Фразограммалар - бұл тарихтағы адамзаттың жасаған алғашқы жазуы

1. Фразограммалар
2. Пиктографиялық жазу
3. Идеографиялық жазу
Пайдаланылған әдебиеттер

Фразограммалар - бұл тарихтағы адамзаттың жасаған алғашқы жазуы. Ол бейне суреттен және таңбалардан тұрады. Дәстүрлі пиктографиялық жазу деген атаудың орнына "фразография" деген атауды алғаш рет америкалық тарихшы, жазу тегін зерттеуші ғалым И.Гельба қолданды.
Бұл атау ары қарай француз ғалымы Ж.Феврие, орыс ғалымдары И.М.Дьяконов, В.А.Истрин, неміс ғалымы Х.Иенсендердің қолдауын тапты. Фразограмма орнына алғашқы "синтаксикалық жазу" деп те атап келді. Кейін бұл атаудан бас тартып фразограмманы өзгертпей қолданып кетті. Фразограмманы өз ішінен екі топқа бөліп қарастырады. Онда пиктограмма жәнешартты белгілер – таңбалар деп бөледі.
• Пиктограммалық жазулар. Бұл жазудың үш түрлі ерекшелігі болғаны ғылымда дәлелденген . Онда:
• жазуда коммуникация (ақпарат) жеткізуші тіл емес, ойдың, сананың мәнін, мазмұнын жеткізуді мақсат етеді;
• мұндағы бейнелеу тілі сурет және таңбалар;
• мұнда тілдік норманы бермейді. Құралы тіл емес сурет.
Пиктографиялық жазу дегеніміз - ойды, болған оқиғаны, іс-қимылды сызумен бейнелеп жеткізетін ақпараттық құрал. Өйтсе "ой – тіл – жазу" (мышление – язык – письмо) деген жүйе бұл жазудың негізгі ерекшелігі болмақ.
Сонау ежелгі дәуірде адамзат өзінің ой-пікірін, жеткізейін деген ақпаратын суретпен, ыммен, бимен беріп келсе, бүгінгі күнгі пиктографиялық бейнелеу классикалық биіктікке көтеріліп отыр. Қазіргі живопись өнері, қазіргі музыка, би өнері адамзаттың сәби шағында іргетасы қойылып бүгінгі күні адамзаттың рухани қажеттілігін өтейтін өнердің биік шыңына айналған. Алтай тілді қауымның жазу-сызу мәдениеті жалпы адамзаттың рухани құндылықтарының пайда болу, жасалу жолдарынан алыс кетпеген. Ежелгі баба түркілердің тарихи балаң дәуірінде жасалған сондай мәдени-рухани құндылықтар түркі этносының автохтонды (тұрғылықты) мекені болған Орталық және Орта Азияда мыңдап саналады. Ол сонау Сарөзеннен бастап Иньшань таулары, Ұлы Гобидің айналасы, Хаңғай жотасы, Ұлы Сібір, Алтай, Монғол Алтайы, Саян жоталары (Тува), Минусин ойпаты (Хакасия), Алатау, Қаратау, Кавказ, Үстірт, Сарыарқа т.т. с.с. Еуразия далалық ойкуменінде сақталған тас бетіндегі суреттер. Бұл суреттердің алғашқысы – ең ежелгісі жоғарғы палеолит дәуірінен қалған мұралар. Бұдан 30-20 мың жыл бұрын сызылған суреттер Батыс Монғолияның (Монғол Алтайы) Хойт-цэнхэр үңгірі . Чанман Хар Үзүр, Ишгэн-Толгой (Кіші-Ойғыр) [211, 55-63 б.] т.т. с.с. жерлерден табылып отыр. Мезолит (14-6 мың жыл), неолит (б.з.б. VI-IV мың жыл), энолит (б.з.б. V-IV мың жыл) дәуірінің, соңғы қола дәуірінен немесе 3000 жыл бұрын жасалған құндылықтар бүгінге дейін табылуда.

1. “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
2. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 ж., 509 бет. ISBN 5-7667-2616-