Махаббатқа қажеттілік пен құштарлық
1. Махаббатқа қажеттілік пен құштарлық;
2. Сүйікті болуға қажеттілік;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
2. Сүйікті болуға қажеттілік;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Физиологиялық деңгейдегі қажеттілік пен қауіпсіздік деңгейіндегі қажеттілік қанағаттандырылған соң махаббатқа қажеттілік, құштарлық, тиістілік қажеттілігі пайда болады және мотивациялық қажеттілік дами береді. Адам достарының, балаларының, сүйгенінің жеткіліксіздігін сезіне бастайды. Ол ыстық достық қатынасты аңсайды, оған өөзіндей қабылдайтын, отбасылық қатынастағыдай әреуметтік топ қпжет. Дәл осы мақсат адам үшін ең мәнді және маңыздығ аайналады, ол алдыңғы мұқтаждығы мен үнемі аштығын, “махаббат” ұғымының өзін күлкілі жексұрындық ретінде қабылдағанында ұмытып кетуі мүмкін. Ал қазір ол жалғыздық сезімінен азап шегеді, өзінің шеттелгендігін қатты уайымдайды, өзінің туыстарын, сүйгенін, досын іздейді.
Көптеген романдардың, автобиографиялық очерктер, поэзия, драматургиялардың, сонымен қатар жаңашыл әлеуметтік әдебиеттердің негізгі тақырыбы ретінде жазылсада, қазіргі таңда бұл қажеттілік жайлы ғылыми мәліметтер өте аз. Бұл негіздемелер балалар психикасына мынадай: отбасының бір мекен жайдан екіншісіне жиі көшуі, туысқандардың жоқтығы немесе оларды жоғалту, отбасынан, достарынан, көршілерінен ажырау, үнемі өзін көшіп келуші, не көшіп кетуші және бөтен сезінуі сияқты факторлардың деструктивті әсері жайлы жалпы түсінік береді. Біз әле ең маңыздысы біз өз Отанымызда, үйде, жақындарымыздың, бізді түсінетіндердің арасында өмір сүретіндігіміз, нақты бір топқа, ұйымға, ұжымға тиісті екендігіміз жайлы көзқарас, ойларға үйренбегеміз.
Біздің психикалық өмірімізде сезімдер ерекше орын алады. Сезімдер – бұл адамның қоршаған,и объектитвтік шындыққа және өзіне-өзінің қатынасының көңіл-күйі. Сезімдер адам өмірінің мазмұнын байыта түседі.
Балаларда сезім туған кезінен бастап аңғарыла бастайды. Сәбидің алғашқы жылауы оның эмоциялық өмірі бастауының көрсеткіші болып табылады.
Жоғары сезімдер рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру немесе қанағтандырмау негізінде пайда болады. Жоғары сезімдер анық байқалатын қоғамдық сипатта болады және адамның қоғамдық өмірінің әртүрлі жақтары мен құбылыстарына қатынасын білдіреді. Жоғары сезімдердің мазмұны , олардың бағыттылығы адамның көзқарасымен, адамгершілік мінез-құлық ерекжелерімен және эстетикалық бағалаулармен анықталады.
Көптеген романдардың, автобиографиялық очерктер, поэзия, драматургиялардың, сонымен қатар жаңашыл әлеуметтік әдебиеттердің негізгі тақырыбы ретінде жазылсада, қазіргі таңда бұл қажеттілік жайлы ғылыми мәліметтер өте аз. Бұл негіздемелер балалар психикасына мынадай: отбасының бір мекен жайдан екіншісіне жиі көшуі, туысқандардың жоқтығы немесе оларды жоғалту, отбасынан, достарынан, көршілерінен ажырау, үнемі өзін көшіп келуші, не көшіп кетуші және бөтен сезінуі сияқты факторлардың деструктивті әсері жайлы жалпы түсінік береді. Біз әле ең маңыздысы біз өз Отанымызда, үйде, жақындарымыздың, бізді түсінетіндердің арасында өмір сүретіндігіміз, нақты бір топқа, ұйымға, ұжымға тиісті екендігіміз жайлы көзқарас, ойларға үйренбегеміз.
Біздің психикалық өмірімізде сезімдер ерекше орын алады. Сезімдер – бұл адамның қоршаған,и объектитвтік шындыққа және өзіне-өзінің қатынасының көңіл-күйі. Сезімдер адам өмірінің мазмұнын байыта түседі.
Балаларда сезім туған кезінен бастап аңғарыла бастайды. Сәбидің алғашқы жылауы оның эмоциялық өмірі бастауының көрсеткіші болып табылады.
Жоғары сезімдер рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру немесе қанағтандырмау негізінде пайда болады. Жоғары сезімдер анық байқалатын қоғамдық сипатта болады және адамның қоғамдық өмірінің әртүрлі жақтары мен құбылыстарына қатынасын білдіреді. Жоғары сезімдердің мазмұны , олардың бағыттылығы адамның көзқарасымен, адамгершілік мінез-құлық ерекжелерімен және эстетикалық бағалаулармен анықталады.
1. Асмолов А.Г. Психология личности:
2. Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3. Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4. Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5. Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6. Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7. Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9. Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт – Петербург., 2001.
2. Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3. Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4. Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5. Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6. Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7. Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9. Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт – Петербург., 2001.
Жоспары:
1. Махаббатқа қажеттілік пен құштарлық;
2. Сүйікті болуға қажеттілік;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Физиологиялық деңгейдегі қажеттілік пен қауіпсіздік деңгейіндегі қажеттілік қанағаттандырылған соң махаббатқа қажеттілік, құштарлық, тиістілік қажеттілігі пайда болады және мотивациялық қажеттілік дами береді. Адам достарының, балаларының, сүйгенінің жеткіліксіздігін сезіне бастайды. Ол ыстық достық қатынасты аңсайды, оған өөзіндей қабылдайтын, отбасылық қатынастағыдай әреуметтік топ қпжет. Дәл осы мақсат адам үшін ең мәнді және маңыздығ аайналады, ол алдыңғы мұқтаждығы мен үнемі аштығын, "махаббат" ұғымының өзін күлкілі жексұрындық ретінде қабылдағанында ұмытып кетуі мүмкін. Ал қазір ол жалғыздық сезімінен азап шегеді, өзінің шеттелгендігін қатты уайымдайды, өзінің туыстарын, сүйгенін, досын іздейді.
Көптеген романдардың, автобиографиялық очерктер, поэзия, драматургиялардың, сонымен қатар жаңашыл әлеуметтік әдебиеттердің негізгі тақырыбы ретінде жазылсада, қазіргі таңда бұл қажеттілік жайлы ғылыми мәліметтер өте аз. Бұл негіздемелер балалар психикасына мынадай: отбасының бір мекен жайдан екіншісіне жиі көшуі, туысқандардың жоқтығы немесе оларды жоғалту, отбасынан, достарынан, көршілерінен ажырау, үнемі өзін көшіп келуші, не көшіп кетуші және бөтен сезінуі сияқты факторлардың деструктивті әсері жайлы жалпы түсінік береді. Біз әле ең маңыздысы біз өз Отанымызда, үйде, жақындарымыздың, бізді түсінетіндердің арасында өмір сүретіндігіміз, нақты бір топқа, ұйымға, ұжымға тиісті екендігіміз жайлы көзқарас, ойларға үйренбегеміз.
Біздің психикалық өмірімізде сезімдер ерекше орын алады. Сезімдер - бұл адамның қоршаған,и объектитвтік шындыққа және өзіне-өзінің қатынасының көңіл-күйі. Сезімдер адам өмірінің мазмұнын байыта түседі.
Балаларда сезім туған кезінен бастап аңғарыла бастайды. Сәбидің алғашқы жылауы оның эмоциялық өмірі бастауының көрсеткіші болып табылады.
Жоғары сезімдер рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру немесе қанағтандырмау негізінде пайда болады. Жоғары сезімдер анық байқалатын қоғамдық сипатта болады және адамның қоғамдық өмірінің әртүрлі жақтары мен құбылыстарына қатынасын білдіреді. Жоғары сезімдердің мазмұны , олардың бағыттылығы адамның көзқарасымен, адамгершілік мінез-құлық ерекжелерімен және эстетикалық бағалаулармен анықталады.
20-лекция
Тануға қажеттілік
(1 сағат)
Жоспары:
1. Өзіндік құндылықтарын тану;
2. Бағалау қажеттілігіне қанағаттану;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Әрбір адам үнемі тұрақты, өзіндік жетістіктеріндегі жоғары бағалауға мұқтаж, біздің әрқайсымызға бізді қоршаған адамдардың құрметі мен өзімізді-өөзіміз құрметтеу мүмкіндігі өте қажет. Бұл деңгейдегі қажеттіліктер екі сатыға бөлінеді. Біріншісі "жетістікке жету" ұғымымен байланысты талап пен ұмтылу жатады. Адамға меншікті күш қуат түйсігі , адекваттылық, жете білушілік, сенімдер сезімі, тәуелсіздік пен еркіндік қажет. Екінші сатыға атаққа қажеттілік немеес мәртебедегі, назар аударудағы, тануда, абыройды жеңіске жетудегі қажеттілік жатады. Бұл қажеттілкітер жайлы мәселелер Альфред Адлер жұмыстарында тек тұспалдап көтеріледі, оның шәкіртері де Фрейд жұмыстарына тоқталмайды. Бірақта бүгінігі таңда психоаналитиктер мен клиникалық психологтар бұл сатылардаға қажеттіліктерге көбірек назар аударуға әуестенуде.
Бағалаудағы қажеттілікке қанағттану, құремтеу индивидтердегі өзіне-өзі сенімділік, өзінің маңыздылық сезімі, күшіне, адекваттылық және де оның бұл дүниеде қажет екендігіндегі сезіәмдерін тудырады. Қанағаттанарлықсыз қажеттілік, керісінше ондағы өзіне-өөзі төмен санаушылық, әлсіздік, дәрменсіздік, уайымға негіздік қызмет атқаратын, компенсаторлық және невротикалық механизмдер жүреді. Посттравматикалық невроздардың ауыр жағдайларын зерттеуде өзіне-өзі сенімділік сезімінің адамға қанша қажеттілігі және бұл сезімнің жоқтығында адамның қаншалықты дәремнсіз болатындығын түсіну мүмкіндігін меңгеруге болады.
Тәкаппарлық пен менменшілдік жағдайындағы теологиялық пікір-таластар, терең диссоциациясының (немесе өзінің жаратылысымен сәйкес келмеу) көптеген теориялары, философиялық рухтағы Фром ұстанымы, Роджерлік "Мен" зертеулері, Эйн Ренд сияқты эссейстердің жұмыстары, қоршаған орта пікірлері негізінде және адамның шеберлігі мен білімі нақты қабілеттермен байланыс үзгендегі құрылған шындықсыз өзіндік бағалау - өзіндік бағалаудың қатерлі зардаптарын едәуір кеңірек түсінуге мүмкіндік туғызды. Өзіндік баға қоршағандардың жақтауларымен, атақтылық пен даңқтылық мәліметтерімен емес тек лайықты құрметтен өсіп жетілгенде тұрақты және дұрыс болады.
21-лекция
Өзіндік актуалдандыру қажеттілігі
(1 сағат)
Жоспары:
1. "Өзіндік актуалдандыру" терминінің түсінігі;
2. Шындықты түсінуге әртүрлі тәсілдер;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Егер адамның барлық аталған қажеттіліктері қанағаттандырылған жағдайда да, біз олардан көпкешікпей қайтадан қанағаттанбағандықты, яғни бейімделген ісінен мүлдем басқасымен айналысқандағы қанағаттанбағандықты күтуге болады. Шыныда, егер өзіндік дүниеде өмір сүргісі келсе музыкант музыкамен, суретші сурет салумен, ақын өлең шығарумен айналысуы керек. Адам кім бола алса (қай маман иесі) сол болуға тиіс. Адам өзінің жаратылысына сәйкес болуы керек екендігін сезінеді. Бұл қажеттілік өзіндік актуалдандырудағы қажеттілік деп атауға болады.
"Өзіндік актуализация" термині Курт Польдштейн табысы болып табылады., ол біршама тар, едәуір ерекше мағынада қолданылады. өзіндік актуалдандыружайлы айтқанда адамның өзіндік жүзеге асыруға, өзіндік потенциаларымен актулизацияға ұмтылуы еске алынады. Бұл ұмтылуды идиосинкразияға (дәрі-дәрмекті қабылдағанда тітіркену, сескену сезімталдығы), ұқсастыққа ұмтылуы деп те атауға болады.
Шыныда да, бұл қажеттілік әр адамда әр түрлі көрінеді. Бір адам тамаша ата-ана болуға, тағы біреу спорттық жетістіктерге, үшіншілері ойлап табуға немесе жаратуға талпынады. Мотивацияның бұл деңгейінде индивидуалдық айырмашылқтар маңын сипаттау мүмкін емес сияқты.
Адам төменгі деңгейдегі қажеттіліктерді қанағаттандырған соң ғана, өзіндік актуалдандырудағы қажеттілікті сезіне бастайды.
22-лекция
Базалық қажеттіліктерді қанағаттандыруға алғы шарт
(1 сағат)
Жоспары:
1. Базалық қажеттіліктер: сөздің еркіндігі, іс-әрекетті іріктеу еркіндігі; өзіндік көрінудің ерекшеліктері;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Іс-әрекет - адамның қоршаған ортаға деген белсенді қатынасының бір формасы немесе қоршаған орта мен субъектінің өзара қатынасының динамиалық жүйесі.
Тірі материяның өлі материядан, жоғары формалардың төменгі формалардан айырмашылғы - белсенділікте. Адамның белсенділігі өте көп қырлы.
Адамның басты ерекшеліктерінің бірі - адамның еңбекке қабілеттілігі, кез-келген еңбек түрі іс-әрекет болып табылады. Кез келген қарапайым іс-әрекеттің актісі субъектің белсенділік формасы болып табылады, сондықтан кез келген іс-әрекеттің қоздырушы себептері бар және ол белгілі жетістіктерге бағытталады.
Іс-әректтің қоздырушы себептеріне мотив жатады. Мотив - субъекттің белсенділігі мен іс-әрекеттің бағыттылығын анықтайтын сыртқы және ішкі шарттардың жиынтығы. Мотив іс-әрекетке шақыра отырып, оның бағыттылығын, яғни оның мақсаты мен міндеттерін анықтайды.
Мақсат - адам іс-әрекеті бағытталған нәтиженің саналы бейнесі. Зат, құбылыс немесе белгілі әрекет мақсат бола алады. Міндет - белгілі жағдайда берілген (мысалы, күрделі мәселеде) іс-әрекет мақсаты. Кез-келген міндет әрдайым мыналарды қамтиды: талап, көзделген мақсат, жағдай, яғни міндеттің белгілі компоненті. Міндет нақты көзделген мақсат болуы мүмкін. Бірақ іс-әрекеттің күрделі түрлерінде, көбінесе міндеттер жеке мақсат ретінде айқындалады. Жеке мақсатсыз басты мақсатқа жетуге болмайды. Мысалы, белгілі маман иесі болу үшін әуелі адам сол мамандықтың теоретикалық аспектілерін оқуы керек, яғни белгілі оқу мәселелерін шешіп, содан кейін осы білімдерін практика жүзінде іске асыру керек.
Қазіргі заман адам әр түрлі іс-әрекеттермен шұғылданады. Іс-әрекеттің барлық түрін классификациялау мүмкін емес, өйткені адам іс-әрекетінің барлық түрін сипаттау үшін адам қажеттіліктерінің барлығын атап өту қажет, ал адам қажеттіліктерінің саны өте көп. Мұның себебі адамның индивидуалдық ерекшеліктерімен түсіндіріледі.
Әрекет - бұл өте ұсақ құрамалардан тұратын күрделі элемент. Осындай жағдай әрбір әрекеттің мақсатқа негізделетінімен түсіндіріледі. Адамның мақсаты әр қырлы ғана емес, сонымен қатар көп масштабты болып келеді. Ірі мақсаттар бар, олар өз алдына ұсақ мақсаттарға бөлінеді.
Әрбір әрекет әр түрлі жолмен орындалады, ол орындау тәсілі операция деп аталады. Әрекетті орындау тәсілі жағдайларға байланысты болады. Әр түрлі жағдайларда бір мақсатқа жету үшін әр түрлі операциялар қолданылуы мүмкін. Жағдайларға сыртқы шарттар мен әрекет етуші субъекті сүскіндіктерін жатқызамыз. Сондықтан іс-әрекет теориясында мақсат міндет деп аталады.
Сөз негізінен екі қызмет атқарады: коммуникативтік, сигнификативтік. Осы қызметтеріне орай сөз тілдесу құралы және ой мен сананың көріну формасы ретінде танылады.
Сөздің негізгі сипаты оның мағынасында, семантикалық мазмұнында екені баршаға белгілі. Баяндалып жатқан сөзді тыңдағанымызда біздің назарымыз оның мәндік мазмұнына аударылады. Адам тілінің әрбір дара сөзі қандай да бір заттың не құбылыстың бейнесі пайда болады.
Сөздің күрделірек қызметтері бар. Ол арқылы заттарды талдап, олардың мәнді қасиеттерін ажыратып, заттарды белгілі категорияларға топтастыру мүмкіншілігіне ие боламыз. Осыдан сөз дерексіздендіру мен нақтылау құралына айналып, қоршаған дүние заттарына байланысты терңде жатқан байланыстар мен қатынастарды бейнелеуге қолданылады. Сөздің бұл екінші қызметі "сөз мағынасы" терминімен белгіленеді. Сөзді игеру арқылы нақты заттар араласатын адамзаттың көп ғасырлы тарихында қалыптасқан байланыстар мен қатынастарды танимыз, зерттеп үйренеміз. Сөйлесудің және бір қызметі - комуникативтік өрнектеу құралдары мен ықпал жасау құралдарының бірлігінен орындалады.
23-лекция
Эстетикалық қажеттілік
(1 сағат)
Жоспары:
1. Эстетикалық қажеттіліктің ролі;
2. Эстетикалық қажеттіліктің түрлері;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
1.
Негізгі: Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Қоғамның даму үрдісінде адам моралдік талаптармен ғана емес, сонымен қатар сұлулық ұғымдарын басшылыққа ала отырып, қоршаған дүниенің құбылыстарын қабылдау қабілеттелігіне ие болады. Бұл жағдай эстетикалық сезімдердің пайда болуы үшін негіз болып табылады. Эстетикалық қажеттіліктер өте көп қырлы.
Эстетикалық сезімдер - болмыстағы шындықтың сұлулылығын, әдемілігін, әсемдігін қабылдаудан туатын көңіл-күйі. Эстетикалық сезім табиғат көріністерінен, әуезді әуендерден, әсерлі оқиғалардан, өнер туындыларынан пайда болады.
Адамның эстетикалық сезімі өз ортасында, тарихәлеуметтік жағдайларға байланысты өзгеріп отырады. Эстетикалық сезімі жетілген адам табтғат сұлулығын қабылдап сүйсінеді. Адамның қоғамға, дүниеге көзқарасы эстетикалық сезімімен астарласып жатады.
Эстетикалық сезімдер деп әдемі заттар мен құбылыстарды қабылдаумен байланысты, ол туралы елестетулермен және ойлармен байланысты адамның көңіл-күйінің жағымды сезімдерін айтамыз. Н.Г.Чернышевский эстетикалық сезімдердің адамның көңіл-күйінде алатын орнын бағалай келіп былай дедеі: "Біз сұлулықты шексіз сүйеміз, біз сүйсінеміз, оған шаттанамыз ..."
Эстетикалық сезімдер бізде алдымен қоршаған дүниенің құбылыстарымен, табиғатпен және оның өмірімен, іс-әрекетімен пайда болады. Н.Г:Чернышевскийдің анықтамасы бойынша, "Сұлулық дегеніміз - өмір". Бізді қоршаған дүние және өмір онда әртүрлі байқалады. Сондықтан да адамның эстетикалық сезімдері ерекше алуан түрлілігімен ерекшеленеді.
Эстетикалық сезімдердің тамаша қайнар көздеріне - сазды, бейнелеу өнерін, поэзияны және т.б. жатқызуға болады. өнер шығармаларын жасаудаға адамның шығармашылық қызметі негізінен эстетикалық қажеттіліктер арқылы ынталандырылады. өнер шығармалары адамдардың санасына негізінен эстетикалық сезімдер арқылы әсер етеді. өнер мен әдебиет шығармаларында шындықты неғұрлым терең, толық және әділетті бейнелесе, солғұрлым адамдарда эстетикалық талғамды көп қалыптастырады және бұл шығармалар эстетикалық көңіл-күйдің қайнар көзі және эстетикалық тәрбиенің құралы ретінде бағаланады.
24-лекция
Оқыту тараулары (рубрификация)
(1 сағат)
Жоспары:
1. Оқыту классификациясы (жіктелуі);
2. Оқытудағы үйрету процесі;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Мұғалімнің ерекше кәсіптік және қоғамдық қызметі өз тәрбиенелушілшерінің, ата-аналарының, бүкіл жұртшылықтың тарапынан иұғалімнің жеке басына, оның моралдік бейнесіне орасан зор талаптар жүктейді. Ең бірінші білікті мұғалімге қойылатын талап - педагогикалық қабілеттің болуы.
Шығармашылық ізденіс еңбектің, мамандықтың барлық саласына да өте қажет, ал мұғалім үшін ол ұстаздық дарындылыққа жетудің жолы, педагогикалық еңбекте шешуші орын алады. Мұғалімде педагогикалық бейімділіктің болуы - оның еңбектегі нәтьижесінің кепілі. Педагогикалық қабілет пен мінез-құлық қасиеттері мектептегі кезден-ақ біртіндеп көріне бастайды да педагогикалық инутитуттарда әрі қарай дамып, жетіледі.
Демек, идеалдық жағдайда педагогикалық қызмет пен мамандыққа бейімділік аңғартқан, дарынды, қабілетті адамдар айналысуы қажет.
Педагогикалық қабілеттілік (талант, мамандықты сую, нышан) педагогикалық мамандықты ойдағыдай меңгерудің шарты болып табылады, бірақ шешуші кәсібі деп қарастыруға болмайды. Қанашама адам айқын нышанды аңғартып, мұғалімдік мамандыққа үміткер болғанмен, шын мәнінде, педагог болып шыға алмайды, керісінше, алғашында жеткіліксіз қабілеттілік аңғартқан ұстаздар кейіннен педагогиккалық щеберліктің шыңына жеткені қанша? Сондықтан да педагогтың қажетті кәсіби сапаларына еңбексүйгіштігін, тәртіптілігін, жауапкершілігін, мақсат қоя білу іскерлігін, жетістікке жету жолын таңдай білу, ұйымдастырушылықты, табандылықты, өзінің кәсіби деңгейін арттыруды және т.б. жатқызуға болады.
Психологтар - профессиограмманы негіздеуде педагогикалық қабілеттіліктердің түрін анықтауға көңіл бөледі.
Педагогикалық қабілеттіліктер - шәкірттерді оқыту мен тәрбиелеуде мұғалімнің жоғары нәтижелерге жетудің шарты болып табылатын жеке тұлғаның белгілі психологиялық ерекшеліктері.
Педагогикалық қабілеттілктерде жеке тұлғаның коммуникативтік қасиетері жетекші рол атқарады, ең алдымен, қабыладу саласына қатысты перцептивтік (олардың ішінде-бақылағыштық) қабілеттелік. Олар мұғалімге шәкірттің психологиясын, жан дүниесін, оның психикалық жағдайын нақты жағдайда соғанг сәйкес қабылдауға, сынып ұжымының жағдайын дұрыс бағалауға мүмкінш жасайды.
Мұғалімнің коммуникативтік қасиеттерінің құрамды бөлігі эмпатияға даярлығы, демек, шәкірттердің психикалық жағдайын түсінуге ұмтылуы деп білеміз. Осының қажетті шарты - балаға жүрек жылуы. Ең соңында, мұғалімнің коммуникатитвтік қасиетінің үшінші бөлігі әлеуметтік өзара әрекеттегі жоғары дамыған қажеттілік деп есептеледі, ол білім беруге ұмтылуды, балалармен қарым-қатынасты, балалар ұжымының өмірі мен қызметін дұрыс ұйымдастыру қажеттілігінен аңғарылады.
25-лекция
Психотерапия, денсаулық және мотивация
(1 сағат)
Жоспары:
1. Инсайт - терапия;
2. Жеке тұлғаның өсуі мен психотерапия байланысы;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Патологиялық өзгерістер туралы айтпастан бұрын қалыпты жағдайда түйсік пен қабылдау не екеніне қысқаша тоқталайық.
Түйсік (ощущение) - адам танымының төменгі сатысы, заттардың жекеленген сапасы мен қасиетін бейнелейді. Егер жабық көзімізбен металдан жасалған затқа жанассақ, онда біз бұл заттың суық, катты екенін айтамыз. Осы сездер арқылы түйсіктік сезінуіміз білінеді.
Қабылдау (восприятие) -- күрделі процесс. Ол затты бүтіндей, тұтас және оның жекеленген қасиеттерінің қарым-қатынасында сипаттайды. Біз кілт деген кезде тұтас заттың бейнесін қабылдаймыз. Қабылдау күрделі процесс бола тұра адамның өткен тәжірибесі мен пікір айтуынан құралады. Сол себептен әрине кілт деген сезді ересек адам мен бала әр түрлі дәрежеде қабылдайды. Елестету (представление) -- қабылдауды еске түсіру. Мысалы, кілтті қолда ұстаған жәпе керген кезде оны тұтас зат ретінде қабылдайды. Кілт жоқ кезде, кілт деген сез айтылса, оның бейнесі елестейді. Сонымен, елестету түйсік пен қабылдау сияқты айналадағы. объективті түрде бар дүниені бейнелейді.
Пәлсапалық тұрғыдан түйсік пен қабылдау айнала-ны танудың бірінші сатысы болып саналады. Материалистік пәлсапалық тұрғыдан тану процесінің үш сатысы бар: біріншісі -- айналадағы ортаны тікелей тану меңзей қарау арқылы (бұл сезіну мен қабылдау арқылы); екіншісі -- қорытындылау, абстракты ойлау, үшіншісі -- тәжірибе.
Физиологиялық тұрғыдан сезіну анализатор рецепторларын (ұштарын) тітіркендіруден басталып, онан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Махаббатқа қажеттілік пен құштарлық;
2. Сүйікті болуға қажеттілік;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Физиологиялық деңгейдегі қажеттілік пен қауіпсіздік деңгейіндегі қажеттілік қанағаттандырылған соң махаббатқа қажеттілік, құштарлық, тиістілік қажеттілігі пайда болады және мотивациялық қажеттілік дами береді. Адам достарының, балаларының, сүйгенінің жеткіліксіздігін сезіне бастайды. Ол ыстық достық қатынасты аңсайды, оған өөзіндей қабылдайтын, отбасылық қатынастағыдай әреуметтік топ қпжет. Дәл осы мақсат адам үшін ең мәнді және маңыздығ аайналады, ол алдыңғы мұқтаждығы мен үнемі аштығын, "махаббат" ұғымының өзін күлкілі жексұрындық ретінде қабылдағанында ұмытып кетуі мүмкін. Ал қазір ол жалғыздық сезімінен азап шегеді, өзінің шеттелгендігін қатты уайымдайды, өзінің туыстарын, сүйгенін, досын іздейді.
Көптеген романдардың, автобиографиялық очерктер, поэзия, драматургиялардың, сонымен қатар жаңашыл әлеуметтік әдебиеттердің негізгі тақырыбы ретінде жазылсада, қазіргі таңда бұл қажеттілік жайлы ғылыми мәліметтер өте аз. Бұл негіздемелер балалар психикасына мынадай: отбасының бір мекен жайдан екіншісіне жиі көшуі, туысқандардың жоқтығы немесе оларды жоғалту, отбасынан, достарынан, көршілерінен ажырау, үнемі өзін көшіп келуші, не көшіп кетуші және бөтен сезінуі сияқты факторлардың деструктивті әсері жайлы жалпы түсінік береді. Біз әле ең маңыздысы біз өз Отанымызда, үйде, жақындарымыздың, бізді түсінетіндердің арасында өмір сүретіндігіміз, нақты бір топқа, ұйымға, ұжымға тиісті екендігіміз жайлы көзқарас, ойларға үйренбегеміз.
Біздің психикалық өмірімізде сезімдер ерекше орын алады. Сезімдер - бұл адамның қоршаған,и объектитвтік шындыққа және өзіне-өзінің қатынасының көңіл-күйі. Сезімдер адам өмірінің мазмұнын байыта түседі.
Балаларда сезім туған кезінен бастап аңғарыла бастайды. Сәбидің алғашқы жылауы оның эмоциялық өмірі бастауының көрсеткіші болып табылады.
Жоғары сезімдер рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру немесе қанағтандырмау негізінде пайда болады. Жоғары сезімдер анық байқалатын қоғамдық сипатта болады және адамның қоғамдық өмірінің әртүрлі жақтары мен құбылыстарына қатынасын білдіреді. Жоғары сезімдердің мазмұны , олардың бағыттылығы адамның көзқарасымен, адамгершілік мінез-құлық ерекжелерімен және эстетикалық бағалаулармен анықталады.
20-лекция
Тануға қажеттілік
(1 сағат)
Жоспары:
1. Өзіндік құндылықтарын тану;
2. Бағалау қажеттілігіне қанағаттану;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Әрбір адам үнемі тұрақты, өзіндік жетістіктеріндегі жоғары бағалауға мұқтаж, біздің әрқайсымызға бізді қоршаған адамдардың құрметі мен өзімізді-өөзіміз құрметтеу мүмкіндігі өте қажет. Бұл деңгейдегі қажеттіліктер екі сатыға бөлінеді. Біріншісі "жетістікке жету" ұғымымен байланысты талап пен ұмтылу жатады. Адамға меншікті күш қуат түйсігі , адекваттылық, жете білушілік, сенімдер сезімі, тәуелсіздік пен еркіндік қажет. Екінші сатыға атаққа қажеттілік немеес мәртебедегі, назар аударудағы, тануда, абыройды жеңіске жетудегі қажеттілік жатады. Бұл қажеттілкітер жайлы мәселелер Альфред Адлер жұмыстарында тек тұспалдап көтеріледі, оның шәкіртері де Фрейд жұмыстарына тоқталмайды. Бірақта бүгінігі таңда психоаналитиктер мен клиникалық психологтар бұл сатылардаға қажеттіліктерге көбірек назар аударуға әуестенуде.
Бағалаудағы қажеттілікке қанағттану, құремтеу индивидтердегі өзіне-өзі сенімділік, өзінің маңыздылық сезімі, күшіне, адекваттылық және де оның бұл дүниеде қажет екендігіндегі сезіәмдерін тудырады. Қанағаттанарлықсыз қажеттілік, керісінше ондағы өзіне-өөзі төмен санаушылық, әлсіздік, дәрменсіздік, уайымға негіздік қызмет атқаратын, компенсаторлық және невротикалық механизмдер жүреді. Посттравматикалық невроздардың ауыр жағдайларын зерттеуде өзіне-өзі сенімділік сезімінің адамға қанша қажеттілігі және бұл сезімнің жоқтығында адамның қаншалықты дәремнсіз болатындығын түсіну мүмкіндігін меңгеруге болады.
Тәкаппарлық пен менменшілдік жағдайындағы теологиялық пікір-таластар, терең диссоциациясының (немесе өзінің жаратылысымен сәйкес келмеу) көптеген теориялары, философиялық рухтағы Фром ұстанымы, Роджерлік "Мен" зертеулері, Эйн Ренд сияқты эссейстердің жұмыстары, қоршаған орта пікірлері негізінде және адамның шеберлігі мен білімі нақты қабілеттермен байланыс үзгендегі құрылған шындықсыз өзіндік бағалау - өзіндік бағалаудың қатерлі зардаптарын едәуір кеңірек түсінуге мүмкіндік туғызды. Өзіндік баға қоршағандардың жақтауларымен, атақтылық пен даңқтылық мәліметтерімен емес тек лайықты құрметтен өсіп жетілгенде тұрақты және дұрыс болады.
21-лекция
Өзіндік актуалдандыру қажеттілігі
(1 сағат)
Жоспары:
1. "Өзіндік актуалдандыру" терминінің түсінігі;
2. Шындықты түсінуге әртүрлі тәсілдер;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Егер адамның барлық аталған қажеттіліктері қанағаттандырылған жағдайда да, біз олардан көпкешікпей қайтадан қанағаттанбағандықты, яғни бейімделген ісінен мүлдем басқасымен айналысқандағы қанағаттанбағандықты күтуге болады. Шыныда, егер өзіндік дүниеде өмір сүргісі келсе музыкант музыкамен, суретші сурет салумен, ақын өлең шығарумен айналысуы керек. Адам кім бола алса (қай маман иесі) сол болуға тиіс. Адам өзінің жаратылысына сәйкес болуы керек екендігін сезінеді. Бұл қажеттілік өзіндік актуалдандырудағы қажеттілік деп атауға болады.
"Өзіндік актуализация" термині Курт Польдштейн табысы болып табылады., ол біршама тар, едәуір ерекше мағынада қолданылады. өзіндік актуалдандыружайлы айтқанда адамның өзіндік жүзеге асыруға, өзіндік потенциаларымен актулизацияға ұмтылуы еске алынады. Бұл ұмтылуды идиосинкразияға (дәрі-дәрмекті қабылдағанда тітіркену, сескену сезімталдығы), ұқсастыққа ұмтылуы деп те атауға болады.
Шыныда да, бұл қажеттілік әр адамда әр түрлі көрінеді. Бір адам тамаша ата-ана болуға, тағы біреу спорттық жетістіктерге, үшіншілері ойлап табуға немесе жаратуға талпынады. Мотивацияның бұл деңгейінде индивидуалдық айырмашылқтар маңын сипаттау мүмкін емес сияқты.
Адам төменгі деңгейдегі қажеттіліктерді қанағаттандырған соң ғана, өзіндік актуалдандырудағы қажеттілікті сезіне бастайды.
22-лекция
Базалық қажеттіліктерді қанағаттандыруға алғы шарт
(1 сағат)
Жоспары:
1. Базалық қажеттіліктер: сөздің еркіндігі, іс-әрекетті іріктеу еркіндігі; өзіндік көрінудің ерекшеліктері;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Іс-әрекет - адамның қоршаған ортаға деген белсенді қатынасының бір формасы немесе қоршаған орта мен субъектінің өзара қатынасының динамиалық жүйесі.
Тірі материяның өлі материядан, жоғары формалардың төменгі формалардан айырмашылғы - белсенділікте. Адамның белсенділігі өте көп қырлы.
Адамның басты ерекшеліктерінің бірі - адамның еңбекке қабілеттілігі, кез-келген еңбек түрі іс-әрекет болып табылады. Кез келген қарапайым іс-әрекеттің актісі субъектің белсенділік формасы болып табылады, сондықтан кез келген іс-әрекеттің қоздырушы себептері бар және ол белгілі жетістіктерге бағытталады.
Іс-әректтің қоздырушы себептеріне мотив жатады. Мотив - субъекттің белсенділігі мен іс-әрекеттің бағыттылығын анықтайтын сыртқы және ішкі шарттардың жиынтығы. Мотив іс-әрекетке шақыра отырып, оның бағыттылығын, яғни оның мақсаты мен міндеттерін анықтайды.
Мақсат - адам іс-әрекеті бағытталған нәтиженің саналы бейнесі. Зат, құбылыс немесе белгілі әрекет мақсат бола алады. Міндет - белгілі жағдайда берілген (мысалы, күрделі мәселеде) іс-әрекет мақсаты. Кез-келген міндет әрдайым мыналарды қамтиды: талап, көзделген мақсат, жағдай, яғни міндеттің белгілі компоненті. Міндет нақты көзделген мақсат болуы мүмкін. Бірақ іс-әрекеттің күрделі түрлерінде, көбінесе міндеттер жеке мақсат ретінде айқындалады. Жеке мақсатсыз басты мақсатқа жетуге болмайды. Мысалы, белгілі маман иесі болу үшін әуелі адам сол мамандықтың теоретикалық аспектілерін оқуы керек, яғни белгілі оқу мәселелерін шешіп, содан кейін осы білімдерін практика жүзінде іске асыру керек.
Қазіргі заман адам әр түрлі іс-әрекеттермен шұғылданады. Іс-әрекеттің барлық түрін классификациялау мүмкін емес, өйткені адам іс-әрекетінің барлық түрін сипаттау үшін адам қажеттіліктерінің барлығын атап өту қажет, ал адам қажеттіліктерінің саны өте көп. Мұның себебі адамның индивидуалдық ерекшеліктерімен түсіндіріледі.
Әрекет - бұл өте ұсақ құрамалардан тұратын күрделі элемент. Осындай жағдай әрбір әрекеттің мақсатқа негізделетінімен түсіндіріледі. Адамның мақсаты әр қырлы ғана емес, сонымен қатар көп масштабты болып келеді. Ірі мақсаттар бар, олар өз алдына ұсақ мақсаттарға бөлінеді.
Әрбір әрекет әр түрлі жолмен орындалады, ол орындау тәсілі операция деп аталады. Әрекетті орындау тәсілі жағдайларға байланысты болады. Әр түрлі жағдайларда бір мақсатқа жету үшін әр түрлі операциялар қолданылуы мүмкін. Жағдайларға сыртқы шарттар мен әрекет етуші субъекті сүскіндіктерін жатқызамыз. Сондықтан іс-әрекет теориясында мақсат міндет деп аталады.
Сөз негізінен екі қызмет атқарады: коммуникативтік, сигнификативтік. Осы қызметтеріне орай сөз тілдесу құралы және ой мен сананың көріну формасы ретінде танылады.
Сөздің негізгі сипаты оның мағынасында, семантикалық мазмұнында екені баршаға белгілі. Баяндалып жатқан сөзді тыңдағанымызда біздің назарымыз оның мәндік мазмұнына аударылады. Адам тілінің әрбір дара сөзі қандай да бір заттың не құбылыстың бейнесі пайда болады.
Сөздің күрделірек қызметтері бар. Ол арқылы заттарды талдап, олардың мәнді қасиеттерін ажыратып, заттарды белгілі категорияларға топтастыру мүмкіншілігіне ие боламыз. Осыдан сөз дерексіздендіру мен нақтылау құралына айналып, қоршаған дүние заттарына байланысты терңде жатқан байланыстар мен қатынастарды бейнелеуге қолданылады. Сөздің бұл екінші қызметі "сөз мағынасы" терминімен белгіленеді. Сөзді игеру арқылы нақты заттар араласатын адамзаттың көп ғасырлы тарихында қалыптасқан байланыстар мен қатынастарды танимыз, зерттеп үйренеміз. Сөйлесудің және бір қызметі - комуникативтік өрнектеу құралдары мен ықпал жасау құралдарының бірлігінен орындалады.
23-лекция
Эстетикалық қажеттілік
(1 сағат)
Жоспары:
1. Эстетикалық қажеттіліктің ролі;
2. Эстетикалық қажеттіліктің түрлері;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
1.
Негізгі: Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Қоғамның даму үрдісінде адам моралдік талаптармен ғана емес, сонымен қатар сұлулық ұғымдарын басшылыққа ала отырып, қоршаған дүниенің құбылыстарын қабылдау қабілеттелігіне ие болады. Бұл жағдай эстетикалық сезімдердің пайда болуы үшін негіз болып табылады. Эстетикалық қажеттіліктер өте көп қырлы.
Эстетикалық сезімдер - болмыстағы шындықтың сұлулылығын, әдемілігін, әсемдігін қабылдаудан туатын көңіл-күйі. Эстетикалық сезім табиғат көріністерінен, әуезді әуендерден, әсерлі оқиғалардан, өнер туындыларынан пайда болады.
Адамның эстетикалық сезімі өз ортасында, тарихәлеуметтік жағдайларға байланысты өзгеріп отырады. Эстетикалық сезімі жетілген адам табтғат сұлулығын қабылдап сүйсінеді. Адамның қоғамға, дүниеге көзқарасы эстетикалық сезімімен астарласып жатады.
Эстетикалық сезімдер деп әдемі заттар мен құбылыстарды қабылдаумен байланысты, ол туралы елестетулермен және ойлармен байланысты адамның көңіл-күйінің жағымды сезімдерін айтамыз. Н.Г.Чернышевский эстетикалық сезімдердің адамның көңіл-күйінде алатын орнын бағалай келіп былай дедеі: "Біз сұлулықты шексіз сүйеміз, біз сүйсінеміз, оған шаттанамыз ..."
Эстетикалық сезімдер бізде алдымен қоршаған дүниенің құбылыстарымен, табиғатпен және оның өмірімен, іс-әрекетімен пайда болады. Н.Г:Чернышевскийдің анықтамасы бойынша, "Сұлулық дегеніміз - өмір". Бізді қоршаған дүние және өмір онда әртүрлі байқалады. Сондықтан да адамның эстетикалық сезімдері ерекше алуан түрлілігімен ерекшеленеді.
Эстетикалық сезімдердің тамаша қайнар көздеріне - сазды, бейнелеу өнерін, поэзияны және т.б. жатқызуға болады. өнер шығармаларын жасаудаға адамның шығармашылық қызметі негізінен эстетикалық қажеттіліктер арқылы ынталандырылады. өнер шығармалары адамдардың санасына негізінен эстетикалық сезімдер арқылы әсер етеді. өнер мен әдебиет шығармаларында шындықты неғұрлым терең, толық және әділетті бейнелесе, солғұрлым адамдарда эстетикалық талғамды көп қалыптастырады және бұл шығармалар эстетикалық көңіл-күйдің қайнар көзі және эстетикалық тәрбиенің құралы ретінде бағаланады.
24-лекция
Оқыту тараулары (рубрификация)
(1 сағат)
Жоспары:
1. Оқыту классификациясы (жіктелуі);
2. Оқытудағы үйрету процесі;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Мұғалімнің ерекше кәсіптік және қоғамдық қызметі өз тәрбиенелушілшерінің, ата-аналарының, бүкіл жұртшылықтың тарапынан иұғалімнің жеке басына, оның моралдік бейнесіне орасан зор талаптар жүктейді. Ең бірінші білікті мұғалімге қойылатын талап - педагогикалық қабілеттің болуы.
Шығармашылық ізденіс еңбектің, мамандықтың барлық саласына да өте қажет, ал мұғалім үшін ол ұстаздық дарындылыққа жетудің жолы, педагогикалық еңбекте шешуші орын алады. Мұғалімде педагогикалық бейімділіктің болуы - оның еңбектегі нәтьижесінің кепілі. Педагогикалық қабілет пен мінез-құлық қасиеттері мектептегі кезден-ақ біртіндеп көріне бастайды да педагогикалық инутитуттарда әрі қарай дамып, жетіледі.
Демек, идеалдық жағдайда педагогикалық қызмет пен мамандыққа бейімділік аңғартқан, дарынды, қабілетті адамдар айналысуы қажет.
Педагогикалық қабілеттілік (талант, мамандықты сую, нышан) педагогикалық мамандықты ойдағыдай меңгерудің шарты болып табылады, бірақ шешуші кәсібі деп қарастыруға болмайды. Қанашама адам айқын нышанды аңғартып, мұғалімдік мамандыққа үміткер болғанмен, шын мәнінде, педагог болып шыға алмайды, керісінше, алғашында жеткіліксіз қабілеттілік аңғартқан ұстаздар кейіннен педагогиккалық щеберліктің шыңына жеткені қанша? Сондықтан да педагогтың қажетті кәсіби сапаларына еңбексүйгіштігін, тәртіптілігін, жауапкершілігін, мақсат қоя білу іскерлігін, жетістікке жету жолын таңдай білу, ұйымдастырушылықты, табандылықты, өзінің кәсіби деңгейін арттыруды және т.б. жатқызуға болады.
Психологтар - профессиограмманы негіздеуде педагогикалық қабілеттіліктердің түрін анықтауға көңіл бөледі.
Педагогикалық қабілеттіліктер - шәкірттерді оқыту мен тәрбиелеуде мұғалімнің жоғары нәтижелерге жетудің шарты болып табылатын жеке тұлғаның белгілі психологиялық ерекшеліктері.
Педагогикалық қабілеттілктерде жеке тұлғаның коммуникативтік қасиетері жетекші рол атқарады, ең алдымен, қабыладу саласына қатысты перцептивтік (олардың ішінде-бақылағыштық) қабілеттелік. Олар мұғалімге шәкірттің психологиясын, жан дүниесін, оның психикалық жағдайын нақты жағдайда соғанг сәйкес қабылдауға, сынып ұжымының жағдайын дұрыс бағалауға мүмкінш жасайды.
Мұғалімнің коммуникативтік қасиеттерінің құрамды бөлігі эмпатияға даярлығы, демек, шәкірттердің психикалық жағдайын түсінуге ұмтылуы деп білеміз. Осының қажетті шарты - балаға жүрек жылуы. Ең соңында, мұғалімнің коммуникатитвтік қасиетінің үшінші бөлігі әлеуметтік өзара әрекеттегі жоғары дамыған қажеттілік деп есептеледі, ол білім беруге ұмтылуды, балалармен қарым-қатынасты, балалар ұжымының өмірі мен қызметін дұрыс ұйымдастыру қажеттілігінен аңғарылады.
25-лекция
Психотерапия, денсаулық және мотивация
(1 сағат)
Жоспары:
1. Инсайт - терапия;
2. Жеке тұлғаның өсуі мен психотерапия байланысы;
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Асмолов А.Г. Психология личности:
2.
Басов М.Я. Избр. психологич. произв. М., 1975.
3.
Божович Л. И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
4.
Брушлинский А.В. О субъекте психологии. М., 1995.
5.
Петровский А.В. Вопросы истории и теории психологии. М., 1984.
6.
Петровский А.В., Ярошевский М.Г. История и теория психологии. Ростов-на-Дону, 1996.
7.
Петровский В.А. Личность в психологии. Парадигма субъектности. Ростов-на-Дону, 1996.
8.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Т. 1, 2. М., 1989.
9.
Маслоу А.Г. Мотивация и личность. Санкт - Петербург., 2001.
Лекцияның мәтіні:
Патологиялық өзгерістер туралы айтпастан бұрын қалыпты жағдайда түйсік пен қабылдау не екеніне қысқаша тоқталайық.
Түйсік (ощущение) - адам танымының төменгі сатысы, заттардың жекеленген сапасы мен қасиетін бейнелейді. Егер жабық көзімізбен металдан жасалған затқа жанассақ, онда біз бұл заттың суық, катты екенін айтамыз. Осы сездер арқылы түйсіктік сезінуіміз білінеді.
Қабылдау (восприятие) -- күрделі процесс. Ол затты бүтіндей, тұтас және оның жекеленген қасиеттерінің қарым-қатынасында сипаттайды. Біз кілт деген кезде тұтас заттың бейнесін қабылдаймыз. Қабылдау күрделі процесс бола тұра адамның өткен тәжірибесі мен пікір айтуынан құралады. Сол себептен әрине кілт деген сезді ересек адам мен бала әр түрлі дәрежеде қабылдайды. Елестету (представление) -- қабылдауды еске түсіру. Мысалы, кілтті қолда ұстаған жәпе керген кезде оны тұтас зат ретінде қабылдайды. Кілт жоқ кезде, кілт деген сез айтылса, оның бейнесі елестейді. Сонымен, елестету түйсік пен қабылдау сияқты айналадағы. объективті түрде бар дүниені бейнелейді.
Пәлсапалық тұрғыдан түйсік пен қабылдау айнала-ны танудың бірінші сатысы болып саналады. Материалистік пәлсапалық тұрғыдан тану процесінің үш сатысы бар: біріншісі -- айналадағы ортаны тікелей тану меңзей қарау арқылы (бұл сезіну мен қабылдау арқылы); екіншісі -- қорытындылау, абстракты ойлау, үшіншісі -- тәжірибе.
Физиологиялық тұрғыдан сезіну анализатор рецепторларын (ұштарын) тітіркендіруден басталып, онан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz