Қайта өрлеу дауірі

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
1. Қайта өрлеу дауірінің ерекшеліктері
2. Қайта өрлеу заманындағы адам мәселесіне жаңаша бетбұрыс
3. Қайта өрлеу заманындагы ғылыми жетістіктер және олардың философиялық.ой пікірге тигізген әсері
4. Қорытынды
5. Пайдаланған әдебиеттер

Қайта өрлеу әуірі (Renaissance - фр.) - Орта гасырдан Жаңа Заманға өту дәуірі болды. Оның шеңберін біз ХІУ-ХУІ ғ.ғ. белгілейміз.
Қайта ерлеу заманы Италия елінде басталды. Оған себеп болған әлеуметтік-экономикалық жағдайларды алатын болсақ, бұл кезде солтүстік Италияда, әсіресе теңіз жағалауларындағы аймақтарда орналасқан қалаларда сауда, қолөнер өндірісі тез дами бастайды, мұның өзі феодалдық қатынастардың сарқылып, көп іскер шаруалардың өз. қожайындарынан ақша төлеп бас бостан- дығын алып қалаларға келуіне, алғашқы капиталистік экоңоми- калық қатынастардыц дамуына әкелді.
Жартылай ұйқылы-ояу өмір сүріп жатқан бір үлгідеғі феодалдық қоғам оянып, жаңа өмірге аттанады, қалалар тез өсіп, ондағы әлеуметтік өмір өзіңің әртүрлілігімен, күнбе-күнгі өзгерістерімен, қызықтығымен көзге түседі.
Жоғарыда көрсетілген өзгерістер біршама қоғамның рухани өміріндегі жаңаруларға әкеледі.
Біріншіден, өндіргіш күштерді дамыту қажеттігі схоластикалық ой-өрістен жаратылыстану гылымдарына бетбүрыстың пайда болуына әкелді. Ал оның езі бірте-бірте материалистік багыттың философияда күш алуына әкеліп соқгы.
Табиғаттың заңдылықтарының бірден-бір зерттеу жолын ол тәжірибелік зерттеу - эмпиризм (империя, - грек сөзі, тәжірибе) бағытын тудырды. Тәжірибе арқылы алынған деректерді пайымдау, қорыту қажеттігі рационализм ағымын дүниеге әкелді. Ал бұлардың өзі ой еңбегінің бағалануына, әсіресе оқыған, көзі ашық интеллигенцияның дүниеге келуіне себеп болды. Егер Орта ғасырдағы қогамда ой еңбегі, негізінен, дін шеңберінен шыға алмаған болса, қазір жағдай күрт өзгере бастады.
Орта ғасырдағы қауымдық негізде ұйымдасқан әртүрлі кәсіби топтар жаңа жағдайда бірте-бірте ыдырап, оның орнына жеке адамдардың іс-әрекеті көбірек бағалана бастайды: табиғи мол дарыны бар адамдар өздерінің мүдделері мен мақсаттарына сай суретші, мүсіші, дәрігер, жазушы, сәулетші Т.с.с. болуға тырысады. Ал мұның өзі ресми гылымга, сол кездегі схоластикалық нәтижесі жоқ ой-өрісіне қарсы сезімдерді туғызады,өйткені олардың ой-өрісі,дүниесезімі,шығармашылық ізденістері діннің шеңберінен шыгып, жаңа қәзқарасты талап етеді.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Ж О С П А Р
Кіріспе
1. Қайта өрлеу дауірінің ерекшеліктері
2. Қайта өрлеу заманындағы адам мәселесіне жаңаша бетбұрыс
3. Қайта өрлеу заманындагы ғылыми жетістіктер және олардың философиялық-ой пікірге тигізген әсері
4. Қорытынды
5. Пайдаланған әдебиеттер

Қайта өрлеу дауірінің ерекшеліктері

Қайта өрлеу әуірі (Renaissance - фр.) - Орта гасырдан Жаңа Заманға өту дәуірі болды. Оның шеңберін біз ХІУ-ХУІ ғ.ғ. белгілейміз.
Қайта ерлеу заманы Италия елінде басталды. Оған себеп болған әлеуметтік-экономикалық жағдайларды алатын болсақ, бұл кезде солтүстік Италияда, әсіресе теңіз жағалауларындағы аймақтарда орналасқан қалаларда сауда, қолөнер өндірісі тез дами бастайды, мұның өзі феодалдық қатынастардың сарқылып, көп іскер шаруалардың өз. қожайындарынан ақша төлеп бас бостан- дығын алып қалаларға келуіне, алғашқы капиталистік экоңоми- калық қатынастардыц дамуына әкелді.
Жартылай ұйқылы-ояу өмір сүріп жатқан бір үлгідеғі феодалдық қоғам оянып, жаңа өмірге аттанады, қалалар тез өсіп, ондағы әлеуметтік өмір өзіңің әртүрлілігімен, күнбе-күнгі өзгерістерімен, қызықтығымен көзге түседі.
Жоғарыда көрсетілген өзгерістер біршама қоғамның рухани өміріндегі жаңаруларға әкеледі.
Біріншіден, өндіргіш күштерді дамыту қажеттігі схоластикалық ой-өрістен жаратылыстану гылымдарына бетбүрыстың пайда болуына әкелді. Ал оның езі бірте-бірте материалистік багыттың философияда күш алуына әкеліп соқгы.
Табиғаттың заңдылықтарының бірден-бір зерттеу жолын ол тәжірибелік зерттеу - эмпиризм (империя, - грек сөзі, тәжірибе) бағытын тудырды. Тәжірибе арқылы алынған деректерді пайымдау, қорыту қажеттігі рационализм ағымын дүниеге әкелді. Ал бұлардың өзі ой еңбегінің бағалануына, әсіресе оқыған, көзі ашық интеллигенцияның дүниеге келуіне себеп болды. Егер Орта ғасырдағы қогамда ой еңбегі, негізінен, дін шеңберінен шыға алмаған болса, қазір жағдай күрт өзгере бастады.
Орта ғасырдағы қауымдық негізде ұйымдасқан әртүрлі кәсіби топтар жаңа жағдайда бірте-бірте ыдырап, оның орнына жеке адамдардың іс-әрекеті көбірек бағалана бастайды: табиғи мол дарыны бар адамдар өздерінің мүдделері мен мақсаттарына сай суретші, мүсіші, дәрігер, жазушы, сәулетші Т.с.с. болуға тырысады. Ал мұның өзі ресми гылымга, сол кездегі схоластикалық нәтижесі жоқ ой-өрісіне қарсы сезімдерді туғызады,өйткені олардың ой-өрісі,дүниесезімі,шығармашылық ізденістері діннің шеңберінен шыгып, жаңа қәзқарасты талап етеді.
Ал бұл айтылган ойлардың айқын көрінісі-Орта ғасырдағы университеттер мен шіркеуден тыс жаңа ұйымдардың көптеп пайда бола бастауы. Оларды "Studia Humanitatis''(гуманитарлық пәндерді зерттеу) деп атады. Сонымен Қайта өрлеу заманының өшпес нәтижесі - гуманистік (Нumanus -- латын сөзі, адамгершілік, адамдық) ағымның сол кездегі қоғам мәдиниетінің саласында пайда болып, оған жан-жақты зор әсерін тигізуінде болды. Бұл ағым философиялық ой-өріске ғана емес, сонымен қатар саясатқа, моральдық нормаларга, эдебиет пен көркемөнерге,діннің өзіне үлкен ықпалын тигізді. Негізгі идеясы жеке адамның бойындағы табиғи дарындарын өмірге әкелу, адамның құдіретін, ар-абыройын көрдету болды.
XIV ғ. екінші жартысынан бастап Көне классикалық грек және латын әдебиеті мен өнеріне, философиясына деген Сұраныс жылдам өсе бастайды. Оларды мәдени саладагы мандайалды үлгі, білім алғысы келетін адамға ең қажетті нәрсе ретінде бағалай бастайды. Гуманистік эдебиет білім мен virtus (Лат. сөзі) ізгілікті рақымшылдықпен теңей бастады. Қайта өрлеу Деген ұғымның мазмұнының өзін, міне, осы антикалық мәдениетке деген құштарлықтан шығаруға болады. Алайда бұл талпынысты біз көне заманның мәдениетіне, философиясына тұрпайы түрде қайта оралу деп түсінсек, ол қате болар еді. Оны біз қайта оралу, көне мәдениетке баға беріп, өз заманынан бөлу, сонымен қарым-қатынасқа түсу, құштарлықтан деп түсінуіміз керек. Сонда ғана біз Өрлеу дегенде әрі қарай даму, жетілу мағынасына ие боламыз.
Міне, Қайта өрлеу деген ұғым осыны көрсетеді.

Қайта өрлеу заманындағы адам мәселесіне жаңаша бетбұрыс

Адам мәселесі - бүкіл философияның - сонау Конфуций, Будда, Сократтан бастап, Орта ғасырдағы діни ілімдерге дейін өзекті философияның сұрағы болғаны белгілі. "Қайта өрлеу заманында бұл мәселе жаңаша қарала бастайды. Орта ғасырдағы бұл мәселенің шешімі адамның қайшылықты пенде екенін ашуда болды бір жағынан, адам - жан дүниесі, рухы бар пенде ретінде әр-қашанда аспанға ұмтылған, басқа тіршіліктен оқшау тұрған Құдайға жақын тұлға. Екінші жағынан, оның денесі бар, ол оны жердегі қызықтарға құмартуға, оның еркінің соған қарай жетелеуіне әкеліп, оны күнәға батырады тіпті кейбір жағдайда құмарту жолына түскен адам хайуанның деңгейінен де төмен түсіп кетеді. Ал Қайта өрлеу дәуіріне келер болсақ, ондағы негізгі жаңалық -- ол адамның рухы мен жан дүниесін ғана еме сонымен қатар оның тәнін, денесін де ақтау, оның керемет әсемдігін көрсету, адамның дүниесезімінің телегей-теңіз терендігін анықтау болды.
Бұл мәселеге өзінің өшпес ізін енгізген Джаноццо Манетти (1396-1459) болды. Өзінің Адамның абыройы мен артыкгыгы жөнінде деген еңбегінде ол Қүдайдың адамга арнап жасаган Дүниесінің сүлулыгына токталып, сонымен қатар сол жаратылган Дүниенің ең биік шыңы - ол адамның өзі дейді. Адамның дене қү- рылысы, оның әсемдігі басқа Дүниедегі денелерге қараганда ерек- ше биік орын алады. Мысалы, әртүрлі нэрселерді жасай алатын адамның қолдары қандай 9сем, қандай гажап! Егер жануарлардың қайсыбірі белгілі бір гана нәрсемен айналыса алса, адам бар- лығымен айналыса алады. Рухани денеден түратын адамның әсемдігі сбншалықты, адамдар Құдайдың өзін өзіне үқсатып түсінеді. Егер Құдай бүкіл Дүниені жаратса, адам өзін жағалай қоршаған мәдениеттің үлы да әсем туындыларын тудырады.
Сонымен адамның қүдіреттілігі, оның Құдайдың өзімен пара- парлығы - Қайта өрлеу заманындағы ойшылдардың негізгі идея- ларының біріне айналды.
Адам мәселесін қайта қарауға өзінің зор үлесін қосқан келесі ойшыл - ол Лоренцо Валла (1407-1457) болды. Ләззат алу жөнін- де деген еңбегінде ол адамның дүниетанымы оның ақыл-ойымен қатар сезімдік іс-эрекеті арқылы ғана болады, - деген пікірге келеді. Табиғаттың тіршілікке берген ең негізгі заңы өзінің өмірі мен денесін сақгап, оған зиян келтіретіндердің бэрінен жалтару сезімдік іс-әрекетсіз болмайды. Сондықтан бүл занды орындау жолында адам өмірден ләззат алуға тырысуы керек. Ләззат - жан мен дененің рахатқа батуы ретінде игілікті іс. Мұндай көзқарастың ортағасырлық аскеттікке (аsкеtоs - грек сөзі, құмартудан бас тарту, адамның өзін-өзі шектеуі) қарсы бағьпталғанын байқау қиын емес.
Жастай өмірден кеткен талантты ойшыл Пико делла Мирандолланың (1463-1494 жж.) еңбектерінде Қайта өрлеу заманындағы адам мәселесіне деген 'гуманистік көзқарас өзінің биік шыңына көтеріледі. Өзінің Адамның абыройы жөніндегі сөздер деген еңбегінде ол: Құдай өзі жаратқан гарыштың ортасына адамды орналастырды"-дейді.
Оның ойынша,адам-бүкіл жаратылған Дүние мен Құдай арасындағы дәнекер.
Сонымен қатар Жер бетінде адамнан биік,ал адамда ақыл-ой,парасат пен жаннан биік ешнәрсе жок.Құдай адамды жараткаңда, оған әртүрлі өмірдің ұрықтарынрын салды. Адамньщ рұхының ең ғажабы оның еріктігінде,оның алдындағы әртүрлі өмір жолдарын таңдап алу мүмкіндіктерінде. Сол мүмкін- діктерді дұрыс пайдаланса, адам тіпті періштелерден де жоғары биіктікке көтерілуі мүмкін.
Адамның таңдау еріктігі - ол Құдайдың берген ең құнды сыйы. Оны Сократтың айтып кеткен өзіңді танн біл деген жо- лынан іздеу кёрек, ол өмірдегі күресте шындалып, моральдық жеті- лудің тёрёң т^ңғиығына жету керектігін ойшыл асыра көрсетеді.
Сонымен Пика делла Мирандолла адамнын еркін тек қана күнәга апаратын жол деп түсінген Орта ғасырдағы ойшылдарға қарсы шығып, керісінше, ол адамға берілген құнды сый деп түсінді.
Мұндай гуманистік көзқарас философия тарихында ұмыт болып қалмай, керісінше, оның әрі қарай дамуындағы негізгі мәселенің біріне айналады.

Николай Кузанский - Қайта өрлеу заманы философиясының ұлы тұлғасы
Николай Кузанский (1401-1464 жж.) жас кезінде Падуя университетінде (Италия) оқып, соңынан діни қызметпен айналысады. Ол өзінің ой-өрісінде ортағасырлық философия мен Қайта өрлеу заманындагы гуманистік ой-пікірді ұштастырды. Ұлы ойшылдың діни еңбектерінен басқа философиялық туындылары да біршама. Солардың ішіндегі ең таңдаулысы Ғылыми білім-сіздік деп аталады.
Енді сол ғылыми білімсіздік деген қайшылықты ұғымның мән-мағынасына тоқталайық. Белгілі бір нәрселер жөніндегі ақиқатты іздеу жолында біз анықталмағанды анықталғанмен, белгісізді белгілімен Т.с.с. салыстырамыз. Сондықтан бұл өмірдегі шектелген заттар жөнінде белгілі бір пікірлер айту онша қиын емес. Ал ендішексіздікті зерттеген кезде, біз басқаша жағдайға кез боламыз.
Осы тұргыдан келгенде, Құдай үзілді-кесілді түрде танылмайды, өйткені ол шексіздік, оны ешқандай шектелген бұл Дүниедегі заттармен салыстыру мүмкін емес. Егер Құдай шынайы шексіздік болатын болса, онда ол жаратқан Дүние шексіздіктің мүмкіндігіне ғана ие, олай болса, бір көкжиектің ар жағында екіншісі, одан әрі үшіншісі т.с.с. ашылады. Сондықган Құдай танылмағанмен, ол жаратқан Дүниені танып, бір белестен екіншісіне өтіп, тереңдей беруге болады.
Бұл ойын дәлелдеу үшін Н.Кузанский шеңбердің ішіндегі көпбүрышты келтіреді. Оның бұрыштарының санын көбейткен сайын ол шеңберге ұқсай береді, ал шексіз өсірсек, шеңберге ұласады, екі жағы тең үшбұрьшпы да ұзарта берсек, оның екі жағы бір-біріне жақындап, шексіздікке жақындаган сайын бір сызыққа айналады, яғни қарама-қарсылық бір-біріне өтіп, бірегейлікке ұласады.
Олай болса, адамның шектелген ақыл-ойы шексіздікке, яғни Құдайга қарама-қарсылықтың бірлігін түсіну арқылы жақындай береді. Шектелген заттарды біз шексіздікпен байланыстырып қарауымыз керек. Ал адам оның сыртында ақыл-ой иесі болғаннан кейін, өзінің санасында бүкіл болмыстағы шынайы және болуы мүмкін заттардың кейпін сақтайды. Адам - сондықтан шығармашылыққа жаратылған пенде. Олай болса ол - адамдық Құдай (Нummanus Deus).
Адам Құдайга, әсіресе өзінің ақыл-ойы арқылы жақындайды. Ол күрделі жэне үш құрамдас бөліктен тұрады. Ол сезім мен елестеу (Sensus), ақыл-ой (Ratio) және зерде, парасат (Intelectus). Ақыл-ой сезім мен зерденің арасындағы дәнекер.
Сезіммен тығыз байланысты ақыл-ой гылымды тудырады. Бірақ адамның таным мүмкіндігі ол екеуімен сарқылмайды. Тіпті сезім мен ақыл-ойдың тұрпайы түрлері жануарларда да бар. Адамның басқа тіршіліктерден үзілді-кесілді айырмашылыгы ақыл- ойдың зердемен байланысында. Соңғы толығымен жануарларда жоқ.
Зерде арқылы біз Дүниедегінің ең терең алғашқы негіздеріне дейін жете аламыз, метафизикалық сұрақтарға жауап береміз. Зерденің сезімдік-денелік - Дүниеге еш қатысы жоқ Ол уақыттан да, өтпелі дүниеден де тыс олардан абсолютті ерікті. Егер сезімдік және ақыл-ой танымы айнала қоршаған ортаға тәуелді болса, зерде олардың бәрінен тәуелсіз, ол Құдайдың ақыл-ойына жақын, сондықтан ол ең жалпы, тұрақты, өшпейтінді аша алады, сондықтан Н.Кузанский Сенім Мен Зердені салыстыра келе, сенімді жоғары тұтады. .Бірақ ол соқыр сенім емес, өйткені Зерде сеніммен бағытталады, ал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.