Құстардың сезім органдарының дамуы әр түрлі. Тез ұшатын үкі, жапалақ, басқа да жыртқыш құстардың көзі жақсы жетілген. Иіс сезу көп құстарда жетілмеген, ал дыбыс есту қабілеттілігі жақсы дамыған. Құстардың көру және есту органдарының жақсы дамуы, олардың алыс және жақын кеңістіктерді игеруіне, мезгілімен қоныс аударып, түрішілік және түраралық қатынас жасауына әсер етіп, құс тіршілігінде маңызды рөл атқарады. Құстар 1-ден 20 - 25-ке дейін жұмыртқа салады. Оны 12 күннен 80 күнге дейін басады. Құстар өсімдіктерді тозаңдандырып, олардың тұқымдарын таратады, зиянды жәндіктер мен кемірушілерді құртып, олардың табиғаттағы санын реттеуге қатысады.
Құстар класының сипаттамасы
Құстар класы - шыққан тегі бауырмен жорғалаушылардың көптеген морфологиялық ерекшеліктерін сақтаған және сонымен бірге, бүкіл мүшелері түгелімен дерлік майда морфологиялық өзгерістерге ұшыраған, жалпы тіршілігі күрт өзгерген омыртқалы жануарлардың оқшауланған тобы.
Құстар - денесі қауырсындармен жабылған, алдыңғы аяқтары қанатқа айналған, жылы қанды, жұмыртқалаушы, қағанақты, ұрпақтарына қамқорлық жасайтын және сыртқы ортамен күрделі байланыстағы омыртқалы жануарлар.
Үй құстары
Біздің ежелгі бабаларымыз құсты ұядан ұстап, жұмыртқасын да содан алатын болған. Кейін адамдар кұс аулауды үйренді. Олар құс етін тамаққа, ал кауырсынын бас киімдерді әшекейлеуге пайдаланды. Адамзат коғамының даму барысында жабайы кұстар біртіндеп колға үйретіле бастады.Көне әдеби деректерде құсты адамдар тамакка, сондай-ақ спорттық мақсаттар үшін және олардын кейбіреуін касиетті кұстар ретінде асырағандығын жазған.
Үй құстарының пайда болуы мен олардың таралуын біз қазба жұмыстары мен көне колжазбаларға карап білеміз. Қазба жұмыстарын жүргізген жерде табылған үй кұстарының қаңкалары, ескі ақшалардағы олардың бейкелері, түрлі суреттер мен өнер туындылары өте ертеде-гі адамзат түрмысында үй кұстарының кенінен пайдаланылғанын толығымен растайды.
Үй тауығы әу баста Индияның, ит тұмсығы өтпейтін салың ормандарында осы күнге дейін мекен ететін жабайы банкив тауығынан тараған.Жабайы тауықтар мен үй тауықтарының оңай шағылысуынан өнімді ұрпак алынады. Банкив тауығы тез қозғалғыш, дене жағынан онша үлкен де емес, салмағы 0,6 - 0,8 кг, қанаттары мен құйрығы жақсы жетілген,
8 -- 12 жұмырткаға дейін басады.
Тауықты ең әуелі колға үйреткен ел -- Индия. Сосын біртіндеп батыс пен шығыс елдеріне тарай бастады. Көне Қытай энциклопедиясында тауықтың Қытайға мұнан бес мың жылдай бұрын батыстан әкелінгені айтылады.
Ертеде тауықты тек бірыңғай спорттық мақсатта өсіріп келген. Әтештер төбелесі Индия раджілерінің сүйікті ермектерінің бірі болған. Келе-келе адамдар кұстың жұмырткасы мен етінің дәмін жоғары бағалап, олардан неғұрлым жоғары өнім алу жолдарын карастырды.
Россияға тауық Грециядан әкелінді деген жорамал бар. Қазіргі асыранды үйректердің арғы тегі кәдімгі жабайы қоңыр үйрек болып саналады. Қоңыр үйрек барлық жерде бар. Ол Европа, Азия, Африка, Солтүстік Америка елдерінін барлык жерлерінде ұя салады. Жа-байы қоңыр үйрек түрлі өзен, көлдерде тіршілік етеді Ол -- колға тез үйренетін құс. Оларды колға үйрету әр елде әр түрлі мерзімде жүргізілді. Бұл жұмыстын, Евро-пада қолға алынған уакыты -- Рим мәдениетінің гүлденуімен тұстас келген жаңа дәуірдің бірінші ғасыры. Қазіргі кезде ждбайы коныр үйректерді аңшылар үйректі қолға үйретіп, оны аң аулар уақыттарында еліктіргіш ретінде пайдаланып жүр.
Үй кұстарынын ең байырғысы каз деген жорамал бар. Көбіне-көп шөппен коректенетін бұл кұстың еті көп, әрі оны бағып-күтіп, асырау адамдарға онша көп қиынға түспеген.
Үй қаздарынын. арғы тегі -- жабайы көкқаз. Ол Европаны мекендейді, кыс кезінде жылы жакка ұшып кетеді, асырауга тез көндігеді.
