Латын әліпбиіне көшетін уақыт келді



1 Латын әліпбиіне көшетін уақыт келді
2 Латын таңбалары қазақтың табиғатына жақын
3 Жеті рет өлшеп, бір рет кес
4 Ұтатын жағымыз көп, өткенімізді ұмытпайық
Ал Түр¬кістан қаласында зиялы қауым өкіл¬дері¬мен өткен басқосуында мемлекет бас¬шысының латын әрпіне бірте-бірте көшу қажеттігін тағы қайталағанына көп бола қойған жоқ. Мәдениет министрі болып тұрған кезінде Мұхтар Құл-Мұхаммед: «Ер¬те ме, кеш пе Қазақстан латын әліп¬биіне көшеді» деген мәлімдеме жасағаны да белгілі.
Елімізде латын әліпбиіне көшу мәселесі соңғы жиырма жылда көтеріліп, соның он жылында қызу талқыланып келеді. Бірақ жаңа әліпбиге қашан көшетініміз әзірге белгісіз. Десек те, оның толғағы күннен-күнге жақындап келе жатқаны байқалады. Қоғамдағы кейбір пікірлерге, соның ішін¬де, әсіресе, Ресейге қарап бой түзеп үй¬рен¬¬ген азаматтардың, қоғамдық ұйым¬дардың қарсылығына қарамастан Қазақ¬с¬тан Әзірбайжан, Өзбекстан елдері сияқты түбінде латын таңбасына көшетіні анық болып отыр.
Бұл мәселені жете зерттеген маман¬дар¬дың айтуынша, қазіргі әліпбиімізді «қазақ әліпбиі» деп атаудың еш реті жоқ. Оны «қазақ әліпбиі» емес, «қазақ-орыс әліпбиі» деп атауға да болады. Өйткені, әліпбиіміз бір тілдің емес, әлдеқашан қос тілдің әліпбиі болып орнығып алды. Латын графикасына көшуді кешеуілдетпей, алдағы 10 жылдың көлемінде жүзеге асыру қажет. Латын әліпбиіне көшкен өзге елдер бұдан тек пайда көрген. Айталық, латын қарпіне көшкен соң, Өзбекстанда тұратын халықтың 97 пайызы өзбек тілін¬де сөйлейтін болған, өзбек тілі ең керекті және ең басты тілге айналған. Бүгінге дейін латын қарпіне негізделген жаңа қазақ әліпбиінің дайын 11 нұсқасы бар екен. Ендігісі, тек нақты шешім қабылдау қалды. Тіпті, кешігіп жатырмыз дегендер де бар.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:   
Латын әліпбиіне көшетін уақыт келді

Қазақ әліпбиін латынға көшіру жөнін - дегі мәселеге қайта оралу керек. Бір кез - дері біз оны кейінге қалдырған едік. Әйтсе де латын қарпі коммуникациялық кеңіс - тікте басымдыққа ие және көптеген елдер, соның ішінде посткеңестік елдердің латын қарпіне көшуі кездейсоқтық емес. Мамандар жарты жылдың ішінде мәселені зерттеп, нақты ұсыныстармен шығуы тиіс. Әлбет - те, біз бұл жерде асығыстыққа бой алдырмай, оның артықшылықтары мен кемшіліктерін зерделеп алуымыз керек.
2006 жылдың 24 қазанында өткен Қазақстан халықтары Ассамблеясының ХІІ сессиясында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев осылай деген болатын.
Ал Түр - кістан қаласында зиялы қауым өкіл - дері - мен өткен басқосуында мемлекет бас - шысының латын әрпіне бірте-бірте көшу қажеттігін тағы қайталағанына көп бола қойған жоқ. Мәдениет министрі болып тұрған кезінде Мұхтар Құл-Мұхаммед: Ер - те ме, кеш пе Қазақстан латын әліп - биіне көшеді деген мәлімдеме жасағаны да белгілі.
Елімізде латын әліпбиіне көшу мәселесі соңғы жиырма жылда көтеріліп, соның он жылында қызу талқыланып келеді. Бірақ жаңа әліпбиге қашан көшетініміз әзірге белгісіз. Десек те, оның толғағы күннен-күнге жақындап келе жатқаны байқалады. Қоғамдағы кейбір пікірлерге, соның ішін - де, әсіресе, Ресейге қарап бой түзеп үй - рен - - ген азаматтардың, қоғамдық ұйым - дардың қарсылығына қарамастан Қазақ - с - тан Әзірбайжан, Өзбекстан елдері сияқты түбінде латын таңбасына көшетіні анық болып отыр.
Бұл мәселені жете зерттеген маман - дар - дың айтуынша, қазіргі әліпбиімізді қазақ әліпбиі деп атаудың еш реті жоқ. Оны қазақ әліпбиі емес, қазақ-орыс әліпбиі деп атауға да болады. Өйткені, әліпбиіміз бір тілдің емес, әлдеқашан қос тілдің әліпбиі болып орнығып алды. Латын графикасына көшуді кешеуілдетпей, алдағы 10 жылдың көлемінде жүзеге асыру қажет. Латын әліпбиіне көшкен өзге елдер бұдан тек пайда көрген. Айталық, латын қарпіне көшкен соң, Өзбекстанда тұратын халықтың 97 пайызы өзбек тілін - де сөйлейтін болған, өзбек тілі ең керекті және ең басты тілге айналған. Бүгінге дейін латын қарпіне негізделген жаңа қазақ әліпбиінің дайын 11 нұсқасы бар екен. Ендігісі, тек нақты шешім қабылдау қалды. Тіпті, кешігіп жатырмыз дегендер де бар.
Латын әліппесіне көшуді біз сәл кешірек қолға алып отырмыз. Әліппе ауыс - тыру - дың пайда-зиянын білмейтін - дер - дің үрейшілдігі жаман болады. Атағы барларда үрей болған соң, іс басындағылар да амалсыз үрпиісіп қа - райды. Латынға көшу керек. Біз қата - рымыздан кешігудеміз. Әзірбайжандар бірден көшіп, техника тіліне үйреніп қалды. Ал, қасымыздағы Өз - бе - к - стан осыдан он жыл бұрын мек - теп - терін латыншаға көшірген. Балалардың оқуын латыншаға көшіру арқылы олардың ата-аналарының да сауатын ашып алды. Бүкіл адамзаттың 60-70 пайыздайы латын әліппесін қолданады. Дүниежүзіндегі тех - никалық құрал-аспаптар латын әрпіне не - гізделген. Өркендеу заңы жасалғанды сақтап, бауырыңа басып жата бер де - мей - ді. Енді тартыншақтай берсек, көш соңын - да қалып қою оңайдың оңайы. Елу елдің қатарына кіреміз десек, латын әрпінің пайдасы тимесе, зияны тимейді, - деген болатын танымал ғалымымыз Тұрсынбек Кәкішұлы.
Латын қарпіне көшуден ұтатын жеріміз қайсы? Ескерілетін жәйт қайсы? Әліпбиді ауыстыру арқылы тіліміздің қасиетін жоғалтып алмаймыз ба? Біз осы сауалдар - ды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақстанның латын әліпбиіне көшуі ─ заман талабы туралы ақпарат
Латын әліпбиіне көшудегі техникалық мәселелер
Қазақстанның латын әліпбиіне көшуі заман талабы
Сана және бейсана: философиялық концепцияларды салыстырмалы талдау
«Ана тілі» газетіндегі қазақ әліпбиінің жазылуы бітіру жұмысы
Қазақстанда латын әліпбиінің енгізілу алғышарттары
Құқықтық мәдениет арнайы жобасы
Қазақ тілі орфографиясындағы негізгі және қосалқы принциптер
Латын әліпбиіне көшу қазаққа не береді?
Латын қарпіне көшудің тарихы мен тиімділігі
Пәндер