Айналмалы су өткізуші желілерде тұрақсыз үрдістердің пайда болуы

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

СОДЕРЖАНИЕ

11 АЙНАЛМАЛЫ СУ ӨТКІЗУШІ ЖЕЛІЛЕРДЕ ТҰРАҚСЫЗ ҮРДІСТЕРДІҢ ПАЙДА БОЛУЫ6

31. 1 Жұмыстың мақсаты6

41. 2 Теориялық мағұлматтар6

51. 3 Зертханалық қондырғы сипаттамасы7

6Жұмыстың орындалу тәртібі7

71. 5 Есеп беруді құру7

Кесте 1. 1 - Зертханалық сынаулар нәтижесі9

81. 6 Бақылау сұрақтары9

91. 7 Әдебиеттер тізімі9

102 КҮРДЕЛІ ҰЗЫН ҚҰБЫРЛАРДАҒЫ ТҰРАҚСЫЗ ҚҰБЫЛЫСТЫҢ ПАЙДА БОЛУЫН ОҚЫП ҮЙРЕНУ10

Зертханалық жұмыс 210

112. 1 Жұмыстың мақсаты10

122. 2 Негізгі теориялық мәліметтер10

132. 3 Зертханалық қондырғы сипаттамасы11

142. 5 Есеп беруді құру12

152. 6 Бақылау сұрақтары12

Н3, 13

163 ҚҰБЫР БОЙЫМЕН ӘРТҮРЛІ ШЫҒЫН КЕЗІНДЕ ТҰРАҚСЫЗ ҚОЗҒАЛЫСТЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ14

173. 1 Жұмыстың мақсаты14

183. 2 Негізгі теориялық мағұлматтар14

193. 3 Зертханалық қондырғы сипаттамасы15

203. 4 Жұмыстың орындалу тәртібі15

2115

223. 5 Есеп беру16

233. 6 Бақылау сұрақтары16

243. 7 Әдебиеттер тізімі16

1 Егоров А. И. Гидравлический расчет трубчатых систем для распределения воды в водопроводных очистных сооружениях. -М: Госстройиздат, 1960 - 124с. 16

Q217

Құбыр317

254 АШЫҚ КАНАЛДАРДАҒЫ ТҰРАҚСЫЗ18

26АҒЫСТЫ ОҚЫП ҮЙРЕНУ18

274. 1 Жұмыстың мақсаты18

284. 2 Зертханалық қондырғы сипаттамасы19

294. 3 Жұмыстың орындалу тәртібі20

304. 4 Есеп беру20

315 СУМЕН ЖАБДЫҚТАУ ЖӘНЕ ЛАСТАНҒАН СУДЫ ӘКЕТУ ЖҮЙЕЛЕРІНДЕГІ ГИДРАВЛИКАЛЫҚ СОҚҚЫ ҚҰБЫЛЫСЫН ОҚЫП, ҮЙРЕНУ21

325. 1 Жұмыстың мақсаты21

335. 2 Негізгі теориялық мәліметтер21

345. 3 Зертханалық қондырғы сипаттамасы22

355. 4 Жұмыстың орындалу тәртібі23

365. 5 Есеп беру23

375. 6 Бақылау сұрақтары23

38Әдебиеттер тізімі23

396 ТҰРАҚСЫЗ ҚОЗҒАЛЫС КЕЗІНДЕ КАВИТАЦИЯНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ24

406. 1 Жұмыстың мақсаты24

416. 2 Негізгі теориялық мәліметтер24

427. 3 Зертханалық қондырғының сипаттамасы25

436. 4 Жұмыстың орындалу реті26

446. 5 Есеп беру27

456. 6 Бақылау сұрақтары27

2 Персол И. Кавитация. -М: Мир, 1975 - 95с. 27

467 ЭЕМ КӨМЕГІМЕН ГИДРАВЛИКАЛЫҚ СОҚҚЫ КЕЗІНДЕГІ СУ ӨТКІЗУШІ ЖЕЛІЛЕР ЖҰМЫСЫНЫҢ СИПАТТАМАСЫН АНЫҚТАУ28

477. 1 Жұмыстың мақсаты28

487. 2 Негізгі теориялық мәліметтер28

497. 3 Жұмыстың орындалу тәртібі30

507. 5 Бақылау сұрақтары31

51Әдебиеттер тізімі32

5232

1 АЙНАЛМАЛЫ СУ ӨТКІЗУШІ ЖЕЛІЛЕРДЕ ТҰРАҚСЫЗ ҮРДІСТЕРДІҢ ПАЙДА БОЛУЫ

Зертханалық жұмыс 1

1. 1 Жұмыстың мақсаты

Айналмалы су өткізуші желілерді пайдалануда су қозғалыстарында тұрақсыз жағдайдың пайда болу себептерін және олардың жүйе жұмысына әсерін анықтау, берілген уақыт аралығында желінің түйіндерінде қысымның өзгеру графигін тұрғызу.

1. 2 Теориялық мағұлматтар

Сумен жабдықтау, ластанған суды әкету желілерін пайдалануда, тұрғызуда, жобалауда, айналмалы су өткізуші желілердегі қозғалысты бірқалыпты деп жорамалдайды. Мұндай жорамал айналмалы су өткізуші желілерді гидравликалық есептеуде қолданылатын тәуелділіктерде, мысалы гидравликалық кедергілерді есептеу үшін гидравликалық кедір-бұдыр құбырлардың квадраттық аймағындағы жүйе жұмысы ұсынылады. Шын мәніне келгенде айналмалы су өткізуші желілерді пайдалану кезінде, олар көбінде тұрақсыз жағдайда жұмыстайды. Соның нәтижесінде гидравликалық соққы, кавитация құбылыстары пайда болады. Ал мұндай құбылыстар желінің жұмыстық сипаттамасына кері әсерін тигізіп, желідегі қондырғы-жабдықтардың қирауына және құбырлар байланысының ажырауына әкеп соқтырады. Олай болса, айналмалы су өткізуші желілердің пайдалану сапасын жақсарту үшін және олардың жұмысын оңтайлатуда құбырларда, желілер жабдықтарында тұрақсыз үрдістердің пайда болу себептерін және желінің негізгі жұмыстық сипаттамасына әсерін білу қажет. Айналмалы желі құбырларында тұрақсыздықтың пайда болуы есептеулердегі қателіктермен және пайдалану шарттарымен байланысқан тұтас бір себеп жинағының әсері.

Негізгі себептеріне төмендегілерді жатқызуға болады:

а) есептеулерде ескерілмеген сорғыштар жұмысының тұрақсыздығы. Ол желіде қысымның ауытқуымен байқалынады (зертханалық жұмыста манометрлермен пьезометр көрсеткіштерінің ауытқуы) ;

б) жүйе бөліктерінің тұрақсыз сумен толуы, зертханалық қондырғыда манометрмен пьезометрлер көрсеткіштерінің ауытқуымен;

в) жүйеде оның тұрақсыз жұмысы кезінде уақыт бойынша шығынның тұрақсыз таралуы, соның нәтижесінде түйін және жол-жөнекей шығындардың өзгеруі. Зертханалық қондырғыда бұл құбылыс түйіндерде қысымның және түйін шығындарының өзгеруімен байқалады;

г) ағыс жылдамдығының қайта таралуынан және ағыстың үзілуінен жергілікті кедергілер болып табылатын арынның жоғалуы пайда болады;

д) әр жеке бөлікте шекара қабатының қалыптасуы және ағыстың қарқынды турбуленттік қозғалысының пайда болуы. Шекара қабаты әсіресе ұзындығы 50d-ға дейінгі бастапқы бөліктерде (d-құбыр диаметрі) қалыптасады;

е) желінің жеке бөліктерінің әртүрлі ұзындықтары есебінен жүйенің өзінің динамикалық тұрақсыздығы (зертханалық қондырғыда да бөлік ұзындықтары бірдей емес) ;

ж) әр жеке бөліктің гидравликалық кедергілері әртүрлі. Бұл әртүрлі құбырлардың (жаңа болат, болат, шойын және т. б) кедір-бұдырлығымен, қарастырылып отырған бөліктің бастапқы және соңғы қималарда ағыс жылдамдығының әртүрлілігімен байланысты;

1. 3 Зертханалық қондырғы сипаттамасы

Зертханалық қондырғы төрт айналмалы су өткізуші желі үлгісінен, 3-К-6 ортадан тепкіш сорғыштан, су жинаушы және су беруші бактан, пьезометрлік қалқаншадан, бақылау-өлшеу құралдарынан тұрады (1-сурет) : 1. 3-К-6 маркалы ортадан тепкіш сорғыш; 2, 3, 7, 8, 12, 15- ысырмалар; 4- су жинаушы, беруші бак; 5- сору құбыры; 6- арынды құбыр; 9-ІІ-көтеру сорғыш бекетін үлгілейтін таратушы түйіндер; 10- магистраль (негізгі) құбыр; 11- төрт айналмалы желі бөлігі; 13, 14- түйін шығындарды әкету құбыры; 16- пьезометрлік (манометрлік) қалқан; 17- арынды құбырдағы манометр; 18- сору құбырындағы вакууметр;

І, ІІ, ІІІ, ІV- желі айналым саны; а, в, d, с…- желі түйіндері.

Жұмыстың орындалу тәртібі

Қондырғы «САБТП және ЖГЖ» кафедрасының зертханасында екі деңгейде орнатылған. Зертханалық жұмыс келесі ретпен жасалынады:

1. 4. 1 Сорғышты іске қосу ережесіне сай сорғышты (1) іске қосу;

1. 4. 2 (2) және (3) ысырмаларды ашу. Бұл кезде төрт айналмалы желідегі ысырмалар жабық болу қажет.

1. 4. 3 Оқытушы нұсқауы бойынша қажетті су таратуды қалыптастыру қажет. Ол үшін негізгі құбырдағы және түйін шығындарды алу орындарындағы қажетті ысырмаларды ашу керек.

Өлшеулерді алып болғаннан кейін сорғышты істен ажырату керек.
Пьезометрлік сызықты тұрғызу үшін қарастырып отырған бөліктің

тік жәнек көлденең өлшемдерін алу қажет. Жүйенің жұмыс жағдайы ысырма (3) көмегімен жүргізіледі және манометр (17) вакууметр (18) көрсеткіштерімен бақыланады. Судың қозғалыс бағытын оқытушы тағайындайды және (8), (12) ысырмалармен реттеледі.

1. 5 Есеп беруді құру

Өлшеулер нәтижесі бойынша 1. 1 кесте толтырылады. Кесте мәліметтері бойынша қысымның желі түйіндері уақытқа тәуелділік графигі тұрғызылады. График үлгісі 1. 2-суретте көрсетілген.

Р =f (t) тәуелділігі бойынша жүйенің жұмысына талдау жасап, қорытынды шығару қажет.

Сурет 1. 1 - Қондырғы сұлбасы.

Кесте 1. 1 - Зертханалық сынаулар нәтижесі

Түйін номері: Түйін номері

Қысым, Р м. су. бағ (Мпа): Қысым, Р м. су. бағ (Мпа)

Түйін номері: t ₁ кезінде

Қысым, Р м. су. бағ (Мпа): t ₂ кезінде

t ₃ кезінде

t ₄ кезінде

Түйін номері:

Қысым, Р м. су. бағ (Мпа):

1. 6 Бақылау сұрақтары

1. 6. 1 Тұрақсыз үрдістердің негізгі белгілері. Қозғалыс тәртібі, ағыстың тұрақтылығы, ортаның сығылуы

1. 6. 2 Айналмалы су өткізуші желілер жұмысы кезінде тұрақсыздықтың қандай құбылыстары пайда болуы мүмкін

1. 6. 3 Айналмалы су өткізуші желілер жұмысыда тұрақсыздық құбылыс қандай негізгі көрсеткіштермен сипатталады

1. 6. 4 Айналмалы су өткізуші желілерде тұрақсыздықтың пайда болу себептерін ата

1. 6. 5 Жүйе тұрақсыз жағдайда жұмыстағанда қандай кері әсерлер пайда болуы мүмкін және олардың салдары

1. 7 Әдебиеттер тізімі

1 Чугаев Р. Р. Гидравлика. Учебник для вузов. 4-е изд. - Л: Энергоиздат. Ленинград. Отделение, 1982. -672с

2 Лойцанский Л. Г. Механика жидкости и газа. -М: Наука, 1978. -736с

3 Фокс Д. А. Гидравлический анализ неустановившегося течения в трубопроводах: пер. с англ. - М: Энергоиздат, 1981. -248с

4 Попов Д. Н. Нестационарные гидромеханические процессы - М: Машиностроение, 1982. -240с

2 КҮРДЕЛІ ҰЗЫН ҚҰБЫРЛАРДАҒЫ ТҰРАҚСЫЗ ҚҰБЫЛЫСТЫҢ ПАЙДА БОЛУЫН ОҚЫП ҮЙРЕНУЗертханалық жұмыс 2
2. 1 Жұмыстың мақсаты

Жүйедегі ауыспалы арын кезіндегі сұйықтықтың арынды қозғалысының

сипаттамасын және желіде шығынның ауытқуы кезіндегі арын жоғалуының өзгеріс тәуелділігін оқып, үйрену

2. 2 Негізгі теориялық мәліметтер

Су өткізуші желілердің арынды құбырларындағы сұйықтықтың

тұрақсыз қозғалысын қарастырған жағдайда, инженерлік есептеулерді жеңілдету үшін және құбырлар дайындалатын негізгі материалдар мен (болат, шойын, асбестоцемент) судың шынайы қасиеттеріне байланысты, есептік үлгі екі негізгі жорамалмен қолданылады. 1-жорамал бойынша құбырларда қысым өзгергенде құбырлардың қабырғаларында ешқандай өзгеріс болмайды. Ал 2- жорамал бойынша сұйықтың (су) сығылмайтыны болып табылады.

Бұл жағдайда сұйықтықтың қозғалысын сипаттайтын тәуелділік келесі түрде болады;

W = ƒ ¹ (s) (2. 1)

Мұндағы W-құбырдың көлденең қимасының ауданы. Бұл берілген қимада өзгермейді, себебі құбыр қабырғалары өте қатты болып есептелінеді және тек ғана ұзындығы бойынша өзгере алады. (2. 1-сурет)

Q = const (2. 2)

Сұйықтық сығылмайтын болғандықтан ағыс бойымен осы уақыт кезеңі үшін

Q = ƒ ² (t) (2. 3)

Яғни шығын тек уақыт бойынша өзгереді

2. 1-2. 3 тәуелділіктерінен мынадай қорытынды жасауға болады: жылдамдықта берілген уақыт аралығында тек ғана ұзындық бойынша өзгереді.

V = ƒ3(s) (2. 4)

Жалпы түрде

V = Q/W=ƒ4(s, t) (2. 5)

Яғни берілген қима үшін сұйықтықтың тұрақсыз қозғалысының негізгі сипаттамасы жылдамдықтың уақыт бойымен өзгеру болып табылатынын ескеру қажет. Мұндай ұқсас жағдайлар желіні арынды су мұнарасы, өзгермелі деңгейлі реттеуші сиымдылықтар сумен қамтамасыз еткенде пайда болады. Мұндай су өткізуші желілерді пайдаланудың негізгі шарты ондағы қажетті арынды (яғни ұзындық бойынша арынның жоғалуын) және есептік жылдамдықты ұстап тұру.

2. 3 Зертханалық қондырғы сипаттамасы

Зертханалық қондырғы арынды 1 және шығындаушы 2 бактерден

тұрады. Су сорғыш арқылы беріледі, ал шығын ысырмамен 3 реттелінеді.

Жұмысшы бөлік күрделі ұзын құбырды үлгілейтін диаметрлері әртүрлі құбырлардан тұрады. Бактағы су деңгейі 1 (геометриялық арын) пьезометрмен өлшенеді. Желінің бөлігіндегі барлық арындар қалқаншада орнатылған 4 пьезометрлермен өлшенеді. Шығын көлемдік тәсілмен 5 түйінде өлшенеді. (2. 1-сурет)

Сурет 2. 1 - Қондырғы сұлбасы.

2. 4 Жұмысты орындау тәртібі

2. 4. 1 Сорғышты іске қосу, ысырманы ашу, желі бөлігінің ұзындығын және диаметрін өлшеу;

2. 4. 2 Бактың (1) толу шамасына байланысты кем дегенде бес рет пьезометр көрсеткіштерін алу және (5) түйінде шығынды өлшеу;

2. 4. 3 Кем дегенде бес рет бірінші және соңғы пьезометрлер көрсеткіштерін алу және сол уақытқа сай шығынды өлшеу;

2. 4. 4 Алдыңғы 4. 3 пунктіндегі мәндер бойынша күрделі құбырдың барлық ұзындығы бойынша арынның жоғалуын (һ) есептеу;

һ = (P ₁ /γ+V ² /2g) - (P ₂ /γ+V ² /2g) (2. 6)

2. 4. 5 һ _і және оған сәйкес Q _і мәндері бойынша һ =f (Q) - тәуелділік графигін тұрғызу (2. 2-сурет)

2. 4. 6 Пьезометрлер көрсеткіштері бойынша үш түрлі жұмыс жағдайы үшін пьезометрлік сызықтарды тұрғызу (2. 3-сурет)

2. 4. 7 Күрделі құбырларда шығынға байланысты арынның және арын ың өзгеруіне қорытынды жасау;

2. 5 Есеп беруді құру

Есеп беру төмендегілерден тұрады:

-жұмыстың мақсаты және міндеті, негізгі жағдайлар, қондырғы сұлбасы;

-өлшенген көрсеткіштері бар кесте (2. 1-кесте) ;

-есептеулер нәтижелері;

-һ = f (Q) тәуелділік графигі және пьезометрлік сызықтар;

-жұмыс бойынша қорытынды;

2. 6 Бақылау сұрақтары

1 Күрделі құбырларда тұрақсыз құбылыстардың пайда болу себептері;

2 Тұрақсыз ағыстарды есептеуде қандай жорамалдар енгізіледі;

3 Өзгермелі шығынды тұрақсыз қозғалыс кезінде арын жоғалуының өзгеру сипатын түсіндіріңдер;

4 Тұрақсыз қозғалыс кезінде жылдамдық қандай көрсеткіштерге тәуелді;

Сурет 2. 2 - Пьезометрлік сызықтар.

Сурет 2. 3 - Арын жоғалудың шығынға тәуелділік графигі.

Кесте 2. 1 - Тәжірибелік мәліметтер кестесі

№: №

Н1,м:

Н ₁ ,

Н2,м:

Н ₂ ,

Н3,М:

Н ₃ ,

Н4,м:

Н ₄ ,

Н5,м:

Н ₅ ,

Н6,м:

Н ₆ ,

Н7,м:

Н ₇ ,

Н8,м:

Н ₈ ,

Н9,м:

Н ₉ ,

Н10,м:

Н ₁₀ ,

Һ=һ1-һ: Һ=һ ₁ -һ

Q,м3/с:

м ³ /с

V,м/с:

м/с

№: 1

Н1,м: 2

Н2,м: 3

Н3,М: 4

Н4,м: 5

Н5,м: 6

Н6,м: 7

Н7,м: 8

Н8,м: 9

Н9,м: 10

Н10,м: 11

Һ=һ1-һ: 12

Q,м3/с: 12

V,м/с: 14

№: 1

Н1,м:

Н2,м:

Н3,М:

Н4,м:

Н5,м:

Н6,м:

Н7,м:

Н8,м:

Н9,м:

Н10,м:

Һ=һ1-һ:

Q,м3/с:

V,м/с:

№: 2

Н1,м:

Н2,м:

Н3,М:

Н4,м:

Н5,м:

Н6,м:

Н7,м:

Н8,м:

Н9,м:

Н10,м:

Һ=һ1-һ:

Q,м3/с:

V,м/с:

№: 3

Н1,м:

Н2,м:

Н3,М:

Н4,м:

Н5,м:

Н6,м:

Н7,м:

Н8,м:

Н9,м:

Н10,м:

Һ=һ1-һ:

Q,м3/с:

V,м/с:

№: 4

Н1,м:

Н2,м:

Н3,М:

Н4,м:

Н5,м:

Н6,м:

Н7,м:

Н8,м:

Н9,м:

Н10,м:

Һ=һ1-һ:

Q,м3/с:

V,м/с:

№: 5

Н1,м:

Н2,м:

Н3,М:

Н4,м:

Н5,м:

Н6,м:

Н7,м:

Н8,м:

Н9,м:

Н10,м:

Һ=һ1-һ:

Q,м3/с:

V,м/с:

Әдебиеттер тізімі

1 Курганов А. М., ФедоровМ. Ф. Гидравлические расчеты систем водоснабжения и водоотведения. -М: Стройиздат, 1986 - 440с.

Гидравлика. -Л: Энергоиздат, 1986 - 672с.

3 ҚҰБЫР БОЙЫМЕН ӘРТҮРЛІ ШЫҒЫН КЕЗІНДЕ ТҰРАҚСЫЗ ҚОЗҒАЛЫСТЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ

Зертханалық жұмыс 3

3. 1 Жұмыстың мақсаты

Құбыр бойымен шығынның тұрақсыз таралуы және негізгі құбырда

әртүрлі шығын кезінде әкетуші құбырлардағы су қозғалысының салыстырмалы жылдамдықтар сипатын оқып үйрену;

3. 2 Негізгі теориялық мағұлматтар

Күрделі тармақталған және айналмалы су желілерін есептегенде желідегі

сұйықтық қозғалысы тұрақты, яғни жылдамдық пульсациялары ескерілмейді деп қабылданады. Нақты жағдайларда кез-келген уақыт аралығындағы қозғалыстың негізгі көрсеткіштерінің (жылдамдық, арын, шығын) сандық мәні су тұтынудың тұрақсыздығына байланысты өзгереді.

Желінің барлық нүктелерінде қажетті арынды ұстау үшін, тұрақты сумен қамтамасыз ету үшін, сұйықтық қозғалысының рұқсат етілген жылдамдықтарын ұстап тұру үшін жылдамдықтың рұқсат етілген ауытқу мәнін τ _і және ағыс бойымен шығынның ең жоғары бірқалыпсыз таралуы болу қажет.

Алынған мәліметтердің талдануы негізінде таңдап алынған құбыр диаметрлерінің олардың жұмыс жағдайымен сәйкестігі туралы қорытынды жасауға болады: сорғыштарды дұрыс таңдау және жалпы сумен жабдықтау жүйесін таңдаудың дұрыстығына мән беру қажет. Орташа жылдамдықтан сынға алудың салыстырмалы ауытқу жылдамдығы:

V _і - V _ор V _і

r _і = = - 1 = V _і - 1 (3. 1)

V _ор V _ор

Мұндағы V _і / V _ор = V _і - қарастырылып отырған қимадағы орташа (өлшемсіз) жылдамдық

Ағыс бойымен сұйықтың бірқалыпсыз таралу дәрежесі;

q _mаx - q _mіn

χ = ; (3. 2)

q _ор

3. 3 Зертханалық қондырғы сипаттамасы

Зертханада су қозғалысы бойымен сұйықтықты тарататын үш құбыр

орналастырылған. Сұйықтықты сынауға алу тәсілі әр бөліктегі саңлау түріне байланысты: 1-салау диаметрлері бірдей d _саң = 10мм; 2-саңлау диаметрлері төмендей бастаған d _саң = 12, 10, 8, 6, 4мм; 3- саңлау диаметрлері өсе бастаған

d _саң = 4, 6, 8, 10, 12мм;

Таратылған шығын көлемдік тәсілмен жинаушы түйіндерде (1, 2, 3) өлшенеді. Шығынды, жылдамдықты, арынды реттеу сорғыштың арынды желісіндегі ысырмамен және әр әкетуші құбырдағы ысырмалармен немесе майысқақ әкету құбырының диаметрін өзгертумен реттелінеді (3. 1-сурет)

Сурет 3. 1 - Қондырғы сұлбасы.

3. 4 Жұмыстың орындалу тәртібі

3. 3. 1 Сорғышты іске қосу, сорғыштың арынды желісіндегі және

бөліктердің біреуіндегі (тапсырма бойынша) ысырманы ашу;

3. 3. 2 Әр тармақтан кейін сұйықтың шығынын, жалпы шығынды, V _і жәнеV транзиттік шығындарды өлшеу;

3. 3. 3 Тармақ аралықтарын, диаметрлерін және барлық құбырлар диаметрлерін өлшеу;

3. 3. 4 Тармақтағы әртүрлі шығындар үшін өлшемдерді қайталау;

а) жүйеге берілетін су шығынын өзгерту арқылы;

б) әкетуші желілер диаметрлерін өзгерту арқылы;

(а) және (б) тәсілдері бойынша өлшеулер жасау мүмкін болмағанда (б) үлгісі бойынша шығынды өлшеу

3. 3. 5 Барлық мәліметтерді (3. 1) және (3. 2) кестелерге енгізу

3. 3. 6 (3. 1) және (3. 2) тәуелділіктер және өлшенген мәліметтер бойынша V _і , τ _і , χ _і - ді есептеу;

3. 3. 7 Таңдап алынған тармақ үшін τ _і = f (V _і ) ; тәуелділік графигін тұрғызу үшін χ = f(Q) ; мұндағы Q-жүйедегі шығын. Жұмыс нәтижелері бойынша қорытынды жасау.

3. 5 Есеп беру

Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруге төмендегілер кіру қажет:

жұмыстың мақсаты және міндеті, негізгі жағдайлар, есептік формулалар, қондырғы сұлбасы;
барлық өлшенген көрсеткіштерді 3. 1-кестеге енгізу;
есептеулер нәтижелері;
жұмыс бойынша қорытынды

3. 6 Бақылау сұрақтары

3. 6. 1 Су өткізуші желілерде бірқалыпсыз құбылыстың пайда болу

себептерін түсіндіріңдер.

3. 6. 2 Сұйықтықтың таралуының бірқалыпсыздық дәрежесі дегеніміз не.

3. 6. 3 Сұйықтықты алудың салыстырмалы ауытқу жылдамдығы дегеніміз не.

3. 6. 4 Уақыт өтумен әкету құбырында жылдамдықтың өзгеруін немен түсіндіруге болады.

3. 7 Әдебиеттер тізімі1 Егоров А. И. Гидравлический расчет трубчатых систем для распределения воды в водопроводных очистных сооружениях. -М: Госстройиздат, 1960 - 124с.

2 Альтшуль А. Д и др. Гидравлика и аэродинамика. -М: Стройиздат, 1987 -414с.

Кесте 3. 1 - Тәжірибелік мәліметтер кестесі

№: №

q1: q ₁

q2: q ₂

q3: q ₃

q4: q ₄

q5: q ₅

Q: Q

V1і: V ¹ _і

V2і: V ² _і

V3і: V ³ _і

V4і: V ⁴ _і

V5і: V ⁵ _і

rі: r _і

χі: χ _і

№: 1

q1: 2

q2: 3

q3: 4

q4: 5

q5: 6

Q: 7

V1і: 8

V2і: 9

V3і: 10

V4і: 11

V5і: 12

rі: 13

χі: 14

№:

Құбыр1

Q ₁

Q ₂

Q ₃

Құбыр2

Q ₁

Q ₂

Q ₃

Құбыр3

Q ₁

Q ₂

Q ₃

q1:

q2:

q3:

q4:

q5:

V1і:

V2і:

V3і:

V4і:

V5і:

rі:

χі:

Кесте 3. 2 - Тәжірибелік мәліметтер

Тармақтардиаметрлері:

Тармақтар

диаметрлері

Q1: Q ₁

Q2: Q ₂

Q3: Q ₃

Q4: Q ₄

Тармақтардиаметрлері: q ₁

Q1: V ₁

Q2: q ₂

Q3: V ₂

Q4: q ₃

V ₃

q ₄

V ₄

Тармақтардиаметрлері: 1

Q1: 2

Q2: 3

Q3: 4

Q4: 5

Тармақтардиаметрлері:

d ₁ -t ₁

d ₂ -t ₂

d ₃ -t ₃

d ₄ -t ₄

d _5- t ₅

Q1:

Q2:

Q3:

Q4:

r ₁ = r ₂ = r ₃ = r ₄ =

V _ор = V _ор = V _ор = V _ор =

4 АШЫҚ КАНАЛДАРДАҒЫ ТҰРАҚСЫЗ
АҒЫСТЫ ОҚЫП ҮЙРЕНУ

Зертханалық жұмыс 4

4. 1 Жұмыстың мақсаты

4. 1. 1 Негізгі теориялық мағұлматтар

Әртүрлі жағдайларға байланысты уақыт өтуімен судың деңгейі өзгеріп

тұратын өзендерде, каналдарда бірқалыпсыз қозғалыстар кездеседі. Әсіресе лас суды әкету құбырларындағы ағыстар ылғи да өзгеріп тұрады. Кейбір жағдайларда каналдардағы тереңдік өзгермесе де, жылжымалы толқын пайда болып, каналдардың, су тойтарушылардың және құдықтар қабырғаларынан асып түседі. Каналдағы шығынның және тереңдіктің өзгеруі суаттардың біріндегі су деңгейінің кенеттен өзгеруінен немесе каналдың басында немесе соңындағы су өткізуші саңылаулардың ашылу дәрежесіне байланысты.

Толқынды қозғалыс келесі ретте жіктеледі:

а) ағыс және шығын тереңдіктерінің кенеттен артуы кезінде болатын оң төмен түсетін толқын (жоғарғы қимада жаппаның ашық болуы кезінде) ;

б) егер каналдың соңғы қимасы кезінде кенеттен шығынның азаюы және кенеттен тереңдіктің артуы кезінде оң көтеріліп келе жатқан толқын пайда болады (төменгі қимада жаппа жабық болғанда) ;

в) егер каналдың бастапқы қимасы кезінде кенеттен ағыс тереңдігі, шығыны төмендегенде теріс төмен түсетін толқын пайда болады (жоғарғы қимада жаппаның жабық болуында) ;

г) егер каналдың аяққы қимасында кенеттен тереңдік төмендеп, шығын кенеттен артса теріс көтеріліп келе жатқан толқын пайда болады (төменгі қимада жаппа ашық болғанда) ;

Бұл толқындардың жел толқындарынан айырмашылығы, әрқашан заттарды араластырады, сондықтан оларды көбінде араластыру толқындары деп аталады. Қалыптасқан және қалыптаспаған қозғалыстарының сәйкес деңгейі араларындағы толқын бөлігі толқын маңдайы деп атайды. Ашық ағыстарда қалыптаспаған қозғалыстың негізгі сипаттамасы болып толқынды шығын есептелінеді;

∆Q = Q - Q _о (4. 1)

мұндағы Q және Q _о - сәйкес шығындар, қалыптасқан қозғалыс үшін Q _о , қалыптаспаған қозғалыс үшін Q;

Оң толқын үшін толқын маңдайының С-тан С ₁ -ге ауысқандағы араласу жылдамдығы;

С = V ₀ ± Equation. 3 x (1+ Equation. 3 x Equation. 3 ) (4. 2)