Алаңдардағы түзілімдерден мұнай мен газ шоғырларын ашу мұ-най іздеу жұмыстарының көлемін ұлғайту



КІРІСПЕ ... ... ... ... ... 8
1 Геологиялық бөлім
1.1.Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағдайлары...10
1.2. Алаңның геологиялық, геофизикалық тарихы ... ... ... ... ... ... ... .12
1.3. Литологиялык, стртиграфиялық қимасы 1.4.Тектоника ... ... ... ... ... 37
1.5. Мұнайгаздылығы ... ... 51
1.5.1.Оңтүстік, оңтүстік . шығыс Каспиймаңы ойпатында тұз карниздерінің таралуы ... .60
І.6. Жер асты суларының сипаттамасы..63
1.7. Мұнай және газ қорларын есептеу.71
І.8. Жобалау, іздестіру жұмыстарының әдістері мен көлемі ... ... ... ..74
1.8.1. Іздестіру жұмыстарының мақсаттары мен міндеттері ... ... ... .74
1.8.2. Іздестіру ұңғымаларын орналастыру жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ..76
II Техникалық бөлім
2.1. Бұрғылаудың геологиялық жағдайлары
2.2. Тасбаған мен шламды алу ... ... ...77
2.3. Жуу сұйықтығының сипаттамасы ... ... .80
2.4. Құбырдың конструкциясын жобалау ... .82
2.4.1.Пайдалану тізбегінің беріктігін есептеу..
2.5.Пайдалану тізбегін цементеуге есептеу..
2.6. Ұңғы сағасына орналастырылатын жабдықтарды таңдау ... ... ... ... 97
2.7. Зертханалық зерттеулер ... ... ... ... ... ...98
III Экономикалық бөлім
3.1 Өндірістің ұйымдастырылуы ... ..99
3.2 Материалды.техникалық жабдықтау...100
3.3 Ұңғы құрылысын қажет мерзімде негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..101
3.4. Негізгі техника . экономикалық көрсеткіштер есебі ... ... ... ... ... ..102
3.5. Жобалау ұңғымасының құрылысын қаржыландыру ... ... ... ... ... ..109
IV Еңбек қорғау
4.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау ... ... ... ... ... .112
4.2 Қорғаныс шаралары ... ... ... ... 114
4.2.1 Жалпылама шаралар ... ... ... .114
4.2.2 Өндірістік санитария ... ... ... ...115
4.2.2.1 Жалпылама шаралар ... ... ...115
4.2.2.2 Өндірістік шағын климат ... ... 116
4.2.3 Техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ..118
4.2.4 Электр қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ...120
4.2.5 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ..122
4.3 Қоршаған ортаны қорғау ... ... ... 122
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... 124
ТIРКЕМЕЛЕР
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан мұнай мен газдың қоры бойынша бай мемлекеттердің қатарына жатады. Өлкеміздің басқа мұнайлы – газды алаптарымен қатар, Каспий маңы ойпатының территориясындағы мұнай мен табиғи газдың геологиялық барлау жұмыстарын жеделдету мақсаты алға қойылған [12]. Оның негізгі перспективасы тұз карниздері мен тұзүстіндегі палеозой және мезозой кешендерімен байланысты және бұл кешенге мұнай қорының айтарлықтай үлесі тиеді. Кенжалы - Жарлыоба құрылымы осы тұз карнизімен негізделген.
Тұрлан геофизикалық экспедициясы Каспий маңы ойпатының шы-ғыс ернеумаңы бөлігінде, әсіресе Ақтөбе – Астрахан күмбезінің іргетасын-да 1987 жылдан бастап сейсмобарлау жұмыстарын МОГТ жүргізген. Алдымен сейсмикалық зерттеулер тербелісті жарылыс көзін пайдалану арқылы тудырған, кейін сонымен қатар жармайтын құрылғы СВ - 5150- ді пайдаланған. Диплом жобасы сейсмикалық материалдардың көмегімен құралған. Онда сейсмикалық толқындарды жаратын және жармайтын әдістермен тудырған.
Әкімшілік тұрғыда жұмыс жобаланып отырған алаң Темір ауданы, Ақтөбе облысында орналасқан. Бұл диплом жобасын құрастыруға ертерек-те жүргізілген іздеу жұмыстары негіз болды. Осы процесте тұзастындағы Жақсымай, Шелекті және тұзүстіндегі Кенжалы, Үшбұлақ, Жаманағаш ло-кальді антиклинді кұрылымдары мұнай мен газ шоғырларын іздеуде тәжірибелік қызығушылық тудырды.
Бұл дипломдық жобада 3750 м – ден 5000 м – ге дейінгі 3 ұңғымала-рын бұрғылау көзделіп отыр.
1 Азнабаев «Условия формирования месторождении нефти и газа Прикаспийской впадины», Алматы 1989.
2. Азнабаев Э., Есенов Ш.Е «Геология и нефтегазаносность юго-восточного борта Прикаспийской впадины», 1970 г.
3. Бакиров А.А «Теоретические основы и методы поисков и разведки скоплений нефти и газа», Москва, Высшая школа 1976 г
4 Булекбаев З.Е., Самодуров В.И. и др. «Тектоника восточного борта Прикаспийской впадины» труды ВНИГНИ вып. 153, 1978.
5. Жданов М.А. «Нефтегазопромысловая геология и подсчет запасов нефти и газа » , 1981 г.
6. Жолтаев Г.Ж., А.К. Халелов «Дипломдық жобасын құрастыру» әдістемелік нұсқау.
7 Жолтаев Г. Ж., Булекбаев З. Е. «Тектоника и нефтегазоносность бортовых зон Прикаспийской синеклизы», Алма-Ата «Казахстан» 1975
8. Жолтаев Г. Ж. «Подсчет запасов нефти объемным методом», Методическое руководство Алма-Ата 1984
9. Исраилов К.С «Ұңғы конструкциясын жобалау және оның сағасына орналастыратын жабдықтарды таңдау», Алматы 2000 ж
10. Иогансен К.Б.« Спутник буровика», Москва, Недра 1981 г
11. «Қазақстанның мұнай энциклопедиясы», Астана – Лондон 1999 ж
12. " Проблемы и перспективы развития нефтяной промышленности Казахстана". Материалы международной научно – практической конференции 14 – 15 декабря 2005 г, Алматы.
13.Сейітов Н., Абдулин А. «Геология терминдерінің сөздігі», Алматы «Казахстан» 1996
14. Середа Н.Г., Соловьёв Е.М «Бурение нефтяных и газовых скважин», Москва, Нелра 1974, 1988 г
15. Соловьёв Е.М. « Заканчивание скважин», Москва, Недра 1979 г
16. Сухарев Г.М., «Гидрогеология нефтяных и газовых месторождений», Москва, Недра 1971 г
17. Справочник укрупненных сметных норм на геологоразведочные работы, СУСН выпуск 5, Москва, Недра 1984 г
18. Элияшевский И.В. және басқалар « Типовые задачи и расчеты в бурении», Москва, Недра 1982 г

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі:  Дипломдық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 129 бет
Таңдаулыға:   
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1 Геологиялық бөлім
1.1.Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағдайлары...10
1.2. Алаңның геологиялық, геофизикалық тарихы
... ... ... ... ... ... ... .12
1.3. Литологиялык, стртиграфиялық қимасы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
1.4.Тектоника ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..37
1.5.
Мұнайгаздылығы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...51
1.5.1.Оңтүстік, оңтүстік – шығыс Каспиймаңы ойпатында тұз
карниздерінің
таралуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 60
І.6. Жер асты суларының
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...63
1.7. Мұнай және газ қорларын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .71
І.8. Жобалау, іздестіру жұмыстарының әдістері мен
көлемі ... ... ... ..74
1.8.1. Іздестіру жұмыстарының мақсаттары мен
міндеттері ... ... ... .74
1.8.2. Іздестіру ұңғымаларын орналастыру
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . .76
II Техникалық бөлім
2.1. Бұрғылаудың геологиялық
жағдайлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...77
2.2. Тасбаған мен шламды
алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .77
2.3. Жуу сұйықтығының
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 80
2.4. Құбырдың конструкциясын
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..82
2.4.1.Пайдалану тізбегінің беріктігін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...87
2.5.Пайдалану тізбегін цементеуге
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...93
2.6. Ұңғы сағасына орналастырылатын жабдықтарды
таңдау ... ... ... ... 97
2.7. Зертханалық
зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ...98
III Экономикалық бөлім
3.1 Өндірістің
ұйымдастырылуы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.99
3.2 Материалды-техникалық
жабдықтау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..100

3.3 Ұңғы құрылысын қажет мерзімде
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...101

3.4. Негізгі техника – экономикалық көрсеткіштер
есебі ... ... ... ... ... ..102
3.5. Жобалау ұңғымасының құрылысын
қаржыландыру ... ... ... ... ... ..1 09
IV Еңбек қорғау
4.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды
талдау ... ... ... ... ... .112
4.2 Қорғаныс
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 114
4.2.1 Жалпылама
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...114
4.2.2 Өндірістік
санитария ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .115
4.2.2.1 Жалпылама
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
115
4.2.2.2 Өндірістік шағын
климат ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 116
4.2.3 Техника
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .118
4.2.4 Электр
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...120
4.2.5 Өрт
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .122
4.3 Қоршаған ортаны
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 124
ТIРКЕМЕЛЕР
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ
Қазақстан мұнай мен газдың қоры бойынша бай мемлекеттердің қатарына
жатады. Өлкеміздің басқа мұнайлы – газды алаптарымен қатар, Каспий маңы
ойпатының территориясындағы мұнай мен табиғи газдың геологиялық барлау
жұмыстарын жеделдету мақсаты алға қойылған [12]. Оның негізгі перспективасы
тұз карниздері мен тұзүстіндегі палеозой және мезозой кешендерімен
байланысты және бұл кешенге мұнай қорының айтарлықтай үлесі тиеді. Кенжалы
- Жарлыоба құрылымы осы тұз карнизімен негізделген.
Тұрлан геофизикалық экспедициясы Каспий маңы ойпатының шы-ғыс
ернеумаңы бөлігінде, әсіресе Ақтөбе – Астрахан күмбезінің іргетасын-да 1987
жылдан бастап сейсмобарлау жұмыстарын МОГТ жүргізген. Алдымен сейсмикалық
зерттеулер тербелісті жарылыс көзін пайдалану арқылы тудырған, кейін
сонымен қатар жармайтын құрылғы СВ - 5150- ді пайдаланған. Диплом жобасы
сейсмикалық материалдардың көмегімен құралған. Онда сейсмикалық
толқындарды жаратын және жармайтын әдістермен тудырған.
Әкімшілік тұрғыда жұмыс жобаланып отырған алаң Темір ауданы, Ақтөбе
облысында орналасқан. Бұл диплом жобасын құрастыруға ертерек-те жүргізілген
іздеу жұмыстары негіз болды. Осы процесте тұзастындағы Жақсымай, Шелекті
және тұзүстіндегі Кенжалы, Үшбұлақ, Жаманағаш ло-кальді антиклинді
кұрылымдары мұнай мен газ шоғырларын іздеуде тәжірибелік қызығушылық
тудырды.
Бұл дипломдық жобада 3750 м – ден 5000 м – ге дейінгі 3 ұңғымала-рын
бұрғылау көзделіп отыр.
Бұрғылаудың мақсаты – пермотриас шөгінділеріндегі мұнай мен газ
шоғырларын анықтау, осы ашылған қимадағы мұнай мен газдың перспективасын
айқындау, литологиялық – стратиграфиялық қима және жыныстардың жинауыш
қасиетін зерттеу.
Бұл алаңдардағы түзілімдерден мұнай мен газ шоғырларын ашу мұ-най
іздеу жұмыстарының көлемін ұлғайтуға көмектеседі және бұл аймақ бойынша
жоспарланған мұнай мен газ қорларының өсуіне жол ашады.
Диплом жобасын құрастыруға диплом алдындағы өндірістік практи-када
және геологиялық фондыдан жиналған мәліметтер негіз болды.

1 Геологиялық бөлім
1.1 Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағдайлары

Кенжалы – Жарлыоба карниз асты құрылымы Каспий маңы ойпатының шығыс
бортында орналасқан. Жоғарыда айтылғандай, зерттелу алаңы администрациялық
тұрғыда Ақтөбе облысы, Темір ауданында орналасқан ( 1-сурет).
Құрылым әсіресе, өзендер мен сайлы жерлерде кеңінен шөпті өсімдіктер
таралған далалық белдемге жатады.
Құрылымның гидрографиясы көп салаға салаланған Ойыл өзенімен
сипатталады. Ойыл өзенінің салалары болып келетін Кенжалы, Киіл, Шие-лі
өзендерінің ағындары және сайлы жерлердің көп болуы сейсмикалық профильдер
түсіру жұмыстарына айтарлықтай күрделі кедергі етеді.
Ауданның абсолютті белгілері + 170 м - ден + 270 м-ге дейін ауыт-қиды.
Аудан климаты өте континентальды, жазы ыстық және қысы суық болып келеді.
Температура жазда + 40°С, қыста - 38°С. Аудан климатының тағы
ерекшеліктерінің бірі - солтүстік шығысқа бағытталған катты желдер. Жылдық
орташа жауын - шашын мөлшері 120 - 200 мм -ден аспайды. Жауын - шашын
негізінен күзгі және қысқы мезгілдерде түседі. Зерттеліп отырған учаскенің
территориясында орналаскан ірі тұрғын пункттері - Шұбарқұдық, Қандыағаш,
Перелюбовка, Байғанин, Алтықара-су, Қаратөбе кенттері. Олар бір - бірімен
асфальтты тас жолдар мен және грунтты жолдармен байланысып жатыр. Зерттелу
учаскесінің Қандыағаш - Атырау, Қандыағаш-Қызылорда темір жолдары кесіп
өтеді. Бұл екі темір жол бағыттары Қандыағаш станциясында қилысады.
Шұбарқұдық темір жол станциясы 15 км жерде орналасқан.

1 - сурет
1.2 Алаңның геологиялық, геофизикалық зерттелу тарихы
Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігі аймақтың геолого-геофизика-лық
зерттеулердің әртүрлі сатысы бойынша зерттелген тіректік, параметр-лік және
тереңдік, құрылымдық іздеу, бұрғылау жұмыстары мен геология-лық түсірулер,
масштабы 1: 500000, 1: 200000, 1: 100000 және 1:50000 бо-латын
аэромагниттік түсірулер, сейсмобарлау МОВ, КМПЗ, МРНП, Г03 және МОГТ, соңғы
кезде ғарыштық түсірулер де жүргізілген.

Геологиялық түсірулер, зерттеулер
Бұрғылау жұмыстары
Каспий маңы ойпатының шығыс ернеуі аймағында, яғни Ақтөбе об-лысында
мұнай мен газға геологиялық іздеу, барлау жұмыстары 1930 ж бе-рі
жүргізілуде. 1947 ж дейін бұл жұмыстар негізінен тұз күмбездеріне жүр-
гізілген, ал 1947 ж бастап жұмыс бағыты Ақтөбелік Арал маңына ауысқан
болатын.
Кейінгі кезеңде екі мұнай кенорындары ашылған: Шұбарқұдық және
Жақсымай. 1959 ж Батыс Мұғалжар маңы және Оңтүстік-Ембі көм-пимелеріне
жүргізілген барлау жұмыстарының нәтижесінде келесі мұнай кенорындары
ашылды: Кенқияқ тұзүсті және Боранкөл, ал 1960 ж Прорва кенорны. Бұдан
басқа Оңтүстік-Ембі көмпимесінің орталық бөлігінде ор-наласқан Жаңасу
алаңындағы бір ұңғымадан Каспий маңы ойпатындағы жоғарғы девон жасты
алғашқы екі ауыр мұнай горизонттары ашылды.
1961-1965 жж аралығындағы кезеңде параметрлік бұрғылау жұмыс-тары
үлкен көлемде жүргізілді. Алғашқы ұңғымалар XXI аймақтық сейс-мопрофильге
қойылды:П-12, Г-88, П-89 Кенқияқ, П-17 Мортук, П-11 Шин-гельший, П-13
Әлібекмола, П-14 Солтүстік Кендісай және басқалар. Пара-метрлік бұрғылау
жұмыстары ауданның тереңдік құрылысын анықтауда көптеген мәліметтер берді.
Осы жұмыстар нәтижесі бойынша кунгурге дейінгі палеозойдың жоғарғы
бөлігінде эрозионды және батысқа қарай моноклинальды төмендеу байқалады. П-
13 Әлібекмола ұңғымасының аш-қан ең көне жыныстары ортаңғы таскөмірдің
терригенді - карбонатты түзі-лімдері болып табылыды, ал П-89 үңғымасында
төменгі таскөмірдің кар-бонатты түзілімдері ашылды.
1970 - 1980 жж "Ақтөбенефтегазгеология" 27 алаң бойынша құры-лымдық
бұрғылау жұмыстарын жүргізді. Олар: Кенқияқ, Қаратөбе, Қожа-сай, Самбай,
Жаңажол, Төрткөл, Шұбарқұдық және басқалар. Олардың жо-балық тереңдіктері
4500 - 5500 м. Бұрғылау нәтижесінде келесі алғашқы тұзасты кешенінің мұнай
кенорындары ашылды: Кенқияқ П - 88, Қаратөбе П-25. Осыдан кейін кеңінен
жүргізілген мұнай іздеу - барлау жұмыстары-ның нәтижесінде ірі мұнайгаз -
конденсатты Жаңажол кенорнының ашы-луына әкеп соқты. Соңынан Урихтау,
Қожасай кенорындары ашылды. Қа-зіргі таңда іздеу-бұрғылау жұмыстары
негізінен таскөмір жасты ұсақ сулы карбонатты түзілімдер аумағында
жүргізілуде: Жаңажол - Төрткөл, Аққұм-Аққұдық, Қобыланды - Тамды, Кенқияқ -
Бозаба белдемдерінде ұңғыма-лардың жобалық тереңдігі 4500 - 5500 м
таскөмірдің карбонатты түзілім-дерінен өтуге негізделген. Ал 7000 м Қожасай
ұңғымасымен шөгінді тысты толық өтуге жобаланған. Жүргізілген бұрғылау
жұмыстарының нәтиже-сінде Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігінің геологиялық
құрылысы туралы мәліметтер алынды. Таскөмір түзілімдерінде екі карбонатты
кешен ашылды: КТ-І (жоғарғы таскөмір-гжел) және КТ-ІІ ( жоғарғы визе-
башкир - төменгі москва). КТ - I ең шеткі шығыс ернеуі белдемдерінде
орналасқан. Ол солтүстігінде Жаңажолдан оңтүстігінде Шығыс Төрткөлғе дейін
созыл-ған. Бұл КТ-І кешені Аққұдық, Аққұм, Арансай, Кенқияқ, Бозаба,
Қожасай, Жаңажол, Шығыс Төрткөл алаңдарында ашылған. Бұл кешеннің түзілімде-
рінде барлық дерлік алаңдарда мұнай белгілері табылды. Іздеу, барлау
учаскелерінен көптеген ұсақ кұрылымдық ұңғымаларда юра, бор триас тү-
зілімдері табылған.
Геофизикалық зерттеулер Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігінде мұнай
мен газ кенорындарын іздеу мақсатындағы геофизикалық іздеу, бар-лау
жұмыстары 1930 ж басынан жүргізіліп келеді. Алғашқы кезеңде
гравиметриялық, магнитобарлау, сейсмобарлау және электробарлау жұ-мыстары
тек белгілі мұнай өндірістерінің қасында шектеулі аймақтар-да ғана
жүргізіліп келді. Жоспарлық геофизикалық зерттеулер 1960 ж бастау алды.
Бұл жоспарлар ғылыми зерттеу және өндірістік мекемелер-дің негізінде
жүзеге асырылды.

Магнитобарлау мен аэромагнитті түсірулер
Жұмыс жүрген алаңның аумағында профильді және аудандық сипаты бар
әркелкі масштабты жердегі түсірулер мен аэромагнитті түсірулер жүргізілген.
Зерттеу барысында, аймақтық аномалия туғызатын, яғни магнит өрісіне әсер
ететін іргетастың кристалды жыныстары ғана анықталған. Осыған байланысты
бұл материалдар аумақты тектоникалық аудандастыруға, тұз күмбездерінің
жалпы айқындалуына, ірі тектоникалық элементтердің анықталуына ықпал етті.
Магнит мәліметтері Каспий маңы ойпаты іргетасының жасын, оның заттық
құрамын анықтауға мүмкіншілік берді. Магнит өрісі бойынша іргетастың
көтерілімі оң мәндегі магнит өрісін, ал иіндіойыстар теріс мәнді көрсеткен.
Сонымен қатар, аномалия негізді құрамды интрузивті жаралымдарға сәйкес
келеді. Ал метаморфты жаралымдар(гнейс, гранитті массивтер) магнит өрісі
мәнінің төмендеуімен сипатталады.

Электробарлау
Электробарлау жұмыстары Каспий маңы ойпатында бірінші рет 1929-1984 жж
тұз күмбездерінің морфологиясын тұзүсті қабатындағы ысырмаларды зерттеу
үшін ВЭЗ әдісін қолдану арқылы жүрді.
50-ші жылдар соңында теллур тоғы (ТТ) және магниттеллурлы зонд-тау
(МТЗ) әдістері енді. ТТ жіктемесін қолдану 1.5-2.0 км тереңдіктегі кун-
гурдың галогенді шөгінділерінің жату бедерін сапалы түрде анықтауда ма-
ңызы зор болды.

Сейсмобарлау

Каспий маңы ойпатының шығыс ернеуінде жүргізіліп келген сейс-
мобарлау жұмыстарын 3 кезеңге белуге болады. Бірінші кезеңде (1931 – 1969
жж) тек түз күмбездері құрылымдарының дөңбек күмбездерінің ма-ңында
ғана жүргізіліп отырды. Ол кезде тұзүсті кешенінің төменгі бөлігі мен
тұзасты түзілімдер зерттелмей қалып отырды.

МОВ сейсмобарлау жұмыстарының геологиялық эффективтілігін тө-
мендететін нәрселер: ол терең, әрі күрделі геологиялық құрылысы болып
келеді: еңісті шекараларының тік бұрышты болуы, тұз күмбездерінің күр-
делілігі, күмбездердің дөңбек күмбездерінде көптеген жарылымдардың бо-луы
және т.б. Осының бәрі күрделі интерференциялық сейсмикалық жаз-балардың
болуына себеп болды. Нәтижесінде ауданның тектоникалық құ-рылысы
жалпылама зерттелген болатын.
1965-1969 жж МОВ–МРНП арқасында сейсмобарлаудың эффектив-тілігі
жоғарлай түсті. Сейсмобарлаудың бұл түрлерін қолдану Ақтөбелік Аралмаңының
күрделі тектоникалық құрылысын, оның терең геологиялық қимасын қолданылған
1964 ж МОВ, КМПВ, XXII аймақтық профильдері жасалды. 1965 ж Шұбаркұдықтың
күмбездерінің қанаттарында МНРП жә-не МОВ сейсмобарлау жұмыстары
жүргізілді.
Сесмобарлаудың алғашқы объектісі болып күмбездердің оңтүстік -шығыс
бөлігі ұсынылды. 1966 ж күмбездің оңтүстік - шығыс қанатында қосымша МРНП
жұмыстары жүргізіліп, ол құрылымдарды біршама толық зерттеуге мүмкіндік
берді және ол терең бұрғылау жұмыстарына ұсыныл-ды.
МОВ - МРНП іздеу жұмыстарымен қатар 1957 ж КМПВ, МОВ, МРНП аймақтық
жұмыстары жүргізілді. Жұмыс нәтижесінде тұзасты түзі-лімдері және кристалды
іргетастың жоғарғы бөлігінің құрылысы туралы мәліметтер алынды (Пилифосов
В.М., Мироненко В.Ф., Огай Б.А., Жалы-бин Б.А., т.б.). КМПВ аймақтық
жұмыстарын МинГеоКаз ССР - дің ИГФЭ, ТГФЭ, "Спецгеофизика" трестімен, ВНИИ
геофизика мекемелері жүргізді. КМПВ толқындық өрістерінің күрделілігі
әртүрлі мекемелерде жүргізілген мәліметтерді интерпретациялау нәтижелерінің
бірдей болмауына әкеп соқты. Мәліметтер бойынша горизонттардың әртүрлі
болуы іргетастың жоғарғы бөлігінің әртүрлі болуы, т.б. Әдетте КМПВ
сейсмобарлау жұмыс-тары ПСЛ-І-КМПВ немесе ГШИСК - I - 48 КМПВ сияқты екі
сейсмо-станцияларда жасалатын. Сейсмоқабылдағыштардың ұзындығы 12 км жә-не
9 км. Сесмоқабылдағыштар қадамы 100 м, жарылыс интервалы 6-12 км және 9 -
18 км болды. Кейбір бөлек профильдерде годогроф ұзындығы 144 км - ге дейін
жетті. КМПВ, МОВ, МОП жұмыс нәтижелерінің әртүрлі жылдары жасалған
мәліметтерінің жиналуы оларды ортақ бір әдіспен ин-терпретациялауға
мүмкіндік берді (ЖалыбинФ.Н.,1969 ж, Комаров В.П., Чистяков ВТ., 1976 ж,
Юров Ю.Г., Деменьтев Н.Г. және т.б., 1976 ж, 1978 ж, 1980 ж Сапожников
Р.Б., Быкайдаров Б.А.). Осы жұмыстар нәтижесінде іргетас бедерінің
схемалары, оның құрылысы туралы мәлімет беретін ша-ғылу нұсқалары
тұрғызылды. Осы мәліметтер бойынша іргетас дифферен-цияланған бедері мен
тектоникалық бұзылыстардың кеңінен таралуымен ерекшеленеді. Іргетас
орналасуының тереңдігі 7-25 км аралығында өзгеріп отырады.
Екінші кезең (1970 - 1980 жж) сейсмобарлау жұмыстарының сапалы жаңа
кезеңін сипаттайды. Мұнда Поиск деп аталатын магнит жазуы бар және
далалық мәліметтерді аналогты қондырғыларда қайта жөндейтін ма-шиналық
әдістері қолданды (ПСЗ - 2, ПСЗ - 4). 1973-1974 ж бастап сейсмо-барлаудың
жаңа әдістері (МОГТ; ВСП) қолданыла бастады. Бұл әдістер – жарылмайтын
қоздырғыш көздері. Дала мәліметтеріне сандық есептеу ма-шиналарында талдау
жасады. Күрделі зерттеулердің нәтижесінде - қайта профильдер түсіру,
қоздырғыш көздерін біріктіру т.б. ауданның тереңдік құрылысын толық
зерттеуге мүмкіндік берді. Көптеген тұзасты кешенінің локальды көмпимелері
анықталды.
Үшінші кезең 1980 ж. басталған сейсмобарлау жұмыстарына жаңа
әдістемелік және аппаратты игерулердің интенсивті түрде енгізілуімен си-
патталады. Прогресс пен ССЦ-3 сейсмостанцияларының қолданылуы МОГТ
мәліметтерін ЭВМ - да талдау жасауға мүмкіндік берді. 1985 ж бас-тап Каспий
маңы ойпатының шығыс және онтүстік шығыс ернеуінде та-ралған карбонатты
түзілімдердің таралу шекарасын анықтау мақсатында сейсмобарлау жұмыстарының
біріккен тереңдік әдістерін қолдана бастады. Тұзасты мұнай және газ
кенорындарын іздеудің эффективті шешімі аймақ-тың тереңдік құрылысын жан-
жақты зерттелгендігін талап етеді. Сондық-тан бұрыннан жиналған Каспий маңы
ойпатының шығыс және оңтүстік шығыс ернеу бойының геофизикалық
мәліметтерінен басқа да әдістер бо-йынша интерпретациялар жүргізіліп отырды
(Гущин Е.С. 1984 ж, Огай Б.А. 1988 ж, Жуйков С.А. 1985 ж, Боранаев В.А.
1981 ж, Волож Ю.А. 1986 ж, Курмашев Е.К .1984 ж).
1987 ж бастап Каспий маңы ойпатының ернеу маңы белдемінің терең сулы
жағдайындағы Темір карбонатты массивіне Тұрлан геофизикалық экспедициясы
МОГТ іздеу, сейсмобарлау жұмыстарын жүргізіп келеді. Ұсынылған жоба 1987 -
1992 жж өткізілген сейсмобарлау жұмыстарының нәтижесі болып табылады
Шелекті сп 791-92 жобасы бойынша МОГТ сейсмобарлау жұмыс-тары
вибросейсмикалық әдіс негізінде жүрген. Осы жұмыстардың негізгі мақсаты
локальді Шелекті мен Жақсымай тұзасты құрылымдарының ша-ғылу горизонттарын
анықтау және терең мұнайгазды іздеу, бұрғылау жұ-мыстарына беру. Шұбарқұдық
сп 790 - 92 жобасы бойынша сейсмикалық МОГТ жұмыстар 25 қадаммен шпурлы
зарядтарды қолданумен жүрді. Тұзүсті түзілімдерінің құрылысын анықтауға
бақылаудың осындай әдісі осы ауданда ТГФЭ бірінші рет қолданған. Осы жоба
бойынша далалық байқаулардың нәтижелерінде есеп берудің профильдерін
өңдеу жоба тап-сырмаларына тура сәйкес келеді.
Шұбарқұдық сп 790 – 92 жобасы кешеннің геологиялық құрылы-сын,
ондағы мұнайгаз болашағы бар объектілердің ашылуын, детализа-циясы мен
терең мұнайгаз іздеу бұрғылау жұмыстарын анықтауға бағытталған.
Сонымен бірге қосымша пермь – триас түзілімдерін сипаттайтын “D”
шағылу горизонтының құрылымдық картасы, VI – тұздың таралу картасы және VI'
– тұз карниздері бойынша карталар тұрғызылған. Алаңның перспективтілігі
түзілімдердің тұзүсті кешенімен, юра түзілімдерімен байланысты. Сонымен
қатар тұз карниздерінің астында мұнай – газ іздеу осы мезгілде өте
актуальды болып келеді. 1 – кестеде аудан көлемінде жүргізілген
барлық геофизикалық жұмыстардың түрлері мен жұмыс жүргізүші
мекемелердің және жұмыс жүргізушілер берілген.

1 – кесте. Алаңда орындалған геофизикалық зерттеу жұмыстары
Жұмыс түрі Жұмыс уақыты Мекеме аты, жұмыс жүргізуші
Сейсмобарлау 1914 ж Геологиялық комитет, Миронов С.И
1932 ж НИГРИ, Храмов Н.А
1937 ж Ефимов С.М
1938 ж НИГРИ, Храмов Н.А
1939 ж НИГРИ, Храмов Н.А, Шведов Г.В
1940 ж Мұнай геология барлау институты,
Фотиади Э.Э
1944 ж ВНИИ, Васеленко В.К
1944 ж ВНИИ, Васеленко В.К, Колтыпин С.Н
1959 ж ВАГТ, Соколова – Кочегарова А.А
1948 ж ВАГТ, Муралиев В.С
1957 ж Ақтөбе мұнай барлау, Тупиков В.П
1957 ж Трест Ақтөбе мұнай барлау, Шакуов С
1959 ж Трест Ақтөбе мұнай барлау, Царев В.Я
1958 ж Трест Орал мұнай барлау, Архипова В.Г
1962 ж Трест Ақтөбе мұнай барлау, Кенищев В
1936-64 ж ВАГТ, Белкин О.А, Малиновский К.Ф
1936-64 ж.ж Трест Ақтөбе мұнай барлау, Багаутдинов
Р.З, Иванов К.

1 – кестенің жалғасы
Жұмыс түрі Жұмыс уақыты Мекеме аты, жұмыс жүргізуші
Сейсмобарлау 1965 ж ВАГТ, Аэрогеологиялық экспедиция №10,
Волчегурский Л.Ф, Фрейдлин А.А

ВАГТ, Аэрогеологиялық экспедиция №10,
1965 ж Жуков В.Г, Шуткова Л.В
ВАГТ, Аэрогеологиялық экспедиция №10,
Щербаков А.Н
1965 ж
ВАГТ, Аэрогеологиялық экспедиция №10,
Соколова-Кочегарова А.А
1966 ж
ВАГТ, Аэрогеологиялық экспедиция №10,
Романов А.А, Маркин И.Г
1966 ж
ВАГТ, Аэрогеологиялық экспедиция №10,
Демидов В.А, Злобин Н.А
1966 ж
ВАГТ, Аэрогеологиялық экспедиция №10,
Щербаков А.Н
1966 ж
Басқару Казмұнайбарлау Ембі геологиялық
барлау экспедиция, Мурзагалиев М
1971 ж
УК НГР Орталық геология-барлау
экспедициясы, Абаханов А
1975-78 ж.ж
УК НГР Орталық геология-барлау
экспедициясы, Абаханов А
1976-79 ж.ж
УК НГР Орталық геология-барлау
экспедициясы, Абаханов А
1979 ж
УК НГР Орталық геология-барлау
экспедициясы, Жумашев Н.А
1979 ж

1 – кестенің жалғасы
Жұмыс түрі Жұмыс уақыты Мекеме аты, жұмыс жүргізуші
Сейсмобарлау УК НГР Орталық геология-барлау
1978-79 ж.ж экспедициясы, Махмудов Р, Баймурзин А

Басқару Казмұнайбарлау Атырау
геофизикалық экспедиция, Коконов А,
1980 ж Мукашев

Басқару Казмұнайбарлау АГФЭ, Лежебоков
1980 ж В.В

1982 ж Бірлестік Каз геофизикаАГФЭ, Савкин
В.К, Нұрпейісов Е.Б

1966 ж Трест Қазақмұнайгеофизика АГФЭ,
Жалыбин Ф.И, Огай Б.А
КМПВ, аймақтық
профиль
1966 ж Трест Қазақмұнайгеофизика АГФЭ,
МОВ, КМПВ Маемеров М.С, Колошин Д.И

1966 ж Трест Қазақмұнайгеофизика АГФЭ,
МОВ нақты түсіру Фрейдлин А.А
1971 ж
МОВ нақты түсіру Басқару КНГР АГФЭ, Серенков А.Р

МОВ,КМПВ 1972 ж
ЮКТГУ ТГФЭ, Курмашев
Аэромагниттік
барлау

1 – кестенің жалғасы
Жұмыс түрі Жұмыс уақыты Мекеме аты, жұмыс жүргізуші

Алаңды түсіру 1969 ж Казгеофизтрест Оңтүстік Қазақстан
геофизикалық экспедиция, Белоусов А.И,
Храмов Б.С, Свиридов В.Е

Алаңды түсіру 1980 ж Оңтүстік геология КАГГЭ, Сейфулин
Ш.М


Алаңды түсіру 1982 ж ПГО Казгеофизика АГГЭ, Сейфулин Ш.М,
Абубакиров А


1987 ж ПГО Казгеофизика АГГЭ, Калинин М.И,
Сейфулин Ш.М, Демеуов А.С
Электробарлау
1972 ж Трест Арнайы геофизика з.п.3272,
Тәжірибелік, Кан О.Л, Романенко В.П
әдістемелік және
кәсіптік жұмыс 1976 ж КГЭ НПО Союзгеофизика э.п.э. 3275
Тура барлау ЗС; Федосеева В.Н, Киричек М.А
ВЭЗ - ВП
1980 ж ПО Казгидрогеология Атырау
гидрогеологиялық экспедиция, Дидиген
Н.А, Бақтыбаев С.А
Гравибарлау
1985 ж Юхман Л.И


1966 ж Трест Қазақмұнайгеофизика АГФЭ,
Попов Н.А, Мануков Г.И

1 – кестенің жалғасы
Жұмыс түрі Жұмыс уақыты Мекеме аты, жұмыс жүргізуші
1971 ж Трест Қазақмұнайгеофизика Батыс
геофизика партиясы, Москалев В.А

Аймақтық түсіру 1972 ж Басқару Қазақмұнайгеофизика Атырау
гидрогеологиялық экспедиция, Москалев
В.А

1973 ж Басқару Қазақмұнайбарлау АГФЭ,
Абдульманов Г.В

1977 ж Басқару Қазақмұнайбарлау АГФЭ,
Мазуров В.Н, Арзютов В.Н

1978 ж Басқару Қазақмұнайбарлау АГФЭ

1977 ж Басқару Қазақмұнайбарлау АГФЭ,
Лежебоков В.В, Хлусович Е.Б

1.3 Литологиялық, стратиграфиялық қимасы
Литологиялық және стратиграфиялық сипаттама құрылымдық, пара-метрлік,
іздестіру ұңғымаларды бұрғылау нәтижелері мен осы ауданға қатысты
материалдарды жан – жақты зерттеу негізінде дайындалған.
Шығыс Еуропа платформасының құрылымдық ерекшелігі оның блокты
құрылысы. Мұндағы күмбезді көтерілімдер мен грабендер тәрізді иілімдер
негізгі құрылымдар болып табылады. Рифей түзілімдері құм-тастар,
алевролиттер мен аргиллиттерден тұрады. Қиманың төменгі жа-ғында әдетте
конгломераттар мен жентектастар кездеседі. Бұл көне түзі-лімдердің
қалыңдығы 1500-3000 м.
Еділ – Орал мұнай провинциясы материалдарынан іргетастың мү-жілген
бетінде орта девон жыныстары жатқаны белгілі. Мысалы, қарас-тырылып
жатқан ауданға жақын орналасқан Шығыс Ақжар алаңында №5 ұңғымада 5735 м
тереңдікте іргетасқа жатқызылған диориттер анықталса, ал олардың үстінде
қалыңдығы 200 м орта девон ізбестастары орналас-қан.
Қарастырылып отырған аудан Темір карбонатты массивінің баты-сында
орналасқан. Бұл аймақта тұзасты мұнайгаздылы кешені әзірше на-шар
зерттелген. Тек бірен – саран ұңғымалармен Шұбарқұдық, Қарауыл-келді
аудандарында және Шығыс Ақжар алаңындағы ұңғымаларда ашыл-ған.
Геофизикалық мәліметтер негізінде тұзасты мұнайгаздылы қима-сында екі
негізгі кешенді бөліп көрсетуге болады: жоғарғы девон - төменгі таскөмір
жасты кремнийлі – карбонатты – сазды, жоғарғы визей - артин жасты
терригенді толтыру кешені.

Палеозой жүйесі (РZ)
Девон жүйесінің жоғарғы бөлімі – таскөмір жүйесінің төменгі
бөлімі (D3 – C1)
Жоғарғы девон – төменгі таскөмір жасты кешен Темір карбонатты
кешенінің негізгі аналогы болып табылады. Ол терең теңізді фациялардан
құралған. Карбонатты құрылымдардың бар болуы да мүмкін. Ақжар ала-ңында
бұл кешен қалыңдығы шамамен 400 м.

Таскөмір жүйесінің төменгі бөлімі – пермь жүйесінің төменгі бө-
лімдері (C1 – P1).
Жоғарғы визей – артин жасты кешенінің қалыңдығы 800 – 1000 м-ге
дейін, ал құрамы құмтасты – сазды. Кешен қалыңдығы Шұбарқұдық ала-ңында 350
м-ге дейін ашылған. Мұнда құмтас аралас сұр түсті алевролит-тер мен
аргиллиттер кездеседі. Ақжар алаңындағы бұл кешеннің қалың-дығы 800 –
940 м құрайды.

Пермь жүйесі (P)
Төменгі бөлім (P1)
Тұзасты кешені Р1 - Р2 түзілімдерімен көмкерілген.Ол кешен тұз
күмбездері мен күмбезаралық мульдаларды құрайды. Кунгур түзілімдері Шұ-
барқұдық, Аққұдық, Ақкемір алаңдарында байқалады. Олардың қалыңдық-тары
күмбезаралық мульдаларда тіпті кездеспейді, ал тұз күмбездері 5 км-ге дейін
жетеді. Аққұдық және Ақкемірде тұз қалыңдықтары 4450 м, ал Шұбарқұдықта-
5050 м. Төменгі терригенді - сульфатты топтама аргиллит-тер және
алевролиттердің құмтастар қабаттарымен, тұз қабаттарымен қа-баттаса,
кезектесе орналасуымен сипатталады. Топтама қалыңдығы 500 м. Галогенді
топтама орта және іргетасалды ақ тастұздарымен берілген, жо-ғарғы сульфатты
- терригенді топтама аргиллит, ангидрит, гипстер мен алевролиттердің
кезектесе орналасуымен сипатталған. Қабат қалыңдығы 10 м - 30 м - ден 600 м
- ге дейін өзгереді

Жоғарғы пермь (Р2)
Жоғарғы пермь ( Р2) түзілімдері Каспий маңы ойпатының шығыс бөлі-гінде
кеңінен таралған. Олардың жату жағдайлары әртүрлі (күмбез маңын-да,
күмбезаралықта, тік күмбездерде ). Күмбезараларында олардың қалың-дықтары
бірнеше шақырымдарға жетеді. Жоғарғы пермьде (Р2) уфим, қа-зан және татар
жікқабаттары бөлінген.
Уфим жікқабаты (Р2u) сульфатты - терригенді қабаттармен берілген. Ол
қабаттар ақ және қызғылт ангидриттермен, кейбір жағдайларда саздар-мен,
құмтастармен, алевролиттермен және тұз қабаттарынан тұрады. Уфим
жікқабатының қабат қалыңдығы 120м - 284 м құрайды.
Қазан жікқабаты ( Р2kz) әктасты құмтастармен, алевролиттермен,
аргиллиттер және ангидриттердің жұқа қабатты әктастармен кезектесе орна-
ласуымен сипатталады. Қазан жікқабатының төменгі бөлігі Калинов тас-
топшасына бөлінген. Ол ойпаттың солтүстік ернеуінде 200 м қалыңдықта-ғы
карбонатты жыныстардан тұрады. Қазан жікқабатының Шұбарқұдық алаңының Г –
2 ұңғымасындағы қалыңдығы 825 м. Кенқияқта 649–2475 м интервалында қазан
жікқабатының түзілімдерінде 1 мұнайлы,1 газдылы өнімді горизонттары
анықталған. Оңтүстік Қаратөбе алаңында қазан түзі-лімдерінде тұз карнизі
астында мұнай шоғыры анықталған.
Татар жікқабаты( Р2t) төменгі және жоғарғы болып екі подьярусқа
бөлінеді.Төменгі подьярус ангидритке бай құмтас, аргиллит, алевролиттер-ден
тұрады. Қалыңдығы 1100 м. Жоғарғы бөлігі құмтастар, алевролиттер және
аргиллиттердің жентектас, әктастар қабаттарымен кезектесе орнала-суымен
сипатталады. Қабаттың қалындығы 1100 м. Жоғарғы татар жікқа-баты да
құмтасты - сазды түзілімдерінен тұрады. Қабат қалыңдықтары 1134 м - ді
құрайды. Қаратөбеде татар түзілімдерінің жоғарғы бөлігінде 3 мұнайгаздылы
горизонт бөлінеді.

Мезозой жүйесі (МZ)
Триас дәуірі (Т)
Триастың (Т) континентальды түзілімдері Каспий маңы ойпатының шығыс
бөлігінде кеңінен таралған және төменгі (Т1), ортаңғы (Т2) бөлім-дерден
тұрады. Олар бір - біріне стратиграфияляқ және бұрыштық үйлесім-сіздікпен
дөңбек күмбездердегі кунгур (Р1к) жыныстарының үстінде орна-ласқан. Ал
күмбез қанаттарында жоғарғы пермьнің (Р2) жуылып – шайыл-ған жыныстары
әртүрлі горизонттарында орналасқан.

Төменгі триас ( Т1)
Төменгі (Т1) жыныстары литологиялық тұрақты құрамымен ерекше-ленеді.
Ол саздардың, құмдардың, құмтастардың кезектесе орналасуымен берілген.
Қалдық мульдаларында триас түзілімдерінің ең үлкен қалыңдық-тары байқалады.
Төменгі (Т1) триастың инд (Т1i) және оленек ( Т1o) жікқа-баттарына
бөлінеді.Оленек жікқабатысазды құрамымен ерекшеленеді.Инд жікқабатының
қалыңдығы Хобдинск ұңғымасында 405 м, оленек (Т1о) жік-қабатының қалыңдығы
1625 м. Триас түзілімдері сұр құмтасты - сазды континентальды жыныстармен
берілген.
№1 Кенжалы ұңғымасында триас түзілімдері қалыңдығы 308 м, Шиелі
ұңғымасында 3-312 м. Төменгі триас жыныстарында 387–1323 м интервалында 4
мұнайлы горизонттар анықталған. Кенқияқ, Көкжидеде мұнай шоғырлары
стратиграфиялық экрандалған, Ақжар, Қаратөбеде тек-тоникалық экрандалған
болып келеді. Өндірістік мұнайгаздылық Кенқияқ, Башенкөл, Қаратөбе, Ақжар,
Қалмаққырған, Жақсымай, Шыңғыс, Көкжиде алаңдарында анықталған.
Саркөл свитасындағы өнімді горизонттың қалыңдығы 826 м және ол
Кенқияқта, Қаратөбенің оңтүстік – шығыс қанатында, Ақжар, Жақсымай,
Шыңғыстың оңтүстік қанатында, Құбасайда өндірістік маңызды болып ке-леді.
Мұнай белгілері Итассай, Арансай, Аққұм, Мортық, Тасшы, Қоскөл,
Дөңгелексор, Шұбарқұдық, Қалмаққырған, Шиелі, Кейкібас, Жаманағаш,
Ұзынқарағанды дөңбек күмбездерінде табылған. Тұз күмбездерінің дөңбек
күмбездерінде горизонт құмтастар мен ұсақ малтатасты жұмыртастармен, ал
қанаттары мен күмбезаралық белдемдерде нашар керіштелген құмтас-тар, сазды
құмдармен берілген.

Юра дәуірі (J )
Юра (J) түзілімдерін лагунды континентальды құмтасты-сазды түзі-
лімдері кұрайды. Юра төменгі ( J1) және ортаңғы ( J2) бөлімдердің сұр, жа-
сыл құмтастарынан, ал жоғарғы бөлімі ( J3) қою сұр сазды және карбонат-ты
жыныстардан тұратыны анықталған. Юра түзілімдері Шұбарқұдық, Жақсымай,
Шиелі, Кенжалы және т.б. жерлерде кеңінен тараған.

Төменгі юра (J1)
Төменгі юраның (J1) құмтасты және сазды жыныстар айтарлықтай кеңінен
таралған. Олар Шұбарқұдық, Жақсымай , Кенжалы және Шиелі алаңдарында
кездеседі. Литологиялық құрамы бойынша төменгі юра (ІІ) екі қабатқа
бөлінеді : құмтасты -малтатасты қабат, сазды қабаттар. Сазды қабат кұмтасты
- малтатас қабатын көмкеріп тұр және ол жақсы жапқыш болып табылады.
Төменгі юра түзілімдері құмтасты – малтатастардан тұрады және Кенқияқ,
Қаратөбе, Ақжар, Қопа, Шұбарқұдық күмбездерінде өндірістік мұнайгаздылы
мәні бар. Мұнай белгілері Итассай, Тасшы, Дөңгелексор, Сорқұдық алаңдарында
табылған. Шоғыр түрі – Кенқияқта стратиграфиялық экрандалған, ал Ақжардың
оңтүстік – шығыс қанатында Қаратөбеде, Қопаның оңтүстік қанатында
тектоникалық экрандалған.Сонымен қатар Ақжар мен Қопадағы шоғырлар
қалқымалы болып келеді. Төменгі юраның қалыңдығы 180 м.

Ортаңғы юра ( J2)
Ортаңғы юра (J2)түзілімдері аймақтық литологиялық тұрақтылығы-мен
ерекшеленеді. Олар кезектескен құмтастар мен саздар қабаттарынан тұрады.
Олардың қалыңдықтары бірдей, бұл көмірсутектердің аккумуля-циясына қолайлы
жағдай болып келеді (Кенжалы, Шұбарқұдық). Ортаңғы юра өнімді горизонттары
аален, байос – бат жікқабаттары түзілімдерімен байланысты. Аален
жікқабатының өнімді горизонты құмдар, алевролиттер-ден тұрады және Кенқияқ,
Ақжар, Қопа күмбездерінде өндірістік мұнай шоғырлары кездеседі. Мұнай
белгілері Итассай, Санқыбай, Қарағанды құ-рылымдарында анықталған. Қандық
мульдасындағы ортаңғы юра түзілім-дерінің қалыңдығы 420 м.

Жоғарғы юра ( J3)
Жоғарғы юра ( J3) құрамында: келловей, ксфорд, киммерилд және волга
ярусы анықталады.
Келловей ярусы. Аралсор СГ-1 құбырында осы көнелік түзілімдері көмірлі
өсімдіктер қалдықтары, қара-сұр саздар, құмайттар қабаттарынан тұратын үш
ярус асты түрінде ұсынылады. Қиманың орта бөлігінде сұр, таза құмдар,
құмайттарға ауысады. Қиманы таза баламалы құмдар аяқтайды. Бұл жерде
келловейдің қалыңдығы 37 м.
Шалқар күмбезі ауданында негізінен келловей сұр құмды, кварцты-
глауконитті фосфорит тасмалталы тақташаға астасады, қиманың жоғарғы бөлігі
шығыс бағытына қарай қарай әктастарға ауысатын саз-балшықтан тұрады. Ойыл
өзені алабында келловей глауконитті құмдармен және құмтастар ұлутастардың
сынықтарымен және құмды әктастармен қабатталған.
Оксфорд және киммеридж ярустары. Аралсор СГ-1 құбырында
оксфорд ярусы ерекшеленеді. 2850-2320м ара қашықтығында және төменгі
бөлігінде қалыңдығы 38м сұр саздармен, жоғарғысында – қалыңдығы 32м дейінгі
сұр әктастармен ұсынылған. Индер, Жандалысор, Новобогатин, Редут,
Кандаурово күмбездерінде Оксфорда түзілімдері қара-сұр, көкшіл, жасылдау
Длиналармен сұр құмтастармен қабатталған. Оңтүстік Ембі маңында төменгі
Оксфорд қалыңбығы аз құм және саз топтамасы, ал жоғарғысында – қара-сұр,
жасылдау құмдармен және қоңырлау саздармен көрсетілген. Олардың қалыңдығы
11 м жетеді. Каратон және Тереңөзек күмбездерінде төменгі оксфорд сұр,
әлсізәкті, қалыңдығы 30 м дейінгі әктастар қабаттарынан, құмды саздардан
тұрады. Киммеридждің түзілімдері Аралсор СГ-1 құбырында шамамен
ерекшеленген және карбонатты таужыныстарымен - әктермен, қалыңдығы 65 м
сазбен қабатталған әктастардан тұрады.

Бор дәуірі (К)
Бор (К) түзілімдер жүйесі төменгі (К1) бор және жоғарғы бор (К2)
бөлімдерінен тұрады.
Төменгі бор (К1)
Төменгі бор (К1) көптеген ұңғымаларда табылған. Ол құмтасты сазды
қабаттармен берілген. Кенжалыда қабат қалыңдығы 392 м құрайды және онда
барлық жікқабаттар көрсетілген.
Төменгі бор түзілімдері берриас, валажин, готерив,
баррем,апт, альб жікқабаттары көлемінде айқындалады.
Валанжин жікқабаты. Каспий маңы ойысының батыс бөлігінде ва-ланжин
жікқабатына құмтастармен қабатталған жасылдау-сұр құмдармен, кварцты-
глауконитті таужыныстар топтамасы жатады. Валанжиннің толық қимасы Жаңаөзен
тіректік ұңғымасында және П-35 Қусанқұдық ұңғыма-сында анықталды. Бірінші
валанжинге 80 м кварцты-глауконитті құмтастар қабаты, ал Қусанқұдықта –
құмайттар қабатталған саздың қабаты. Оңтүстік-Ембіде валанжин жікқабаты
қара-сұр, сазды, глауконитті құмдармен, фос-фориттер жалбырлармен, кварцтың
және кремнийдің тасмалталарынан тұ-рады. Үстіңгі бөлігі сұр, жасылдау-сұр,
құмайт, әкті саздар әкті құмтастар мен құм қабатынан тұрады.
Оңғар күмбезі ауданындағы Оңтүстік-Ембіде валажиннің қалыңдығы 110 м,
батыс Қисымбай-Прорва маңында және ойыстың басқа территория-сында 0-10 м.
Қалыңдығы жағынан ең әйгілісі валажин қимасы П-58 Қусан-бай құбырында
анықталған, соңғысының қалыңдығы 2560 м (валанжин+ берриас) жетеді.
Готерив жікқабаты. Оңтүстік-Ембі маңайында готерив жікқабаты екі
тастопшаға мүшеленген: пелециподты және құмды-сазды.
Пелеципод тастопшасы, құмайттар, құмтастар қабатталған жасылдау-сұр
және сұр құмтастар, кей жерінде әкті саздар түрінде болады. Оның қа-лыңдығы
50-100 м. Готеривтің құмды-саз қабаты әкті құмтастармен қабат-талған
жасылдау және құмды ашық-сұр саздардан тұрады. Ойыстың батыс және орталық
бөлігінде готеривтің пайда болуы сұр, қара-сұр, алевритті саздардан тұрады.
Тақташалар және сұр, жасылдау-сұр, полимиктілі құм-тастар мен құмайтастар
кездеседі. Готеривтің максималды қалыңдығы орта-лық бөліктерінде 70 м
(Аралсор, Мастексай) жетеді.
Баррем жікқабаты. Ойыстың орталық бөлігінде баррем негізінен құмдар,
құмайттар мен құмтастар топтамасымен астасады, жоғарғы жағын-да сұр,
жасылдау-сұр теңіз саздарға ауысады. Оңтүстік – Ембіде базальтты беткей
пайда болған. Майдасулы-теңіз жағдайында, Солтүстік-Ембі және ойыстың
шығысында байқалады.
Жоғарыда жатқан континентальды шұбартүсті қабат терригенді тау-
жыныстармен(саздармен, сазтастармен, құмтастармен, құмайттастармен)
ұсынылады.
Ойпаттың барлық шығыс бөлігіндегі территориясында, Орал өзенінің
меридианына дейін, онда орталық бөлігінің тереңсулы теңіз баламасына
біртіндеп ауысады, континентальды қабат байқалады. Баррем түзілімдерінің
қалыңдығы ойыстың шығысында 200 м, Оңтүстік-Ембіде – 450 м, Орал мен Волга
өзендері аралығында барремнің максимальды мәні Мартыши алаңын-да – 85 м,
Джамбайда – 54 м. Аралсор маңайында баррем қабаты - 80 м.
Апт жікқабаты. Апттың негізінде кварцево-глауконитті құм немесе
әртүрлі таужыныстардың тасмалталарының құмтастары түріндегі, апт-нео-ком
немесе алтыкөл беткейі деп аталатын құмдармен астасады. Бұл беткей-дің
қалыңдығы 20-30 м жетеді.Апттың жікқабатының астыңғы жағы жасыл-дау-сұр,
қара-сұр тығыз балшықтармен, құмайттармен, құмдар мен құмтас-тар қабаттары
мен қосылуларымен қабатталған.Жоғарғы жікқабатың астың-ғы жағы да сұрдан
қара түске дейінгі саздармен, тығыз, майлы болып ке-леді. Ойыстың шығысында
апттың жалпы қалыңдығы 80 м жетеді, Оңтүстік –Ембіде-150 м, Орал-Волга
өзендері аралығының ортасында –100 м, Өзена-ралықтарының оңтүстігінде –
30-80 м.
Альб жікқабаты. Альб түзілімдері Каспий маңы ойпатында үш
төменгі (Leymeriella tardefurcata және bouvilleiceras mammilatum зоналары-
ның көлемінде), орта (Hoplites dentatus зоеасы) және жоғарғы - (Anahoplites
rossicus, Pecurohoplites staderi, Pervinguieria inflata зоналары)
жікқабаттары-на жіктеледі.Оңтүстік-Ембі маңайындағы альб негізінде сұр
сазды, кей жерлерінде конгломераттармен глауконитті құмдар (Жантай беткейі)
бет-кейімен астасып жатады.
Төменгі альб ойыстың орталық бөлігіне қара түске айналатын сұр, қара-
сұр саз бен құмтастар топтамасы алмасып-ауысып отырады. Индер, Баксай,
Мартыш аудандарында төменгі альб түзілімдері саз-балшықты бо-лады. Альб
жікқабатының саз-балшықтары құрамы бойынша аптқа жақы-нырақ келеді.
Орта альб ойпаттың орталық және батыс бөлігінде қара-сұр тығыз саз,
құмайтты, әксіз, сұр майда-орташа түйірлі құмдармен және құмтастары түрінде
ұсынылады. Утва және Ойыл ауданында орта альбқа каолинитпен қанықтырылған
құмдар жатады. Төменгі бөлігінде кварцталған, слюдалы, каолиниттелген, ақ
құмдар.Жоғарырақ орта альбтың қабаты олардың шығу сипаты континентальды
екенін көрсететін, сұр, тығыз сарғыштау-сұр саз, көмір, таснұсқалы ағаш
кесінділерінің қалдықтарымен қатталған, сұр, сар-ғыштау-сұр, қисыққабатты
құмдардан тұрады.
Оңтүстік-Ембіде жоғарғы альб жікқабатасты: оның солтүстік-баты-сынан
басқа, жалпы барлық жерінде дерлік сұр, борпылдақ жасылдау-сұр құмдармен
және саздар топтамасынан (10-15 м) тұрады.
Жоғарғы альб түзілімдері, бүтіндей теңіздік болмауы мүмкін.Теңіз
фаунасының қалдықтарының болмауы, таснұсқалы ағаш кесінділерінің
қалдықтарының болуы олардың континентальды тегін көрсетеді. Ойыл мен Ембі
өзендері аралығының солтүстігіне қарай бүтіндей континентальды және қоңыр,
сарылау-қоңыр, әртүрлі түйірлі құмдар мен құмтасты жыныс-тар кездесі. Орал
– Волга өзендері аралығының жоғарғы альб сұр, қара-сұр құмайтты, кей
бөліктерінде құмтасты саздармен, орта түйірлі құмдар мен құмтастар
қабатымен қатталған. Жоғарғы альбтың қалыңдығы 42-75м.
Жоғарғы бор (К2)
Жоғарғы бор (К2).Жоғарғы бордың құрамында сантон, сеноман, турон –
коньяк, кампан ярустары бөлінген.
Сеноман ярусы. Каспий маңы ойысында сеноман ярусының түзілімдері
жоғарғы альбтің әртүрлі беткейінде үйлесімсіз астасады, күмбезаралық
кеңістік пен тұзды құрылымдардың қанатында кездеседі. Олардың негізінде
құмтастардың және тасмалталы, гравийлі фофорит жалбырларымен кремді және
кварцты таужынысты құм қабаты (0,2-0,5 м) жалпы баржерлерде байқалады.
Волга және Орал өзендерінің аралығында сеносанды пайда болулары
микрофауналар кешені бойынша төменгі және жоғарғы ярус астына бөлінеді және
олар жасылдау-сұр, слюдалы, әктүріндегі, тығыз, құмтастар мен құмайтастар
қабатынан тұрады. Құмтастар қара-сұр, жалпы қара сазды, әлсіз карбонатты,
жұқа- және майда түйірлі. Каспий маңы ойысының орталық бөлігінде Индер,
Шалқар, Амақты күмбездерінде.
Оңтүстік Ембі қимасында сеноман төменгі бөлігінде сазды-құмайтты
қалыңдық, ал жоғарыда - кей жерлерінде фосфорит жалбырларымен себеленген
дәнекерленген қопсыған құмтастар, құм ұсынылады.
Максимальды қалыңдық Каспий маңының орталық бөлігінде – 270 м,
Оңтүстік-Ембіде – 115 м.
Турон-коньяк түзілімдері. Турон және коньяк ярустарының литологиялық
ұқсастығы олардың өз бетінше бөлінуін қиындатады, олардың бөлінуі
фораминдер қимасында кешендердің таралуына талдау жасау кезінде болады, ал
құмдар мен құмтастар қалыңдығы 2 м дейінгі қабат түзеді. Турон ярусының
түзілімдерінің жалпы қалыңдығы 50-80 м.
Каспий маңы ойысында бұл таужыныстары негізінен барлық дерлік және
сеноман таужыныстарында үйлесімсіз астасады. Негізінде құмтасты аксаз
малтатастармен және фосфориттер жалбырларымен, немесе жалпылама фосфоритті
тақта (0,2-0,4 м дейін) беткей (1 м дейін) байқалады. Каспий маңы ойысының
батыс және бейтарап бөліктерінде турон және коньяк таужыныстары ақшыл-сұр
әктермен және әксаздармен, тегіс емес сазды және ақ бор қабатымен құмтасты
түрінде түзілген.
Оңтүстік-Ембіде бұл түзілімдер жасылдау-сұр және сұр әктастар, кей
бөліктерінде сазды және құмтасты таза ақ борлар қабатынан тұрады. Қалыңдығы
50 ден 90 ға дейін өзгереді, ал Волга және Орал өзендері аралығында 40-60 м
дейін кішірейеді.
Сантон ярусы. Сантон түзілімдері шайындысымен әртүрлі турон және
коньяк беткейін жауп тастайды. Негізінде оларды көбінесе жұмырланған бордың
тасмалталарынан, әксаздардан және көлемі 3-5 см. дейінгі фосфориттерден
тұратын, конгломерат астасады.Конгломераттың қалыңдығы 0,5 м аспайды,
кейбір қималарында ол болмайды. Каспий маңы ойысындағы күмбезаралық
депрессияға жақындасқан сантон таужыныстары көп жерді құрайды. Волга және
Орал өзендері аралығында сантон таужыныстары жасылдау-сұр әксаздармен,
сазды, кей жерінде құмтасты және тығыз ақ түсті әктерден тұрады,
өзенаралығының оңтүстік-шығыс аудандарында әктер түгелдей ақ жазу борымен
ауысады. Оларда жоғарғы және төменгі сантон фораминдер кешені анықталған.
Индер, Матенко-а, Қрыққұдық және басқа күмбездер ауданында, шығысында
төменгісантон түзілімдер қимасы әксазды-вестнякты қалыңдық, ал
жоғарғысантонда әксаздар арасында жасылдау-сұр әкті саз қабаты кездеседі.
Оғтүстік-Ембіде бұл таужыныстары сұр, жасылдау-сұр, сазды, құмтасты
әксаздер мен ақ жазу борларының кезектесуі арқылы түзілген. Волга және Орал
өзендері аралығында сантон таужыныстарының қабаты 100 м, Каспий маңы
ойысының басқа жерлерінде 50ден 85 м дейін өзгереді.
Кампан ярусы. Каспий маңы ойысында Волга және Орал өзендері аралығында
төменгі ярус асты көптеген құбырлар қимасында бөлінген және сұр, жасылдау-
сұр, сазды, тығыз және сызатты, ақ жазу боры мен сұр құмтасты әксаздар
түрінде ұсынылады. Аралсор күмбезі ауданында таужыныстары сұр,
опокатүріндегі, тығыз бақалшалы омырылыммен, әкті бөлімдермен (Чарыгин және
басқалар 1964) көрсетілген. Олардың негізінде кей жерлерінде құмтасты
әксаздар тастопшасы (0,1 – 0,3 м), бор фосфориттерінің тасмалталары және
басқа таужыныстары байқалады.

Кайнозой жүйесі (КZ)
Палеоген дәуірі ( Р )
Палеоген жүйесі. Каспий маңы ойысының территориясында палеоген
түзілімдері үш бөліммен ұсынылады: палеоценді, эоценді, олигоценді.
Палеогенді түзілімдер саздармен, құмтастармен, әктермен, доломиттермен,
құмайтастармен құрылған. Таужыныстарының қабаты күмбезаралық зонасында 1500
м.

Неоген дәуірі ( N )
Неоген жүйесі. Неогенді түзілімдер бүтіндей ойыстың батыс бөлігінде
дамыған. Олар төмен жатқан әртүрлі көнелік түзілімдерді түгелдей қабықпен
жауып, ондайлар ойыстың шығысында жекелеген пункіттерде байқалады.
Стратиграфиялық қатынаста неоген жүйесі екі бөлімге мүшеленеді: миоцен
және плиоцен. Таужыныстары қара-сұр, жасылдау, құмтасты, линзалы әлсізәкті
және жасылдау-сұр майда түйірлі, көмірлі, әкті құмтастар қабаты түрінде
ұсінілады. Тұнбаның қалыңдығы 713 м жетеді.

Төрттік кезең дәуірі ( Q )
Төрттік кезең. Төрттік түзілімдерінің пайда болуы өзендердің,
теңіздің, көл-өзендік, эолды жағдайда өткен. Стратиграфиялық қатынаста олар
4 беткейге мүшеленеді: бакулік, хазарлық, хвалын және жаңакаспийлік.
Таужыныстары негізінен сұр, ашық-сұр, көгілдір, қоңыр, кварцты, қоңыр-сары
саздармен ұсынылады. Орал, Ембі өзендерінің жоғарысында тасмалталар мен
гравийлер белгіленеді.

1.4 Тектоника
Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігінің дамуы жалпы ойпаттың гео-ло-
гиялық дамуымен тығыз байланысты. Бірақ белсенді Орал геосиклинальды жүйесі
белдеміне жақын орналасқандықтан ұзақ уақыт бойы осы белсенді қозғалыстар
өз әсерін тигізген. Бұл территория Орыс плитасының ең төмендеген бөлігі
болып келеді.
Кристалды іргетасы құрылысының әртүрлі құрылымдық денелердің пайда
болуында маңызы зор.Іргетастың ірі жарылымдары ойпаттың шығысындағы
құрылымдық элементтерін, негізгі құрылысын анықтауға мүмкіндік
берді.Жарылым бойымен іргетастың жек блоктары қозғалып, шөгінді қабаттарда
әртүрлі құрылымдық денелер пайда болды: көтерілімдер, флексуралар, т.б
Іргетас блоктары мен жарылымдардың белсенділігі локальды көтерілімдердің
және тектоникалық денелердің көптеп пайда болуына әкеп соқты. Сонымен,
Каспиймаңы ойпатының шығыс бөлігінің палеозойлық, мезозойлық түзілімдерінің
қазіргі кездегі құрылымдық сызба нұсқасы қиын және ұзақ уақыт бойы дамыған
тектоникалық қозғалыстар шөгінділердің седиментациясы жағдайларының
нәтижесінде пайда болған.
Шөгінділердің седиментациясы, яғни геологиялық даму көрінісі ерте және
орта палеозой дәуірлерінен бастау алған. Бұл кезеңдерде Орыс плитасының
шығыс бөлігі оңтүстігінде әртүрлі гипсометриялық деңгейдегі іргетас
блоктарының тектоникалық жарылымдарымен шектесіп жатқан. Іргетас
блоктарының төмендеуі жоғарғы Ембі синклинориі және Орыс плитасының
оңтүстік – шығыс бөлігінде оңтүстік Ембі көтерілімдерінің пайда болуына
әкеп соқтырды. Осы кезде қалың терригенді – карбонатты және карбонатты
жыныстар қабаттары қалыптасты. Оңтүстік Ембі көтерілімі Орал
геосинклинальды жүйесіне, Ембі перикратонды иіндіойысына параллель
орналасқан және соңғы таскөмір дәуірлеріне дейін болған.
Ерте және ортаңғы палеозой жыныстарының қалыңдығы жеклеген аудандарда
олардың төмендеу амплитудасына байланысты әртүрлі болып келеді.Іргетастың
ең көп төмендеуі ернеумаңы белдемнің шығыс бөлігіндегі Ақтөбе және Атжақсы
периклинальды иіндіойыстарына шектесетін аймақтарда байқалады.
Ойпаттың шығыс баурайында ерте және орта палеозой түзілімдері
қалыңдығының өсуі ернеумаңы белдемінен орталық бағытта 2,5 – 7,9 км-ге
дейін өзгереді.Солтүстіктен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Ақтөбе – Астрахан күмбезі
Батыс-Қазақстанда орналасқан Cолтүстік Шығыс алаңында мұнай іздеу жұмыстарының геолого-технико-экономикалық тиімділігі
Ұңғыма бұрғылаудың геологиялық жағдайлары
Мұнай қабатшасын игеру
Маңғыстау облысында орналасқан асар ауданы бойынша жиналған геологиялық геофизикалық материалдар
Қабат қалыңдығы 100 метр
Тұрлан геофизикалық экспедициясы
Жұмыстар нәтижесі авторы
Арысқұм кен орнының мұнай тасымалдау құбырларын корозиядан қорғау
Алаңның геологиялық, геофизикалық зерттеліну тарихы
Пәндер