Аққаздар ежелгі мәдениеттіліктің бслгісі ретінде Римде өте-мөте дәріптеліп, Капитолияда ұсталған. Біздің дәуірімізге дейінгі 388 жылы Римді жаудан қаздар құтқарып қалды дейтін аңыз да бар. Онда жаудың Рим-ге таянып келгенін бірінші болып қаздар естіп, адамдар-ға қаңқылдап хабар бергені туралы айтылады.
Күркетауықтың қазіргі тұқымдары жабайы күрке-тауықтардан шыккан. Жабайы күркетауықтар осы күндері Солтүстік Африка мен Мексикада кездеседі. Олар ірі келеді, аяқтары ұзын, канаттары қысқа, құйрығы онша ұзын емес, өте бағалы құстар болып есептеледі. Бұларды дәмді еті үшін аулайды, Үй күрлетауықтары Европаға тұңғыш рет XVI ғасырда әкелінді.
Үй Мысыр тауығы өздерінің арғы жабайы ата-тегінен тараған. Жабайылары Батыс Африка мен Мадагаскарда өсіп-өнеді. Мекені -- ашық далалы жерлермен алма-сын келетін қалың аласа орыанды жерлер. Үясын ойпаң-
дау шөп басқан бүта арасына көрінбейтін етіп жасырын салады. Олардың әрбіреуі 5 -- 8-ден жүмыртка табады. Жұмыртқасы ақ сарғыш түстес. Еті өте-мөте дәмді келеді.
Мысыр тауығы алғаш рет Европаға жаңа дәуірімізге дейін Солтүстік Африкадан әкелінді. Бірак кейін олар-дың бәрі құрып бітті. Тек бұдан 16 ғасыр өткесін барып Гвинеядан мысыр тауығы экелініп, Европада қайтадан өсіріле бастады.
Үй мысыр тауығында олардың арғы ата-тегінің кейбір әдет-кылықтары сақталған. Олар тез көзғалады, ұша да алады, жұмыртқасын бұталардын, арасына салады, ағаш басында түнеп, далада жақсы жайылады. Мысыр тауығының осы қасиеттері ең алдымен әуесқой құс өсіоушілердің, жадында болғаны жөн.
Мысыр тауығын құс қораларында ұстағанда оларды белгілі бір мерзімде азықтандыруға дағдыландырған орынды. Жайылымдарға тек жұмыртқалаған соң шығаруға болады. Ал кешке кораға тиянақты камап отыру керек. Әйтпесе олар далаға ағаш басына конақтауды әдетке айналдырып алуы мүмкін. Мысыр тауығын тауықтармен, қырғауылмен, тауыспен будандастыруға да болады. Бірақ олардан өнімі жақсы, жөнді ұрпақ алынбайды.
Көп елдер еті мен жұмыртқасына бола бөдене асырайды. Әуеской құс өсірушілер мен бөдене шаруашылықтарында негізінен жапон бөденесін өсіреді. Бұл құстың кәдімгі бөденелерден аздап кішілігі болмаса еш айырмасы жок. Қанаттары қоңыр сұр, басы, мойны, кеудесі әр түрлі. Ересектері 120 -- 140 г тартады, таза ұшасы 80 -- 110 г. Жапон бөденесінің бағалы биологиялық ерекшелігі мынада: мекнендері жылына 200 -- 250-ден жұмыртқа табады (бір жұмыртқасының салмағы 10 -- 12 г). Балапандары тез өсіп-жетіледі. 60 күндігінде союға жарайды.
Біздің, елімізге бұл құс Югославиядан 1964 жылы әкелінді. Ол қазір көптеген облыстарымыз бен аудандарымызда жерсіндірілген. Бөдене өсірумен әуесқой құс өсірушілеріміз де табысты шұғылданып келеді.
Ғалымдар құстардың жорғалаушылардың арғы тегінен ұқсастығын қазба қалдықтар бойынша да дәлелдей түсті. Тұңғыш рет 1861 жылы бұдан 150 миллион жыл бұрын тіршілік еткен қанатты жануардың қазбадан қауырсынының қалдығын тауып, археотерикс (көнеқұс) деп атады. Кейініректе дене құрылысы айқынырақ көрінетін, көне құстың тастағы таңбасы табылды. Көнеқұстың қанаттры мен құйрығындағы қауырсындары жақсы жетілген.
Дене мөлшері кептердей қанатты жануар құсқа да, жорғалаушыларға да ұқсас болып шықты. Олар онша жақсы ұша алмағанмен де орманда тіршілік етіп, ағаштан ағашқа секіргенде біраз қашықтыққа қалықтауға қанатын пайдаланғаны байқалады. Астыңғы және үстіңгі жақсүйектерінде тістердің болуы, 20 омыртқадан тұратын құйрығы -- оның кесірткеге ұқсас белгі-лері еді. Ал аяғындағы төрт саусақ пен жіліншік нағыз құсқа тән қасиет болатын. Бұл белгілер көнеқұстардың жорғалаушылар мен құстар арасындағы аралық жануар екенін білдірді.
Ең алғашқы құстардың көнеқұстардан ерте тіршілік етке-ні де дәлелденуде. Американдық палеонтологтар қазба жұмысында ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz