Оқушылардың MS Access программасының мүмкіндіктерімен танысып, оны компьютермен оқытудың ұтымды әдістемесін ұсыну
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5.7
1 БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІН АҚПАРАТТАНДЫРУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Ақпараттық технологияларды білім беру жүйесінде пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8.10
1.2 Жаңа ақпараттық технологияларды оқытудың педогогикалық негіздемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11.13
1.3 Ақпараттық технологияларды оқытудың
алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14.16
1.4. Компьютерлік оқытудың тиімді жолдары ... ... ... ... ... ... ... 17.19
2 КОМПЬЮТЕРЛІК ОҚЫТУ ЖҮЙЕЛЕРІ
2.1 Компьютерлік оқыту жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19.20
2.2 Оқыту жүйелерінің негізгі типтері ... ... ... ... ... ... ... ... 21.25
2.3 Компьютерлік оқыту жүйелерінің оқыту үрдiсiндегі орны..25.27
3 DELPHI ОБЪЕКТ.БАҒЫТТАЛҒАН ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
3.1 Delphi программалау ортасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28.32
3.2 Delphi ортасының компоненттер палитрасы.
Формалар терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33.34
3.3 Объектілер тармағы терезесі. Объектілер инспекторы
терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35.37
3.4 Электронды оқулықтың теориялық материалдармен
қамтамасыз етілуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38.47
3.5 Электронды оқулықты өңдеу принципі ... ... ... ... ... ... ... . ... 48.52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..53.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР МЕН ҚАЙНАРЛАР ТІЗІМІ...54
1 БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІН АҚПАРАТТАНДЫРУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Ақпараттық технологияларды білім беру жүйесінде пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8.10
1.2 Жаңа ақпараттық технологияларды оқытудың педогогикалық негіздемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11.13
1.3 Ақпараттық технологияларды оқытудың
алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14.16
1.4. Компьютерлік оқытудың тиімді жолдары ... ... ... ... ... ... ... 17.19
2 КОМПЬЮТЕРЛІК ОҚЫТУ ЖҮЙЕЛЕРІ
2.1 Компьютерлік оқыту жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19.20
2.2 Оқыту жүйелерінің негізгі типтері ... ... ... ... ... ... ... ... 21.25
2.3 Компьютерлік оқыту жүйелерінің оқыту үрдiсiндегі орны..25.27
3 DELPHI ОБЪЕКТ.БАҒЫТТАЛҒАН ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
3.1 Delphi программалау ортасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28.32
3.2 Delphi ортасының компоненттер палитрасы.
Формалар терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33.34
3.3 Объектілер тармағы терезесі. Объектілер инспекторы
терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35.37
3.4 Электронды оқулықтың теориялық материалдармен
қамтамасыз етілуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38.47
3.5 Электронды оқулықты өңдеу принципі ... ... ... ... ... ... ... . ... 48.52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..53.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР МЕН ҚАЙНАРЛАР ТІЗІМІ...54
«Қазақстан - 2030» стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің қалыптасуымен және Қазақстан білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне кіріктірумен сипатталады. Индустриалды ақпаратты өркениетке көшудің қазіргі кезеңінде қоғам дамуының негізгі факторы мемлекеттің қызметін құрайтын саяси - экономикалық, әлеуметтік салаға белсенді әсер ететін ақпараттық - коммуникациялық сала болып табылады және экономиканы ғаламдастыру мен қоғамдық қатынастар процестерін айқындайды.
Қоғамдағы қазіргі кездегі қайта құрулар, экономиканы дамытудағы жаңа стратегиялық бағдарлар, қоғамның ашықтығы, оның жедел ақпараттануы мен қарқынды дамуы білім беруге қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертті. Әлемнің жетекші елдерінің көпшілігінің білім беру жүйесі білім берудің мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайтын болды. Білім берудің қазіргі негiзгі мақсаты білім алып, білік пен дағды-машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік және кәсіби біліктілікке-ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұғымды пайдалану, жылдaм өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады.
Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында «Жоғары білім беруді дамытудың негізгі үрдісі, мамандар даярлау сапасын арттыру" қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, жоғары оқу орындары зерттеулерінің әлеуметтік сала мен экономиканың қажеттіліктерімен тығыз байланысты, білім беру және ақпараттық технологияларды жетілдіру болып табылады» деп атап көрсеткендей-ақ, білікті мамандарды даярлау - өзекті мәселелердің бірі.
Еліміздің болашағы көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы мәселе - әлеуметтік педагогикалық ұйымдастыру тұрғысынан, білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру мен олардыІ жүзеге асыра алатын мұғалімдерді-даярлау болып табылады.
Мұғалімдерді даярлау - қай yaқыттa да ең өзекті мәселелер қатарына жататыны белгілі жайт. Олай болатыны, қоғамның әлеуметтік¬ экономикалық міндеттеріне сай, өскелең ұрпақты өмірге бейімдеудің талаптары туындап отырады.
Қазіргі кезеңде білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық педагогикалық технологияларды игерген, психологиялық-педагогикалық сараптаманы қабылдай алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығармашыл педагог - зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді.
Қоғамдағы қазіргі кездегі қайта құрулар, экономиканы дамытудағы жаңа стратегиялық бағдарлар, қоғамның ашықтығы, оның жедел ақпараттануы мен қарқынды дамуы білім беруге қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертті. Әлемнің жетекші елдерінің көпшілігінің білім беру жүйесі білім берудің мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайтын болды. Білім берудің қазіргі негiзгі мақсаты білім алып, білік пен дағды-машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік және кәсіби біліктілікке-ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұғымды пайдалану, жылдaм өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады.
Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында «Жоғары білім беруді дамытудың негізгі үрдісі, мамандар даярлау сапасын арттыру" қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, жоғары оқу орындары зерттеулерінің әлеуметтік сала мен экономиканың қажеттіліктерімен тығыз байланысты, білім беру және ақпараттық технологияларды жетілдіру болып табылады» деп атап көрсеткендей-ақ, білікті мамандарды даярлау - өзекті мәселелердің бірі.
Еліміздің болашағы көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы мәселе - әлеуметтік педагогикалық ұйымдастыру тұрғысынан, білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру мен олардыІ жүзеге асыра алатын мұғалімдерді-даярлау болып табылады.
Мұғалімдерді даярлау - қай yaқыттa да ең өзекті мәселелер қатарына жататыны белгілі жайт. Олай болатыны, қоғамның әлеуметтік¬ экономикалық міндеттеріне сай, өскелең ұрпақты өмірге бейімдеудің талаптары туындап отырады.
Қазіргі кезеңде білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық педагогикалық технологияларды игерген, психологиялық-педагогикалық сараптаманы қабылдай алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығармашыл педагог - зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді.
1. Евдокимов А.В. Информационные технологии. М.: 1999.
2. Основы современных компьютерных технологий. Под редакцией проф. А.Д. Хомоненко. СПб, «Корона принт» 1998
3. Информатика: Практикум по технологии работы на компьютере./ Под редакцией Н.В.Макаровой.-3 изд. Перераб.-М.: ФИС, 2000.-256с
4. Исмаилов Е.Е. Введение в информационную технологию. Алматы, “Экономика”, 1997
5. Информационные технологии и образование. Конгресс конференций. Интернет: http://www.bitpro.ru/ITO/2001/ito/III/2/III-2-17.html. – 2001
6. Спецификация HTML 4.0, Интернет: http://www.citforum.mstu.edu.ru/internet/html40/cover.html
7. Хеслоп Б., Бадник Л. HTML с самого начала. – С.-Пб.: ПитерПресс, 1997.
8. Токарева О.В. Опыт использования электронных обучающих средств на практических занятиях по информатике в ВУЗе. Интернет: http://aeli.altai.ru/list.htm.
9. Зайцева Ж.Н., Рубин Ю.Б., Титарев Л.Г, Тихомиров В.П., Хорошилов А.В., Усков В.Л. Открытое образование – объективная парадигма XXI века / Под общ. ред. В.П.Тихомирова. – М.: МЭСИ, 2000.
10. Усачев Ю.Е., Мундиров А.Н. Разработка интеллектуального электронного учебника // Сб.: Новые информационные технологии обучения в региональной инфраструктуре. – Пенза: ПТИ, 1999.
11. Осолоткина Е.Ю. Формализация структуры WEB-страниц как учебного средства дистанционного обучения. Петрозаводский госу-дарственный университет. Интернет: http://www.mesi.ru/joe/N4_00/os.html.
12. Зильберберг Н. И. Электронный учебник: проблема разработки и использования. Псковский областной институт повышения квалификации работников образования (ПОИПК РО). Интернет: http://www.bitpro.ru. – Псков.
13. Ланина Э.П. Электронный учебный курс и его идеология. Иркутский государственный технический университет. Интернет: http://www.cctpu.edu.ru/conf/sec1/tez11.html.
14. Лиин Кайл. Flash 5. Web-профессионалам. Перевод с английского. Издательская группа BHV, Киев, 2001
15. Уроки по Flash. http://web-silver.ru/flash/begin.php
16. Пак Н. И. Рогов В В Компьютерная графика. - Омск, ОмГПУ, 1995.
17. Проектирование пользовательского интерфейса на персональных компьютерах. Стандарт фирмы IBM. - Вильнюс: DBS Ltd., 1992.
18. Ратбон Э. Windows 3.1 для «чайников». - Киев: Диалектика, 1994.
19. Роджерс Д. Ф., Адамс Дж.А. «Математические основы машинной графики». -М: Машиностроение, 1980.
20. Скляров В. А. Программное и лингвистическое обеспечение персональных ЭВМ. Системы общего назначения. - Минск: Высшая школа, 1992.
21. Смирнов Н.Н. Программные средства персональных ЭВМ. - Л.: Машиностроение, 1990.
22. Смолянинова О. Г. Основы компьютерной грамотности. - Красноярск, КГПУ, 1996.
23. Смолянинова О. Г., Яшин А. В. СУБД MS Access. Метод, указания. - Красноярск, КГПУ, 1997.
24. Соловьев Г.Н., Никитин В. Д. Операционные системы ЭВМ. - М.: Высшая школа,1989.
25. Туранова Л. М. Элементы компьютерной графики. Уч. пособие. - Красноярск, КГПУ, 1996.
26. Фигурнов В.Э. IBM PC для пользователя. Изд.б-е. - М.: ИНФРА, 1995.
27. ФоксДж. Программное обеспечение и его разработка. - М.: Мир, 1985.
28. Фош Д., Ван Дем А. Основы интерактивной машинной графики. - М.: Мир, 1989.
29. Хаслер Р., Фаненштих К. Word 6.0 для Windows. - М.: Экон, 1994.
30. Шафрин Ю. Основы компьютерной технологии. - М.: ABF, 1996.
31. Шенен П., Каспар М. и др. Математика и САПР, книга 1. - М.: Мир, 1988.
32. Шикин Е. В. Начала компьютерной графики. - М.: Диалог-МИФИ, 1994.
33. Шкаев А. В. Настольные издательские системы: Справочник. - М.: Радио и связь, 1994.
2. Основы современных компьютерных технологий. Под редакцией проф. А.Д. Хомоненко. СПб, «Корона принт» 1998
3. Информатика: Практикум по технологии работы на компьютере./ Под редакцией Н.В.Макаровой.-3 изд. Перераб.-М.: ФИС, 2000.-256с
4. Исмаилов Е.Е. Введение в информационную технологию. Алматы, “Экономика”, 1997
5. Информационные технологии и образование. Конгресс конференций. Интернет: http://www.bitpro.ru/ITO/2001/ito/III/2/III-2-17.html. – 2001
6. Спецификация HTML 4.0, Интернет: http://www.citforum.mstu.edu.ru/internet/html40/cover.html
7. Хеслоп Б., Бадник Л. HTML с самого начала. – С.-Пб.: ПитерПресс, 1997.
8. Токарева О.В. Опыт использования электронных обучающих средств на практических занятиях по информатике в ВУЗе. Интернет: http://aeli.altai.ru/list.htm.
9. Зайцева Ж.Н., Рубин Ю.Б., Титарев Л.Г, Тихомиров В.П., Хорошилов А.В., Усков В.Л. Открытое образование – объективная парадигма XXI века / Под общ. ред. В.П.Тихомирова. – М.: МЭСИ, 2000.
10. Усачев Ю.Е., Мундиров А.Н. Разработка интеллектуального электронного учебника // Сб.: Новые информационные технологии обучения в региональной инфраструктуре. – Пенза: ПТИ, 1999.
11. Осолоткина Е.Ю. Формализация структуры WEB-страниц как учебного средства дистанционного обучения. Петрозаводский госу-дарственный университет. Интернет: http://www.mesi.ru/joe/N4_00/os.html.
12. Зильберберг Н. И. Электронный учебник: проблема разработки и использования. Псковский областной институт повышения квалификации работников образования (ПОИПК РО). Интернет: http://www.bitpro.ru. – Псков.
13. Ланина Э.П. Электронный учебный курс и его идеология. Иркутский государственный технический университет. Интернет: http://www.cctpu.edu.ru/conf/sec1/tez11.html.
14. Лиин Кайл. Flash 5. Web-профессионалам. Перевод с английского. Издательская группа BHV, Киев, 2001
15. Уроки по Flash. http://web-silver.ru/flash/begin.php
16. Пак Н. И. Рогов В В Компьютерная графика. - Омск, ОмГПУ, 1995.
17. Проектирование пользовательского интерфейса на персональных компьютерах. Стандарт фирмы IBM. - Вильнюс: DBS Ltd., 1992.
18. Ратбон Э. Windows 3.1 для «чайников». - Киев: Диалектика, 1994.
19. Роджерс Д. Ф., Адамс Дж.А. «Математические основы машинной графики». -М: Машиностроение, 1980.
20. Скляров В. А. Программное и лингвистическое обеспечение персональных ЭВМ. Системы общего назначения. - Минск: Высшая школа, 1992.
21. Смирнов Н.Н. Программные средства персональных ЭВМ. - Л.: Машиностроение, 1990.
22. Смолянинова О. Г. Основы компьютерной грамотности. - Красноярск, КГПУ, 1996.
23. Смолянинова О. Г., Яшин А. В. СУБД MS Access. Метод, указания. - Красноярск, КГПУ, 1997.
24. Соловьев Г.Н., Никитин В. Д. Операционные системы ЭВМ. - М.: Высшая школа,1989.
25. Туранова Л. М. Элементы компьютерной графики. Уч. пособие. - Красноярск, КГПУ, 1996.
26. Фигурнов В.Э. IBM PC для пользователя. Изд.б-е. - М.: ИНФРА, 1995.
27. ФоксДж. Программное обеспечение и его разработка. - М.: Мир, 1985.
28. Фош Д., Ван Дем А. Основы интерактивной машинной графики. - М.: Мир, 1989.
29. Хаслер Р., Фаненштих К. Word 6.0 для Windows. - М.: Экон, 1994.
30. Шафрин Ю. Основы компьютерной технологии. - М.: ABF, 1996.
31. Шенен П., Каспар М. и др. Математика и САПР, книга 1. - М.: Мир, 1988.
32. Шикин Е. В. Начала компьютерной графики. - М.: Диалог-МИФИ, 1994.
33. Шкаев А. В. Настольные издательские системы: Справочник. - М.: Радио и связь, 1994.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...5-7
1 Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негіздері
1.1 Ақпараттық технологияларды білім беру жүйесінде
пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8-10
1.2 Жаңа ақпараттық технологияларды оқытудың педогогикалық
негіздемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11-13
1.3 Ақпараттық технологияларды оқытудың
алғышарттары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .14-16
1.4. Компьютерлік оқытудың тиімді
жолдары ... ... ... ... ... ... ... .17-19
2 Компьютерлік оқыту жүйелері
2.1 Компьютерлік оқыту
жүйелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..19-20
2.2 Оқыту жүйелерінің негізгі типтері ... ... ... ... ... ... ... ... 21-25
2.3 Компьютерлік оқыту жүйелерінің оқыту үрдiсiндегі
орны..25-27
3 Delphi Объект-бағытталған программалау ортасы
3.1 Delphi программалау ортасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28-32
3.2 Delphi ортасының компоненттер палитрасы.
Формалар
терезесі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...33-34
3.3 Объектілер тармағы терезесі. Объектілер инспекторы
терезесі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 35-37
3.4 Электронды оқулықтың теориялық материалдармен
қамтамасыз
етілуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..38-47
3.5 Электронды оқулықты өңдеу принципі ... ... ... ... ... ... ... ..
