Ахмет Байтұрсынов - халық ағарту комиссары

Халық ағарту комиссариатының архив орындары материалдар, негізінен, 1920жылдың ортасынан басталады. Онда өте құнды құжаттар сақталған. Хронологиялық, тәртіп сақталмауы зерттеу жұмысында қиындықтар туғызады.
А.Байтурсынов туралы алғашқы құжат 8-шілдедегі Қырғыз (Қазақ)
өлкесінің Халық ағарту комиссириаты алқасының мәжілісінде берілген.
Онда ғұлама ғалымның әліппесін жарыққа шығару туралы мәселе
қозғалады.
Ахаңның Халық ағарту қомиссары болып сайланғаны туралы бұйрық сақталмаған. 1920 жылы 4-қазанда Қазақ АССР-і құрылғаны белгілі. 16-қазанда Халық ағарту комиссариаты алқасының мәжілісін А.Байтұрсынов төраға болып ашыпты. Соған қарағанда ол Халық ағарту комиссариатына комиссар болып осы уақытта келген секілді.
Халық ағарту комиссары болғаннан-ақ А. Байтұрсынов жұмысты уездердегі жағдайды тексеруден бастаған. 1920 жылы 16-казанда ол төраға болып ашқан алқа мәжілісінде нұсқаушылар баяндама жасайды. Орал гу-берниясы халық ағарту бөлімінің нұсқаушысы Гадальшиннің баяндама-сында екі күрделі мәселе қозғалған. Біріншісі — Орал қаласында қазақ тұрғындары үшін халық ағартудың ерекше бөлімін құру, екіншісі — қазақ мектептері үшін бағдарлама жасау.
Гадальшиннің айтуынша, губерния бөлімі тек орыс тұрғындарына қызмет еткен. Сондықтан Орал губерниясы үшін ортақ халық ағарту бөлімін ұйымдастыру, қазақ мектептері үшін бағдарлама жасауды қолға алу сияқты мәселелерді қарау туралы қаулы қабылданған.
Келесі баяндамада Қостанай халық ағарту бөлімінің нашар жағдайы сөз болған. Осыған байланысты Халық ағарту комиссариаты Халық комиссарлары Кеңесіне Қостанай уезінің Қырғыз (қазақ) АССР-іне жақында қосылғанын ескертіп, Кеңес қорынан Қостанай ағарту бөліміне көмек үшін 45 миллион аудару керектігі» өтінтен. А.Байтұрсынов