Үздіксіз суытқыш реті (цепь)

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 115 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Тоңазытқышты өңдеу және азық түлікті сақтауға кеткен үлкен еңбек және қаржы бекер кеткен болар еді, егер де тоңазытқыш көлігін техникалық қамтамасыздандыру мен оның даму деңгейі және де азық түліктің бастапқы сапасын сақтай отырып, оны тапсыру орындарына жеткізгенге дейінгі уақытта қамтамасыз ететін ұйым болуы керек.

Қазақстан Республикасының ішкі сауда айналымының өсуімен байланысты көлік интеграциясына үлкен мәнге ие болып, мемлекеттер мүшесі Ұйым экономикалық кәсіпкерлікке (ҰЭК) жоспарлардың дамуының координациясы, экспортты- импортты тасымалдауларды орындау үшін жылжымалы құрамға жалпы парк құру.

Әсіресе, техникалық және ұйымдастық сұрақтары шешу кезінде кешенді өңдеуге көп көңіл бөлінеді, ҰЭК мүшелері мемлекетінде қамтамасыз ететін шығару кезіндегі сапа тез бұзылатын азық түлікті сақтау негізінде тоңазытқыш технигі және технологиялардың жаңа жетістіктерін қолдану.

Көліктік экономикалық байланысты жүзеге асыру үшін және тасымалдау қоғамдық өндірістің тиімділігін өсіру нақты дәлел бола алады. Жүк тасымалдау көлемінде құрылымдық қозғалыс көрініс тауып, өндірістің дамуының көлемі және пропорциясы, ауыл шаруашылығы, халық тұтынуы және ішкі сауда қатынасы.

Мемлекеттің көліктік жүйесінің жақсы дамуының негізгі шарты-тасымалдаудың тиімділігін көтеру, өйткені көліктік шығынның бір бөлігі өз бағасында өнімнің халық шаруашылығында 10-12 % құрайды.

Соңғы жылдарда аралас тасымалдың дамуына байланысты, бір жүк көліктің бірнеше түрімен тасымалданады (темір жол, су көлігі, автомобиль), контейнерді тасымалдауға үлкен көңіл бөлінеді, өйткені ол жүкті шығарылатын жерден оның тұтыну және біртіндеп сату жеріне тікелей апаруын қамтамасыз етеді.

Әйтсе де, екінші тізбектің болуы тез жүргізілуі керек, әсіресе оның барлық тармақтарының дамуы (өндіріс, сақтау, көлік жалдау) толық координациямен интеграцияны кешенді жоспарлау жолымен жүргізу тиімді.

Бұл кезде қала ішіндегі тасымал үшін жүктің аз партиялысын азтонналық көлік қажет, ал жүк көтерімділігі аз (1 т дейін) авторефрижератор үшін тиімді суытқышты орнату үлкен қиындық туғызады, суыту жүйесінің түрін таңдауға және оның құрылымына үлкен шарт қояды.

Тоңазытқыш автокөлігінің өнімдерінің номенклатураларын кеңінен жеткілікті өңдеу үшін ең бірінші автомобиль құрастыруының өңделуі сәйкесінше болуы қажет.

Арнайы жоғары дамыған машина құрастыру базасы арқасында ғана жоғары сенімділікті жинақты және жеңіл көліктік тоңазытқышты орнатуды құрастыруды қамтамасыз етеді.

Ең бірінші советтік изотермиялық автофургон, құрғақ мұзбен мұздатылады, ол 1932 жылы Жалпы Одақты ғылыми -зерттеу институты тоңазытқыш өндірісінде құрылған (ЖҒЗИТӨ)

Фургон біржарым тонналық жүкте құрастырылған тасси Форд-АА. Ал осы уақытта мұзды-тұзды және зероторлық суытуы бар автофургон құрылды.

1934 жылы ЖҒЗИТӨ-да изотермиялы автофургондардың мысалдары жобаланып құрылды, шоссиде ГАЗ-АА және ЗИС-12. Кузовтарының ағаш каркастары, металды тігіні, жеңіл материалдан (альфолфь) термоизоляция және мұзды-тұзды қоспаларымен суытылады.

1935 жылы ЖҒЗИТӨ жобасы бойынша изотермиялы кузовтарды өңдеу құрастырылды, «Фригатор» одесса зауытында. Осы кезде ЖҒЗИТӨ екі жаңа кузовтар жобалады: шассиде ЗИС-5 зероторлы суытумен шоссиде ГАЗ-АА пропан-бутанды суытумен. Бұл автокузовтар алдыңғыларына қарағанда жеңілділігімен, мықтылығымен және тиімділігімен айрықшаланады.

1941 жылда мемлекетімізде суытқышсыз немесе мұзды-тұзды суытуымен бірнеше мың изотермиялық автофургондар сынаққа ілінді.

Соғысқа дейінгі уақытта суытқыш көлігі тек негізінен мұздатылғандарды максималды радиусы 200 км-ді тасымалдаған. Ал басқа өнімді тасымалдау тиімсіз болды, өйткені автокөліктің аз жүк көтергіштігіне байланысты.

40 жылдар аяғында жүк көтерімділігі 2, 5 т ЗИЛ-150 сияқты, жаңа автомашиналар шықты, осының арқасында тиімді авторефрижераторлар және 3000 км-ге дейіегі қашықтыққа тасымалдау үшін тіркеуіштерді шығару мүмкін болды.

Әлі де көптеген техникалық қамтамасыздандыру үшін көліктік өнімдерді, құрылымның кеңеюі және машиналарды шығарудың көбеюі, қозғалыстың ұйымдастыруының жақсаруы үшін.

Әртүрлі жүк көтергіші бар авторефрижераторларды құру үшін арнайы кең тараған құрылым тоңазыту құрылымдары, өздерінің габариттері бойынша, салмағы және басқа көрсеткіштер қазіргі заманға сай орын алса.

Бұл проблеманың өсуі контейнерлі тасымалдаудың өсуіне байланысты және контейнерлерді керекті тоңазытқыш құрылымдарымен қамтамасыз етуі қажет және бұл үшін арнайы жеңілднтілген күшті құрылымды автоматты басқаруы қажет.

Афторефрижераторларды машиналық жүйемен қатар суытқышы бар соңғы жылдары кең қолдануда (США, Англия, ФРГ) суытқыш жүйесінің табиғи газдардың көмегімен (азот, ауа) .

ЖҒЗИТӨ -де орындалған технико-экономикалық тәжірибелер және суыту жүйесінің суық азоты мен арнайы сынақта, гельдік техника, афторефрижераторларды суыту үшін қолдануды құптады. Бірақ практикалық енгізі бұл әдісте суыту тек өндірістің суыту жүйесін білумен байланысты, ұйымның мемлекетте арнайы желіде жанармай стансаларымен байланысты.

Көлік жүйесінде өз салмағын азайту үшін және жылу изотермиясын жақсартуда изотермиялық кузовтарды қазіргі заманға сай құрылыстар кең қолдануда сапалы жаңа құрылысты шешімдер. Пластмассалардың өңдеуін жақсартуын және синтетикалық смола кең қолдануға мүмкіндік береді, полистирон негізінде сәйкес полиметрлі материалы, полиуретон және смола жеңіл жылу изоляциялық қорғауыш құрылыс типтері «сэндвич» үшін жылу өткізгіштігі коэффициентімен 0, 35 Вт/(м2 к), көлік жүйесі үшін өте маңызды, әсіресе азтонналықта.

Соңғы уақытта, тәртіп бойынша тез бұзылатын азық-түлік өнімдерін тасымалдау үшін тоңазытқышта енмесе мұздатылған түрде қолдану тоңазытқыш автокөлігі.

Олар бірнеше тәулік жалғасады. Осы кезде олар өнімдерді ірі ет немесе сүт өнімдерінің өндірісінен тасымалдайды, және ауылшаруашылық аймақтардан (негізінен ерте пісетін жемістер, көкөніс және бүлдірген) ірі өндірісті орталықтарға тоңазытқышты таратқыштарға, қойма және базалар.

Тасымалдаудың ұзақтығы жүктің тасымалдау түрі жүк көтерімділігін анықтау ғана емес, көлік жүйесінің, оның таңдалған түрі мен тоңазыту жүйесіне әсер етеді.

Үздіксіз суытқыш реті (цепь)

2. 1. Үздіксіз суытқыш ретінің түсінігі

Қоршаған ортаның және жүк ылғалдығы, ауа айналымы, жүктің алдын ала өңделуі, сақтаудың және тасымалдаудың ұзақтығы - осы аталған параметрлердің барлығы қоймалық ыдыстардың (емкость) мінездемесін анықтайды (изотермиялық жылжымалы құрам, тоңазытқыш агрегегаттар, суытқыш орталар) .

ТБЖ-ң қоймаларда сақтшіу мерзімі жүктің изотермиялық вагон және контейнерлерде тасмалдану мерзімі жүктің жағдайына және сақталу шарттарына байланысты. Осылайша ТБЖ шығарылуы (производство), тасмалдануы, режимдердің бір келкілігімен біріктіріледі және осы жүктің сақталуына қолайлы жағдай туғызатыны сөзсіз.

Ғасыр басында мамандар үздіксіз суытқыш реті (ұСР) деген түсінік қалыптастырды және негізінде өнеркәсіп процестеріне деген біркелік және комплексті көзқарастар, ТБЖ-ң сақталуы және тасмалдануы қалыптастырылды. Біртіндеп бұл анықтама дамыды және қазір ҮСР түсінігінің негізінде техникалық құрылыстар мен техникалық процестердің көмегімен ТБЖ-ң шығарылған уақыты, өнеркәсіп орны және де ол жүкті тұтынушыға өткізу уақыты жеріне дейінгі дайындықтарды орындайды. (4) .

2. 2. ҮСР элементтері

ҮСР көптеген элементгерден тұрады және оларды үш негізгі топқа жатқызамыз:

Қызметіне қарай келесідей тоңазытқыштарды бөлеміз: дайындау, өнеркәсіптік, тарататын, базистік, жеміс жидектерді сақтауға арналған, өнеркәсіптік базалар, портгық, өтпелдік (переволочные), біртіндеп сату өнеркәсіптері және жалпы тамақгану, аралас бағыттарға бару.

Дайындау суытқыштары: Оларды ТБЖ-ті (тағамдарды) дайындау орындарында құрады. Бұл суытқыштар жүктердің алдын-ала суытып өңдеу қысқа мерзімді сақтау және жүктердің сауда өнеркәсіптеріне немесе тарататын суытқыштарға тарату үшін қолдаңылады.

Өнеркәсіптік суытқыштар: Бұл суытқыштар тағам өнеркэсібінің негізгі бөлігі (ет комбинаттары, балық зауыты, консерві және сүт зауыты т. б. ) болып табылады және өнеркәсіпке технологиялық суыктандыру қызметін атқарады. Оларды дайын өнімдерді суыту, тоңазыту, мұздату және сақтау үшін қолданады.

Тарататын суытқыштар: Мезгілдік, қордағы, сақтандыру және дайын ТБЖ-ді сақтау мен шығару үшін, санымен қатар тағам өнеркэсібінің біркелкілігі мен халықты жыл бойы тағаммен бірқалыпты қамтамасыз ету үшін пайдаланады.

Тарату суытқыштары универсалды және арнайы болып (сақталатын жүктердің номенклатурасына байланысты) бөлінеді. Тарату тоңазытқыштарының құрамына (әсіресе жүк сиымдылығы 7000-нан 2 тоннаға дейінгі) балмұздақ немесе мұздатылған (жидек ж/е т. б. ), құрғақ және сулы мұз, майды салу, жартылай фабрикаттарды жасау цехтары жатады. Өнеркәсіп орнының мінездемесін және атқаратын қызметтері ұқсайтын суытқыштарды суытқыш комбинаты (хлодокомбинат) деп атайды.

Базистік тоңазытқыштар: мемлекеттік қордағы олар жүкті ұзақ мерзімді сақтауға арналған. Мұндай суытқыштарды көбіне қаладан шет жақта орналыстырылады және өте күшті қорғалынады.

Жеміс-жидектерді сақтау тоңазытқыштары: олар тәуелсіз өнеркәсіп немесе жидекті және сауда базалары қызметін атқару үшін орналастырылады.

Порттық тоңазытқыштар: су көлігімен тасымалданатын азық-түлік тағамдарын сақтау үшін қолданады. Ол тоңазытқыштармен қайық рефережераторлардан темір жол көлігіне азық-түлік тағамдарын ауыстыру (және керісінше операция) жүзеге асырылады. Сол себепті мұндай тоңазытқыштарды көліктік-экспедиялық топтарға жіктеуге болады.

Өтпелдік тоңазытқыштар: жүктерді қысқа мерзімде сақтау үшін және осы жүктерді бір көлік түрімен екінші көлік түрімен ауыстыру үшін қолданылады. Мысалы: автомобиль көлігінен темір жол көлігіне және керісінше.

Біртіндеп сату өнеркәсіптері және жалпы тамақтандыру, аралас бағыттарғы беру тоңазытқыштары: Бірнеше күн аралығында сатылатын жүк қорын қысқа уақыт сақтау үшін қолданылады.

Араластырып қолдану тоңазытқыштары: Бірнеше функция орындайды. Мысалы: Үлкен қалаларда порттық және өнеркәсіптік тоңазытқыштар бір уақытга тарату тоңазытқыштың қызметін атқарады. Ал портгық тоңазытқыштар балық порттарында өнеркәсіптік тоңазытқыштардың балық комбинаттарының ролін атқарады.

Жүк сиымдылығына қарай тоңазытқыштарды кіші (500 тоннаға дейін), орташа (5000 тоннаға дейін) және үлкен (5000 тоннадан жоғары) етіп бөлеміз. Сақталатын жүктің көлемдік массасы әртүрлі болғандықтан тоңазытқыштардаң жүк сиымдылығын шарттық жүктің тонна мөлшерімен өрнектеледі. Шарттық жүк ретінде жартылай тушалы ет алынады және оларды еденге тізбектеп, тиегенде көлемдік массасын 0, 35 т/м3 немесе ілмелі жолдарда орналастырылғанда тиелу 0, 25т 1 метр жолға. Жүк түріне байланысты, жүктің есептелген көлемдік массасы көрсетілген массадан кем немесе көп болуы мүмкін. Шартты жүк сиымдылығын фактылық жүк сиымдылығын оның қайта есептеу коэффициентіне бөлгенге тең етіп ауыстыруға болады.

Қайтіп есептеу коэффициентін, мысалы: картон қорабындағы жұмыртқаларға 1, 35 ал картон қорабындағы майларға 0, 44-ке тең деп аламыз.

Тоңазытқыштың шартты жүк сиымдылығын мына формуламен анықтаймыз:

Ех=Еко+Екз+Екп

Еко, Екз - мұздатылған және суытылған жүктердің барлық сақтау камераларындағы шартты жүк сиымдылығы, т.

Еко=0, 35Vго; Екз=0, 35Vгз

Vго, Vгз - суытылған және мұздатылған жүктердің сақтау камераларындағы жүктік көлемі, мЗ

Екп - ілмелі жолдармен жабдықтауға, сақтау камераларындағы суытылған еттің шартты жүк сиымдылығы, т.

Екп=0. 25L,

L - ілмелі жолдардың жүктің ұзындығы, метр.

Тоңазытқыштың жүк сиымдылығын анықтағанда жүк сақтауға араналған мұздату және суыту камералары, суытылатын бөлмелер, сонымен қатар суытылмайтын бөлмелер вестибюльдер, лифттік шахталар мен сатылы торлар ескерілмейді.

Суытылатын камераның құрылыстық көлемі мына формуламен анықталады:

Vс=Ғ*Н,

Ғ-камераның еденінің көлемі, м2 Н-камераның еденнен төбеге дейінгі биіктігі, м. Камераның жүкгік көлемі құрылымының көлемінен кіші.

Vг=Ғг*Нг<Vс,

Ғг-камераның жүк тиелген еденеінің көлемі, м2 Vс-камераның құрылымдық көлемі

Ғг-Ғ-ЕS,

ЕS-колоннамен, өткелдермен, суытқыш құралдарымен қосқандағы еденнің жалпы ауданы, м2 Ғг-бөлменің жүктік биіктігі, м.

Н=Н-һ,

һ-суытылатын приборлар мен ауа өтетін каналдардың штабель үстінен төбеге дейінгі ара қашықтығы, (һ=0, 2-0, 3м) .

Таратушы суытқыштардың жүк сиымдылығы жолдың жүк айналымы негізінде орындалады. Р. Ф. құрастырылған тоңазытқыштар қысқа жүк айналымына есептелген.

Ет комбинатының камераларының сиымдылығы мұздатылған етті сақтаудың 40-60 аусымының өнімділігіне, ал суытылған етгің сақтау камерасы 2 күндік қорға сәйкес болуға тиіс. Қалалық сүт зауытының тоңазытқыштарының сиымдылығы 10-15 ауысым өндірістік көлеміне тең болуы тиіс және сақталуы керек.

Жүк сиымдылығы 700т жоғары тоңазытьқыштар 2 классқа жататын ғимараттар жатады. Жүк сиымдылығы 250-ден 700 т дейінгілер 3 класқа жататын ғимаратгар жатады. Жүк сиымдылығы 250 т кіші тоңазытқыштар 4-ші класқа жататын ғимаратгар жатады.

2 және 3 класқа жататын ғимараттардың негізгі бөліктері темір бетон және болатган жасалады. Суытқыштар ғимараты 1 және 2 қабатты, ал кейде оларды жер асты қабаттары болады.

Жүктерді вертикаль орналастыру қажеттілігі жоқ бір қабатты тоңазытқыштарда 24-30 м-ға ғимарат конструкциясының саңылауын үлкейту мүмкіндігі көбейеді.

Бірақ бір қабатты тоңазытқыштар көп қабаттыларға қарағанда жоғары жылу ағынымен сыртқы шектеушілер арқылы ерекшеленеді, олардың беті барлық бір қабаттық тоңазытқыштың сыртқы шектеуіш бетінің 75% құрауы мүмкін.

Көп қабатты тоңазытқыштар үшін суықтан ғимарат негізіндегі грунт қорғаныс сұрағы шешілуде. Олар аз ауданды алып жатыр, жылу ағындары жалпы баланста жылу түсу бір қабатты тоңазытқыштардан кем.

Көлемді-жоспарлы шешім. Көлемді-жоспарлы шешім және сол немесе басқа бағыттағы саны тоңазытқышты өңдеу технологиясының іске асырылуы мүмкіндігін қамтамасыз ету керек және азық-түлік өнімдерін сақтау, ретті жүк ағындары ғимаратга, тиеу-түсіру және қоймалық-көліктік жұмыстың механизациясының жоғары дәрежесі, аз жылу ағыны және суық шығыны.

Үлестіру тоңазытқыштары

Қазақстанда 4000 т жүк сиымдылығы бар салынған тоңазытқыштар 400т жоғары жүк сиымдылығы бар камералармен жабдықталған (90%-ке жоғары) .

Мұздатылған өнімдердің сақтау камераларының жүк сиымдылығы, үлестіру тоңазытқышы 50, 70%-ті, суытылған өнімдерді сақтау камерасыныкі-20-35%, эмбебап камералардікі 10-15%, қатыру камералары-0, 5% құрайды.

Камералардың өлшемі әр түрлі. Мысалы, мұздатылған өнімдерді сақтау үшін бір қабатты тоңазытқыштардың ауданы 300-600м2, суытылған өнімдерді сақтау үшін - 300м2 дейін. Көп қабатты тоңазытқыштарды камералар ауданы 1000м2 дейін.

Бірдей температуралық режимі бар камераларды вертикаль және горизонталь бойынша блоктарда құрастырылады. Подвалдағы камералардың температурасы -3 градус С.

Көп қабатты тоңазытқыштарды 40 м-ге дейін ені бар етіп құрады, ал 1 қабатты-24-72м. Тоңазытқыштар ұзындығы тиеу-түсіру жұмысының негізгі фронтында анықталады, яғни жүк айналымына және тоңазытқыш сиымдылығына байланысты темір жол және автомобиль платформасының ұзындығымен анықталады. Сиымдылығы 3000 т жоғары тоңазытқыштар үшін темір жол платформасының ұзындығы 120 м кем болмау керек, яғни 5 вагондық рефрижераторлық секцияны тиеу үшін жеткілікті.

Мұздату етке камера саны-3 дейін, қатырылған етке-5-7, суытылған ет 1-2, мұздатылған етке 2-4, эмбебап-1-3.

Елдің нарықтық қатынасқа көшуіне байланысты тоңазытқыштың жұмыс жағдайлары көп мөлшерде азық-түлік өнімдерін сақтау үшін салынған.

Елдің нарықтық экономикаға көшуінен бастап алдында ескеріліп қойылған суытқыш құрылғыларға деген көзқарастар мен қолдану талаптары өзгерді. Соның ішінде баяу тарату экономикасы кезінде құрылған тарату суытқыштары өзгерді. Бұған азық-түліктің мезгілді өңделуі, олардың елдегі шекті мөлшері, малды сою пунктерінің территориялық алыстығы және сонымен қатар мемлекеттің халыққа белгілі мөлшерде осы тауарларды қажеттілігіне байланысты таратуға ықпал етті.

Бүгінгі таңда тауарларды қысқа мерзімді сақтауына байланысты жүк айналымының өсуі, тауарлардың жүйесіз шағын мекемелермен таратылуы, сонымен қатар қолданылатын суытқыштардың жүк сиымдылығы 25-35% құрайды, бірақ, сол кезде осы суытқыштардың жүк сиымдылығы 100% қайтып болатын. Шағын сауда фирмалары жолға алатын сиымдылығы аз шағын суытқыштар пайда болды. Қолда бар суытқыштарды қайта жобалау қажеттілігі туды. Бұл суытқыштардың толтыру дәрежесін жоғарылатуға, келтірілген жүк айналымының өзіндік құнын төмендетуге әсерін тигізеді.

1. Тез бұзылатын жүктердің құрамы және оларды тасымалдауға даярлау

1. 1. Тез бұзылатын жүктердің химиялық және физикалық құрамы

Тез бұзылытын деп қарапайым жағдайда, көп немесе аз уақыт сақталған мерзім ішінде өзінің дәмін, иісін, түсін өзгертетін заттарды айтады. Оларға ет, балық, құс, сүт, май, ірімшік, жеміс-жидек т. б. жатады. Бұл өнімдерді сақтап, тасымалдау үшін ерекше жасанды шарттар қажет.

Тез бұзылатын өнім құрамына органикалық (ақуыз, май, көмірсуы, витамин, ферменттер мен қышқылдар) және бейорганикалық (су, минералды заттар) кіреді. Өнімдердің бұзылмауына өнімдер мен микроағзалардың ферменттері әсер етеді.

Тез бұзылатын жүктерді тегіне қарай өсімдік және жануар; дайындау тәсіліне қарай табиғи (ет. балык, жеміс т. б. ) және өңделген (шұжық, консерв т. б. ) деп бөледі.

Тез бұзылатын өнімдердің химиялық құрамы өте күрделі. Барлық тез бұзылатын өнімдер химиялық элементтерден тұрады. Адам үшін мәні мен сақтау ерекшелігін түсіну үшін тез бұзылатын өнімдердің құрамын білудің маңызы зор.

Ақуыздар жануар және өсімдік жасушаларының ең негізгі құрамды бөлігі болып табылады. Адамға күнделікті 80-90г ақуыз қажет. Ағза ақуызды сіңіргенде 17, 6 КДж. бөлінеді. Ақуыздар 20 амин қышқылынан тұрады. Олардың алуан түрлілігі мен қалыптасудағы бірізділігі көптеген ақуыздарды түзеді.

Ақуыздар қатты (шаш, тырнақ, түяқ ақуыздары), сұйық (сүт, қан плазмасының ақуыздары), жартылай сұйық (бұлшық ет т. б. ұлпаларының ақуыздары) болып келеді. Ақуыздардың соңғы екі категориясы өнімдерді тез бұзады. Ақуыз әсіресе ірімшікте (25%), бұршақ, асбұршақта (22-23%), ет, балықта (16-20%), жүмыртқада (13%), сүзбеде (14%) көп.

Қолайсыз жағдайда ақуыздар өзінің қасиетін өзгертіп, сапасын жояды. Ақуыздар ісініп, суды сіңіруінің нәтижесінде көлемін 1, 5-2 есе ұлғайтады. Ақуыз құрамына енген су оның құрылымын бұзады. Бұл үрдіс көбіне ақуыздың ыдырауына әкеледі. Сыртқы факторларға байланысты (тұздың болуы т. б. ) бұл құбылыс тездетілуі мүмкін.

Табиғатта, техникада бұл үрдістер өте қажет, алайда жүкті сақтауда көп зақым келтіреді. Температура бұзылған жағдайда саңылау, қышқыл т. б. факторлардың әсерінен ақуыз құрамы өзгеріп, оның құрылымына нұқсан келеді.

Денатурация норма шеңберінде болса, өнімнің қасиеті өзгергенмен, олар тағамдық құндылығын жоймайды (тұздау, мұздау т. б. ) . Бұл үрдіс қажетті нормадан ауытқыған жағдайда, ақуыздар шіріп, ыдырайды.

Липидтер (майлар) энергетикалық көз (ағза 1 г май сіңірген жағдайда 39, 1 кДж бөлінеді) ғана емес, жасуша құрамына да енеді. Майды ұзақ уақыт шектесе, орталық нерв жүйесінің қызметі бұзылып, иммунитет әлсірейді. Күніне 100-105 г май тұтыну қажет. Әсіресе өсімдік майларының маңызы зор.

Майлар глицериннің үш атомды спиртінен құралған күрделі эфирлер мен май қышқылдарынан тұрады. Соңғысы өнім түрін анықтайды әрі олардың саны 40-тан астам. Өсімдік майларында қанықпаған май қышқылдары бар. Олар негізінен сұйық болып келеді. Қышқылдардың қанықтығы артқан сайын консистенциясы тығыздала береді. Жоғары температура, күн сәулесінің әсерімен майлар өз құрылымын өзгертуі мүмкін. Олар ыдырап, дәмі мен иісі өзгеріп, толығымен бөлінуі мүмкін.

Көмірсулар - негізгі энергия көзі болып табылады. Ағза 1 г көмірсу сіңіргенде, 17, 2 кДж бөлінеді. Тәуліктік тұтыным мөлшері 365-400 г (оның ішінде 5, -100 г - қарапайым қанттар) . Көмірсулар негізінен өсімдік тектес өнімдерде жинақталған (құрғақ өнімнің 70-80 пайызы), ал жануарларда 2 пайыз. Көмірсуларды үш топқа бөледі: моносахаридтер (қарапайым көмірсулар, оларға глюкоза мен фруктоза, жүзім не жеміс қанттары жатады), бірінші топтың полисахаридтері (сахароза, лактоза немесе қызылша, қамыс, сүтті қанттар) және екінші топтың полисахаридтері (крахмал, гликоген - малдың крахмалы, жасуша, пектин заттары) . Соңғы екеуін ағза сіңіре алмағанмен, адамның күнделікті тамағына аса қажет (күніне 10-15 г) .

Витаминдер (төмен молекулалы органикалық қосылыстар) суда еритін және майда еритін болып бөлінеді. Бірінші топқа - В1 тиамин, В2 рибофлавин, С аскорбин қышқылы және т. б., екінші топқа ретинол А, кальциферол В, токоферол Е т. б. енеді. Бұл заттарды адам ағзасы шығара алмайды, олар тағам өнімдері арқылы, әсіресе өсімдік тектес өнімдер арқылы келеді. Олардың адам үшін маңызы ерекше.

Ферменттер (ақуыз заттары) екі опқа бөлінеді: қарапайым және күрделі. Олар өте белсенді де мақсатты. Олар ағзадағы және тез бұзылатын заттардағы үрдістерді тежеп не тездете алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.