... 48-52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...53.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР мен қайнарлар тізімі...54
КІРІСПЕ
Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық
моделінің қалыптасуымен және Қазақстан білім беру жүйесін әлемдік білім
беру кеңістігіне кіріктірумен сипатталады. Индустриалды ақпаратты
өркениетке көшудің қазіргі кезеңінде қоғам дамуының негізгі факторы
мемлекеттің қызметін құрайтын саяси - экономикалық, әлеуметтік салаға
белсенді әсер ететін ақпараттық - коммуникациялық сала болып табылады және
экономиканы ғаламдастыру мен қоғамдық қатынастар процестерін айқындайды.
Қоғамдағы қазіргі кездегі қайта құрулар, экономиканы дамытудағы жаңа
стратегиялық бағдарлар, қоғамның ашықтығы, оның жедел ақпараттануы мен
қарқынды дамуы білім беруге қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертті.
Әлемнің жетекші елдерінің көпшілігінің білім беру жүйесі білім берудің
мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайтын
болды. Білім берудің қазіргі негiзгі мақсаты білім алып, білік пен дағды-
машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік және
кәсіби біліктілікке-ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұғымды пайдалану,
жылдaм өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу
болып табылады.
Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында Жоғары білім беруді дамытудың негізгі үрдісі, мамандар
даярлау сапасын арттыру" қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен
ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, жоғары оқу орындары
зерттеулерінің әлеуметтік сала мен экономиканың қажеттіліктерімен тығыз
байланысты, білім беру және ақпараттық технологияларды жетілдіру болып
табылады деп атап көрсеткендей-ақ, білікті мамандарды даярлау - өзекті
мәселелердің бірі.
Еліміздің болашағы көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі
ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы мәселе -
әлеуметтік педагогикалық ұйымдастыру тұрғысынан, білім мазмұнына жаңалық
енгізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру мен олардыІ жүзеге асыра алатын
мұғалімдерді-даярлау болып табылады.
Мұғалімдерді даярлау - қай yaқыттa да ең өзекті мәселелер қатарына
жататыны белгілі жайт. Олай болатыны, қоғамның әлеуметтік экономикалық
міндеттеріне сай, өскелең ұрпақты өмірге бейімдеудің талаптары туындап
отырады.
Қазіргі кезеңде білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен
тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық педагогикалық
технологияларды игерген, психологиялық-педагогикалық сараптаманы қабылдай
алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада
арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл
жол салуға икемді, шығармашыл педагог - зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын
қажет етеді.
Mемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа
педагогикалық технологияны ендіруді міңдеттейді.
Кез келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
технологияны енгізу сапалылығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
қойылғаңдығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Экономикалық күшті дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін
ақпараттаңдыру экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі
кілті екендігін көрсетіп отыр. Ендеше қазіргі заманның ақпараттық
технологиясын игеру міндетіміз. Ол үшін болашақ мұғалімдерді даярлауда
жоғары оқу орындары төмендегідей жұмыстар атқаруы тиіс:
• Болашақ мұғалімдерді ақпаратты қоғам жағдайында оқып білім алуға, өмір
сүруге бейімдеу;
• Жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияға бейімделген білім
берудің ғылыми-әдістемелік базасын жасау, білім саласын басқарудың жаңа
формалары мен әдістерін пайдалана отырып жоғары білім беру жүйесін
жаңарту;
• Дүниежүзілік ақпараттық - білім кеңістігінде орта білім беру жүйесін
сәйкестендіре отырып кіріктіру;
• Білім берудің иллюстративтік-түсіндірмелі жүйесінен дамыта оқыту жүйесіне
көшу. Оқыту үрдісінде оқушы шығармашылығына негізделген оқыту әдістерін
пайдалануға түбегейлі көшу.
Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі
қалыптасуда. Бұл үрдіс білім парадигмасының өзгеруімен қатар жүреді. Жаңа
білім парадигмасы бірінші орынға шәкірттің білімін, білігі мен дағдысын
емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр.
Қазіргі білім беру саласында оқытудың озық жаңа технологияларын
меңгермейінше cayaтты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны
меңгеру мұғалімнің өзін - өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді
ұйымдастыруына көмектеседі.
Қазіргі заманда ақпараттың көптігі мен жету жылдамдығы, осы мәселенің
психологиялық ерекшелігі де мектеп қабырғасында, сабақта компьютерлік
технологияны меңгерудің маңызы мен қажеттілігін дәлелдейді. Информатиканы
мектепте оқытуда қатысымдық (коммуникативтік) бағытты ұстану басты мәселе
болып табылады. Қатысымдық тұрғыдан ұйымдастырылған информатиканы оқыту
үрдісінің тиімді болуы осы зерттеу жұмысында қатысымдық тұлға – MS Access
программаcын компьютер арқылы оқытумен тығыз байланысты. Өйткені
компьютердің мультимедиалық мүмкіншіліктері оқушының білімін дамытуды жан-
жақты басшылық жасай алады. Қазақстандық білім беру жүйесінде барлық пәндер
бойынша электрондық құралдар жасалып жатқаны белгілі. Дегенмен практикадағы
қолданыс барысы әлі мардымсыз екендігін республикалық басылымдардан да,
мектептердегі информатиканы оқыту тәжірибесінен де көп байқауға болады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі осы айтылғандармен байланысты айқындалады.
Зерттеу нысаны – мектепте MS Access программасын компьютермен оқыту
әдістемесі.
Зерттеу жұмысының мақсаты – оқушылардың MS Access программасының
мүмкіндіктерімен танысып, оны компьютермен оқытудың ұтымды әдістемесін
ұсыну.
Зерттеу жұмысынын міндеттері:
- MS Access программасын компьютер арқылы меңгерту әдістемесінің
әлеуметтік- философиялық, дидактикалық, психофизиологиялық, әдістемелік
заңдылықтарын анықтау;
- MS Access программасын оқыту үрдісін компьютерлік технология арқылы
жаңашаландыру;
- MS Access программасын жеделдете оқытудағы компъютердің
мүмкіншіліктерін анықтау;
Зерттеу жұмысының болжамы. Компьютерлік оқыту технологиясына
бейімделген MS Access программасын оқытуға арналған әдістемені жете
меңгеруге игі ықпал етеді.
Зерттеудің әдістері. Зерттеу жұмысында анализ, синтез, салыстыру,
жалғастыру, бақылау, сұрау әдістері қолданылады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы.
- MS Access программасын компьютермен оқытуға арналған арнайы
электрондық оқу құралы арқылы сабақ жоспары ұсынылды.
Зерттеудің теориялық маңызы.
MS Access программасын оқытудың жаңа инновациялық жүйесін енгізу
интерактивті әдістерді мол және тиімді қолданудың компьютерлік
мүмкіншіліктерін молайтады.
Зерттеу жұмысының құрылымы.
Зерттеу жұмысы кіріспеден, негізгі, қорытындыдан, пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Жұмыстың кіріспесінде диплом тақырыбының өзектілігі және мақсаты,
қысқаша жұмыс мазмұны туралы мәлімет беріледі, яғни оның бірінші тарауында
ақпараттық технологияларды білім беру жүйесінде пайдалану, жаңа
педагогикалық технологиялар туралы деректер келтірілген. Бұл тарауда
негізінен теориялық мәселелер қарастырылған. Жұмыстың екінші тарауында
компьютерлік оқыту жүйелері, олардың оқу үрдісіндегі орны анықталған,
электронды оқулық элементі түсінігі және оны дайындау технологиясы,
информатика курсы тақырыптарына арналған оның кейбір үлгілері келтірілген.
Дипломдық жұмысты педагогикалық программалық құралдар, оның ішінде
электрондық оқулықтар дайындауда, оқушылардың өзіндік жұмыстарын жүргізуді
ұйымдастыруда, қашықтықтан оқыту курстарын дайындауда әдістемелік нұсқау
ретінде пайдалануға болады.
I. Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негіздері
1.1 Ақпараттық технологияларды білім беру жүйесінде пайдалану
Қазіргі уақытта Қазақстан дамудың индустриялық кезеңінен ақпараттық
кезеңіне біртіндеп аяқ басуға бет бұрды. Адам өмірінде компьютерлердің
белсенді орын алуы осыған байланысты. Сондықтан жаңа технологияларды
игеруге қажетті білім мен дағдының жаңаруы өндіріс құрылымын өзгертудің
маңыздылығын арттыра түсті. Мұндай жағдайда елдің одан ары дамуы үздіксіз
білім беру жүйесін тиімді ұйыдастырумен тығыз байланысты. Үздіксіз білім
беру қоғамның әрбір мүшесінің білімін көтеруге немесе мамандығын арттыруға
жағдай жасап, оны ақпараттық қоғамда өмір сүруге дайындайды. Бұл орайда
жаңа ақпараттық технологиялар мен оларды пайдаланудың жаңа әдістемелік
құралдарын дайындаудың ролі зор. Олар бір жағынан, халық шаруашылығының
түрлі салаларындағы жаңа технологияларды игеруге жағдай жасайды, екінші
жағынан, білім таратушы ретінде оқыту құрылғылары болып шыға алады.
Сонымен кәдімгі ақпараттық технологиялар деп - көбінесе қағаз жүзінде
әртүрлі ақпараттарды дайындау, жинау, өңдеу және жеткізу процестерін
айтады. Жаңа ақпараттық технологиялар деп ЭЕМ-дер мен олардың желілері
арқылы, әсіресе, дербес компьютерлер көмегі арқылы, ақпаратты дайындау,
жинау, жеткізу және өңдеу технологияларын айтады.
Ақпараттық процестер - адамдар арасында, тірі организмдерде, техникалық
құрылғыларда және қоғамдық өмірде ақпаратты жеткізу, жинақтау және
түрлендіру процестері.
Дербес ЭЕМ-дер - жұмыста және адамның үйде пайдалануына арналған
шағын компьютерлер. Дербес ЭЕМ-дер журналдар, кітаптар және әртүрлі
құжаттар дайындауда мәтін теріп, оны түзету үшін кеңінен қолданылады.
Сондай-ақ жаңа ақпараттық технологиялар дегеніміз - ЭЕМ жадындағы
сақталған картотекадағы, каталогтардағы, әртүрлі архивтермен
кітапханалардағы ақпараттарды жинақтауға, біріктіріп сақтауға, керектілерін
жылдам іздеп табуға болатын әр түрлі мәліметтер базасы мен ақпараттық
жүйелер. Жаңа ақпараттық технологиялардың дамуын ЭЕМ желілеріне негізделген
электрондық поштасыз, байланыс желілері мен ақпараттық коммуникацияларынсыз
көзге елестету мүмкін емес. Қоғамымыздағы дербес компьютерлермен, ЭЕМ
желілерімен, ақпараттық қорлармен толық қамтамасыз етсек ақпараттық
пайдалану, алу және тарату істерін ұйымдастыру жаңа сатыға көтеріледі. Олар
бұған дейінгі қолданылған “қағаздағы” ақпараттық алу мен таратуды толықтыра
отырып, қоғамымызды ақпараттандыру процестерін арттыра түседі. Жаңа
ақпараттық технологиялардың жан-жақтылығын дұрыс түсіну үшін “технология”
ұғымның мәнін ашып алу қажет. Қоғамдық дамудың алғашқы кезеңдерінде
“технология” деп белгілі бір ұйымдарды жасау кезіндегі тәсілдер жиынын
айтатын еді.
Еліміздің саяси әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге сай білім беруді
жетілдіру бағыттарының бірі - білім беруді ақпараттандыру. Орта білім беру
жүйесін ақпараттандыру Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылуда.
Қазіргі постиндустриялық қоғамда ақпараттық технологиялардың (АТ) рөлі
өте маңызды, олар бүгінде қоғамды ақыл-парасатпен байыту, оның
экономикасын, білім беру жүйесі мен мәдениетін дамыту үрдісінде шешуші
орында. Олардың адам өмірінің сан алуан салаларында кеңінен пайдалануына
байланысты олармен оқу мен танымның бастапқы кезеңдерінде жедел таныса
бастау қажеттілігі туды. Білім беру жүйесі қоғамды ақпараттандыру үрдісінің
негізгі объектілерінің бірі болып табылады.
Қазіргі таңда республика мектептерін жаңа компьютерлік технологиямен
қамтамасыз ету жұмыстары іске асырылып, енді сол ақпараттық технологияны
қолдану мен оны мектептерге енгізу саласында, оқушылардың ақпараттық
мәдениетін қалыптастыру мақсатында оқытуды жетілдіру жұмыстары
жүргізілуде.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелігін
зерттеудегі ғылыми мәселелерді шешу ең басты орын алады. Бұған себеп
психологиялық-педогогикалық проблематиканың оқыту процесін
компьютерлендірудің барлық бағыттарын жан-жақты қамтуы болып табылады.
Зерттеу нәтижелері көрсетіп отырғандай, мектеп пәндерін оқыту
процесінде компьютерді қолдану мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы жүйесін,
олардың іс-әрекеттерінің мазмұнын, құрылымын өзгерте отырып, түрлендіреді
және осы әрекет мүшелерінің мотивінде әсер ете отырып, олардың
мотивациялық, эмоциональдық ортасына, сезімнің өсуіне әсер етеді. Демек,
оқыту процесінде компьютерді қолдану білім мен біліктілікке қоятын
талаптарды қайта қарап, жетілдіріп жүйелеуді талап етеді.
Қазіргі ақпараттық және телекомуникациялық өзара ықпал
технологияларының мүмкіндіктерін іске асыру оқу ісін байытады,
информатиканы ғана емес, басқа да көп пәндерді оқытудың ұйымдық түрлерімен
тәсілдерін жетілдіруге және жаңартуға мүмкіндік беретіні дәлелденген. Бұл
жерде оқу материалының мазмұнын іріктеу критерийлері өзгереді. Олар оқушы
тұлғасының өзін-өзі дамытуының және ақыл-ойының қарқынды дамуының
қажеттілігіне дүние туралы білім алу, өздігінен іздену, заңдылықтар арқылы
шағын "жаңалықтар ашу", қазіргі ақпараттық технологияларды заттық әлемді
өлшеу, т. б. бейнелеу және оған әсер ету құралы етіп пайдалануға
негізделеді.
Қазіргі таңда ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу - ағарту саласының
оқыту үрдісіне жаңа технологиялық әдістермен қондырғыларды кең көлемде
қолдануды қажет етуде. Электрондық байланыс жүйелері арқылы ақпарат
алмасудың тиімділігі өркенниетті елдердің іс-тәжірбиесінде айқын
сезілуде. Республикамызда білім беру жүйесі білім беруді тексеру мақсатында
ақпараттық технологияларды енгізу басты мәселелерге айналуда. Қазақстандағы
барлық орта мектептердің компьютермен жоспарлы түрде жабдықталуы оның
айқын дәләлі.
Заман ағымына сай күнделікті сабаққа видео, аудио қондырғыларымен
теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Мұндай
қондырғылар оқушылардың қызығушылығын арттырып, зейін қойып тыңдаумен
қатар, түсінбей қалған сәттерін қайталап көруге, тыңдауға және алған
мағлұматты нақтылауға мүмкіндік береді. Оқушылардың өздері де алынған
ақпаратты көшіріп алып (дискетке, бейне таспаға) онымен өз ыңғайына қарай
жұмыс істей алады.
Әсіресе, олардың тиімділігі:
1. Қашықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;
2. Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;
3. Экономикалық тиімділігі (бару, келу, тұрмыс тауқыметі т.с.с
материалдық шығынды қажет етпеуі);
4. Білім сапасына әсері зор. Әсіресе, тіл сабақтарын игеруде
(ағылшын, орыс, қазақ т.с.с тілдерді) айқын сезіледі;
5. Іс-әрекет қимылды қажет ететін пәндермен тапсырмаларды оқып
үйренуде (биөнері, қол еңбек, дене шынықтыру сабақтары т.с.с);
6. Қарапайым көзбен көріп, қолмен ұстап сезіну, немесе құлақпен есту
мүмкіндіктері болмайтын табиғаттың таңғажайып процестері мен әр
түрлі физикалық, химиялық, биологиялық тәжірбие нәтижелерін көріп,
сезінуге мүмкіндік береді;
7. Оқушының ой-өрісін дүниетанымын кеңейтуге де, ықпалы
зор(теледидардағы ғылыми-көпшілік, рухани, тарихи-танымдық хабарлар
мен компьютерлік жүйедегі шахмат, дойбы, тоғызқұмалақ т.с.с
логикалық тұрғыдағы ойындар).
Қазіргі таңда білім беру жүйесінде электрондық байланыс жүйелерінде
ақпарат алмасу интернет, электрондық пошта, телеконференция,
видеоконференция, телекомуникациялық жүйелер арқылы іске асырылуда. Бірақ
кез келген жаңалықтың жақсылығымен қатар зияны да болатыны белгілі. Мұндағы
ең басты назар аударарлық мәселе: олардың ара салмағы. Демек кемшілігін
түзеп, зиянын жойып, артықшылығын жетілдіре түсу қажет.
Сонымен бірге жаңа ақпараттық технологияларды қолдану үрдісін
бағдарламалық-техникалық қамтамасыз ету саласында да, оның психологиялық-
педагогикалық, физиологиялық-гигиеналық, эргономикалық және технологиялық
аспектілерде өзгеріс әкеледі.
1.2 Жаңа ақпараттық технологияларды оқытудың
педагогикалық негіздемесі
Қазіргі кездері компьютерлік технологияның даму деңгейі жаңа дәуірдің
мультимедиялық, телекомуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын
көрсететін алғы шарттар болып табылады. Мұндай мүмкіндіктерді жүзеге асыру
үшін білім саласында да, қазіргі кездегі ақпараттық технологияны дамыту
саласында мамандар біріктіруге күш салуда. Бүгінгі таңда мектеп пәндерін
компьютер көмегімен оқыту нәтижелігін зерттеудегі ғылыми мәселелерді шешу
ең басты орын алды. Зерттеу нәтижесі көрсетіп отырғандай, мектеп пәндерін
оқыту процесінде компьютерді қолдану білім мен бірлікке қоятын талаптарды
жетілдіріп, жүйелеуді талап етеді.
Алдымен жаңа ақпараттық технологияларға көшпей тұрып, оқу - тәрбие
үрдісіне білім беруді ақпараттандыру мүмкін емес. Білім берудегі жаңа
ақпараттық технология дегеніміз - оқу үрдісіндегі рөлі мен орны, мұғалімдер
мен оқушылардың еңбегін жеңілдету, оларды пайдаланудың түрі мен әдістері
туралы ғылыми білімнің жүйесі екені белгілі.
Оқытудағы жаңа ақпаратты технология аса қажетті педагогикалық
мәселелердің шешімін табуға, ой еңбегін арттыруға, оқу үрдісін тиімді
басқаруға арналған. Жаңа ақпараттық технологияның білім саласына енуі
педагогтерге оқытудың мазмұны, әдістері мен ұйымдастыру түрлерін сапалы
түрде өзгертуге мүмкіндік береді.
Жаңа ақпараттық технология мүмкіндіктерін пайдаланудың педагогикалық
сәйкестігін ескеріп оқыту үрдісіне енгізу, сабақты ұйымдастырудың және
оқыту әдістерінің өзгеруіне әкеледі.
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудағы негізгі мақсаттарға
мыналар кіреді:
- Ақпаратпен жұмыс жасау іскерлігін қалыптастыру, баланың қабілетін дамыту;
- Ақпараттық қоғамның жеке тұлғасын дайындау;
- Берілетін оқу материалының көлемін оқушы меңгере алатын деңгейге дейін
өсіру;
- Зерттеу іскерлігін, тиімді шешім қабылдай білу іскерлігін қалыптасытыру.
Компьютер оқу материалын беру мүмкіндігін едәуір кеңейтеді. Түсті
графика, мультимедияны, бейнетехниканың барлық мүмкіндіктерін пайдалану
оқушыға ерекше психологиялық әсер етеді. Сонымен қатар компьютер оқу
мотивін күшейтуге мүмкіндік береді.
Компьютермен жұмыс жасай отырып, оқушы кез келген тапсырманы аяғына дейін
орындау мүмкіндігіне ие болады. Себебі, оған қажетті көмек көрсетіліп
отырады. Егер тиімді оқытатын жүйелер пайдаланса, оған тапсырманың шешімі
де түсіріліп, тиімді және тиімсіз жүрістер талқыланады. Қарастырылып
отырған мәселелің тәжірибелік маңызын аша отырып, өзінің ақыл ойын
пайдалануға, кез келген сұрақ қойып, кез келген шешім жолын айтып, нашар
баға алудан қорықпауға мүмкіндік беретін компьютер оқуға деген көзқарас
қалыптастырады.
Қазіргі замандағы ақпараттық технологиялар білім беру үрдісіне оқушының
қабілетін дамытуға мүмкіндік береді, және оқушының танымдық іс - әрекеттері
күшейіп, өзіндік жұмыстарды тез орындау мүмкіндіктері артады. Осылайша
оқыту құралдарының бірі - электрондық оқулық. Ол оқушыларды даралай оқытуда
жаңа ақпараттарды жеткізуге, игерілген білім мен біліктерді тестік
бақылауға арналған программалық құрал.
Білім беру процесі - ақпараттық қоғам жағдайындағы жас өспірімдерді жан -
жақты даярлайтын процесс болуы керек. Сондықтан білім беру жүйесіндегі
компьютерлерді пайдаланудың маңызы зор. Өйткені компьютер адам қызметінің
барлық саласында еңбек өнімділігін арттыру құралына айналды. Болашақ
мамандардың ақпараттық мәдениеті негіздерін қалыптастыру оқушылардың
компьютерде жұмыс жасауды игерумен тығыз байланысты. Компьютерді мектепте
оқытуды практикаға енгізу әлеуметтік, экономикалық, теориялық және
практикалық сипаттағы түйінді мәселелерге жол ашып отыр. Атап айтқанда,
ғылыми - техникалық прогрестің тез өсу қарқыны жоғары деңгейлі мамандар
даярлауда жаңаша оқыту әдістерінің қажеттігін алға қоюда.
Білім беруді ақпараттандыру мәселелерінің ауқымы өте кең және көп салалы.
Қазіргі кезде информатика курсын мектепте оқытудың айтарлықтай тәжірибесі
жинақталды. Атап айтқанда мектеп оқушыларын алгоритмдік және компьютерлік
сауаттылыққа үйрету әдістемесі жасалды.
Қоғамдық ақпараттандырудың негізгі бағыттарынңы бірі - оқыту процесін
ақпараттандыру. Ал ақпараттандыру болса үздіксіз білім берудің бір бөлігі.
Қоғамдық ақпараттандыру жағдайында үздіксіз білім беру жүйесі мыналарға
сүйенеді :
- Білім беру сапасын арттыру, даму қарқынын күшейту; қоғам мүшелерінің ой -
өрісін даму деңгейін көтеру;
- Өз бетінше білім алу мүмкіндіктерін күшейту.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі бағыттары :
- Әдістері мен формасын ұйымдастыру, оқудың әдістемелік жүйесін жасау;
- Қоғамдық ақпараттандырудың қазіргі жағдайда тұлғаны тәрбиелеу және
дамыту;
- Оқушының интелектуалдық потенциялын дамытуға бағыттау;
- Өз бетімен білім алу біліктілігін қалыптастыру;
- Ақпараттық - оқу, эксперименттік зерттеу қызметінің өз бетімен түрлі іс -
әрекеттерін жүзеге асыру.
Оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары аса қажетті педагогикалық
мәселелердің шешімдерін табуға, ой еңбегін арттыруға, оқу үрдісін тиімді
басқаруды қамтамасыз етеді. Жаңа ақпараттық технологияның негізгі
ерекшелігі ол мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен және бірлесіп
шығармашылық жұмыс жасауға көп мүмкіндік береді.
Бүгінгі таңда оқушылардың компьютерлік сауаттылықты меңгеріп алуы оларға
танымның жаңа құралын сонымен қатар қазіргі кездегі барлық мамандар бірдей
меңгере бермейтін көптеген мүмкіндіктер береді.
- Оқушылардың білім негіздері туралы түсініктерді тереңдету;
- ақпаратты тарату және қолдана білу арқылы әлемнің қазіргі ғылыми бейнесін
қалыптастыру;
- Оқушыларға ақпараттық процестердің мәнін ашып көрсету;
- Қазіргі қоғамның дамуындағы ақпараттық технология мен есептеу
техникасының рөлін айқындау;
- Компьютерді оқу процесінде де, кәсіби қызметте де ұтымды пайдалану.
Оқушылардың барлығы белсенді түрде оқу үрдісіне тартылады. Дәстүрлі оқыту
жүйесінің жетіспейтін жағы - барлық оқушылардың оқу үрдісіне белсенділік
танытуын қамтамасыз етпеуі. Мысалы, жаңа материалды түсіндіру кезінде
көптеген оқушылар барлық күш - жігерін жұмсап, жұмыс жасамайды. Себебі,
біреулеріне жаңа материал түсініксіз, екіншісіне бұл мәселе бұрыннан таныс,
үшіншісіне бұл кезде басқа нәрсе ойлап отырады, т.б. Компьютер оқу үрдісін
басқарудың икемділігін қамтамасыз ете отырып, оқушылардың іс - әрекетін
бақылаудың сапасын өзгертеді. Дәстүрлі оқытудың негізгі кемшілігі - оқу іс-
әрекетінің маңызды кездерін бақылаудың мұғалім үшін мүмкін еместігі. Сынып
оқушыларымен жұмыс жасау барысында мұғалім оқушылардың әрқайсысының
орындаған барлық тапсырмаларын тексере алмайды, ал дер кезінде түзетілмеген
қателер игерілетін білім туралы кері пікір тудырады, ал бұл қателерді
түзету кейіннен өте қиын.
Компьютер барлық жауаптарды тексеруге мүмкіндік береді, ал көпшілік
жағдайда ол қателерді көрсетіп қана қоймай, оның тиіп анықтап, дер кезінде
оның пайда болу себебін көрсетеді. Оқу үрдісін компьютер көмегімен басқару
диапозоны өте кең: оқушының сұрақ қоя алу мүмкіндігін оқыту материалын
түсіндіру ретін таңдауға дейін. Оқушы тапсырманы орындау барысында өзі
қажет ететін көмекті дер кезінде алу өте маңызды. Бұған дейін ешбір оқыту
құралы ешқандай мүмкіндікке ие болған емес. Компьютер оқушыға өз іс -
әрекетінің нәтижесін көрінекті түрде көруге мүмкіндік береді.
Оқыту үрдісіне жаңа ақпараттық технологияны пайдалану педагогикалық
психологияның алдына бірқатар көкейкесті мәселелерді қояды. Біздің
ойымызша, бұл мәселелерді екі топқа бөлуге болады. Олардың біріншісі,
оқытатын функциялар немесе олардың кейбіреулері техникалық құрылғыға
жүктелетіндігімен байланысты. Ең алдымен, бұл - оқушы мен компьютердің дара
қарым - қатынасы мәселелері. Бұл тек қана компьютер жүйелерінің техникалық
немесе программалық жабдықталуының кемшілігінен ғана емес, адам мен адамның
және адам мен компьютердің қарым қатынасының айтарлықтай ерекшелігінен
туындайды. Компьютер мұғалімді алмастыра алмайды, себебі ол оқу үрдісінің
орталық тұлғасы бола тұра оқушыға тек бағыттаушы ретінде әсер етеді, оқу
материалын дайындайды, көмек беру деңгейін анықтайды.
Осылайша қазіргі отандық педагогикалық ғылымында қайшылық туды, бір
жағынан педогогикадағы жаңа бағыт-білім беруді ақпараттандыру қарқынды
дамуда ол қазіргі ақпараттық технология құралдары базасында әзірленген
бағдарламалық оқу құралдарын пайдаланып жалпы білім беретін және арнайы оқу
пәндерін оқытуды ақпараттандырудың тоериясымен әдістемесі мәселелерін
қамтиды, екінші жағынан ақпараттық және коммуникациялық технология
құралдарын тиімді қолдануды бағдарламалық-техникалық және педагогикалық-
эргономикалық қамтамасыз ету, оқу әдістемелік мәліметтер базалары мен
банктерін, интеллектуалдық оқыту жүйелерін пәндік толықтыру, ғылыми-
педогогикалық мазмұн жасау және білім беру мекемелерінің бірлескен
ақпараттық жүйелерімен желілерін, білім беру жүйелерінің таратылған
ақпараттық ресурстарын толықтыру, оқыту нәтижесін бағалауды, білім беруді
ұйымдық басқаруды, ақпараттық әдістемелік қамтамасыз етуді автоматтандыру
мәселелері жетіп артылады. Бұл мәселелер тізбесі, біріншіден, жартылай
функционалдық және интегралдық сипатта, екіншіден-жүйелі, ал олар басқа да
бір қатар ғылымдардың мүмкіндігін пайдаланғанда шешімін табады.
1.3 Ақпараттық технологияларды оқытудың алғышарттары
Қоғамда білім беруді ақпараттандырудың әдістемесі мен технологиясын
меңгерген жоғары сапалы мамандар болу қажет. Бірақ ғылыми мамандықтардың
қазіргі номенклатурасында ақпараттандыру және қарым-қатынас құралдарын
әзірлеп білім беру мақсатында қолданудың психологиялық-педогогикалық,
бағдарламалық-техникалық, физиологиялық-гигиеналық және эргономикалық
мәселелері яғни білім беруді ақпараттандырудың теориясы мен әдістемесі
лайықты көрініс таппай отыр, бұл сөз жоқ, отандық-педогогикалық зерттеулер
ауқымын шектейді. Бұл мәселе шешімін күтуде. "Білім беруді
ақпараттандырудың теориясы мен әдістемесі" мынандай зерттеу бағыттарынан
тұрады:
- Қазіргі ақпараттық қоғам мен ғаламдық телекомуникация жағдайында оқушы
тұлғасын дамыту міндеттеріне сәйкес, оқытудың ұйымдық түрлері мен
әдістерін, білім беру мазмұнын таңдаудың әдіснамасы мен стратегиясын
жетілдіру;
- Оқушының ақыл-ой әлеуетін дамытуды, оқу ақпаратын жинау, өңдеу, сақтау,
беру, өндіру ісіндегі әр түрлі дербес әрекет түрлерін жүзеге асыра
білуді қалыптастыруды сондай-ақ білім алу мен түсіну үрдістерін
қалыптастыру бойынша оқу әрекетін қамтамасыз ететін педагогикалық
технологияны оқытудың әдістемелік жүйесін жасау;
- Бірлескен ақпараттық желілер мен ғаламдық коммуникациялар базасында жұмыс
істейтін "виртуалдық" білім беру мекемелерін дүниеге әкелу,
телекоммуникацияға қол жететін ашық білім беру жүйелерінің таратылған
ақпараттық ресурстарының әлеуетін пайдалану;
- Оқу-тәрбие ісін ақпараттық әдістемелік қамтамасыз ету үрдісін және оқу
орнын (оқу орындары жүйесін) ұйымдық басқаруды автоматтандыру негізінде
білім беру жүйесін басқаруды механизімдерін жетілдіру, ғылыми-
педагогикалық ақпараттық мәліметтер базалары мен банктерін, ақпараттық-
әдістемелік материалдарды телекоммуникациялық желілерді пайдалану;
- Есептеу техникасы ақпараттандыру және телекоммуникация құралдарын білім
беру саласында тиімді әрі қауіпсіз қолданудың педагогикалық-
эргономикалық шарттарын анықтау;
- Оқушының ақыл-ой қуатының деңгейін белгілеудің, оның білімі мен
жетістігін бақылау және бағалаудың компьютерлік тестілеуші, жобалушы
әдістемелерін жасап, пайдалану.
Нақты түрде немесе бейнелі түрде өтетін оқу тәжірбиесінің (зертханалық,
демонстрациялық) нәтижелерін өңдеу үрдісін автоматтандыру құралдарына
сүйеніп ғылыми-зерттеу және тәжірибе жұмыстарын ұйымдастыру.
Компьютерлік технология - оқытудың арнайы жиынтығы мен әдістемесін,
әдісін және тәрбие құралдарын анықтайтын технологиялық-педагогикалық
процесті ұйымдастырудың ең тиімді жолы болып табылады.
Соңғы жылдары қазақ тілін оқытуда және білім беруді компьютерлендіруде
ақпараттық технология пайдалану туралы мәселеге баса назар аударылуда.
"Қазіргі ақпараттық құралдар - бұл тек спутниктік және кабельдік
телевидение, бейне және дыбыстық жүйелер, электрондық ойындар емес, сонымен
бірге тілді окытудың жаңа жүйесі, ерекшелігі және тәсілін атқаратын негізгі
бағаты болып табылады (И.Г.Гальперин).
Осы мақсатты іске асыру барысында, яғни мемлекеттік тілді оқытуда
мемлекеттік тіл кафедрасының оқытушылары пәнге деген қызығушылықты арттыру
мақсатында дәстүрден тыс әдістер мен тәсілдерді іздеуде. Өйткені
қызығушылық дегеніміз - үйренушілердің шығармашылық және ойлау қабілетін
арттыруға септігін тигізетін ынталылық.
Оқытушылық қызметте накты әдістемелік нысандарда, сонымен қатар
психологиялық міндеттерде осы әдістердің ерекшеліктеріне сүйенеміз.
Олар:
- оқушылардың жеке басының есте сақтау қорлары мен интеллектуалдық
белсенділігін дамыту;
- психологиялық кедергілерді меңгеру;
- практикалық сабақ кезінде оқытушы мен курсанттардың белсенділігі мен
оқыту әдісін бекіту;
Бұл үдеріс - коммуникативтік оқыту кезінде жақсы нәтижелерге қол
жеткізеді және оқушыларға кәсіби бағдарлы білім беруде тиімді амалдардын
бірі - тәрбиелік және психотерапиялық оқу үдерісін іске асыру.
Осындай мотивацияны арттыру үшін оқу-әдістемелік жұмыс негізгі
амалдар, тәсілдер және жаңа техникалар арқылы жүзеге асырылады.
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланатын әдістер мен Интернет
секілді қазіргі тәсілдер -жеке бағдарламалық бағытта көмегін тигізеді,
курсанттардың қабілетіне қарай оқытудың дифференциациясын қамтамасыз етеді
және пәнге деген қызығушылығын арттырады.
Бүгінгі таңда адамзат өмірінде компьютердің қолданылмаған жері жоқ. Әр
салада компьютерлік технология белсенді қолданылуда, ал интерактивті
бағытта оқытушы мен курсанттарға көмекші құрал.
Психологиялық көзқарас тұрғысынан қарағанда компьютермен оқытудың
тиімділігі мол. Оқу-әдістемелік жұмысының тиімділігін, практикалық сабақтың
қызығушылығын қамтиды. Егер компьютерлік бағдарлама сауатты құрылса, онда
ол оқытушыға уақыт үнемдеуге және үиретудің кейбір тиімді сәттеріне назар
аудартуға көмегін тигізеді. Ал, курсанттар нұсқаушы - компьютердің
арқасында өздерін болашақ маман ретінде жауапкершілік сезінеді.
Компьютерлік технологияның тиімділігін арттыру үшін бағдарламада әртүрлі
жаттығулар мен ойын элементтері мен ән-музыканы қолдануға болады.
Аталмыш технология практикалық сабақты жүйелі ұйымдастыруда маңызды.
Ол әдістердің негізгі функциясы - болжамдық болып есептеледі, және негізгі
қызметі - жобалау, себебі жоғары білікті мамандарды даярлауда жалпы
мақсатты және нәтижелерді, негізгі кезендерді білім-тәрбие процесінің
тәсілдері мен ұйымдастыру формаларын жоспарлайды.
Компьютерлік технологияларға әртүрлі ғылым мен практикалық басқа
салаларының арнайы жаңа ақпараттық әдістері, тақырып бойынша лексика-
грамматикалық жаттығулар жатады.
Әсіресе үйрету технологиясында қарастырылған үйрену мен дағдылану
әрекеттерінің қалыптасуы әр сабақта қолданылады:
1. ойлау қызметін жинақтап қорыту;
2. практикалық іс-әрекет пен ойлаудың жылдамдығы;
3. ойлау мен еңбектің икемділігі және дербестігі.
MS Access программасының ұстанымдары анықталып, оны компьютерлік
технология бойынша практикалық сабақта тиімді түрде беру жолдары
белгіленеді және бақылау жұмыстарын жүргізуге болады.
Компьютерлік технология арқылы MS Access программасымен іріктеу
мәселесімен айналысуға және әртүрлі тапсырмаларды бақылауға болады.
Оқушылар түсініктерін кеңейтіп, сөздерді дұрыс қолдануға дағдыланады және
тақырып бойынша ойларын жеткізуге осындай компьютерлік технология пайдалы.
Бұл технологияның ерекшелігі – сөздерді есте сақтап, тез меңгеруге
және байланысты лексика-грамматикалық материалды арнайы компьютерде
дайындау қажет.
Компьютермен жұмыс істеу өте қызықты. Үлгерімі нашар оқушылардың өзі
компьютермен жұмыс істеуге қызығатын болады, өйткені кейбір жағдайда
компьютер оның білмеген жерін көрсетіп, көмекке келеді. Балалардың білім
сапасының жоғарлауына, жекелей ерекшеліктерінің ескерілуіне ықпал етеді.
Жаттығу жұмысын орындау барысында оның жауаптарына машина тура және
үздіксіз серпілісті қамтамасыз етеді. Оқушы жұмыс қарқынын өзі ажырата
білсе де, компьютер оқытудың даралығын жақсартады. Ең алдымен компьютер
оқытушыға оқушылардың өз бетінше жұмысын ұйымдастыруына жәрдем береді. Ол
үшін мынандай жаттығулар мен әдістемелік тәсілдерді қолдану ұсынылады.
1. Сұрақ-жауап диалогы.
Оқушылар сұрақтарға жауап беруі керек.
2. Таңдамалы жауаптармен жүргізілетін тапсырма. Компьютерге жауап беру
үшін оқушы ұсынылатын нұсқалардың бірін таңдауы қажет.
3. Еркін құрылған анықтамаларды стильдік түзету.
4. Толықтыруды керек ететін жаттығулар.
5. Өзін-өзі бағалауға арналған жаттығулар.
Соның нәтижесінде асықпай компьютермен еркін жұмыс істей отырып,
өзбетімен ойлануға дағдылануы, оқу қабілеті артып, білім нәтижесінде көз
жеткізеді. Кәсіби бағытта оқу-әдістемелік үдерісін, ой-санасын, іскерлік
қабілеті мен біліктілігін арттыруға ықпал етеді де сабаққа деген ынтасын
және белсенділігін күшейтеді.
Демек, бұл бастама біраз ізденістерді қажет ететіні сөзсіз. Әрине әр
практикалық сабақта компьютерлік технологиямен білімді жетілдіру мақсат
емес, бірақ оқу-әдістемелік жұмысында кездесетін түрлі ұйымдастыру
жұмыстарына жауапкершілікпен қарауға осы бастан бейімделу қажет.
1.4. Компьютерлік оқытудың тиімді жолдары
Бүгінгі таңда қоғамымыздың жаңа қарқынмен дамуы, ғылыми-техникалық
прогрестердің жетістіктері, еліміздің өркениетті елдер қатарынан көрінуі
білім беру жүйесіне де ықпал етпей қойған жоқ. ХХІ ғасыр информациялық
қоғам табалдырығына аяқ басқан сәтте-ақ Республикалық білім берудің жаңа
жүйесі, яғни білім беру жүйесін ақпараттандыру ісі қолға алынды. Заман
талабы оқу үрдісінде компьютерлік технологияны енгізу, оны кең көлемде
қолдануды қажет етеді. Компьютерлік технологияны қолдану оқытуға арналған
программалық жабдықтарды (электрондық оқулықтар т.б.) сабақта тиімді
қолдану пән мұғалімдерінің мол тәжірибесін, ізденісін, әдістемелік
шеберлігін қажет етеді. Өз тәжірибемд е оқушылардың қазақ тіліне деген
қызығушылығын арттыруда мүмкіндігімше компьютерді пайдаланамын. Оқу жұмысын
ұйымдастырудың негізгі түрі – сыныптық сабақ жүйесі екені бәрімізге мәлім.
Осыған орай тәжірибеде сабақтың қалыптасқан дәстүрлі түрінен басқа,
дәстүрлі емес сабақтар түрлері де пайда болуда. Олар көбінесе оқытудың
жаңаша әдістеріне негізделіп құрылуда. Ондағы мақсат - әрбір сабақтың оқу -
тәрбиелік мүмкіншіліктерін ескере отырып, оны жаңа сапалық сатыға көтеру.
Бүгінде оқыту жұмысын осылай ұйымдастыру мен әдістің жаңалығы басқа
ұстаздардың жаңа жағдайға байланысты оқу-тәрбие процесін шығармашылықпен
пайдаланудың негізгі өлшеміне айналуда.
Оқытудың жаңа инновациялық әдістері мені пәнге байланысты жаңа
технологияларды пайдалануға итермелейді.
Инновация деген ұғым латын тілінде жаңарту, жаңалық, өзгеріс енгізу
деген түсінікті білдіреді. Оның мәні – білім беруге және өздігінен білім
алуға негізделген қабілетті дамытады.
Қазіргі таңда оқушы- ақпаратпен қаруланған, жан-жақты дамыған тұлға.
Оның білімдік қабілеттерін дамыту үшін біздер, мұғалімдер жан-жақты
қаруланған болуымыз керек. Балаға білім бергенде, алыстан жақынға,
таныстан жатқа көшіп, жаңа білімді ескі білімге байлап беру керек-деп
Мағжан Жұмабаев айтқандай, оқыту процесіне жаңа көзқараспен қарау керек.
Сын тұрғысынан ойлауды үйренген оқушы Оқушы-компьютер-мұғалім жүйесін
қалыптастырады, оқушы-басты тұлға, жаңа тақырыпты ақпарат көзі –
компьютерден оқып, қажетті мәліметтерді дәптерлеріне түсіріп, мұғалімге
бере алатындай түсінікпен келуі, техникалық оқыту амал әдіс-тәсілдері оқушы
мен ұстаз біртұтастығын қажет етіп, екеуін де тынымсыз ізденімпаздыққа
баулиды. Баланың қандай да болмасын шығарманы оқуына бетбұрыс жасап, одан
әрі зерттеуіне, ізденуіне бағдар көрсетеді. Техникалық оқыту амал әдіс-
тәсілдерінің қазақ тілі пәніне ықпалы, әсері шексіз. Ол баланың еркін
ойлауына, үздіксіз жұмыс жасауына жол ашады.
Компьютерлік оқытудың негізгі мақсаты - оқыту процесін басқаруды
жетілдіру, тексеруден өзін-өзі тексеруге, оқытудан өзін-өзі оқытуға көшу.
Компьютерлік оқытуда жаңа бағдарланған оқулықтар, оқыту құжаттары, үйрету
(оқыту) машиналалары қолданылады. Компьютерлік оқытудың ерекшеліктері: оқу
материалы жеке логикалы бөлшектерге бөлінеді; әр бөлімді меңгерген соң,
оқушы өздігінен тест-сұрақтарға жауап береді; дұрыс жауап берілсе, келесі
бөлімге өтеді; жауап қате болса, өзі бөлімді қайталап өтіп, сұрақтарға тағы
да жауап береді.
Оқытудың бұл түріне негіз болған оқу бағдарламасы оқу материалын, оны
меңгеру барысындағы оқушының іс-әрекетін, тексеру түрлерін бір тәртіппен
ретке келтіреді.
Бағдарламалап оқытудың күшті жақтары:
- оқу материалының бөлшектенілуі,
- оқушының белсенді өзіндік жұмысы,
- тұрақты тексеру,
- оқыту қарқыны мен оқу материалы көлемінің даралануы,
- техникалық оқыту құралдарын пайдалану,
- оқушылардың логикалық ойлау қабілетін арттырады;
- оқу еңбегіне қызығушылығын арттырады;
- оларды өздігінен саналы жұмыс істеуге үйретеді;
- берік білімге, оқытудың жоғары нәтижесіне жеткізеді.
- Мақсатымыз мына әрекеттер арқылы жүзеге асады: сыни ойлау, еркін
сөйлеу, ізденіс, белсенділік, ой бөлісу, тұлға аралық қатынас.
Күтілетін нәтиже:
- Оқушылар көркем, мәнерлі сөйлеуге төселеді;
- Шығармашылық жұмысқа белсене араласады;
- Дүниетанымы кеңейеді;
- Мазмұндаманың барлық түрін қызығып орындайды;
- Білім сапасы артады.
- Ал дәстүрлі сабақ кезінде оқушылар белсенділігі төмен болатындығын
білеміз, өйткені бірсарынды сабақтар оқушыларды жалықтырады.
ТОТ (техникалық оқыту тәсілдері) әдістерін оқып-үйрене келе және оны
тәкелей тәжірибемде қолданғанда байқағаным, бұл әдістің білім беру
жүйесіне, әсіресе қазақ тілі пәнінен тиімді жақтары көп деген
шешімдемін.
ТОТ стратегиялары және ізгілендіруді көздейтін оқытудың жаңа
технологияларын енгізе отырып, өзін дамыта алатын үнемі жетілдіру арқылы
өз бағыт бағдарын айқындай алатын оқушы тұлғасын қалыптастырады.
Осы технологияны сабақта пайдаланғанда мен мынадай нәтижелерді күтемін:
- Өз қабілеттеріне қарай мемлекеттік стандартты сапалы білім;
- Еркін әрі сыни ойлай білетін, белсенді және білікті;
- Өзін-өзі тани алатын, өзіне сене отырып, біліміне жауапкершілікпен
қарайтын;
- Оқу процесі кезінде алған түрлі мүмкіндіктерін өзекті мәселелерді
шешуде таңдай және қолдана алатын;
- өз мүмкіндігінше сенімді және жоғары баға беретін;
- қазақ тілін еркін меңгерген;
Танымдық белсенділігі жоғары, өз- ісіне сныи тұрғыдан қарай білетін тұлға
болады.
2. Компьютерлік оқыту жүйелері
2.1 Компьютерлік оқыту жүйелері
Қазіргі таңда білімді ақпараттандыру жүйесін дамыту процесіне үлкен,
зор үлес қосатын негізінен - жоғарғы дәрежелі ақпараттық жүйелер. Оларға
жататындар: бақылайтын және тест жүргізетін программалар, компьютерлік
ойындар, ақпараттық жүйелер, оқыту орталары, электрондық оқулықтар және
мультимедиялық оқулықтар және мультимедиялық программалар. Сондықтан бұл
жүйелер - ең жоғарғы дәрежелі оқыту технологияларының құрылғылары болып
табылады.
Қазіргі заманғы дербес компьютерлер конструктивті және функционалды
артықшылықтарына байланысты оқытушы машинаға айырықша болып келеді.
Дербес компьютердің мүмкіндіктері:
- интерактивті жұмыс режимі (диалогты);
- персоналдылық;
- жақсы графикалық иллюстрациялы мүмкіндіктерді;
- басқарудың қарапайымдылығы;
- тіркеудің жеңілдігі және оқыту процесі жөнінде ақпараттың сақталуы.
Егер компьютер оқыту құралы ретінде қолданылса, дербес компьютердің
техникалық мүмкіндіктері рұқсат етеді:
– оқу үрдісін белсендіру;
– оқытуды жекелендіру;
– теориялық білімді тәжірибелік білімге орналастыру;
– оқушылардың оқуға қызығушылығын жоғарылату.
Оқытуды белсендіру компьютердің диалогты мінездемесімен байланысты.
Дәстүрлі сыныптық оқытуда негізгісі оқушылар ақпаратты ауызша түрде
қабылдайды, сондықтан да әрқашанда оқушы сабақта белсенділік көрсете
алмайды және де мұғалімнің әр оқушының белсенді қатысуына бақылау жүргізу
мүмкіндігі болмайды. Егер де оқыту жұмысы компьютер сыныбында жүргізілсе,
онда компьютер өзінің жұмысының диалогты мінездемесімен оқушының нәтижесіне
бақылау жүргізеді.
Компьютерді қолдану арқылы оқытудың жекелендірілуі компьютердің
интерактивті жұмысымен байланысты, яғни әр оқушы оқыту темпін өзі таңдай
алады. Бастапқы тесттің көмегімен программа оқушының деңгейін анықтай
алады, нәтижесінде осы деңгейге қатысты теориялық материалдар, есептер,
сұрақтар көмек береді. Оқу деңгейі төмен оқушылар үшін программа оқыту
жұмысын төменгі деңгейде жүргізеді. Сұрақтар мен есептер жеңілдетіледі.
Білім деңгейі жоғары оқушылар үшін оқыту жұмысы күрделендіріледі.
Компьютердің көмегі арқылы оқыту барысында оқытушы программа оқушының
біліміндегі кемшіліктерге және жеке ерекшеліктеріне зерттеу жүргізіп,
осыларға қатысты оқыту жұмыстарын құрады.
Дербес компьютерлердің дисплейлерінің графиктік мүмкіндіктері және
иілгіш программалау тілдері компьютерлік оқытуды өте көрнекті етеді. Енді
әр оқушының жұмыс орнында дисплей бар.
Оқытудың сәтті болуының басты шарты оқушылардың қызығушылығы мен оқитын
пәнге қызығушылығы мен нәтижесі болып табылады. Бұл қызығушылық көптеген
факторлармен: оқытылатын пәннің мазмұнымен, оның қиындық деңгейімен, оқыту
процесінің ұйымдастырылуымен, мұғалімнің жеке сапасымен (оның кәсіпкерлігі
мен пәнге қызығушылығы), сынып ішіндегі қарым - қатынасымен байланысты.
Соңғы онжылдықта тапсырыстар компьютермен байланысуда, яғни мамандар
дайындауда және әртүрлі қолданбалы есептерді шешуде компьютерді қолдана
білу.
Компьютерлік технология информатикамен байланыспаған пәнді оқытуға
қызығушылықты арттырады. Оқу процесінің компьютердің қатысуымен жаңаша
ұйымдастырылуы оқушының жұмыс жасау мінездемесінің өзгерісі болып табылады.
Мұнда бірінші кезекте оқыту программасының мотивтейтін жауаптары
көрсетіледі.. Қажетті мәндер ойын элементтері, дыбыстық эффектілер мен көру
эффектерінде болып келеді. Оқыту кезінде компьютерді мыналардан бөліп
көрсетуге болмайды (басқа салаларда да)
a) педагогикалық программалық құралдардың программалық
қамтамаларынан;
b) компьютерді қолданудың ұйымдастырылған формаларынан.
2.2 Оқыту жүйелерінің негізгі типтері
Қазіргі кезде оқушылардың әртүрлі категориясына: бала бақша
контингентінен бастап, атом электростанциясы қызметкеріне дейін арналған
әртүрлі пәндер бойынша оқытушы программалардың көптеген жиыны бар. Сонымен
қатар, программаның әрқайсысы компьютердің бір типіне арналған. Орта
мектептің жалпы білім беру пәндері бойынша оқытушы программалар өте көп
және осы программалардың түрлерін нақты жіктеу орнатылған жоқ.
Жіктеу негізі болып оқушылардың программамен жұмыс істеудегі іс-
әрекеттерінің ерекшеліктері табылады. Көптеген авторлар төрт оқыту
программаларын атап көрсетеді:
- дайындау және бақылау;
- үйретуші;
- имитациялық және модельдеуші;
- дамушы ойындар.
Бірінші типтегі программалар (дайындау) жаңалықтарды толықтыру үшін
арналған. Егер теориялық материалдар оқытылып бітсе, бұл программалар
оқушыға сұрақтар мен есептер беріп, дұрыс және қате шығарылған есептердің
санын санайды.
Екінші типтегі программалар оқушыларға теориялық материалдарды оқуға
ұсынады. Бұл программада есептер мен сұрақтар адам және машина диалогын
ұйымдастыру негізінде қызмет етеді. Егер оқушы берген жауап қате болса,
программа кейін қарай кетіп теориялық материалды қайта оқу ұсынылады.
Үйретуші типтегі программалар 60-жылдардағы программаланған оқытудың
ұрпағы болып табылады, өйткені қазіргі кездегі компьютерлік және
автоматтандырылған оқытудың негізгі теориялық көзін программаланған оқыту
деп есептеу қажет. Шет ел мамандарының мақалаларында және бүгінгі күні
Программаланған оқыту термині ретінде жаңа компьютерлік технология
түсіндіріледі. Программаланған оқыту тұжырымдамасының негізін қалаушылардың
бірі американ психологы Б.Ф.Скиннер болып табылады..
Программаланған оқытудың басты элементі ол программа болып
Программаланған оқытудың бірнеше түрі бар.
1.Оқытудың сызықты программалауы. Құрушысы - Б.Ф.Скиннер, АҚШ - тың
Гарвард университетінің, психология профессоры. Алғаш 1954 жылы өзінің
концепциясымен шықты. Оны құру барысында бихевиористикалық психологияға
сүйенді.
Скиннердің түсінігінде сызықтық программа келесі артықшылықтармен
мінезделеді:
- дидактикалық материалдар қадам деп аталатын мәні жоқ дозаларға бөлінеді;
- программаның жеке рамкаларында тұратын сұрақтар өте қиын болмауы тиіс,
себебі оқушылардың жұмысқа қызығушылығын жоғалтпау үшін;
- оқушылар қажетті ақпаратты алу арқылы сұраққа жауап береді;
- оқыту үрдісі кезінде оқушы жауаптарының дұрыс немесе бұрыстығы туралы
хабар береді;
- барлық оқушылар кезек бойынша программаның барлық қырынан өтеді, бірақ
әрқайсысы өзіне ыңғайлы ырғақпен жұмыс істейді
- ақпартты меканикалық түрде есте сақтамау үшін, бір ой әртүрлі нұсқаларда
және программаның айналасында қайталанады.
2. Тармақталған программа. Тармақталған программа авторы - Норман
А.Кроудер. Тармақталған программа бір ғана дұрыс жауапты таңдау негізінде
жасалған. Автордың ойынша бір ғана дұрыс жауапты таңдау оқушылардан жоғары
ақылдылық артықшылықтарын қажет етеді дейді.
Кроудердің түсінігінше сұрақтардың мақсаты, ол:
- оқушы материалды біледі ме соны тексеру;
- рационалды жаттығулардың көмегімен негізгі ақпаратты қатайту;
- оқушының қажетті мотивациясын жасау.
Егер сызықты программаның негізгі мақсаты қателерден алшақтау болса,
тармақталған программа қателіктерді жоюға бағытталмаған.
Сөйтіп екі классикалық типтегі - сызықтық және тармақталған
программаланған оқыту өз орындарын аралас формаға берді.
Өзінің методикалық құрылымы бойынша педагогикалық программалау құрылымы
(ППҚ), келесі блоктармен мінезделеді:
- Әрекеттердің бейімделген негіздері (ӘБН) блогы;
- Зерттеу - бақылау блогы. Әрекеттердің бейімделген негіздерін (ӘБН)
меңгеруді және оқытудың басқаруын бақылайды;
- білімді автоматтандырылған бақылау блогы. Оқушының жинаған қортынды
бағасын формалайды.
Үйретуші типті яғни, программаланған оқыту алгоритмі деп аталатын
программаны жасаудың бірнеше түрі белгілі.
1. Біртізбелі - дайындық алгоритмі. Тапсырманың бастапқы элементі
қарапйым, ол екіншінің орындалуына дайындық жасайды;
2. Қарама-қарсы алгоритмі. Тапсырманың бастапқы элементі бір -
біріне тәуелсіз.
3. Біртізбелі түзетуші алгоритмі. Тапсырманың бастапқы элементтері
жоғары күрделі деңгейлі. Әр келесі элемент алдыңғының орындалуын
түзетеді.
4. Қарама - қарсы түзетуші алгоритмі. Оқушыға жоғары деңгейлі
кешенді элемент ұсынылады.
5. Тасымалдау алгоритмі. Екі массив элементтері A(N) және B(N)
келтіріледі. Олардың арасында логикалық қатысты орнату қажет
етіледі.
6. Аналитикалық алгоритмі. A(N) элементтері көрсетіледі.
7. Синтездеуші алгоритмі A(N)массивінің элементтері топтарға
бөлініп қойған. Оқушының тапсырмасы пайда болған классификация
бойынша критерийді орнату.
8. Реттеу алгоритмі. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...5-7
1 Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негіздері
1.1 Ақпараттық технологияларды білім беру жүйесінде
пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8-10
1.2 Жаңа ақпараттық технологияларды оқытудың педогогикалық
негіздемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11-13
1.3 Ақпараттық технологияларды оқытудың
алғышарттары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .14-16
1.4. Компьютерлік оқытудың тиімді
жолдары ... ... ... ... ... ... ... .17-19
2 Компьютерлік оқыту жүйелері
2.1 Компьютерлік оқыту
жүйелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..19-20
2.2 Оқыту жүйелерінің негізгі типтері ... ... ... ... ... ... ... ... 21-25
2.3 Компьютерлік оқыту жүйелерінің оқыту үрдiсiндегі
орны..25-27
3 Delphi Объект-бағытталған программалау ортасы
3.1 Delphi программалау ортасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28-32
3.2 Delphi ортасының компоненттер палитрасы.
Формалар
терезесі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...33-34
3.3 Объектілер тармағы терезесі. Объектілер инспекторы
терезесі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 35-37
3.4 Электронды оқулықтың теориялық материалдармен
қамтамасыз
етілуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..38-47
3.5 Электронды оқулықты өңдеу принципі ... ... ... ... ... ... ... ..
... 48-52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...53.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР мен қайнарлар тізімі...54
КІРІСПЕ
Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық
моделінің қалыптасуымен және Қазақстан білім беру жүйесін әлемдік білім
беру кеңістігіне кіріктірумен сипатталады. Индустриалды ақпаратты
өркениетке көшудің қазіргі кезеңінде қоғам дамуының негізгі факторы
мемлекеттің қызметін құрайтын саяси - экономикалық, әлеуметтік салаға
белсенді әсер ететін ақпараттық - коммуникациялық сала болып табылады және
экономиканы ғаламдастыру мен қоғамдық қатынастар процестерін айқындайды.
Қоғамдағы қазіргі кездегі қайта құрулар, экономиканы дамытудағы жаңа
стратегиялық бағдарлар, қоғамның ашықтығы, оның жедел ақпараттануы мен
қарқынды дамуы білім беруге қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертті.
Әлемнің жетекші елдерінің көпшілігінің білім беру жүйесі білім берудің
мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайтын
болды. Білім берудің қазіргі негiзгі мақсаты білім алып, білік пен дағды-
машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік және
кәсіби біліктілікке-ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұғымды пайдалану,
жылдaм өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу
болып табылады.
Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында Жоғары білім беруді дамытудың негізгі үрдісі, мамандар
даярлау сапасын арттыру" қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен
ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, жоғары оқу орындары
зерттеулерінің әлеуметтік сала мен экономиканың қажеттіліктерімен тығыз
байланысты, білім беру және ақпараттық технологияларды жетілдіру болып
табылады деп атап көрсеткендей-ақ, білікті мамандарды даярлау - өзекті
мәселелердің бірі.
Еліміздің болашағы көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі
ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы мәселе -
әлеуметтік педагогикалық ұйымдастыру тұрғысынан, білім мазмұнына жаңалық
енгізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру мен олардыІ жүзеге асыра алатын
мұғалімдерді-даярлау болып табылады.
Мұғалімдерді даярлау - қай yaқыттa да ең өзекті мәселелер қатарына
жататыны белгілі жайт. Олай болатыны, қоғамның әлеуметтік экономикалық
міндеттеріне сай, өскелең ұрпақты өмірге бейімдеудің талаптары туындап
отырады.
Қазіргі кезеңде білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен
тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық педагогикалық
технологияларды игерген, психологиялық-педагогикалық сараптаманы қабылдай
алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада
арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл
жол салуға икемді, шығармашыл педагог - зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын
қажет етеді.
Mемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа
педагогикалық технологияны ендіруді міңдеттейді.
Кез келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа
технологияны енгізу сапалылығы осы елдегі білім беру ісінің жолға
қойылғаңдығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.
Экономикалық күшті дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін
ақпараттаңдыру экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі
кілті екендігін көрсетіп отыр. Ендеше қазіргі заманның ақпараттық
технологиясын игеру міндетіміз. Ол үшін болашақ мұғалімдерді даярлауда
жоғары оқу орындары төмендегідей жұмыстар атқаруы тиіс:
• Болашақ мұғалімдерді ақпаратты қоғам жағдайында оқып білім алуға, өмір
сүруге бейімдеу;
• Жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияға бейімделген білім
берудің ғылыми-әдістемелік базасын жасау, білім саласын басқарудың жаңа
формалары мен әдістерін пайдалана отырып жоғары білім беру жүйесін
жаңарту;
• Дүниежүзілік ақпараттық - білім кеңістігінде орта білім беру жүйесін
сәйкестендіре отырып кіріктіру;
• Білім берудің иллюстративтік-түсіндірмелі жүйесінен дамыта оқыту жүйесіне
көшу. Оқыту үрдісінде оқушы шығармашылығына негізделген оқыту әдістерін
пайдалануға түбегейлі көшу.
Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі
қалыптасуда. Бұл үрдіс білім парадигмасының өзгеруімен қатар жүреді. Жаңа
білім парадигмасы бірінші орынға шәкірттің білімін, білігі мен дағдысын
емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр.
Қазіргі білім беру саласында оқытудың озық жаңа технологияларын
меңгермейінше cayaтты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны
меңгеру мұғалімнің өзін - өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді
ұйымдастыруына көмектеседі.
Қазіргі заманда ақпараттың көптігі мен жету жылдамдығы, осы мәселенің
психологиялық ерекшелігі де мектеп қабырғасында, сабақта компьютерлік
технологияны меңгерудің маңызы мен қажеттілігін дәлелдейді. Информатиканы
мектепте оқытуда қатысымдық (коммуникативтік) бағытты ұстану басты мәселе
болып табылады. Қатысымдық тұрғыдан ұйымдастырылған информатиканы оқыту
үрдісінің тиімді болуы осы зерттеу жұмысында қатысымдық тұлға – MS Access
программаcын компьютер арқылы оқытумен тығыз байланысты. Өйткені
компьютердің мультимедиалық мүмкіншіліктері оқушының білімін дамытуды жан-
жақты басшылық жасай алады. Қазақстандық білім беру жүйесінде барлық пәндер
бойынша электрондық құралдар жасалып жатқаны белгілі. Дегенмен практикадағы
қолданыс барысы әлі мардымсыз екендігін республикалық басылымдардан да,
мектептердегі информатиканы оқыту тәжірибесінен де көп байқауға болады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі осы айтылғандармен байланысты айқындалады.
Зерттеу нысаны – мектепте MS Access программасын компьютермен оқыту
әдістемесі.
Зерттеу жұмысының мақсаты – оқушылардың MS Access программасының
мүмкіндіктерімен танысып, оны компьютермен оқытудың ұтымды әдістемесін
ұсыну.
Зерттеу жұмысынын міндеттері:
- MS Access программасын компьютер арқылы меңгерту әдістемесінің
әлеуметтік- философиялық, дидактикалық, психофизиологиялық, әдістемелік
заңдылықтарын анықтау;
- MS Access программасын оқыту үрдісін компьютерлік технология арқылы
жаңашаландыру;
- MS Access программасын жеделдете оқытудағы компъютердің
мүмкіншіліктерін анықтау;
Зерттеу жұмысының болжамы. Компьютерлік оқыту технологиясына
бейімделген MS Access программасын оқытуға арналған әдістемені жете
меңгеруге игі ықпал етеді.
Зерттеудің әдістері. Зерттеу жұмысында анализ, синтез, салыстыру,
жалғастыру, бақылау, сұрау әдістері қолданылады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы.
- MS Access программасын компьютермен оқытуға арналған арнайы
электрондық оқу құралы арқылы сабақ жоспары ұсынылды.
Зерттеудің теориялық маңызы.
MS Access программасын оқытудың жаңа инновациялық жүйесін енгізу
интерактивті әдістерді мол және тиімді қолданудың компьютерлік
мүмкіншіліктерін молайтады.
Зерттеу жұмысының құрылымы.
Зерттеу жұмысы кіріспеден, негізгі, қорытындыдан, пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Жұмыстың кіріспесінде диплом тақырыбының өзектілігі және мақсаты,
қысқаша жұмыс мазмұны туралы мәлімет беріледі, яғни оның бірінші тарауында
ақпараттық технологияларды білім беру жүйесінде пайдалану, жаңа
педагогикалық технологиялар туралы деректер келтірілген. Бұл тарауда
негізінен теориялық мәселелер қарастырылған. Жұмыстың екінші тарауында
компьютерлік оқыту жүйелері, олардың оқу үрдісіндегі орны анықталған,
электронды оқулық элементі түсінігі және оны дайындау технологиясы,
информатика курсы тақырыптарына арналған оның кейбір үлгілері келтірілген.
Дипломдық жұмысты педагогикалық программалық құралдар, оның ішінде
электрондық оқулықтар дайындауда, оқушылардың өзіндік жұмыстарын жүргізуді
ұйымдастыруда, қашықтықтан оқыту курстарын дайындауда әдістемелік нұсқау
ретінде пайдалануға болады.
I. Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негіздері
1.1 Ақпараттық технологияларды білім беру жүйесінде пайдалану
Қазіргі уақытта Қазақстан дамудың индустриялық кезеңінен ақпараттық
кезеңіне біртіндеп аяқ басуға бет бұрды. Адам өмірінде компьютерлердің
белсенді орын алуы осыған байланысты. Сондықтан жаңа технологияларды
игеруге қажетті білім мен дағдының жаңаруы өндіріс құрылымын өзгертудің
маңыздылығын арттыра түсті. Мұндай жағдайда елдің одан ары дамуы үздіксіз
білім беру жүйесін тиімді ұйыдастырумен тығыз байланысты. Үздіксіз білім
беру қоғамның әрбір мүшесінің білімін көтеруге немесе мамандығын арттыруға
жағдай жасап, оны ақпараттық қоғамда өмір сүруге дайындайды. Бұл орайда
жаңа ақпараттық технологиялар мен оларды пайдаланудың жаңа әдістемелік
құралдарын дайындаудың ролі зор. Олар бір жағынан, халық шаруашылығының
түрлі салаларындағы жаңа технологияларды игеруге жағдай жасайды, екінші
жағынан, білім таратушы ретінде оқыту құрылғылары болып шыға алады.
Сонымен кәдімгі ақпараттық технологиялар деп - көбінесе қағаз жүзінде
әртүрлі ақпараттарды дайындау, жинау, өңдеу және жеткізу процестерін
айтады. Жаңа ақпараттық технологиялар деп ЭЕМ-дер мен олардың желілері
арқылы, әсіресе, дербес компьютерлер көмегі арқылы, ақпаратты дайындау,
жинау, жеткізу және өңдеу технологияларын айтады.
Ақпараттық процестер - адамдар арасында, тірі организмдерде, техникалық
құрылғыларда және қоғамдық өмірде ақпаратты жеткізу, жинақтау және
түрлендіру процестері.
Дербес ЭЕМ-дер - жұмыста және адамның үйде пайдалануына арналған
шағын компьютерлер. Дербес ЭЕМ-дер журналдар, кітаптар және әртүрлі
құжаттар дайындауда мәтін теріп, оны түзету үшін кеңінен қолданылады.
Сондай-ақ жаңа ақпараттық технологиялар дегеніміз - ЭЕМ жадындағы
сақталған картотекадағы, каталогтардағы, әртүрлі архивтермен
кітапханалардағы ақпараттарды жинақтауға, біріктіріп сақтауға, керектілерін
жылдам іздеп табуға болатын әр түрлі мәліметтер базасы мен ақпараттық
жүйелер. Жаңа ақпараттық технологиялардың дамуын ЭЕМ желілеріне негізделген
электрондық поштасыз, байланыс желілері мен ақпараттық коммуникацияларынсыз
көзге елестету мүмкін емес. Қоғамымыздағы дербес компьютерлермен, ЭЕМ
желілерімен, ақпараттық қорлармен толық қамтамасыз етсек ақпараттық
пайдалану, алу және тарату істерін ұйымдастыру жаңа сатыға көтеріледі. Олар
бұған дейінгі қолданылған “қағаздағы” ақпараттық алу мен таратуды толықтыра
отырып, қоғамымызды ақпараттандыру процестерін арттыра түседі. Жаңа
ақпараттық технологиялардың жан-жақтылығын дұрыс түсіну үшін “технология”
ұғымның мәнін ашып алу қажет. Қоғамдық дамудың алғашқы кезеңдерінде
“технология” деп белгілі бір ұйымдарды жасау кезіндегі тәсілдер жиынын
айтатын еді.
Еліміздің саяси әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге сай білім беруді
жетілдіру бағыттарының бірі - білім беруді ақпараттандыру. Орта білім беру
жүйесін ақпараттандыру Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылуда.
Қазіргі постиндустриялық қоғамда ақпараттық технологиялардың (АТ) рөлі
өте маңызды, олар бүгінде қоғамды ақыл-парасатпен байыту, оның
экономикасын, білім беру жүйесі мен мәдениетін дамыту үрдісінде шешуші
орында. Олардың адам өмірінің сан алуан салаларында кеңінен пайдалануына
байланысты олармен оқу мен танымның бастапқы кезеңдерінде жедел таныса
бастау қажеттілігі туды. Білім беру жүйесі қоғамды ақпараттандыру үрдісінің
негізгі объектілерінің бірі болып табылады.
Қазіргі таңда республика мектептерін жаңа компьютерлік технологиямен
қамтамасыз ету жұмыстары іске асырылып, енді сол ақпараттық технологияны
қолдану мен оны мектептерге енгізу саласында, оқушылардың ақпараттық
мәдениетін қалыптастыру мақсатында оқытуды жетілдіру жұмыстары
жүргізілуде.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелігін
зерттеудегі ғылыми мәселелерді шешу ең басты орын алады. Бұған себеп
психологиялық-педогогикалық проблематиканың оқыту процесін
компьютерлендірудің барлық бағыттарын жан-жақты қамтуы болып табылады.
Зерттеу нәтижелері көрсетіп отырғандай, мектеп пәндерін оқыту
процесінде компьютерді қолдану мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы жүйесін,
олардың іс-әрекеттерінің мазмұнын, құрылымын өзгерте отырып, түрлендіреді
және осы әрекет мүшелерінің мотивінде әсер ете отырып, олардың
мотивациялық, эмоциональдық ортасына, сезімнің өсуіне әсер етеді. Демек,
оқыту процесінде компьютерді қолдану білім мен біліктілікке қоятын
талаптарды қайта қарап, жетілдіріп жүйелеуді талап етеді.
Қазіргі ақпараттық және телекомуникациялық өзара ықпал
технологияларының мүмкіндіктерін іске асыру оқу ісін байытады,
информатиканы ғана емес, басқа да көп пәндерді оқытудың ұйымдық түрлерімен
тәсілдерін жетілдіруге және жаңартуға мүмкіндік беретіні дәлелденген. Бұл
жерде оқу материалының мазмұнын іріктеу критерийлері өзгереді. Олар оқушы
тұлғасының өзін-өзі дамытуының және ақыл-ойының қарқынды дамуының
қажеттілігіне дүние туралы білім алу, өздігінен іздену, заңдылықтар арқылы
шағын "жаңалықтар ашу", қазіргі ақпараттық технологияларды заттық әлемді
өлшеу, т. б. бейнелеу және оған әсер ету құралы етіп пайдалануға
негізделеді.
Қазіргі таңда ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу - ағарту саласының
оқыту үрдісіне жаңа технологиялық әдістермен қондырғыларды кең көлемде
қолдануды қажет етуде. Электрондық байланыс жүйелері арқылы ақпарат
алмасудың тиімділігі өркенниетті елдердің іс-тәжірбиесінде айқын
сезілуде. Республикамызда білім беру жүйесі білім беруді тексеру мақсатында
ақпараттық технологияларды енгізу басты мәселелерге айналуда. Қазақстандағы
барлық орта мектептердің компьютермен жоспарлы түрде жабдықталуы оның
айқын дәләлі.
Заман ағымына сай күнделікті сабаққа видео, аудио қондырғыларымен
теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Мұндай
қондырғылар оқушылардың қызығушылығын арттырып, зейін қойып тыңдаумен
қатар, түсінбей қалған сәттерін қайталап көруге, тыңдауға және алған
мағлұматты нақтылауға мүмкіндік береді. Оқушылардың өздері де алынған
ақпаратты көшіріп алып (дискетке, бейне таспаға) онымен өз ыңғайына қарай
жұмыс істей алады.
Әсіресе, олардың тиімділігі:
1. Қашықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;
2. Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;
3. Экономикалық тиімділігі (бару, келу, тұрмыс тауқыметі т.с.с
материалдық шығынды қажет етпеуі);
4. Білім сапасына әсері зор. Әсіресе, тіл сабақтарын игеруде
(ағылшын, орыс, қазақ т.с.с тілдерді) айқын сезіледі;
5. Іс-әрекет қимылды қажет ететін пәндермен тапсырмаларды оқып
үйренуде (биөнері, қол еңбек, дене шынықтыру сабақтары т.с.с);
6. Қарапайым көзбен көріп, қолмен ұстап сезіну, немесе құлақпен есту
мүмкіндіктері болмайтын табиғаттың таңғажайып процестері мен әр
түрлі физикалық, химиялық, биологиялық тәжірбие нәтижелерін көріп,
сезінуге мүмкіндік береді;
7. Оқушының ой-өрісін дүниетанымын кеңейтуге де, ықпалы
зор(теледидардағы ғылыми-көпшілік, рухани, тарихи-танымдық хабарлар
мен компьютерлік жүйедегі шахмат, дойбы, тоғызқұмалақ т.с.с
логикалық тұрғыдағы ойындар).
Қазіргі таңда білім беру жүйесінде электрондық байланыс жүйелерінде
ақпарат алмасу интернет, электрондық пошта, телеконференция,
видеоконференция, телекомуникациялық жүйелер арқылы іске асырылуда. Бірақ
кез келген жаңалықтың жақсылығымен қатар зияны да болатыны белгілі. Мұндағы
ең басты назар аударарлық мәселе: олардың ара салмағы. Демек кемшілігін
түзеп, зиянын жойып, артықшылығын жетілдіре түсу қажет.
Сонымен бірге жаңа ақпараттық технологияларды қолдану үрдісін
бағдарламалық-техникалық қамтамасыз ету саласында да, оның психологиялық-
педагогикалық, физиологиялық-гигиеналық, эргономикалық және технологиялық
аспектілерде өзгеріс әкеледі.
1.2 Жаңа ақпараттық технологияларды оқытудың
педагогикалық негіздемесі
Қазіргі кездері компьютерлік технологияның даму деңгейі жаңа дәуірдің
мультимедиялық, телекомуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын
көрсететін алғы шарттар болып табылады. Мұндай мүмкіндіктерді жүзеге асыру
үшін білім саласында да, қазіргі кездегі ақпараттық технологияны дамыту
саласында мамандар біріктіруге күш салуда. Бүгінгі таңда мектеп пәндерін
компьютер көмегімен оқыту нәтижелігін зерттеудегі ғылыми мәселелерді шешу
ең басты орын алды. Зерттеу нәтижесі көрсетіп отырғандай, мектеп пәндерін
оқыту процесінде компьютерді қолдану білім мен бірлікке қоятын талаптарды
жетілдіріп, жүйелеуді талап етеді.
Алдымен жаңа ақпараттық технологияларға көшпей тұрып, оқу - тәрбие
үрдісіне білім беруді ақпараттандыру мүмкін емес. Білім берудегі жаңа
ақпараттық технология дегеніміз - оқу үрдісіндегі рөлі мен орны, мұғалімдер
мен оқушылардың еңбегін жеңілдету, оларды пайдаланудың түрі мен әдістері
туралы ғылыми білімнің жүйесі екені белгілі.
Оқытудағы жаңа ақпаратты технология аса қажетті педагогикалық
мәселелердің шешімін табуға, ой еңбегін арттыруға, оқу үрдісін тиімді
басқаруға арналған. Жаңа ақпараттық технологияның білім саласына енуі
педагогтерге оқытудың мазмұны, әдістері мен ұйымдастыру түрлерін сапалы
түрде өзгертуге мүмкіндік береді.
Жаңа ақпараттық технология мүмкіндіктерін пайдаланудың педагогикалық
сәйкестігін ескеріп оқыту үрдісіне енгізу, сабақты ұйымдастырудың және
оқыту әдістерінің өзгеруіне әкеледі.
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудағы негізгі мақсаттарға
мыналар кіреді:
- Ақпаратпен жұмыс жасау іскерлігін қалыптастыру, баланың қабілетін дамыту;
- Ақпараттық қоғамның жеке тұлғасын дайындау;
- Берілетін оқу материалының көлемін оқушы меңгере алатын деңгейге дейін
өсіру;
- Зерттеу іскерлігін, тиімді шешім қабылдай білу іскерлігін қалыптасытыру.
Компьютер оқу материалын беру мүмкіндігін едәуір кеңейтеді. Түсті
графика, мультимедияны, бейнетехниканың барлық мүмкіндіктерін пайдалану
оқушыға ерекше психологиялық әсер етеді. Сонымен қатар компьютер оқу
мотивін күшейтуге мүмкіндік береді.
Компьютермен жұмыс жасай отырып, оқушы кез келген тапсырманы аяғына дейін
орындау мүмкіндігіне ие болады. Себебі, оған қажетті көмек көрсетіліп
отырады. Егер тиімді оқытатын жүйелер пайдаланса, оған тапсырманың шешімі
де түсіріліп, тиімді және тиімсіз жүрістер талқыланады. Қарастырылып
отырған мәселелің тәжірибелік маңызын аша отырып, өзінің ақыл ойын
пайдалануға, кез келген сұрақ қойып, кез келген шешім жолын айтып, нашар
баға алудан қорықпауға мүмкіндік беретін компьютер оқуға деген көзқарас
қалыптастырады.
Қазіргі замандағы ақпараттық технологиялар білім беру үрдісіне оқушының
қабілетін дамытуға мүмкіндік береді, және оқушының танымдық іс - әрекеттері
күшейіп, өзіндік жұмыстарды тез орындау мүмкіндіктері артады. Осылайша
оқыту құралдарының бірі - электрондық оқулық. Ол оқушыларды даралай оқытуда
жаңа ақпараттарды жеткізуге, игерілген білім мен біліктерді тестік
бақылауға арналған программалық құрал.
Білім беру процесі - ақпараттық қоғам жағдайындағы жас өспірімдерді жан -
жақты даярлайтын процесс болуы керек. Сондықтан білім беру жүйесіндегі
компьютерлерді пайдаланудың маңызы зор. Өйткені компьютер адам қызметінің
барлық саласында еңбек өнімділігін арттыру құралына айналды. Болашақ
мамандардың ақпараттық мәдениеті негіздерін қалыптастыру оқушылардың
компьютерде жұмыс жасауды игерумен тығыз байланысты. Компьютерді мектепте
оқытуды практикаға енгізу әлеуметтік, экономикалық, теориялық және
практикалық сипаттағы түйінді мәселелерге жол ашып отыр. Атап айтқанда,
ғылыми - техникалық прогрестің тез өсу қарқыны жоғары деңгейлі мамандар
даярлауда жаңаша оқыту әдістерінің қажеттігін алға қоюда.
Білім беруді ақпараттандыру мәселелерінің ауқымы өте кең және көп салалы.
Қазіргі кезде информатика курсын мектепте оқытудың айтарлықтай тәжірибесі
жинақталды. Атап айтқанда мектеп оқушыларын алгоритмдік және компьютерлік
сауаттылыққа үйрету әдістемесі жасалды.
Қоғамдық ақпараттандырудың негізгі бағыттарынңы бірі - оқыту процесін
ақпараттандыру. Ал ақпараттандыру болса үздіксіз білім берудің бір бөлігі.
Қоғамдық ақпараттандыру жағдайында үздіксіз білім беру жүйесі мыналарға
сүйенеді :
- Білім беру сапасын арттыру, даму қарқынын күшейту; қоғам мүшелерінің ой -
өрісін даму деңгейін көтеру;
- Өз бетінше білім алу мүмкіндіктерін күшейту.
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі бағыттары :
- Әдістері мен формасын ұйымдастыру, оқудың әдістемелік жүйесін жасау;
- Қоғамдық ақпараттандырудың қазіргі жағдайда тұлғаны тәрбиелеу және
дамыту;
- Оқушының интелектуалдық потенциялын дамытуға бағыттау;
- Өз бетімен білім алу біліктілігін қалыптастыру;
- Ақпараттық - оқу, эксперименттік зерттеу қызметінің өз бетімен түрлі іс -
әрекеттерін жүзеге асыру.
Оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары аса қажетті педагогикалық
мәселелердің шешімдерін табуға, ой еңбегін арттыруға, оқу үрдісін тиімді
басқаруды қамтамасыз етеді. Жаңа ақпараттық технологияның негізгі
ерекшелігі ол мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен және бірлесіп
шығармашылық жұмыс жасауға көп мүмкіндік береді.
Бүгінгі таңда оқушылардың компьютерлік сауаттылықты меңгеріп алуы оларға
танымның жаңа құралын сонымен қатар қазіргі кездегі барлық мамандар бірдей
меңгере бермейтін көптеген мүмкіндіктер береді.
- Оқушылардың білім негіздері туралы түсініктерді тереңдету;
- ақпаратты тарату және қолдана білу арқылы әлемнің қазіргі ғылыми бейнесін
қалыптастыру;
- Оқушыларға ақпараттық процестердің мәнін ашып көрсету;
- Қазіргі қоғамның дамуындағы ақпараттық технология мен есептеу
техникасының рөлін айқындау;
- Компьютерді оқу процесінде де, кәсіби қызметте де ұтымды пайдалану.
Оқушылардың барлығы белсенді түрде оқу үрдісіне тартылады. Дәстүрлі оқыту
жүйесінің жетіспейтін жағы - барлық оқушылардың оқу үрдісіне белсенділік
танытуын қамтамасыз етпеуі. Мысалы, жаңа материалды түсіндіру кезінде
көптеген оқушылар барлық күш - жігерін жұмсап, жұмыс жасамайды. Себебі,
біреулеріне жаңа материал түсініксіз, екіншісіне бұл мәселе бұрыннан таныс,
үшіншісіне бұл кезде басқа нәрсе ойлап отырады, т.б. Компьютер оқу үрдісін
басқарудың икемділігін қамтамасыз ете отырып, оқушылардың іс - әрекетін
бақылаудың сапасын өзгертеді. Дәстүрлі оқытудың негізгі кемшілігі - оқу іс-
әрекетінің маңызды кездерін бақылаудың мұғалім үшін мүмкін еместігі. Сынып
оқушыларымен жұмыс жасау барысында мұғалім оқушылардың әрқайсысының
орындаған барлық тапсырмаларын тексере алмайды, ал дер кезінде түзетілмеген
қателер игерілетін білім туралы кері пікір тудырады, ал бұл қателерді
түзету кейіннен өте қиын.
Компьютер барлық жауаптарды тексеруге мүмкіндік береді, ал көпшілік
жағдайда ол қателерді көрсетіп қана қоймай, оның тиіп анықтап, дер кезінде
оның пайда болу себебін көрсетеді. Оқу үрдісін компьютер көмегімен басқару
диапозоны өте кең: оқушының сұрақ қоя алу мүмкіндігін оқыту материалын
түсіндіру ретін таңдауға дейін. Оқушы тапсырманы орындау барысында өзі
қажет ететін көмекті дер кезінде алу өте маңызды. Бұған дейін ешбір оқыту
құралы ешқандай мүмкіндікке ие болған емес. Компьютер оқушыға өз іс -
әрекетінің нәтижесін көрінекті түрде көруге мүмкіндік береді.
Оқыту үрдісіне жаңа ақпараттық технологияны пайдалану педагогикалық
психологияның алдына бірқатар көкейкесті мәселелерді қояды. Біздің
ойымызша, бұл мәселелерді екі топқа бөлуге болады. Олардың біріншісі,
оқытатын функциялар немесе олардың кейбіреулері техникалық құрылғыға
жүктелетіндігімен байланысты. Ең алдымен, бұл - оқушы мен компьютердің дара
қарым - қатынасы мәселелері. Бұл тек қана компьютер жүйелерінің техникалық
немесе программалық жабдықталуының кемшілігінен ғана емес, адам мен адамның
және адам мен компьютердің қарым қатынасының айтарлықтай ерекшелігінен
туындайды. Компьютер мұғалімді алмастыра алмайды, себебі ол оқу үрдісінің
орталық тұлғасы бола тұра оқушыға тек бағыттаушы ретінде әсер етеді, оқу
материалын дайындайды, көмек беру деңгейін анықтайды.
Осылайша қазіргі отандық педагогикалық ғылымында қайшылық туды, бір
жағынан педогогикадағы жаңа бағыт-білім беруді ақпараттандыру қарқынды
дамуда ол қазіргі ақпараттық технология құралдары базасында әзірленген
бағдарламалық оқу құралдарын пайдаланып жалпы білім беретін және арнайы оқу
пәндерін оқытуды ақпараттандырудың тоериясымен әдістемесі мәселелерін
қамтиды, екінші жағынан ақпараттық және коммуникациялық технология
құралдарын тиімді қолдануды бағдарламалық-техникалық және педагогикалық-
эргономикалық қамтамасыз ету, оқу әдістемелік мәліметтер базалары мен
банктерін, интеллектуалдық оқыту жүйелерін пәндік толықтыру, ғылыми-
педогогикалық мазмұн жасау және білім беру мекемелерінің бірлескен
ақпараттық жүйелерімен желілерін, білім беру жүйелерінің таратылған
ақпараттық ресурстарын толықтыру, оқыту нәтижесін бағалауды, білім беруді
ұйымдық басқаруды, ақпараттық әдістемелік қамтамасыз етуді автоматтандыру
мәселелері жетіп артылады. Бұл мәселелер тізбесі, біріншіден, жартылай
функционалдық және интегралдық сипатта, екіншіден-жүйелі, ал олар басқа да
бір қатар ғылымдардың мүмкіндігін пайдаланғанда шешімін табады.
1.3 Ақпараттық технологияларды оқытудың алғышарттары
Қоғамда білім беруді ақпараттандырудың әдістемесі мен технологиясын
меңгерген жоғары сапалы мамандар болу қажет. Бірақ ғылыми мамандықтардың
қазіргі номенклатурасында ақпараттандыру және қарым-қатынас құралдарын
әзірлеп білім беру мақсатында қолданудың психологиялық-педогогикалық,
бағдарламалық-техникалық, физиологиялық-гигиеналық және эргономикалық
мәселелері яғни білім беруді ақпараттандырудың теориясы мен әдістемесі
лайықты көрініс таппай отыр, бұл сөз жоқ, отандық-педогогикалық зерттеулер
ауқымын шектейді. Бұл мәселе шешімін күтуде. "Білім беруді
ақпараттандырудың теориясы мен әдістемесі" мынандай зерттеу бағыттарынан
тұрады:
- Қазіргі ақпараттық қоғам мен ғаламдық телекомуникация жағдайында оқушы
тұлғасын дамыту міндеттеріне сәйкес, оқытудың ұйымдық түрлері мен
әдістерін, білім беру мазмұнын таңдаудың әдіснамасы мен стратегиясын
жетілдіру;
- Оқушының ақыл-ой әлеуетін дамытуды, оқу ақпаратын жинау, өңдеу, сақтау,
беру, өндіру ісіндегі әр түрлі дербес әрекет түрлерін жүзеге асыра
білуді қалыптастыруды сондай-ақ білім алу мен түсіну үрдістерін
қалыптастыру бойынша оқу әрекетін қамтамасыз ететін педагогикалық
технологияны оқытудың әдістемелік жүйесін жасау;
- Бірлескен ақпараттық желілер мен ғаламдық коммуникациялар базасында жұмыс
істейтін "виртуалдық" білім беру мекемелерін дүниеге әкелу,
телекоммуникацияға қол жететін ашық білім беру жүйелерінің таратылған
ақпараттық ресурстарының әлеуетін пайдалану;
- Оқу-тәрбие ісін ақпараттық әдістемелік қамтамасыз ету үрдісін және оқу
орнын (оқу орындары жүйесін) ұйымдық басқаруды автоматтандыру негізінде
білім беру жүйесін басқаруды механизімдерін жетілдіру, ғылыми-
педагогикалық ақпараттық мәліметтер базалары мен банктерін, ақпараттық-
әдістемелік материалдарды телекоммуникациялық желілерді пайдалану;
- Есептеу техникасы ақпараттандыру және телекоммуникация құралдарын білім
беру саласында тиімді әрі қауіпсіз қолданудың педагогикалық-
эргономикалық шарттарын анықтау;
- Оқушының ақыл-ой қуатының деңгейін белгілеудің, оның білімі мен
жетістігін бақылау және бағалаудың компьютерлік тестілеуші, жобалушы
әдістемелерін жасап, пайдалану.
Нақты түрде немесе бейнелі түрде өтетін оқу тәжірбиесінің (зертханалық,
демонстрациялық) нәтижелерін өңдеу үрдісін автоматтандыру құралдарына
сүйеніп ғылыми-зерттеу және тәжірибе жұмыстарын ұйымдастыру.
Компьютерлік технология - оқытудың арнайы жиынтығы мен әдістемесін,
әдісін және тәрбие құралдарын анықтайтын технологиялық-педагогикалық
процесті ұйымдастырудың ең тиімді жолы болып табылады.
Соңғы жылдары қазақ тілін оқытуда және білім беруді компьютерлендіруде
ақпараттық технология пайдалану туралы мәселеге баса назар аударылуда.
"Қазіргі ақпараттық құралдар - бұл тек спутниктік және кабельдік
телевидение, бейне және дыбыстық жүйелер, электрондық ойындар емес, сонымен
бірге тілді окытудың жаңа жүйесі, ерекшелігі және тәсілін атқаратын негізгі
бағаты болып табылады (И.Г.Гальперин).
Осы мақсатты іске асыру барысында, яғни мемлекеттік тілді оқытуда
мемлекеттік тіл кафедрасының оқытушылары пәнге деген қызығушылықты арттыру
мақсатында дәстүрден тыс әдістер мен тәсілдерді іздеуде. Өйткені
қызығушылық дегеніміз - үйренушілердің шығармашылық және ойлау қабілетін
арттыруға септігін тигізетін ынталылық.
Оқытушылық қызметте накты әдістемелік нысандарда, сонымен қатар
психологиялық міндеттерде осы әдістердің ерекшеліктеріне сүйенеміз.
Олар:
- оқушылардың жеке басының есте сақтау қорлары мен интеллектуалдық
белсенділігін дамыту;
- психологиялық кедергілерді меңгеру;
- практикалық сабақ кезінде оқытушы мен курсанттардың белсенділігі мен
оқыту әдісін бекіту;
Бұл үдеріс - коммуникативтік оқыту кезінде жақсы нәтижелерге қол
жеткізеді және оқушыларға кәсіби бағдарлы білім беруде тиімді амалдардын
бірі - тәрбиелік және психотерапиялық оқу үдерісін іске асыру.
Осындай мотивацияны арттыру үшін оқу-әдістемелік жұмыс негізгі
амалдар, тәсілдер және жаңа техникалар арқылы жүзеге асырылады.
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланатын әдістер мен Интернет
секілді қазіргі тәсілдер -жеке бағдарламалық бағытта көмегін тигізеді,
курсанттардың қабілетіне қарай оқытудың дифференциациясын қамтамасыз етеді
және пәнге деген қызығушылығын арттырады.
Бүгінгі таңда адамзат өмірінде компьютердің қолданылмаған жері жоқ. Әр
салада компьютерлік технология белсенді қолданылуда, ал интерактивті
бағытта оқытушы мен курсанттарға көмекші құрал.
Психологиялық көзқарас тұрғысынан қарағанда компьютермен оқытудың
тиімділігі мол. Оқу-әдістемелік жұмысының тиімділігін, практикалық сабақтың
қызығушылығын қамтиды. Егер компьютерлік бағдарлама сауатты құрылса, онда
ол оқытушыға уақыт үнемдеуге және үиретудің кейбір тиімді сәттеріне назар
аудартуға көмегін тигізеді. Ал, курсанттар нұсқаушы - компьютердің
арқасында өздерін болашақ маман ретінде жауапкершілік сезінеді.
Компьютерлік технологияның тиімділігін арттыру үшін бағдарламада әртүрлі
жаттығулар мен ойын элементтері мен ән-музыканы қолдануға болады.
Аталмыш технология практикалық сабақты жүйелі ұйымдастыруда маңызды.
Ол әдістердің негізгі функциясы - болжамдық болып есептеледі, және негізгі
қызметі - жобалау, себебі жоғары білікті мамандарды даярлауда жалпы
мақсатты және нәтижелерді, негізгі кезендерді білім-тәрбие процесінің
тәсілдері мен ұйымдастыру формаларын жоспарлайды.
Компьютерлік технологияларға әртүрлі ғылым мен практикалық басқа
салаларының арнайы жаңа ақпараттық әдістері, тақырып бойынша лексика-
грамматикалық жаттығулар жатады.
Әсіресе үйрету технологиясында қарастырылған үйрену мен дағдылану
әрекеттерінің қалыптасуы әр сабақта қолданылады:
1. ойлау қызметін жинақтап қорыту;
2. практикалық іс-әрекет пен ойлаудың жылдамдығы;
3. ойлау мен еңбектің икемділігі және дербестігі.
MS Access программасының ұстанымдары анықталып, оны компьютерлік
технология бойынша практикалық сабақта тиімді түрде беру жолдары
белгіленеді және бақылау жұмыстарын жүргізуге болады.
Компьютерлік технология арқылы MS Access программасымен іріктеу
мәселесімен айналысуға және әртүрлі тапсырмаларды бақылауға болады.
Оқушылар түсініктерін кеңейтіп, сөздерді дұрыс қолдануға дағдыланады және
тақырып бойынша ойларын жеткізуге осындай компьютерлік технология пайдалы.
Бұл технологияның ерекшелігі – сөздерді есте сақтап, тез меңгеруге
және байланысты лексика-грамматикалық материалды арнайы компьютерде
дайындау қажет.
Компьютермен жұмыс істеу өте қызықты. Үлгерімі нашар оқушылардың өзі
компьютермен жұмыс істеуге қызығатын болады, өйткені кейбір жағдайда
компьютер оның білмеген жерін көрсетіп, көмекке келеді. Балалардың білім
сапасының жоғарлауына, жекелей ерекшеліктерінің ескерілуіне ықпал етеді.
Жаттығу жұмысын орындау барысында оның жауаптарына машина тура және
үздіксіз серпілісті қамтамасыз етеді. Оқушы жұмыс қарқынын өзі ажырата
білсе де, компьютер оқытудың даралығын жақсартады. Ең алдымен компьютер
оқытушыға оқушылардың өз бетінше жұмысын ұйымдастыруына жәрдем береді. Ол
үшін мынандай жаттығулар мен әдістемелік тәсілдерді қолдану ұсынылады.
1. Сұрақ-жауап диалогы.
Оқушылар сұрақтарға жауап беруі керек.
2. Таңдамалы жауаптармен жүргізілетін тапсырма. Компьютерге жауап беру
үшін оқушы ұсынылатын нұсқалардың бірін таңдауы қажет.
3. Еркін құрылған анықтамаларды стильдік түзету.
4. Толықтыруды керек ететін жаттығулар.
5. Өзін-өзі бағалауға арналған жаттығулар.
Соның нәтижесінде асықпай компьютермен еркін жұмыс істей отырып,
өзбетімен ойлануға дағдылануы, оқу қабілеті артып, білім нәтижесінде көз
жеткізеді. Кәсіби бағытта оқу-әдістемелік үдерісін, ой-санасын, іскерлік
қабілеті мен біліктілігін арттыруға ықпал етеді де сабаққа деген ынтасын
және белсенділігін күшейтеді.
Демек, бұл бастама біраз ізденістерді қажет ететіні сөзсіз. Әрине әр
практикалық сабақта компьютерлік технологиямен білімді жетілдіру мақсат
емес, бірақ оқу-әдістемелік жұмысында кездесетін түрлі ұйымдастыру
жұмыстарына жауапкершілікпен қарауға осы бастан бейімделу қажет.
1.4. Компьютерлік оқытудың тиімді жолдары
Бүгінгі таңда қоғамымыздың жаңа қарқынмен дамуы, ғылыми-техникалық
прогрестердің жетістіктері, еліміздің өркениетті елдер қатарынан көрінуі
білім беру жүйесіне де ықпал етпей қойған жоқ. ХХІ ғасыр информациялық
қоғам табалдырығына аяқ басқан сәтте-ақ Республикалық білім берудің жаңа
жүйесі, яғни білім беру жүйесін ақпараттандыру ісі қолға алынды. Заман
талабы оқу үрдісінде компьютерлік технологияны енгізу, оны кең көлемде
қолдануды қажет етеді. Компьютерлік технологияны қолдану оқытуға арналған
программалық жабдықтарды (электрондық оқулықтар т.б.) сабақта тиімді
қолдану пән мұғалімдерінің мол тәжірибесін, ізденісін, әдістемелік
шеберлігін қажет етеді. Өз тәжірибемд е оқушылардың қазақ тіліне деген
қызығушылығын арттыруда мүмкіндігімше компьютерді пайдаланамын. Оқу жұмысын
ұйымдастырудың негізгі түрі – сыныптық сабақ жүйесі екені бәрімізге мәлім.
Осыған орай тәжірибеде сабақтың қалыптасқан дәстүрлі түрінен басқа,
дәстүрлі емес сабақтар түрлері де пайда болуда. Олар көбінесе оқытудың
жаңаша әдістеріне негізделіп құрылуда. Ондағы мақсат - әрбір сабақтың оқу -
тәрбиелік мүмкіншіліктерін ескере отырып, оны жаңа сапалық сатыға көтеру.
Бүгінде оқыту жұмысын осылай ұйымдастыру мен әдістің жаңалығы басқа
ұстаздардың жаңа жағдайға байланысты оқу-тәрбие процесін шығармашылықпен
пайдаланудың негізгі өлшеміне айналуда.
Оқытудың жаңа инновациялық әдістері мені пәнге байланысты жаңа
технологияларды пайдалануға итермелейді.
Инновация деген ұғым латын тілінде жаңарту, жаңалық, өзгеріс енгізу
деген түсінікті білдіреді. Оның мәні – білім беруге және өздігінен білім
алуға негізделген қабілетті дамытады.
Қазіргі таңда оқушы- ақпаратпен қаруланған, жан-жақты дамыған тұлға.
Оның білімдік қабілеттерін дамыту үшін біздер, мұғалімдер жан-жақты
қаруланған болуымыз керек. Балаға білім бергенде, алыстан жақынға,
таныстан жатқа көшіп, жаңа білімді ескі білімге байлап беру керек-деп
Мағжан Жұмабаев айтқандай, оқыту процесіне жаңа көзқараспен қарау керек.
Сын тұрғысынан ойлауды үйренген оқушы Оқушы-компьютер-мұғалім жүйесін
қалыптастырады, оқушы-басты тұлға, жаңа тақырыпты ақпарат көзі –
компьютерден оқып, қажетті мәліметтерді дәптерлеріне түсіріп, мұғалімге
бере алатындай түсінікпен келуі, техникалық оқыту амал әдіс-тәсілдері оқушы
мен ұстаз біртұтастығын қажет етіп, екеуін де тынымсыз ізденімпаздыққа
баулиды. Баланың қандай да болмасын шығарманы оқуына бетбұрыс жасап, одан
әрі зерттеуіне, ізденуіне бағдар көрсетеді. Техникалық оқыту амал әдіс-
тәсілдерінің қазақ тілі пәніне ықпалы, әсері шексіз. Ол баланың еркін
ойлауына, үздіксіз жұмыс жасауына жол ашады.
Компьютерлік оқытудың негізгі мақсаты - оқыту процесін басқаруды
жетілдіру, тексеруден өзін-өзі тексеруге, оқытудан өзін-өзі оқытуға көшу.
Компьютерлік оқытуда жаңа бағдарланған оқулықтар, оқыту құжаттары, үйрету
(оқыту) машиналалары қолданылады. Компьютерлік оқытудың ерекшеліктері: оқу
материалы жеке логикалы бөлшектерге бөлінеді; әр бөлімді меңгерген соң,
оқушы өздігінен тест-сұрақтарға жауап береді; дұрыс жауап берілсе, келесі
бөлімге өтеді; жауап қате болса, өзі бөлімді қайталап өтіп, сұрақтарға тағы
да жауап береді.
Оқытудың бұл түріне негіз болған оқу бағдарламасы оқу материалын, оны
меңгеру барысындағы оқушының іс-әрекетін, тексеру түрлерін бір тәртіппен
ретке келтіреді.
Бағдарламалап оқытудың күшті жақтары:
- оқу материалының бөлшектенілуі,
- оқушының белсенді өзіндік жұмысы,
- тұрақты тексеру,
- оқыту қарқыны мен оқу материалы көлемінің даралануы,
- техникалық оқыту құралдарын пайдалану,
- оқушылардың логикалық ойлау қабілетін арттырады;
- оқу еңбегіне қызығушылығын арттырады;
- оларды өздігінен саналы жұмыс істеуге үйретеді;
- берік білімге, оқытудың жоғары нәтижесіне жеткізеді.
- Мақсатымыз мына әрекеттер арқылы жүзеге асады: сыни ойлау, еркін
сөйлеу, ізденіс, белсенділік, ой бөлісу, тұлға аралық қатынас.
Күтілетін нәтиже:
- Оқушылар көркем, мәнерлі сөйлеуге төселеді;
- Шығармашылық жұмысқа белсене араласады;
- Дүниетанымы кеңейеді;
- Мазмұндаманың барлық түрін қызығып орындайды;
- Білім сапасы артады.
- Ал дәстүрлі сабақ кезінде оқушылар белсенділігі төмен болатындығын
білеміз, өйткені бірсарынды сабақтар оқушыларды жалықтырады.
ТОТ (техникалық оқыту тәсілдері) әдістерін оқып-үйрене келе және оны
тәкелей тәжірибемде қолданғанда байқағаным, бұл әдістің білім беру
жүйесіне, әсіресе қазақ тілі пәнінен тиімді жақтары көп деген
шешімдемін.
ТОТ стратегиялары және ізгілендіруді көздейтін оқытудың жаңа
технологияларын енгізе отырып, өзін дамыта алатын үнемі жетілдіру арқылы
өз бағыт бағдарын айқындай алатын оқушы тұлғасын қалыптастырады.
Осы технологияны сабақта пайдаланғанда мен мынадай нәтижелерді күтемін:
- Өз қабілеттеріне қарай мемлекеттік стандартты сапалы білім;
- Еркін әрі сыни ойлай білетін, белсенді және білікті;
- Өзін-өзі тани алатын, өзіне сене отырып, біліміне жауапкершілікпен
қарайтын;
- Оқу процесі кезінде алған түрлі мүмкіндіктерін өзекті мәселелерді
шешуде таңдай және қолдана алатын;
- өз мүмкіндігінше сенімді және жоғары баға беретін;
- қазақ тілін еркін меңгерген;
Танымдық белсенділігі жоғары, өз- ісіне сныи тұрғыдан қарай білетін тұлға
болады.
2. Компьютерлік оқыту жүйелері
2.1 Компьютерлік оқыту жүйелері
Қазіргі таңда білімді ақпараттандыру жүйесін дамыту процесіне үлкен,
зор үлес қосатын негізінен - жоғарғы дәрежелі ақпараттық жүйелер. Оларға
жататындар: бақылайтын және тест жүргізетін программалар, компьютерлік
ойындар, ақпараттық жүйелер, оқыту орталары, электрондық оқулықтар және
мультимедиялық оқулықтар және мультимедиялық программалар. Сондықтан бұл
жүйелер - ең жоғарғы дәрежелі оқыту технологияларының құрылғылары болып
табылады.
Қазіргі заманғы дербес компьютерлер конструктивті және функционалды
артықшылықтарына байланысты оқытушы машинаға айырықша болып келеді.
Дербес компьютердің мүмкіндіктері:
- интерактивті жұмыс режимі (диалогты);
- персоналдылық;
- жақсы графикалық иллюстрациялы мүмкіндіктерді;
- басқарудың қарапайымдылығы;
- тіркеудің жеңілдігі және оқыту процесі жөнінде ақпараттың сақталуы.
Егер компьютер оқыту құралы ретінде қолданылса, дербес компьютердің
техникалық мүмкіндіктері рұқсат етеді:
– оқу үрдісін белсендіру;
– оқытуды жекелендіру;
– теориялық білімді тәжірибелік білімге орналастыру;
– оқушылардың оқуға қызығушылығын жоғарылату.
Оқытуды белсендіру компьютердің диалогты мінездемесімен байланысты.
Дәстүрлі сыныптық оқытуда негізгісі оқушылар ақпаратты ауызша түрде
қабылдайды, сондықтан да әрқашанда оқушы сабақта белсенділік көрсете
алмайды және де мұғалімнің әр оқушының белсенді қатысуына бақылау жүргізу
мүмкіндігі болмайды. Егер де оқыту жұмысы компьютер сыныбында жүргізілсе,
онда компьютер өзінің жұмысының диалогты мінездемесімен оқушының нәтижесіне
бақылау жүргізеді.
Компьютерді қолдану арқылы оқытудың жекелендірілуі компьютердің
интерактивті жұмысымен байланысты, яғни әр оқушы оқыту темпін өзі таңдай
алады. Бастапқы тесттің көмегімен программа оқушының деңгейін анықтай
алады, нәтижесінде осы деңгейге қатысты теориялық материалдар, есептер,
сұрақтар көмек береді. Оқу деңгейі төмен оқушылар үшін программа оқыту
жұмысын төменгі деңгейде жүргізеді. Сұрақтар мен есептер жеңілдетіледі.
Білім деңгейі жоғары оқушылар үшін оқыту жұмысы күрделендіріледі.
Компьютердің көмегі арқылы оқыту барысында оқытушы программа оқушының
біліміндегі кемшіліктерге және жеке ерекшеліктеріне зерттеу жүргізіп,
осыларға қатысты оқыту жұмыстарын құрады.
Дербес компьютерлердің дисплейлерінің графиктік мүмкіндіктері және
иілгіш программалау тілдері компьютерлік оқытуды өте көрнекті етеді. Енді
әр оқушының жұмыс орнында дисплей бар.
Оқытудың сәтті болуының басты шарты оқушылардың қызығушылығы мен оқитын
пәнге қызығушылығы мен нәтижесі болып табылады. Бұл қызығушылық көптеген
факторлармен: оқытылатын пәннің мазмұнымен, оның қиындық деңгейімен, оқыту
процесінің ұйымдастырылуымен, мұғалімнің жеке сапасымен (оның кәсіпкерлігі
мен пәнге қызығушылығы), сынып ішіндегі қарым - қатынасымен байланысты.
Соңғы онжылдықта тапсырыстар компьютермен байланысуда, яғни мамандар
дайындауда және әртүрлі қолданбалы есептерді шешуде компьютерді қолдана
білу.
Компьютерлік технология информатикамен байланыспаған пәнді оқытуға
қызығушылықты арттырады. Оқу процесінің компьютердің қатысуымен жаңаша
ұйымдастырылуы оқушының жұмыс жасау мінездемесінің өзгерісі болып табылады.
Мұнда бірінші кезекте оқыту программасының мотивтейтін жауаптары
көрсетіледі.. Қажетті мәндер ойын элементтері, дыбыстық эффектілер мен көру
эффектерінде болып келеді. Оқыту кезінде компьютерді мыналардан бөліп
көрсетуге болмайды (басқа салаларда да)
a) педагогикалық программалық құралдардың программалық
қамтамаларынан;
b) компьютерді қолданудың ұйымдастырылған формаларынан.
2.2 Оқыту жүйелерінің негізгі типтері
Қазіргі кезде оқушылардың әртүрлі категориясына: бала бақша
контингентінен бастап, атом электростанциясы қызметкеріне дейін арналған
әртүрлі пәндер бойынша оқытушы программалардың көптеген жиыны бар. Сонымен
қатар, программаның әрқайсысы компьютердің бір типіне арналған. Орта
мектептің жалпы білім беру пәндері бойынша оқытушы программалар өте көп
және осы программалардың түрлерін нақты жіктеу орнатылған жоқ.
Жіктеу негізі болып оқушылардың программамен жұмыс істеудегі іс-
әрекеттерінің ерекшеліктері табылады. Көптеген авторлар төрт оқыту
программаларын атап көрсетеді:
- дайындау және бақылау;
- үйретуші;
- имитациялық және модельдеуші;
- дамушы ойындар.
Бірінші типтегі программалар (дайындау) жаңалықтарды толықтыру үшін
арналған. Егер теориялық материалдар оқытылып бітсе, бұл программалар
оқушыға сұрақтар мен есептер беріп, дұрыс және қате шығарылған есептердің
санын санайды.
Екінші типтегі программалар оқушыларға теориялық материалдарды оқуға
ұсынады. Бұл программада есептер мен сұрақтар адам және машина диалогын
ұйымдастыру негізінде қызмет етеді. Егер оқушы берген жауап қате болса,
программа кейін қарай кетіп теориялық материалды қайта оқу ұсынылады.
Үйретуші типтегі программалар 60-жылдардағы программаланған оқытудың
ұрпағы болып табылады, өйткені қазіргі кездегі компьютерлік және
автоматтандырылған оқытудың негізгі теориялық көзін программаланған оқыту
деп есептеу қажет. Шет ел мамандарының мақалаларында және бүгінгі күні
Программаланған оқыту термині ретінде жаңа компьютерлік технология
түсіндіріледі. Программаланған оқыту тұжырымдамасының негізін қалаушылардың
бірі американ психологы Б.Ф.Скиннер болып табылады..
Программаланған оқытудың басты элементі ол программа болып
Программаланған оқытудың бірнеше түрі бар.
1.Оқытудың сызықты программалауы. Құрушысы - Б.Ф.Скиннер, АҚШ - тың
Гарвард университетінің, психология профессоры. Алғаш 1954 жылы өзінің
концепциясымен шықты. Оны құру барысында бихевиористикалық психологияға
сүйенді.
Скиннердің түсінігінде сызықтық программа келесі артықшылықтармен
мінезделеді:
- дидактикалық материалдар қадам деп аталатын мәні жоқ дозаларға бөлінеді;
- программаның жеке рамкаларында тұратын сұрақтар өте қиын болмауы тиіс,
себебі оқушылардың жұмысқа қызығушылығын жоғалтпау үшін;
- оқушылар қажетті ақпаратты алу арқылы сұраққа жауап береді;
- оқыту үрдісі кезінде оқушы жауаптарының дұрыс немесе бұрыстығы туралы
хабар береді;
- барлық оқушылар кезек бойынша программаның барлық қырынан өтеді, бірақ
әрқайсысы өзіне ыңғайлы ырғақпен жұмыс істейді
- ақпартты меканикалық түрде есте сақтамау үшін, бір ой әртүрлі нұсқаларда
және программаның айналасында қайталанады.
2. Тармақталған программа. Тармақталған программа авторы - Норман
А.Кроудер. Тармақталған программа бір ғана дұрыс жауапты таңдау негізінде
жасалған. Автордың ойынша бір ғана дұрыс жауапты таңдау оқушылардан жоғары
ақылдылық артықшылықтарын қажет етеді дейді.
Кроудердің түсінігінше сұрақтардың мақсаты, ол:
- оқушы материалды біледі ме соны тексеру;
- рационалды жаттығулардың көмегімен негізгі ақпаратты қатайту;
- оқушының қажетті мотивациясын жасау.
Егер сызықты программаның негізгі мақсаты қателерден алшақтау болса,
тармақталған программа қателіктерді жоюға бағытталмаған.
Сөйтіп екі классикалық типтегі - сызықтық және тармақталған
программаланған оқыту өз орындарын аралас формаға берді.
Өзінің методикалық құрылымы бойынша педагогикалық программалау құрылымы
(ППҚ), келесі блоктармен мінезделеді:
- Әрекеттердің бейімделген негіздері (ӘБН) блогы;
- Зерттеу - бақылау блогы. Әрекеттердің бейімделген негіздерін (ӘБН)
меңгеруді және оқытудың басқаруын бақылайды;
- білімді автоматтандырылған бақылау блогы. Оқушының жинаған қортынды
бағасын формалайды.
Үйретуші типті яғни, программаланған оқыту алгоритмі деп аталатын
программаны жасаудың бірнеше түрі белгілі.
1. Біртізбелі - дайындық алгоритмі. Тапсырманың бастапқы элементі
қарапйым, ол екіншінің орындалуына дайындық жасайды;
2. Қарама-қарсы алгоритмі. Тапсырманың бастапқы элементі бір -
біріне тәуелсіз.
3. Біртізбелі түзетуші алгоритмі. Тапсырманың бастапқы элементтері
жоғары күрделі деңгейлі. Әр келесі элемент алдыңғының орындалуын
түзетеді.
4. Қарама - қарсы түзетуші алгоритмі. Оқушыға жоғары деңгейлі
кешенді элемент ұсынылады.
5. Тасымалдау алгоритмі. Екі массив элементтері A(N) және B(N)
келтіріледі. Олардың арасында логикалық қатысты орнату қажет
етіледі.
6. Аналитикалық алгоритмі. A(N) элементтері көрсетіледі.
7. Синтездеуші алгоритмі A(N)массивінің элементтері топтарға
бөлініп қойған. Оқушының тапсырмасы пайда болған классификация
бойынша критерийді орнату.
8. Реттеу алгоритмі. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz