Қазақстан Республикасьіндағы ауыл шаруашылығы-ның қазіргі жағдайы

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҮНЫ КІРІСПЕ 3

1 РЫНОК ЖАҒДАЙЫНДА АГРАРЛЫ ӨНЕРКӘСШ ҚЫЗМЕТІНЩ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Қазіргі жағдайдағы ауыл шаруашылығы саласының тапсырмалары 5

1. 2 Ауыл шаруашылығын мемлекеттік реттеудің формалары 7

1. 3 Ауыл шаруашылығын мемлекеттік реттеуге қатысатын органдар 17

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЬІНДАҒЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ-НЫҢ ҚАЗІРГІЖАҒДАЙЫ

2. 1 Ауыл шаруашылығындағы 2001-2007 жылдар аралығындағы негізгі көрсеткіштер 27

2. 2 Қазақстан Республикасындағы жэне Шығыс Қазақстандағы ауыл

шаруашылығы мэселелері 40

2. 3 Шығыс Қазақстан облысындағы ауыл шаруашылығы кластерінің қалыптасуы 46

3 РЫНОК ЖАҒДАЙЫНДА АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫН ЖЕТІЛДІРУ

ШАРАЛАРЫ 58

ҚОРЫТЫНДЫ 61

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 63

КІРІСПЕ

Дамудың жаңа кезеңі ел агроөнеркэсіп кешенінің алдына бірқатар жаңа, аса маңызды міндеттер қойып отыр.

Өткен 5 жылда Қазақстан аграрлық секторды дамытуда айтарлықтай нэтижелерге жетті. Ауыл шаруашылығының жалпы өнімі 2002 жылмен салыстырғанда 2 есеге жуық өсті. Инвестициялар 3 еседен астамға үлғайды. Бүл аграрлық секторды мемлекеттің орасан қолдауы нэтижесінде мүмкін болды. Сіздер біз табысты жүзеге асырған ауылды қолдаудың үш жылдық бағ-дарламасын жақсы білесіздер. Бағдарлама ел ішін дамытуға қуатты серпін берді.

Соңғы жылдары қазіргі заманғы технологияларды қолданудың арқасында дэнді-дақылдарды жинау күрт артты.

2004 жылдан бастап егінді міндетті сақтандыруды енгізу фермерлерге қүрғақшылық жылдарының өзінде кепілді кіріс алуына мүмкіндік туғызды.

Қабылданған шаралар ауыл шаруашылығындағы тауар айналымының төрт есеге жуық жалпы өсіміне оң ықпал етсе, ол 4 миллиард АҚШ доллары мөлшерінен асып түсті.

Ауылдарымыз бен селоларымыздың өмір сапасын жақсарту мемлекеттік саясаттың басым бағыты болып қала береді.

Қалыптасқан элемдік үрдістер мен қолда бар элеуетті ескерер болсақ, агроөнеркэсіп кешені біздің экономикамыздың жоғары маңызды, табысты саласььіюлуы тиіс.

Ауыл шаруашылығы өнімдеріне баға өсу үстінде, және түтастай алғанда, аталған сала өте пайдалы болуда, сондықтан біз оған ақша салуымыз қажет. Ауылдың бүған екпінді еңбегімен жэне жоғары қайтарыммен жауап беретініне сенімдімін.

Бірінші, елдің азық-түлік қауіпсіздігі қамтамасыз етілуге тиіс.

Ол үшін ауыл шаруашылығына және тамақ өнеркәсібіне инвестициялар тартуды үлғайту қажет. Қазақстан азық-түліктің негізгі түрлері бойынша өз қажеттілігін қамтамасыз етеді эрі экспорттық элеуетке ие.

4 Ел мүқтажы қанағаттандырылмай отырған маңызды тамақ өнімдерін өн-

діруді ынталандыруға ерекше назар аудару талап етіледі. Мэселен, өсімдік майы, жемістер, қант және басқалар. Біздің бүл проблемаларды шешуге мүмкіндігіміз бар.

Екінші, ауыл шаруашылығының өнімдерді экспортқа шығаратын секторларын күшейтуге күш-жігерді шоғырландырудың маңызы зор. Атап айтқанда, Каспий жэне Қара теңіздердің порттары арқылы өтетін жэне Қытай бағытындағы экспорттық арналарды кеңейту қажет.

