Кәсіпорын табысының жалпы шығындар бойынша максималды деген көлемін анықтап, жоспарлаудың барынша тиімді әдістерін белгілеу

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 91 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 2

1 Кәсіпорын табысын қалыптастырудың ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТІ . . . 4

1. 1 Кәсіпорын табыстылығының көрсеткіштері және оларды талдаудың міндеттері . . . 4

1. 2 Табыстылықтың абсолютті көрсеткіштерін талдау . . . 6

1. 3 Маржиналды табысты талдау . . . 15

1. 4 Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштерін талдау. ……… . . . 27

2 Кәсіпорын ТАБЫСЫН ТАЛДАУ («маркабаев Н. А. » ЖШС) . . 45

2. 1 «Маркабаев Н. А. » ЖШС экономикалық сипаттамасы . . . 44

2. 2 Кәсіпорын табысының құрамы мен құрылымының динамикасын талдау . . . 49

2. 3 Маржиналды табысты басқарудағы өндірістік левериджді бағалау . . . 57

2. 4 Кәсіпорын табысын бөлуді талдау . . . 65

3 Кәсіпорын ТАБЫСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖӘНЕ БӨЛУДІ ЖЕТІЛДІРУ ТЕТІКТЕРІ . . . 70

3. 1 Кәсіпорын табысын қалыптастыруды жақсарту . . . 70

3. 2 Табысты бөлуді жетілдіру . . . 80

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 84

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 86

ҚОСЫМШАЛАР . . . 89

кіріспе

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Бұл диссертациялық жұмыста кәсіпорын табысының экономикалық мәні мен қызметі, кәсіпорын табысын қалыптастыру мен бөлудің құрылымы мен оның таратылуы жайлы мәселелер, сондай-ақ кәсіпорын шығынының негізі бойынша табыстың максималды көлемін анықтап, табысын жоспарлаудың әдістері қарастырылған. Сонымен қатар жеке кәсіпкердің тәжірибесі негізінде кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргізілген.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі экономикалық жағдайға көшу процесі казақстандық кәсіпорындардың шаруашылық ету жағдайына көптеген өзгерістер әкелді. Бұл біздің республикамыздағы болып жатқан белгілі бір процестермен байланысты, яғни кәсіпкерлікті дамыту, жекешелендіру және т. б. процестер. Қазақстанда кәсіпорындар үшін шаруашылық жүргізу жағдайы қазіргі экономикалық жағдайға өткеннен кейін үлкен өзгерістерге әкеле отырып, кәсіпкерлікті қалыптастыру, жекешелендіру, баға өзгерісі және кәсіпорынның сыртқы экономикалық байланыстары және т. б. республикадағы болып жатқан процестерге үйрену барысында кәсіпорындардың алдына белгілі бір талап қойды. Кәсіпкерліктің қызметінің негізгі мақсаты - бұл табыс алу, өйткені табыс кеңейтілген өндірістің, кәсіпорынның табысының және қызметінің негізгі қайнар көзі болып табылады. «Табыс алу оңды, шығынмен жұмыс істеу теріс» - бұл көптеген қазақстандық кәсіпкерлердің айтқаны.

Қазіргі экономика жағдайында табыстың мәні өте кең. Кәсіпкерлік үшін табыс шаруашылық жүргізуші қызметінің маңызды көрсеткіштердің бірі [1, 8-б. ], табыс - қай жерде құнның өскендігін көрсететін сигнал, сонымен қоса табыс осы ортаны инвестициялау үшін ынталандыруды қалыптастырады. Табысты жоспарлау - қаржылық жоспарлаудың бөлігі және кәсіпорындағы қаржылық-экономикалық жұмыстың маңызды бөлігі, сондықтан кәсіпорындағы табысты дұрыс есептеу мен жоспарлауға қаржы шаруашылық қызметтің табысы тәуелді.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Зерттеу кезінде В. М. Радионова,
М. А. Федотова, А. И. Ковалев, Э. А. Маркаян, В. А. Андреев, И. М. Лоханина,
З. К. Золкина, О. В. Ефимова, В. Г. Артеменко, М. В. Белладир және тағы басқа Ресей ғалымдарының еңбектері пайдаланылды.

Қазақстанда мұндай тақырып Т. Тасмағанбетов, Б. Ж. Ермекбаева,
М. Ж. Арзаева, Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Қ. Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев және тағы басқа ғалымдардың еңбегінен көрініс тапқан.

Зерттеудің мақсаты мен міндеті. Бұл зерттеуді жүргізудегі мақсат - кәсіпорын табысының жалпы шығындар бойынша максималды деген көлемін анықтап, жоспарлаудың барынша тиімді әдістерін белгілеу, ЖШС «Маркабаев Н. А. » негізінде кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргізу.

Зерттеу жұмысының мақсатына жету үшін келесідей міндеттерді орындау қажет:

табысты қалыптастырудың құрылымы және оның таратылу жолдарын қарастыру;
табыстың максималды көлемін анықтау;
табысты жоспарлаудың негізгі әдістерін белгілеудің жолдарын нақтылау;
табысты бөлуді жетілдіру тәсілдерін анықтау.

Зерттеу объектісі және пәні. Қазіргі экономикалық жағдайда кәсіпорынның табысын бөлу мен кәсіпорындардың жалпы шығыс-кіріс есебі зерттеудің объектісі болып табылады.

Кәсіпорын табысын өсірудің құрылымы мен оның таратылуы, кәсіпорын табысының экономикалық мәні мен қызметі, табысты жоспарлаудың жолдары зерттеудің пәні болады.

Зерттеудің әдістемелік негізін танымның қазіргі әдістері, оның ішінде жалпы ғылыми да (диалектикалық, жүйелік-құрылымдық, институционалдық өлшеу, құрылымдық-функционалдық, әлеуметтік және т. б. ), арнайы да (тарихи, формальды) әдістер құрады.

Автор жүйелік тәсілдің, сондай-ақ талдау мен синтездің, индукция мен дедукция, статистикалық және салыстырмалы-құқықтық әдістердің мүмкіндігіне сүйенді. Зерттеудің эмпирикалық негізін құраған материалдарды зерделеу үшін автор талдау, сұрау және сараптық баға беру түріндегі нақты-әлеуметтік әдістерді пайдаланды.

Зерттеудің нормативтік базасын Халықаралық-құқықтық актілер, Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңдары, бухгалтерлік есептің қортындылары және бухгалтерлік стандарттар құрады.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Зерттеу барысында өздік жүйелі талдау жүргізілді, ол негізгі ақпараттық көрсеткіштерді анықтап, ЖШС «Маркабаев Н. А. » кәсіпорнының табысын жоспарлауын көрсетті. Кәсіпорынның табысын алу жүйелі талдау, оның табыс алуының ең маңызды жақтарын көрсете отырып, табысқа ең көп әсер еткен факторларды білу мүмкіндігі берілді.

Диссертациялық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, он бір бөлімшеден, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

1 Кәсіпорын табысын қалыптастырудың ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТІ

1. 1 Кәсіпорын табыстылығының көрсеткіштері және оларды талдаудың міндеттері

Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық пайдалылығы табыс табумен анықталады. Кәсіпорынның табыстылығы абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштермен сипатталады. Табыстылықтың абсолютті көрсеткіші - бұл табыстар немесе пайдалардың сомасы. Шетелдік арнаулы әдебиеттерде "табыстар" ұғымы келесідей түрде анықталады:

"Табыстар дегеніміз - қаржының келуі немесе активтер құнының өсуі, не болмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың ұлғаюы болып табылады, бұл акционерлер салымдарының есебінен өсуден басқа жағдайдағы капиталдың өсуіне әкеледі" [2]

Ықшамдалған түрде бұл түсінік 1995 жылы 26 желтоқсандағы "Бухгалтерлік есеп туралы" заң күші бар ҚР Президентінің 2732 Жарлығында анықталған. Жарлықтың 13-бабында былай делінген: "Табыстар - бұл есептік кезеңдегі активтердің ұлғаюы немесе міндеттемелердің азаюы" [3] . Белгілі бір шығындар шығармай әдетте қажетті табыстарды алу мүмкін емес. Өз кезегінде, табыс алмай кәсіпорынның дамуын жүзеге асыру және әлеуметтік мәселелерді шешу мүмкін емес.

Табыстылықтың көрсеткіштер жүйесі, ең алдымен, қаржылық нәтижелердің абсолютті көрсеткіштерінен тұрады, олар: өнімді (жұмыс, қызметті) өткізуден алынатын табыс; жалпы табыс; негізгі қызметтен алынатын табыс; салық салынғанға дейінгі дағдылы қызметтен алынатын табыс; салық салынғаннан кейінгі дағдылы қызметтен алынатын табыс; төтенше жағдайлардан алынған табыс; кәсіпорын қызметінің соңғы қаржылық нәтижесі болып табылатын таза табыс.

Табыс жинақталған түрде шаруашылық жүргізудің нәтижесін, жанды және затқа айналған еңбектің өнімділігін көрсетеді. Оны кейбір экономистер экономикалық тиімділік көрсеткіштері қатарына жатқызса, енді біреулері оны кәсіпорын жұмысының тиімділігіне жатқызады. Біздің ойымызша, алғашқылардың айтқаны дұрыс, өйткені табыстың абсолютті сомасы салынған қаржылардың қайтарымдылығы туралы болжауға мүмкіндік бермейді.

Нарық жағдайында табыстың рөлі айтарлықтай артты. Өзіміз білетіндей, жоспарлы-директивті экономика жағдайында оның рөлі төмендетілген болатын. Табыс (пайда) табу кез келген кәсіпорынның мақсатты функциясы (қызметі) ретінде төмендетілді. Нарықтық экономикаға көшумен табыс (пайда) оның, яғни кәсіпорынның қозғаушы күшіне айналды. Тек табыс қана өзара байланысқан үш мәселенің шешімін анықтайды: нені, қалай және кім үшін өндіру керек? Табыс табу кез келген кәсіпорынның қызмет етуінің мақсаты болып қалыптасты, ал нарықтық экономика кәсіпорынның негізгі өндірістік және әлеуметтік дамуының көзі болып табылады. Бұл принцип өнімді өндірудегі шығындардың толық ақталуын және кәсіпорынның өндірістік-техникалық базасының кеңеюіне негізделеді. Бұл әр кәсіпорын өзінің ағымдағы және күрделі шығындарын өзінің меншікті қаржы көздерінен жабатындығын білдіреді. Уақытша қаржы тапшылығы кезінде, оларға деген қажеттілік, егер бұл ағымдағы шығындар болса, олар банктің қысқа мерзімді ссудаларымен және коммерциялық несиелерімен, сонымен қатар капитал салымдары банктің ұзақ мерзімдік несиелерімен жабылуы мүмкін.

Табыс есебінен, сондай-ақ кәсіпорынның бюджет алдындағы, банктер мен басқа да кәсіпорындар, ұйымдар алдындағы міндеттемелері орындалады. Сонымен, табыс кәсіпорынның өндірістік және қаржьшық қызметін бағалаудағы негізгі көрсеткіші болып табылады.

Ол оның іскерлік белсенділігі мен қаржылық тұрақтылығын сипаттайды. Табыс бойынша авансталған қаржылардың қайтарымдылық деңгейі мен осы кәсіпорынның активтеріне салынған салымдардың табыстылығы анықталады.

Нарықтық экономика жағдайында табыстың рөлі ол атқаратын қызметтермен анықталады. ТМД елдеріндегі арнайы әдебиеттерде табыс қызметі туралы мәселе жөнінде бірыңғай пікір жоқ. Оған 2-ден 6-ға дейін қызметті жатқызады. Біздің ойымызша, ол тек екі қызмет атқарады:

мемлекеттік бюджет табысының көзі;
кәсіпорын мен бірлестіктердің өндірістік және әлеуметтік даму көзі.

Функциялардың және олардың өзара шарттылығындағы бірлігі, табысты шаруашылықты жүргізуші қоғамның, кәсіпорын ұжымының және әр жұмысшының экономикалық мүдделері байланысатын элементі ретінде көрсетеді. Осыдан табысты құру және бөлу (тарату) мәселелерінің маңыздылығы көрінеді, оның (тәжірибелік) шешілуі шаруашылықты жүргізуші субъектінің тиімділігінің алынған және оның иелігінде қалатын табыс көлеміне қажетті тәуелділігін қамтамасыз етеді.

Табыс өз қызметтерін тиімді орындай алуы үшін келесідей негізгі шарттар қажет болады:

1. Жуықтаудың белгілі бір дәрежесінде, өнім бағасы еңбектің қоғамдық қажетті шығындарын көрсетуі тиіс және ол сондай-ақ еңбек өнімділігінің үздіксіз өсуі мен өзіндік құнның төмендеуін ескеруі қажет.

Бұйымдарды калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын анықтау жүйесі ғылыми негізделген болуы керек.
Табысты бөлу (тарату) механизмі белсенді рөл атқаруы керек және өндірістің дамуы мен оның тиімділігін арттыруда ынталандырушы фактор болуы тиіс.

4. Табысты тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы тұтқаларының жүйесінде (амортизациялық аударымдар, қаржылық санкциялар, салық салу, акциздер, жал төлемі, дивидендтер, пайыздық мөлшерлемелер, арнайы қорлар, салымдар, пай (жарна) төлемдері, инвестициялар, есеп айырысу нысандары, несие түрлері, валюта және бағалы қағаздар курсы және т. б. ) ғана мүмкін.

Бірақ табыстың абсолютті мөлшері кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің тиімділігінің емес, экономикалық тиімділігінің көрсеткішіне жатады. 500 мың теңгелік табыс кәсіпорынның салынған капиталының мөлшері және қызметінің ауқымы бойынша әр түрлі көлемнің табысы болуы мүмкін. Сәйкесінше бұл соманың салыстырмалы деңгейі айтарлықтай деңгейде бірдей болмайды. Сондықтан да алынатын табысты нақты бағалау үшін кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын және табыстылық деңгейін көрсететін рентабельділіктің әр түрлі көрсеткіштері жататын табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштері қолданылады.

Кәсіпорынның табыстылық көрсеткіштерінің өсуіне шаруашылықты жүргізуші субъектінің өзі де, мемлекет те мүдделі. Сондықтан әр кәсіпорында табыстылықтың абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштеріне жүйелі түрде талдау жасау қажет.

Табыстылық керсеткіштерін талдау міндеттеріне мыналар жатады:

табыстылықтың абсолютті көрсеткіштерінің жос-парының орындалуын бағалау;
таза табыстың қалыптасуының құрамдас элементтерін зерттеу;
табысқа әсер ететін факторлардың әсерін анықтау және сандық өлшеу;
табысты бөлу бағыттарын, пропорцияларын және тенденцияларын зерттеу;
табыстың өсу резервтерін анықтау;
кәсіпорынның даму перспективасын ескере отырып, табысты тиімді пайдалану жөнінде ұсыныстар жасау;
табыстылықтың (рентабельділіктің) әр түрлі коэффициенттерін және олардың деңгейлеріне әсер етуші факторларды зерттеу.

1. 2 Табыстылықтың абсолютті көрсеткіштерін талдау

Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның шаруашылық қызметінің негізгі және түпкі мақсаты табыс алу болғандықтан, барлық назарды осы көрсеткішті талдауға аудару керек.

Табыстылықтың біріиші абсолютті көрсеткіші өнімді (жұмыс, қызмет) өткізудеи алынатын табыс болып табылады. Ол қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есепте қосымша құн салығы, акциздер және т. с. с. салықтар мен міндетті төлемдер, сондай-ақ қайтарылған тауарлардың құны, сату шегерімдері және баға шегерімдері алынып тасталып көрсетіледі.

Қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есептің осы бабы бойынша негізгі қызметтен түсетін табыс көрсетіледі.

Табыс құрылымында ең үлкен үлес салмақты өнімдер мен тауарларды өткізуден түсетін табыс алады, оның мөлшері өнім өндіру деңгейімен, оның сапасымен және төменде қарастырылатын басқа да факторлармен анықталады.

Өнім өткізуден түсетін табыс сомасына қоймадағы өтпеген бұйымдар қалдықтарының және сатып алушының жауапты сақталуындағы тиеліп жіберілген тауарлардың өзгерістері белгілі бір әсер етеді. Тауарлы-материалдық құндылықтардың азаюы немесе керісінше өсуі бірінші жағдайда өткізуден түсетін табыс сомасының өсуіне, екіншіде - азаюына әсер етеді.

Кәсіпорында өнімді өткізуден түскен табыс жоспарланған тауар өндірісінен және бұйымдардың (дайын өнімдер, сатып алушының жауапты сақталуындағы тауарлар) өтпеген бөлігінің қалдықтарының өзгерісінен шығуы керек. Бірақ өнімді өткізуден түсетін табыс көлемі жоспарының төмендеуі, ауыспалы тауарлы-материалдық қорлардың тым артуы есебінен болатын жағдайлар да кездеседі.

1-кестеде өнімді өткізуден түскен табысты алу жоспарының негізделуін тексеру жөнінде мәліметтер келтірілген.

Кесте 1- Өнімді өткізуден түскен табыс жоспарының негізделуін тексеру

№: №

Көрсеткіштер: Көрсеткіштер

Есептік бағасы бойынша мың тг.: Есептік бағасы бойынша мың тг.

№: 1.

Көрсеткіштер: Өткізілмей қалған дайын өнімнің жыл басындағы нақты қалдығы

Есептік бағасы бойынша мың тг.: 8360

№: 2.

Көрсеткіштер: Тауарлы өнім шығару

Есептік бағасы бойынша мың тг.: 29000

№: 3.

Көрсеткіштер: Өткізілген өнімнің жыл аяғындағы қалдығы

Есептік бағасы бойынша мың тг.: 15940

№: 4.

Көрсеткіштер: Өнімді еткізуден алынуы мүмкін табыс (1 қатар+2 қатар - 3 қатар)

Есептік бағасы бойынша мың тг.: 21420

№: 5.

Көрсеткіштер: Жоспар бойынша өнімді өткізуден алынатын табыс

Есептік бағасы бойынша мың тг.: 20850

№: 6.

Көрсеткіштер: Ауытқуы (4 қатар - 5 қатар)

Есептік бағасы бойынша мың тг.: 570

Кестеден кәсіпорынның өнімді өткізуден түсетін табыс көлемін 570 мың теңгеге төмендеткені көрінеді. Жоспар жасаған кезде жыл соңындағы өтпеген өнімнің шамадан тыс қалдықтарын ескерген болуы керек. Өнімді өткізуден түсетін табыс 20 850 мың теңгені емес, 570 мың теңгеге көп, яғни 21 420 мың теңгені құрауы керек еді. Басқаша айтқанда, жоспарды артық орындау болмас еді.

Өтпеген өнімнің қалдықтары келесі себептерге байланысты құралады. Дайын өнімнің бір бөлігі оларды буып-түю, орау, тиеуге дайындау, көлік партиясының көлеміне толтыру, есеп айырысу құжаттарын жазу үшін заңды түрде қоймада жиналып қалады. Осы жерде дайын өнімнің қалдықтарының нормадан тыс мөлшерде өсуіне кәсіпорынның қаржы қызметінің көңіл аударуы қажет. Өнім шаруашылық байланыстарының үзілуіне байланысты өткізілмей қалуы немесе басқа себептерге байланысты сұранысқа ие болмауы мүмкін. Бұндай жағдай нақты-заттық нысандағы өнімдер өндіруші кәсіпорында орын алады. Орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер тауар ретіндегі өзінің өзгеше нысанына байланысты қоймадағы өнім қалдықтары бола алмайды. Бұл сондай-ақ кейбір салалардың өнімдеріне, мысалы, электроэнергетика, көлік, байланыс салаларына да қатысты.

Көп жағдайда тауарлар сатып алушының жауапты сақтауында болады, яғни өнім тиеліп жіберіліп, сатып алушыға келіп түседі, бірақ сатып алушы заңды негізде оны төлеуден бас тартады. Төлеуден бас тартуының себебі жабдықтаушының жеткізу шарттарын сақтамағандығынан болуы мүмкін.

Есептеу әдісіне көшу өнімді өткізуден түсетін табыс оған келіп түскен төлем сомасының мөлшері бойынша емес, оның тиеліп жіберілген көлемімен анықталуына әкелді. Бұл талдаушылар тиелген тауарлар үшін ақшаның келіп түсуіне көңіл бөлмеуі тиіс деген сөз емес. Тиелген тауарлардың бір бөлігін сатып алушылардың уақытында төлемейтіні белгілі. Бұл жағдайда ақшалардың түспеуі жабдықтаушыға байланысты емес. Өкінішке орай, бұл жағдай әдетке айналған. Төлемеушілік көлемі азайған жоқ, алайда кәсіпорынға ақша алу бағытында жұмыс жасау керек. Ол үшін сатып алушыға тауарды тиеп беруді тоқтату, оны есеп айырысудың аккредитивті нысанына ауыстыру, төлемсіздікті өндіріп алу бойынша банкке талап қою, коммерциялық несиені толтыру қажет.

Нарық жағдайында тиеліп жіберілген өнімдер үшін есеп айырысудың алдын ала төлеу нысаны да қолданылады. Алдын ала төлем жүргізу төлем мерзімі өткен тиелген тауарлардың қалдығын болдырмайды. Тиелген өнімдер үшін есеп айырысудың бұл нысаны көптеген кәсіпорында қолданылады. Алайда оның кемшіліктері де бар:

біріншіден, бұл нысан жабдықтаушылар үшін тиімді;
екіншіден, белгілі бір дәрежеде өндірілген өнім сапасын бақылау төмендейді, әсіресе егер жабдықтаушы кәсіпорын тауарлар мен қызмет көрсетулер нарығында монополиялық орын алатын болса;
үшіншіден, тұтынушы төлем жүргізгеннен кейін, тауарды қажетті санынан аз алуы мүмкін (мысалы, тоннамен және басқамен өлшенетін шикізаттар мен материалдар сатып алу жүргізілген уақытта) .

Табыстылықтың екінші абсолютті көрсеткіші - жалпы табыс. Ол өнімді өткізудің қаржылық нәтижесін білдіреді және негізгі қызмет нәтижесінде өнімді өткізуден түскен табыс пен өткізілген өнімнің өндірістік өзіндік құны арасындағы айырма ретінде анықталады.

Жалпы табысқа әсер ететін маңызды фактор өндірістік өзіндік құн, сондықтан оның төмендеуі оның көлеміне көп әсерін тигізеді.

Көптеген кәсіпорындарда өзіндік құнды баптар бойынша талдаумен айналысатын, оны төмендету жолдарын іздестіретін экономикалық қызметтің бөлімшелері болады. Бірақ белгілі бір мөлшерде бұл жұмыс, инфляциясының әсері және шикізат пен отынэнергетика ресурстарында бағаның өсуімен өзінің маңызын төмендетеді. Бағаның күрт өсуі және кәсіпорынның меншікті айналым қаражаттарының жетіспеуі жағдайында өзіндік құнның төмендеуі нәтижесінде табыстың өсімі мүмкін емес.

Шаруашылық жүргізудің тұрақты экономикалық жағдайында жалпы табыстың өсуінің негізгі жолы - материалды шығындар бөлігінде өзіндік құнды төмендету. Бұл, әсіресе, шикізат құнының үлес салмағы өнімнің өзіндік құнында өте жоғары болып келетін өңдеу және қайта өңдеу салаларында (машина жасау және металл өңдеу, металлургия, мұнай-химия, тігін, тамақ және т. б. ) қызмет жасайтын кәсіпорындар үшін өте маңызды.

Шығарушы салаларда табиғи себептерге байланысты табыс өсімін пайдалы қазбаларды шығарудың өзіндік құнын төмендету нәтижесінде қамтамасыз ету өте қиын. Бұл негізінде шығару келемін өсіру арқылы болуы мүмкін.

Соңғы тұтынушыға бағытталған салаларда сұраныс, өзіндік құн деңгейімен анықталатын өндіріс және өнімді өткізу көлемі шешуші мәнге ие болады.

Заттай түрде өнімді өткізу көлемінің өсуі табыстың өсуіне әкеледі. Сұранысқа ие өнімдерді өндірудің өспелі көлеміне күрделі салымдар көмегімен қол жеткізуге болады, бұл табыстың әлдеқайда өнімді жабдықтарды сатып алуға, жаңа технологияны игеруге, өндірісті кеңейтуге бағытталуын талап етеді. Бұл жол, қазіргі кезде көптеген кәсіпорындардың инфляция, бағаның өсуі және ұзақ мерзімді несиелерге қол жетіспеушілігіне байланысты қиын немесе мүлде мүмкін емес. Күрделі капитал салымдарын жүргізуге қаржылары мен мүмкіндіктері бар кәсіпорындар, егер инвестиция рентабельділігін инфляция қарқынынан жоғары ұстаса, онда бұл кәсіпорын өз табысын нақты өсіре алады.

Өндіріс және өнім өткізу көлемін өсіруге әкелетін айналым қаражаттарының айналымдылығын жылдамдату күрделі шығындарды талап етпейді. Инфляция айналым қаражаттарын өте тез құнсыздандырады. Кәсіпорындардың шикізат пен отын-энергетика ресурстарын сатып алуына олардың көп бөлігі бағытталады. Сатып алушылардың төлемеушілігі және де талап етілетін алдын ала төлем жүргізу кәсіпорынның қаржысының көп бөлігін айналымнан тыс әкетеді. Төлем жүргізбеудің себептері тек айналым қаражаттарының жетіспеуі ғана емес, сонымен бірге төмен қаржылық есептік тәртіп, банк жүйесі жұмысындағы кемшіліктер және де вексельдік айналымның дамымауы да болып табылады.

Кәсіпорын табысы бағаның өсуі есебінен жоғары қарқынмен өседі. Бағаның өсуі өзінше теріс фактор болып табылмайды. Егер өнімге деген сұраныстың өсуі мен шығарылатын өнімнің техника-экономикалық параметрлердің және тұтынушылық қасиетінің жақсаруымен байланысты болса, онда ол дәлелді болады.

Жоғарыда аталған факторлардың жалпы табысқа әсерін анықтау үшін қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есептің мәліметтері бойынша келесі талдау кестесін құруға болады (2-кесте) .

Кесте 2 - 2009 жылғы "Атил" АҚ-ның жалпы табысы (мың теңге)

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.