Еңбек өнімділігін өлшеу әдістері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

3. Еңбек өнімділігін өлшеу әдістері

Экономикалық қызмет практикасында еңбектің өнімділігі мен тиімділігін жоспарлау, есеп және талдау үшін еңбек өнімділігін жұмыс орындарында, кәсіпорындағы еңбек ұжымдарында, өндірістің жекелеген салаларында, сондай-ақ барлық экономика масштабында немесе елдің халық шаруашылығында өлшеуді қарастыратын көрсеткіштердің белгілі бір жүйесі қодданылады.

Экономика салаларында, кәсіпорындарда, еңбек ұжымдарында, жұмыс орындарында еңбек өнімділігінің көрсеткіштері болып өндіру және еңбек сиымдылығы табылады.

Өндіру өндірілген өнім көлемін уақыт бірлігіне қатынасын сипаттайды:

В = V ,

Мұнда, В - өндіру, V - өндірілген өнім көлемі, Т - жұмыс уақыты.

Еңбек сиымдылығы жұмыс уақыты шығындарының өнім бірлігі өндірісіне қатынасын білдіреді:

Q = T ,

Мұнда, Q - еңбек сиымдылығы.

Өндіру және еңбек сиымдылығы өзара байланысты және бір-біріне қарама қарсы көрсеткіш: еңбек өнімділігі төмендеген кезде өндіру артады, ал өндіру артқан кезде еңбек сиымдылығы төмендейді.

Экономиканың түрлі салаларында өндіруді өлшеу шығарылатын өнімнің өндірісінің ерекшеліктерімен байланысты ерекше белгілерге ие.

Өнеркәсіпте өндіру шығарылатын өнім көлемінің бір және сол уақыт кезеңіндегі өнеркәсіптік-өндірістік персоналдың жұмысшыларының орташа тізімдік санымен көрсетілген оның өндірісіне кеткен еңбек шығындарына қатынасымен анықталады.

Құрылыста өндіру құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемінің құрылыс-монтаж жұмыстарында және көмекші өндірістерде жұмыс істейтін жұмысшылардың орташа тізімдік санына қатынасымен анықталады.

Транспортта өндіру тасымалдау көлемінің (т/км) тасымалдауда жұмыс істейтін жұмысшылар санына қатынасымен анықталады.

Саудада өндіру бөлшек сауда айналымы көлемінің сауда жұмысшыларының орташа тізімдік санына қатынасымен анықталады.

Қызмет көрсету сферасында өндіру күнтізбелік уақыттың белгілі бір кезеңінде қызмет көрсетудің материалдық шығындар құнысыз қызмет құнының осы кезеңдегі сфера персоналының орташа тізімдік санына қатынасымен анықталады.

Қоғам масштабында (халық шаруашылығында) еңбек өнімділігі белгілі бір кезеңде қайтадан жасалған құнның (ұлттық табыс) осы кезең аралығында материалдық өндіріс сферасында жұмыспен қамтылған персоналдың орташа тізімдік санына қатынасымен анықталады. Кәсіпорындарда өндіруді анықтаудың ерекшеліктері өнім көлемі мен еңбек шығындарын өлшеуде түрлі әдістерді пайдалануға байланысты болады.

Кәсіпорындарда өндіруді анықтау үш негізгі тәсілмен жүзеге асады: натуралды, еңбек және құндық.

4. Нарықтық экономикадағы еңбек өнімділігінің өсімін қамтамасыз ететін факторлар мен резервтер

Еңбек өнімділігінің өсімінің факторлары деп олардың әсер ету нәтижесінде еңбек өнімділігінің деңгейі өзгеретін қозғалмалы күштер, көздер түсініледі. Еңбек өнімділігінің факторлары әр түрлі сипатта және көп қырлы болып келеді. Сондықтан да еңбек өнімділігінің өсуін болжамдау және жоспарлау мақсаты үшін макро және микро деңгейде әр түрлі топтастырулар қолданылады. Еңбек өнімділігі факторларының өсімінің факторларының жіктелуі келесідей:

1. Материалды-техникалық факторлар.

2. Ұйымдық - экономикалық және құрылымдық факторлар.

3. Экономика-басқарутық және нормативтік.

4. Жұмысшыларды материалдық ынталандырушы факторлар.

5. Әлеуметтік-психологиялық факторлар.

Еңбек өнімділігін көтерудің материалды-техникалық факторлары жаңа техниканы жасау, игеру және енгізуді; алдыңғы қатарлы технологияны игеруді және қолдануды; ішкі және сыртқы нарықта өнімнің сапасы мен бәсеке қабілеттілігін көтеруді; өндірісті кешенді автоматтандыруды және өндірістік процестерді басқаруды; қолданыстағы құрал-жабдықтарды және өндірісті модернизациялауды; бәсеке қабілеттілікті қолдауды кірістерді.

Ұйымдық - экономикалық және құрылымдық факторларға нарық талаптарына сәйкес өндірісті қайта құру; өндірісті ұйымдастыруды жетілдіру; еңбекті ғылыми ұйымдастыруды енгізу; алдыңғы қатарлы құрылымдар мен өндірісті және персоналды басқару функцияларын дамыту, өнім сапасын, оның бәсеке қабілеттілігін көтеру жатады.

Экономика-басқарутық және нормативтік факторлар барлық деңгейде еңбек өнімділігін жоғарылату үшін материалдық, әкімшілік және әдістемелік сілтемелер құрайды және еңбек өнімділігін көтеру бойынша жұмыстардағы экономиканың нақты секторының субъектілеріне жәрдемдесуде мемлекет пен үкіметтің роліне байланысты болады. Бұл факторларға жататындар:

· еңбек өнімділігінің өсімінің нормативтік-басқарутық қамтамасыз етуді жетілдіру;

· экономикалық стимулдарды күшейту және микро және макро деңгейде өзін өзі ұйымдастыруды дамыту;

· ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету және экономика субъектілері үшін ақпарат базасын құру.

Жұмысшыларды материалдық ынталандырушы факторлар тарифтік ставка деңгейін көтеруді; еңбекке ақы төлеу жүйесін жетілдіруді; марапаттау жүйесін жетілдіруді кірістіреді.

Әлеуметтік-психологиялық факторлар еңбек өнімділігін көтеруде үлкен ролге ие. Олар бөлімшелердегі, тұтастай кәсіпорындағы басшылық стилімен; экономиканы басқарудың мотивациясымен анықталады.

Еңбек өнімділігінің өсімінің резервтері деп тірі және өткен еңбек шығындарын үнемдеудің пайдаланылмаған нақты мүмкіндігі түсініледі. Резервтер қолданылады және әр түрлі факторлар әсерімен қайтадан пайда болады. Резервтердің сандық барын белгілі бір уақыт аралығында қол жеткендер мен еңбек өнімділігінің ең жоғары деңгейінің арасындағы айырма ретінде анықтауға болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.