Үшінші, мал шаруашылығы саласы да үлкен экспорттық элеуетке ие. Қосымша шара ретінде ветеринария жүйесін халықаралық стандарттарға көшіру қажет.

Үкіметке ауыл шаруашылығына барлық деңгейлерде жүйелі қолдау көрсетуде одан эрі шаралар қабылдауды тапсырамын.

Шикізат өңдеуге айрықша назар аудару қажет.

Кедейшілікке қарсы күрес жэне элеуметтік жіктелуді болдырмау бағдарламасы бойынша Қазақстандық қоғамның орнықты дамуын қамтамасыз ету жөніндегі шаралар аясында өзара байланысты шаралар кешенін, эсіресе, ауылдық жерлерде қабылдау жолымен кедейшілікті жою жөніндегі бүдан кейін де шараларды қолға алу қажет. Бүл нэтижелерге: елдің барлық өңірлерінің экономикасының өсуі;

ауыл шаруашылығын, оның ішінде неғұрлым тиімді қазіргі заманғы аграрлық технологияларды қолдана отырып дамыту;

әлеуметтік жэрдемақы алған кезде бюрократтық рэсімдерді оңайлатуды қоса алғанда, халықты элеуметтік қорғау жүйесінің тиімділігін арттыру, еңбекпен ұамту саясатын жетілдіру; кедейшілік проблемасын шешуге ел өңірлеріндегі бизнес-қоғамдастықтарды тарту жолымен қол жеткізілетін болады.

Ауыл шаруашылығының еліміздің экономикасында маңызды екенін атап кету орынды. Ол қоғамның негізгі халық шаруашылығы кешенінің бірі бола тұрып, қоғамның өмір сүру жағдайын анықтайды. Маңыздылық тек адамдардың азықпен қамтамасыздығында ғана емес, ауыл шаруашылығы

қлттық өндіріс тишділіп мен халықтың жүмыспен қамтамасыздығына ықпал етеді.

Республикамызда аграрлы сектордың қазіргі жағдайын ескергенде оны дамытуғ оңды эсер ететін негізгі принциптер:

- жалпыхалықтық мүддені есепке алатын, ішкі жэне сыртқы экономикалық саясатты белсенді жүргізуге мүмкіндік беретін ауыл шаруашылығы өндірісінің маңызды салаларына мемлекетік қолдау көрсету (протекция) ;

- рыноктық қатынастар сферасында өнімді түлыну мен кеңейтуге дайындық деңгейін белсендіру механизмін қалыптастыру;

- саланы дамыту мақсатында жоспарлы жэне нарықтық экономикалар шаруашылықтарының модельдерін рптималды үйлестіру артықшылықтарының үйымдастырушылық қүқықтық негізін қамтамасыз ету;

- материалды - техникалық базаны қамтамасыз ететін салаларды қолдау, ауыл жү-мыскерлерінің еңбек өнімділігі мен жалақы қарқындары арасындағы қатынасты қамтамасыз ету;

- республикадағы экспорттық потенциалды сала өнімдері бойынша көтеру. Бітіру жүмысының мақсаты Қазақстан Республикасының ауыл

шаруашылығының қазіргі жағдайы мен оны мемлекеттік реттеудің кейбір тэсілдерін талдау.

Бітіру жүмысының тапсырмалары:

а) нарық жағдайындағы аурарлы өнеркэсіптің қызметінің теоретикалық аспектілерін талдауға эрекеттену;

б) Қазақстна Республикасында ауыл шаруашылығының қалыптасуын қарастыру;

в) қазіргі жағдайда ауыл шаруашылық саласының тапсырмаларын талдау;

г) ауыл шаруашылығын мемлекеттік реттеу формалары;

д) ауыл шаруашылығын мемлекеттік реттеу органдары;

е) Қазақстан Республикасында қазіргі ауыл шаруашылығы жағдайын, негізгі өлшемдерін;

ж) Қазақстан Республикасы мен Шығыс Қазақстанның ауыл шаруашылығы мэселелерін;

з) ауыл шаруашылығы мэселелерін шешудің бір құралы ретінде Шығыс Қазақстан мысалында кластерлерді қалыптастыру мен дамыту.

Аталған аспектілерді жүйелеу барысында Қазақстан Республикасының статистика Агенттігі мен Шығыс Қазақстан облысының ауыл шаруашылық Департаментінің материалдары қолданылды.

7 1 РЫНОК ЖАҒДАЙЫНДА АГРАРЛЫ ӨННЕРКӘСШ ҚЫЗМЕТІНЩ

ТЕОРЕТИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Қазіргі жағдайдағы ауыл шаруашылығы саласының тапсырмалары

«Қазақстан-2030» Стратегиясының біртіндеп іске асырылуы Қазақстан Республикасы Президенті Н. А. Назарбаевтың Астанадан 28 ақпан 2007 жылғы Жолдауында болашақ прогреске сенімді қамтамасыз етті. Табысты қадам жасауға толық негіз бар, тарихи мүмкіндікті пайдалану қажет. Ол үшін Қазақстанның жеделдетілген жан жақты модернизациясы жолы таңдап алынды. Бү_л даму болашағынынң бір ғана дүрыс векторы. Қазақстан мен қазақстандықтардың әлемдегі орынын қамтамасыз ету үшін, түрмысын жақсарту үшін, елдегі халық жағдайын элдеқайда жоғары көтеру үшін сыртқы рынокқа шығып, бекуіміз қажет. Осы жолда қазақстандық және аймақтық жағдайларын есепке алатын элемнің алдыңғы қатарлы елдері тэжірибелерін қолданамыз: біріншіден, белгілі табысы бар секторлар модернизациясы қарқынын жоғарылату; екіншіден, Қазақстанның экономикасының барлық сфералары мен элеуметік өміріне модернизацияны тарату.

Қазақстан Республикасының 2006 жылы 14 қарашада қабылданған №216 Қазақстан Республикасының 2007-2024 жылдарда орнықты даму Концепциясына көшуі туралы Жарлығында қарастырылғандай, ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыру мэселесі маңызды. Қазақстанның орнықты дамуын қамтамасыз ету үшін:

- шикізат секторының үлесін біртіндеп азайта отырып, экономиканы қүрылымдық қайта қүру;

- ғылымды жэне инновацияларды ынталандыру негізінде шетелдік өзіне ұқсастардан асып тісетін технологиялық озуды дамыту;

қазіргі заманғы ауыл шаруашылығы технологияларын енгізу; біріккен экономикалық және экологиялық үлттық есептерді жіргізу жолымен табиғатты үқыпсыз пайдаланудан болатын үлттық байлықтың ысырабын есепке алу;

- жер, су, орман, минералдар жэне өзге де ресурстарды пайдаланудың

экологиялық әдістерін қоса алғанда, табиғатты пайдалануға деген осы заманғы еылыми негізделген көзқарасты енгізу;

- энергетикалық шығындарды еңсеру саласындаеы арнайы мемлекеттік баедарламаларды, біртүтас саясатты іске асыру барысында отандық экономиканың энергиялық тиімділігін арттыру;

- ел экономикасын технологиялық қайта жарақтандыру, осы заманғы технологияларды пайдалануды ынталандыру жэне ескірген технологиялар мен жабдықтарды экелуге тыйым салу;

- үлттық экономика қүрылымындағы табиғи ресурстарды пайдаланатын кэсіпорындар үлесін қысқарту, ғылымды қажет ететін, табиғатты сақтайтын жоғары технологиялық өндірістерді дамыту;

- алынған пайдалы қазбаларды жэне өндірілген биологиялық ресурстарды міндетті пайдаланудың өлшемдерін белгілеу;

- қалдықтарды орналастыру полигондарында жинақталған бағалы материалдарды қалпына келтіру жэне пайдалану;

- ауыл шаруашылығы жерлерін жайластыру жэне табиғи ландшафттарға бейімделген ауыл шаруашылығын жүргізу жүйелерін енгізу, экологиялық таза ауыл шаруашылығы технологияларын дамыту, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердегі табиғи топырақ қүнарлылығын сақтау жэне қалпына келтіру;

- табиғи ресурстарды заңсыз пайдаланудың қандай да түрін болдырмау жэне жолын кесу, браконьерлікке жэне биологиялық ресурстар объектілері мен өнімдерінің заңсыз айналымына қарсы күрес;

- шаруашылық қызметтің барлық салаларына ресурс үнемдейтін жэне қалдықсыз технологияларды енгізуді ынталандыру;

- қалпына келтірілетін көздерді жэне қайталама шикізатты пайдалануды қоса алғанда, экологиялық тиімді энергия өндіруді қолдау;

- ресурстарды үтымсыз пайдалануға, оның ішінде энергия ресурстарын ауада жағуға тыйым салу;

- энергия мен шикізатты тасымалдау кезінде, оның ішінде энергия

өндіруді экологиялық негізделген орталықтан алу есебінен ысырабын азайту, ұсақ түлынушыларды энергиямен қамсыздандыру жүйесін оңтайландыру;

- көліктің, көліктік коммуникация мен отынның экологиялық қауіпсіз түрлерін, оның ішінде көміртекті емес түрлерін жаңғырту жэне дамыту;

- ірі қалаларда негізгі қозғалыс түрі - экологиялық қауіпсіз қоғамдық көлікке көшу;

- экологиялық қауіпсіз технологияларды дамыту, түрмыстық-коммуналдық кешенді қайта жаңарту;

- барынша ү_зақ пайдалануға есептелген тауар өндірісін қолдау жолымен жізеге асырылады.

Бүл ілгерілеу элемнің бәсекеқабілетті елу елдері қатарына ену мен Қазақстанның түрақты мүше ел ретінде позициясын бекітуге жасайтын эрекеті.

Қазақстандық тауарлар мен қызметтердің озық халықаралық стандарттарға сай жаңа сапалы деңгейге шығуы шарт.

Бүл жеткіліксіз. Бүгінгі жэне потенциялды мүмкін деңгейлердегі экономикалық бэсекелік артықшылық болашағы мен қазіргі жағдайын болжап, салыстырып анықтау тапсырмасы түр.

Жүйелілік - жақын арадағы онжылдықта қазіргі элемде алға лездік ілгерілеудің басты формуласы.

Бүған барлық мүмкіндіктер бар.

Бізге: үлкен территория; қолайлы географиялық жэне коммуникациялы-транспорттық орын; табиғи маңызды ресурстар берілген.

Қол жеткізгеніміз: аймақтық экономикада лидерлік позиция; халықаралық эріптестермен конструктивті қарым қатынас; саяси жэне элеуметтік-.

Жуық аралықтағы үш жылда ауыл шаруашылық кешенінде шешілуге тиіс он тапсырмаларды Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбае ауыл шаруашылығы кешені мэселелері бойынша өткен 31 қаңтардағы ірі форумда атап өтті:

1) орта мерзімді болашақта негізгі тапсырма ауыл шаруашылығындағы

өңдеуші сеторды қолау болады. Қосылған құны жоғары, ауыл шаруашылығы шикізатын терең өңдеуге мэн беру керек. Өңдеу - бэсекеқабілеттілікті көтеру негізі, сапалы тауарлар; салықтық ынталандыруда қайта қарастыру қажет;

2) ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеуде кластерлік тэсілді пайдалануды белсенді ету. Қазақстан үшін болашағы зор деп танылған салалық кластерлер ішінде, Президент пікірінше, ауыл шаруашылығымен азық түлік өндірісі мен тоқыма өнеркэсіптері тікелей байланысты. Әкімдерге кэсіпкерлермен эріптесе отырып, эр аймаққа маманданған кластерлерді дамытудың кешенді шараларын ойластырып, іске асыру тапсырылды;

3) елімізде ауыл шаруашылық өнімдерін өткізетін аймақтық желі құрылғын, «Мал өнімдері» және «Казагромаркетинг» корпорациялары базасында ақпараттық - маркетингтік қолдау жасау. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерге ақпарттық кеңестік қолдау көрсетуді кеңейту;

4) ДСҮ енгенде халықаралық стандарттарды қолданатын шетелдік өндірушілермен бэсекелесу қажеттілігі туындағайды, ал Қазақстан Республикасында өкінішке орай, 180 ауыл шаруашылығы кэсіпорындарының 7 ғана стандарттарға сай келеді;

5) фермерлер мен өңдеуші кэсіпорындарға өткізу рыноктарына қол жеткізу қажет;

6) ауыл шаруашылығын тиімді несиелендіру жолдарын ойластыру, ауыл шаруашылығын қаржылық қолдау Қорында қарыздырды реструктуризациялау қажеттіліг туындады;

7) ауыл шаруашылығы техникаларын жаңартудың кешенді шараларын қабылдау, отандық машина қүрылысы мен ауыл шаруашылығы техникасы лизингін жетілдіруге мән беру;

8) ауыл шаруашылғы ғылымын басымдылық тэртіппен дамыту;

9) қазір жаңа аграрлы техника мен құрал жабдықтарды тиімді пайдалана алмайтын ұсақ шаруашылықтар басым, олар үшін жаңа құралдар сатып алу, егін айналымы нормаларын сақтау қымбатқа түседі;

10) ауылдарда әлеуметтік инфрақұрылымдарды дамыту қажет, эсіресе, мәдени бағытта.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында «Қазақстан жеделдетілген экономикалық, элеуметтік жэне саяси модернизация жолында» деді. «Ағымдық жылы үш жылдық агро азық түлік бағдарламасын іске асыру аяқталды. Елдегі агробизнесті қолдау мен мемлекеттік реттеу жүйесін қүрдық. Теолько в текущем году н ағымдық жылдың өзінде ауыл шаруашылығын дамытуға республикалық бюджеттен 57, 9 млрд. теңге бөлінген. Бү_л рекордтық сандар. «Агроөнеркәсіп кешені мен ауыл территорияларын дамытуды мемлекеттік реттеу туралы» Заң қабылдау қажет.

Қазақстан Республикасының Дүниежүзілік Сауда Үйымына енуі отандық ауыл шаруашылығы өнімдерінің бэсекеқабілеттілігіне ерекше талаптар қойып отыр. Болашақта аграрлы өндіріс индустриализациясына айырықша мэн беріп, оны ауыл шаруашылығы шикізаттарын өңдеу мен өндіру сферасында кластерлік инициативалар арқылы жүргізу көзделген. Сондықтан осы салаға агроиндустриалды саясат жолында жеке меншік сектор назары мен несиені тарту керек.

Тэуелсіздікті алғаннан бері соңғы 5 жылда біздің аймақ элемдік экономика үшін маңызды болып отыр. Әлемдік нарық үшін құнды болып есептелетін мү_най, газ, руда мен ауыл шаруашылығы шикізаттарын жеткізуші бола отырып, транзиттік мүмкіндіктерімізді нығайтудамыз. »

Қазақстан республикасында ауыл шаруашылығының 1991 жылдан бастап дамуы жерді пайдалануды қоғамдық формадан жеке меншікке өткізумен байланысты. ССРО қүлағаннан кейін колхоздар мен совхоздар орынынна жеке меншік фермерлік жэне шаруа шаруашылықтары келді. Жер пайлар арқылы совхоздар мен колхоздар жүмысшылары арасында бөлінуі тиіс болған, бірақ олай болған жоқ, бос жерлер жылдам пайдалануға бөліске түсті. Жалпы үлес санынан 2, 295 мың данаға меншік құқығы туралы куэлік берілген, ал бөлінген жер учаскелері 44, 2 мың дана, жалпы куәліктер санынан 1, 8% құрайтын. Осыған қарамастан, өз пайларын алған адамдар өндірістік кооперативтерге (коллективті шаруашылықтарға), акционерлік қоғамдарға жэне жауапкершілігі

12 шектелген әріптестіктерге енді. Ауыл шаруашылығы өндірісінің қалптасқан

технологиялық, ғылыми - үйымдастырушылық, элеуметтік - интелектуалды базасын өзгерту мен ауыл халқының өмір сүру деңгейінің күрт төмендеуі колхоздарды (совхоздарды) өндірістік кооперативтер мен акционерлік қоғамдарға айналдырумен байланысты емес пе деген сауал туындайды. Жауп ізде барысында ауыртпалығы төменірек, альтернативті де мақсатты ауылдың нарыққа көшу нүсқасы бойынша мемлекеттің негізгі рөлі қаралған процестерді жеделдету мен ынталандыру механизмін және үйымдастырушылық қүқықтық механизмді жасау болар еді.

Осының барлығы 1998 жылға дейін созылды. Сол жылдан бастап мемлекет ауыл шаруашылығына көмектесуден бас тартқан емес жэне жетілдіру үстінде.

Дегенмен, біз таңдап алан жеке меншікке ауыл шаруашылығынкөшіру жолы ондағы өлшемдердің кенеттен төмендеуіне экелді.

1. 2 Ауыл шаруашылығын мемлекеттік реттеу формалары мен тэсілдері

Агроөнекэсіп кешенін мемлекеттік басқару органдары қызметтері мен тапсырмалары орындалуы үшін экімшілік жэне экономикалық реттеу тэсілдерін қолданады. Әкімшілік тэсілдер эдетте ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілердің заңдылықтар мен тэртіпті сақтауын бақылауда қолданылады, ауыл шаруашылығына кешеніне эсер ету формаларының негізгісі болудан қалған десе де болады. Басым бағыт ретінде дами отырып, заңдылық пен тэртіп элеуметтік өмірге жен жақты ене отырып назар аударуды қажет етеді. Заңдылықты сақтау мен тэртіпті қамтамасыз ету кешенді шараларды іске асыруды білдіреді, олар заңды бүзушылық, алдын алу, себептерін жоюға, қүқық бүзушылық жағдайында қолданылады.

Мемлекеттік инспекциялар мен қызметтер бақылау жұмыстарын атқарады: мысалы, ауыл шаруашылығы жерлерін мақсатты пайдалану, санитарлық және ветеринарлық нормаларды қадағалау, салықтық жэне монополияға қарсы заңдылықтарды сақтауын қадағалау жэне т. б.

13 Әкімшілік тэсілдер басқару шешімдерін нақты, қалтқысыз

орындалуды талап етеді, императивті сипатта мемлекеттік мәжбүр ету арқылы да қамтамасыз етілуі де мүмкін. Әкімшілік - құқықтық қатынастарда мемлекет билігі анық жэне іске асырылады. Ол құқықтық жазбаларға енгізілген жэне ауылшаруашылық кешеніндегі қүқықтық қатынастардағы заңдық міндеттер мен қүқық мүмкіндіктер блып табылады.

Әкімшілік қүқықтары көмегімен ауылшаруашылығы кешенінің барлық сфераларындағы өндірістік қатынастарға белседі түрде эсер етуге болады, қатысушылардың ерікті эрекеттері реттеледі.

Ауыл шаруашылығын басқару функциясын іске асыру мемлекеттік органдардың сол сала экономикаына реалды эсері, материалдық ұйымдастырушылық қүралдармен мемлекет күшімен мэжбүрлеу арқылы қамтамасыз етумен байланысты. Әкімшілік құқықтық қатынастардың ерекшелігі анықталады: юридикалық теңсіздіктер; түлғала арасындағы құқықтық қатынастар «билік бағыну» принципі бойынша іске асырылады. Бір жақ (мемлекеттік басқару органы) билікке ие, екінші жағында бағынушы түлға.

Орындаушы бөлуші қызметін жүргізе отырып, агроөнеркәсіптік кешенді мемлекеттік басқару органы өз билігі шеңберңнде қү_қық қатынастарына қатысушыға белгілі эрекеттерді орындауды талап ете алады. Мемлекеттік билік органдары басқару функциясын іске асыру процесінде агроөнеркэсіптік кешен үшін билік басқарушылығын пайдалана алады. Аталған қүқық қатынастарына барлықхалық шаруашылығы кешені үшін міндетті, жергілікті жағдайды ескеруге міндетті емес тікелей мемлекет биліктерін жатқызуға болады. Мысалы, ауылшаруашылығы өндірісін, санитария, қоршаған ортаны қорғау жұмыстарын іске асыратын, ауыл шаруашылығы жерлерін қалыпты жағдайда ұстау (сақтау) т. б.

Тарих көрсеткендей, ауыл шаруашылығын мемлекеттік реттеу оның дамуына оңды әсер ете алмады, керісінше, экономикалық дағдарыстар мен күйреуіне негіз болған саты деуге де болады. Нарықтық экономиканың қалыптасуы жағдайында мемлекеттік реттеудің экономикалық тэсілдері ауыл шаруашылығын дамыту мен қалпына келтіруде доминантты да

14 ынталандырушы екендігі анықталды. Ауыл шаруашылығын экономикалық

мемлекеттік реттеу аграрлы қызметке түлғалардың экономикалық мүдделілігіне негізделеді. Белгілі болғандай, кез келген ауыл шаруашылығы тауарөндірушінің мақсаты пайда алу, жэне шаруашылық қызметі де мемлекет те оптималды тиімді жағдай жасауы тиіс.

Экономикалық реттеу тэсілдері өндірістік шаруашылық қызметтің еріктілігін қамтамасыз етуі тиіс, меншікті иемдену еріктілігін енгізу мен нығайту, шаруашылық өндірістік қызметтің жэне ауыл шаруашылығының жаңа өндірістік базасын құру. Ауыл шаруашылығын реттеудің экономикалық тэсілінің негізгі қызметі өндірушілердің экономикалық мүдделеріне тиімді өндіріс жағдайында қолда бар ресурстарды мүмкіндігінше толық пайдалануда.

Нарықтық экономикада аграрлы сектор мемлекеттік реттеу мен нарықтық рычагтардың оптималды үйлесімін талап етеді, ауыл шаруашылығы мен оған байланысты салаларда макро жэне микро деңгейлерде процестерге мемлекет әсерін тэжірибе жүзінде, теоретикалық жағынан жетілдіру қажеттілігін туындатады.

Ауыл шаруашылығы кешенін мемлекттік реттеу отандық азық түлік нарықтарын импорттан қорғау экономикалыү тэсілмен реттеуді қолдануға қалайды, сонымен қатар, аграрлы сектор жоғарымонополиялы салалар, ауыл шаруашылығы үшін өндіріс қүралдарын өндіретін және оның өнімдерін сатып алатын; мемлекеттің тапсырыс беруші ретіндегі жэне қазіргі жағдайды ескеретін инвестор ретіндегі қызметтерін жетілдіру; нарықтық инфрақүрылымды дамытуға қатысу; ауыл шаруашылғы кешенінің секторын мемлекеттік қолдау; ауылдың элеуметтік сферасын дамыту; аграрной ғылымды дамыту жэне ауыл шаруашылығы кадрларын дайындау. Мемлкеттің реттеуші рөлі нарық экономикасы үшін экономикалық реттеудің тиімді механизмін қалыптастыруда маңызды. Мүнда аграрлы сетордың спецификалық ерекшеліктері есепке алынып, өндірістің маусымдылығы, кпитал айналымының баяулығы, табиғаттың стихиялы өзгерістерімен байланысты өндірістік тэуекелдің жоғарылығы ескерілуі қажет.

15 Ауыл шаруашылығы кешеніне белсенді эсер етудегі экономикалық тэсіл

несиелік жэне салықтық реттеулер, еңбекке жалақы деңгейін, элеуметтік дамуды реттеу, мемлекттік бағдарламалар арқылы, тапсырыстар, тиімді кеден саясаты арқылы іске асырылады.

Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу дағдарысы кезінде ресурстардың шектеулігі аграрлы сферада өндірі тиімділігін жоғарылатуда протекционистік саясатқа бағынуды білдіреді. Осыған байланысты, ауылдық тауар өндірушілерді ынталандыруға бағытталған экономикалық механизм және шаралар кешені өнімді салымдар мен рентабельді өндіріске бағытталады. Бүл мақсатқа жету үшін экономикалық жүйе рычагтары (бағалар, несиелер, салықтар мен бюджеттік субсидиялар) аймақтар бойынша тиімді де рентабельді кэсіпорындар топтарын ынталандыруға пайдаланылатын болады. Ауыл шаруашылығы өндірісін агроөнеркэсіптік реттеу жүйесінде реттеуде толығымен интервенцияланған тауарларды сатып алу мен ауыл шаруашылығы өнімдерінің кепілдігі маңызды. Баға саясаты облысында еркін баға қүрылу принципі мен бағаны мемлекеттік реттеудің үйлесімді қолдануы, мемлкеттік тапсырыспен кепілдік деңгейін белгілеумен, сүраныс пен ұсыныстарға байланысты монополизацияны қатаң шектеу тенденциясында жүреді.

Несие қаржылық саясатта ауыл шаруашылығы үшін пайыздық ставкасы төмендетілген арнайы несиелерді мақсатты пайдалану.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.