Халықаралық кедендік ұйымдардың жұмысын және мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі оның қызметіне талдау
Кіріспе
I тарау. ҚР кеден органдарьшың шетел мемлекеттері кеден органдарымен және халықаралық кедендік ұйымдармен ынтымақтастығы.
1.1. СЭҚ.тарда кедендік.саудалық реттеуге катысатын негізгі ұйымдар
1.2. ҚР.ның өзге елдермен халықаралық кедендік ынтымақтастығының
құқықтық негіздері
1.3. ЕурАзЭҚ елдері шеңберіндегі кедендік ынтымақтастық
II тарау. ҚР.ның экономикалық қауіпсіздігі және оны қамтамасыз ету.
2.1. Экономикалық қауіпсіздік мәні және мазмұны
2.2. Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету әдістері мен құралдары
III тарау. ОҚО бойыыша кеден басқармасының экономикалық қауіпсіздікті
қамтамасыз етудегі қызметі.
3.1. Қазақстан Республикасының кеден ісі саласындағы контрабандамен
және кеден ережелерін бұзушылықтармен күресін талдау
3.2. ОҚО бойынша Кеден Басқармасының Контрабандамен және кеден
ережелерін бұзушылықтармен күрес бөлімінің жұмысын талдау.
Қорытындылар мен ұсыныстар
Қолданылған әдебиеттер
I тарау. ҚР кеден органдарьшың шетел мемлекеттері кеден органдарымен және халықаралық кедендік ұйымдармен ынтымақтастығы.
1.1. СЭҚ.тарда кедендік.саудалық реттеуге катысатын негізгі ұйымдар
1.2. ҚР.ның өзге елдермен халықаралық кедендік ынтымақтастығының
құқықтық негіздері
1.3. ЕурАзЭҚ елдері шеңберіндегі кедендік ынтымақтастық
II тарау. ҚР.ның экономикалық қауіпсіздігі және оны қамтамасыз ету.
2.1. Экономикалық қауіпсіздік мәні және мазмұны
2.2. Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету әдістері мен құралдары
III тарау. ОҚО бойыыша кеден басқармасының экономикалық қауіпсіздікті
қамтамасыз етудегі қызметі.
3.1. Қазақстан Республикасының кеден ісі саласындағы контрабандамен
және кеден ережелерін бұзушылықтармен күресін талдау
3.2. ОҚО бойынша Кеден Басқармасының Контрабандамен және кеден
ережелерін бұзушылықтармен күрес бөлімінің жұмысын талдау.
Қорытындылар мен ұсыныстар
Қолданылған әдебиеттер
Қазақстан өзінің тәуелсіздігін алмай тұрып, мемлекеттің алдында қазіргі уақыттағыдай проблемалар мен перспективалар анағұрлым маңызды болмаған. Себебі барлық мәселелер орталықты шешімін табатын болған. Ал еліміз өз алдына егемендік алған соң оның негізгі мүддесі болып, мемелекеттің жан-жақты дамуы табылды. 1990 жылдардың басында және орта шенінде ел халқының әлеуметтік хал-ахуалы, экономикалық дамуының тенденциясының төмендеуі, яғни экономикалық дағдарыс ерекше байқалды. Осы дағдарыстан шығу үшін, елдегі экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін, мемлекет әрі қарай даму үшін белгілі стратегиялық маңызды шаралар жасау керек болды. Осындай кедендік саясаттың бір тармағы - халықаралық кедендік ұйымдармен, жекелеген елдермен мемлекеттің кедендік байланысты орнатуы.
Әлемде әлемдік және аймақтық маңызға ие халықаралық сауда кедендік бірқатар халықаралық ұйымдар бар. Соның ішінде, осы дипломдықжұмыста қарастырылған ұйымдарды атап өтуге болады: Дүниежүзілік Сауда Ұйымы, Дүниежүзілік Кеден Ұйымы, ЕуроАзиялық Экономикалық қауымдық. Бұл ұйымдардың негізгі мақсаты -- оған мүше елдер арасында тауар айналымын жоғарылата отырып, сол арқылы халықаралық сауданың дамуына әсер ету.
Бұл ұйымдар Қазақстан үшін үлкен маңызды рөл атқарады. Бұл ұйымдарға мүше болу, ондағы мүшелікті тиімді пайдалану Қазақстан үшін аса маңызды болып табылады. Қазақстан осы ұйымдардың белсенді мүшесі бола отырып, ол өзін халықаралық аренада мықтап орнықтырады.
Менің дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты жоғарыда көрсетілген халықаралық кедендік ұйымдардың жұмысын және мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі оның қызметіне талдау жасау және ондағы кеден қызметінің алатын орны туралы мәселелерді қарастыру.
Әлемде әлемдік және аймақтық маңызға ие халықаралық сауда кедендік бірқатар халықаралық ұйымдар бар. Соның ішінде, осы дипломдықжұмыста қарастырылған ұйымдарды атап өтуге болады: Дүниежүзілік Сауда Ұйымы, Дүниежүзілік Кеден Ұйымы, ЕуроАзиялық Экономикалық қауымдық. Бұл ұйымдардың негізгі мақсаты -- оған мүше елдер арасында тауар айналымын жоғарылата отырып, сол арқылы халықаралық сауданың дамуына әсер ету.
Бұл ұйымдар Қазақстан үшін үлкен маңызды рөл атқарады. Бұл ұйымдарға мүше болу, ондағы мүшелікті тиімді пайдалану Қазақстан үшін аса маңызды болып табылады. Қазақстан осы ұйымдардың белсенді мүшесі бола отырып, ол өзін халықаралық аренада мықтап орнықтырады.
Менің дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты жоғарыда көрсетілген халықаралық кедендік ұйымдардың жұмысын және мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі оның қызметіне талдау жасау және ондағы кеден қызметінің алатын орны туралы мәселелерді қарастыру.
1. ҚР Конституциясы. І995. ж.
2. ҚР Кеден Кодексі. 01.05.2006.ж.
3. Драганов В.Г. «Основы таможенного дела» Москва. 2001.Г.
4. Әкімшілік кұкыкбүзущылық туралы ҚР-ның Кодексі.
5. Алибеков Б.М. «Таможенное право» Алматы. 1997 ж.
6. Алибеков Б.М. «Таможенное дело в РК» Алматы 1997 ж.
7. Основы таможенного дела: учебное пособие.Выпуск Ш.Экономическая
деятельность таможенных органов.М: РИО РТА, 1995 г.
8. Основы таможенного дела: учебное пособие.Выпуск 1. Развитие таможенного
дела в России. М. 1995 г.
9. Сәрсенбаев М.А. «Таможенное право» Алматы 2001 ж.
10. Мадиярова Д.М. «Кеден ісін ұйымдастыру және басқару» Алматы 2003ж.
11. Садықов Е. «Ішкі экономикалық қатер» Ақиқат 2001 ж.
12. М. Шаманбаев « Қауіпсіздік бәрінен де кымбат» Егемен Қазақстан 13
желтоқсан 2003 ж.
13 Ү. Қүланбай «Кеден - мемлекеттің шекарадағы сенімді калқаны» .
14. Н.Назарбаев «Қауіпсіздікке мән бермеу - нақты қатерді бағаламаумен тец»
Егемен Қазақстан . 25- ақпан . 2003 ж.
15. Б.Балғарина «Қауіпсіздік тұжырымдамасы болашаққа қызмет етеді» Егемен
Қазақстан 2- маусым 2003 ж.
16. С. Мұса « Еуразиялық ЭкономикалықҚауымдастық» Егемен Қазақстан 11-
казан 2003 ж.
17. ҚР Президентінің Жарлығы «Қазақстанның 2004-2005 жылдарға арналган
экономикалық қауіпсіздік стратегиясы».
18.Е.О. Алауханов «Есірткіні ауыздықтау қауіпсіз жол ашу» Укімет жаршысы 1,2004 ж.
19. Байгісиев М.Н. «Халықаралық экономикалық катынастар» Алматы . санат
2001 ж.
20. Л. Матақбаева «ҚР-ның ТМД- дағы интеграциялык саясаты гуралы»
Ақиқат. 3. 2002 ж.
21.М.Нүкенов « Экономикалық қауіпсіздік күзетінде» Егемен Қазақстан
22. В. Пресняков « Экономическая безопасность: Таможенные методы и
средства обеспечения» Внешняя торговля, 1995 г. 12.
23. А.Д. Ершов « Управление экономической безопастностью в таможснном
деле: материалы научно-прақтической конференций «Таможенная деятельносгь
и обеспечсние экономиеской безопастности государства» Ростов на-Дону:
Ростовский филиал РТА, 2001 год.
24. Кисловский Ю.Г. Контрабанда: История и современность. М, автор, 1996
г.
25. Дюмулен И.И. Всемирная Торговая Организация: М.: ТППРФ 1997 год.
26. Лозбенко Л.А. Стратегия Всемирной Таможенной Организации (ВТО) по
модернизации таможенных служб мира;М.: РИОРТА, 1995 г.
27. Г.Касымов «Казахстану нужна единная тарифно - таможенная политика»
Вестник по налогам и инвестициям, 2001 г.
28.Тенлибаев Н. «Снижение пошлины: Вести о таможне», Сегодня. 2001 г. 29.Исингарин Н. «10 лет - СНГ» проблемы. Поиски решения .С-Петербург, 2004 г.
30. Исингарин Н. «Таможенный Союз» 2002 г.
31. Мадиярова Д.М. «Сыртқы экономикалық қызмет және мемлекеттердің
экономикалық қауіпсіздігі» 2003 ж.
32.Аль-Пари стратегия безопасного экономического развития Казахстана в условиях глобализации. 2005 г.№1.
33. Г.Оразбақов «Применение защитных мер. Проблемы и перспективы», 2005
г.№2-3.
34. Исингарин Н. «Евразийское экономическое сообщество и проблемы
вступления в ВТО Казахстана 2005 год.№2-3
35. «Всемирная Таможенная Организация - 50 лет» Кеден, №2. 2005 год.\
36. «От Таможенного Союза к Евразийскому Экономическому Сообществу»,
Кеден№3. 2005 год.
37. Т.Издибаев «Разработан Проект импортозамещение в отраслях легкой и
пищевой промышленности на 2003-2006 г.г », КазПравда №8.2003 год.
38. К.Арыстанбеков «Казахстан и ВТО: экономические ожидания», КазПравда
№5. 2005 год.\
39. Теория «Методология управления», 2005 год 18-январь. Экономическая
Безопасность: сущность, критерии, формы.
40. Герчикова.И.Н «Международные экономические организации» М. 2004 год
41. Қазақстан ДСҰ-ға кіруге әзірленудс. Укімет жаршысы 2002 ж. №5.
42. Н.Исенгарин «Казахстан и Содружества», Алматы. 2002 год.
43. Ә.Құланбай «ДСҰ-на ену Қазақстанның әлемдік қоғамдастығы орнын
бекемдеу » Егемен Қазақстан 2004 ж. 1 1-желтоқсан
44. «Импортозамещение» Панорама 2005 г. 3~марта.
45. «Об утверждении соглашении об общем таможенном тарифе государств
участников Таможенного Союза» ВЭД в РК 2004 №5.
4 6. %у_ >үи;_, гатЫе г.ти
47. шш^^апсІеХьГи
48. тулу.ісесіеп.ісг
49. \у\у\у.2а1<:оп.іч.£
50. 'уулууу.йіаі.&г
51 Егслісн Қааақстан 10 қазаи 2ООО жых Еүрайишіық эконлиикалық қауьшдастык-Еурааиалық олпқ қүрьшына бастайтын тотс жо.л .
52. Пошрада 13 октабри 2ОООгод. Президенты пптерки Таложенного союйа полписоли логоізор о
созданий Е/разиского эконодіического сообщества .
53. Понарала '2О октабрсі '2ОСХ^ год. Н.Исенгарин.Интсграционный кодитст СІІГ: Договор ио ЕврЛйГХ"
по е)ти псрБьм докулент.предуслатриБающий действснный организационно—правовой мештз.м интеграций .
2. ҚР Кеден Кодексі. 01.05.2006.ж.
3. Драганов В.Г. «Основы таможенного дела» Москва. 2001.Г.
4. Әкімшілік кұкыкбүзущылық туралы ҚР-ның Кодексі.
5. Алибеков Б.М. «Таможенное право» Алматы. 1997 ж.
6. Алибеков Б.М. «Таможенное дело в РК» Алматы 1997 ж.
7. Основы таможенного дела: учебное пособие.Выпуск Ш.Экономическая
деятельность таможенных органов.М: РИО РТА, 1995 г.
8. Основы таможенного дела: учебное пособие.Выпуск 1. Развитие таможенного
дела в России. М. 1995 г.
9. Сәрсенбаев М.А. «Таможенное право» Алматы 2001 ж.
10. Мадиярова Д.М. «Кеден ісін ұйымдастыру және басқару» Алматы 2003ж.
11. Садықов Е. «Ішкі экономикалық қатер» Ақиқат 2001 ж.
12. М. Шаманбаев « Қауіпсіздік бәрінен де кымбат» Егемен Қазақстан 13
желтоқсан 2003 ж.
13 Ү. Қүланбай «Кеден - мемлекеттің шекарадағы сенімді калқаны» .
14. Н.Назарбаев «Қауіпсіздікке мән бермеу - нақты қатерді бағаламаумен тец»
Егемен Қазақстан . 25- ақпан . 2003 ж.
15. Б.Балғарина «Қауіпсіздік тұжырымдамасы болашаққа қызмет етеді» Егемен
Қазақстан 2- маусым 2003 ж.
16. С. Мұса « Еуразиялық ЭкономикалықҚауымдастық» Егемен Қазақстан 11-
казан 2003 ж.
17. ҚР Президентінің Жарлығы «Қазақстанның 2004-2005 жылдарға арналган
экономикалық қауіпсіздік стратегиясы».
18.Е.О. Алауханов «Есірткіні ауыздықтау қауіпсіз жол ашу» Укімет жаршысы 1,2004 ж.
19. Байгісиев М.Н. «Халықаралық экономикалық катынастар» Алматы . санат
2001 ж.
20. Л. Матақбаева «ҚР-ның ТМД- дағы интеграциялык саясаты гуралы»
Ақиқат. 3. 2002 ж.
21.М.Нүкенов « Экономикалық қауіпсіздік күзетінде» Егемен Қазақстан
22. В. Пресняков « Экономическая безопасность: Таможенные методы и
средства обеспечения» Внешняя торговля, 1995 г. 12.
23. А.Д. Ершов « Управление экономической безопастностью в таможснном
деле: материалы научно-прақтической конференций «Таможенная деятельносгь
и обеспечсние экономиеской безопастности государства» Ростов на-Дону:
Ростовский филиал РТА, 2001 год.
24. Кисловский Ю.Г. Контрабанда: История и современность. М, автор, 1996
г.
25. Дюмулен И.И. Всемирная Торговая Организация: М.: ТППРФ 1997 год.
26. Лозбенко Л.А. Стратегия Всемирной Таможенной Организации (ВТО) по
модернизации таможенных служб мира;М.: РИОРТА, 1995 г.
27. Г.Касымов «Казахстану нужна единная тарифно - таможенная политика»
Вестник по налогам и инвестициям, 2001 г.
28.Тенлибаев Н. «Снижение пошлины: Вести о таможне», Сегодня. 2001 г. 29.Исингарин Н. «10 лет - СНГ» проблемы. Поиски решения .С-Петербург, 2004 г.
30. Исингарин Н. «Таможенный Союз» 2002 г.
31. Мадиярова Д.М. «Сыртқы экономикалық қызмет және мемлекеттердің
экономикалық қауіпсіздігі» 2003 ж.
32.Аль-Пари стратегия безопасного экономического развития Казахстана в условиях глобализации. 2005 г.№1.
33. Г.Оразбақов «Применение защитных мер. Проблемы и перспективы», 2005
г.№2-3.
34. Исингарин Н. «Евразийское экономическое сообщество и проблемы
вступления в ВТО Казахстана 2005 год.№2-3
35. «Всемирная Таможенная Организация - 50 лет» Кеден, №2. 2005 год.\
36. «От Таможенного Союза к Евразийскому Экономическому Сообществу»,
Кеден№3. 2005 год.
37. Т.Издибаев «Разработан Проект импортозамещение в отраслях легкой и
пищевой промышленности на 2003-2006 г.г », КазПравда №8.2003 год.
38. К.Арыстанбеков «Казахстан и ВТО: экономические ожидания», КазПравда
№5. 2005 год.\
39. Теория «Методология управления», 2005 год 18-январь. Экономическая
Безопасность: сущность, критерии, формы.
40. Герчикова.И.Н «Международные экономические организации» М. 2004 год
41. Қазақстан ДСҰ-ға кіруге әзірленудс. Укімет жаршысы 2002 ж. №5.
42. Н.Исенгарин «Казахстан и Содружества», Алматы. 2002 год.
43. Ә.Құланбай «ДСҰ-на ену Қазақстанның әлемдік қоғамдастығы орнын
бекемдеу » Егемен Қазақстан 2004 ж. 1 1-желтоқсан
44. «Импортозамещение» Панорама 2005 г. 3~марта.
45. «Об утверждении соглашении об общем таможенном тарифе государств
участников Таможенного Союза» ВЭД в РК 2004 №5.
4 6. %у_ >үи;_, гатЫе г.ти
47. шш^^апсІеХьГи
48. тулу.ісесіеп.ісг
49. \у\у\у.2а1<:оп.іч.£
50. 'уулууу.йіаі.&г
51 Егслісн Қааақстан 10 қазаи 2ООО жых Еүрайишіық эконлиикалық қауьшдастык-Еурааиалық олпқ қүрьшына бастайтын тотс жо.л .
52. Пошрада 13 октабри 2ОООгод. Президенты пптерки Таложенного союйа полписоли логоізор о
созданий Е/разиского эконодіического сообщества .
53. Понарала '2О октабрсі '2ОСХ^ год. Н.Исенгарин.Интсграционный кодитст СІІГ: Договор ио ЕврЛйГХ"
по е)ти псрБьм докулент.предуслатриБающий действснный организационно—правовой мештз.м интеграций .
Мазмұны
Кіріспе
I тарау. ҚР кеден органдарьшың шетел мемлекеттері кеден
органдарымен және халықаралық кедендік ұйымдармен ынтымақтастығы.
1. СЭҚ-тарда кедендік-саудалық реттеуге катысатын негізгі
ұйымдар
2. ҚР-ның өзге елдермен халықаралық кедендік ынтымақтастығының
құқықтық негіздері
3. ЕурАзЭҚ елдері шеңберіндегі кедендік ынтымақтастық
II тарау. ҚР-ның экономикалық қауіпсіздігі және оны
қамтамасыз ету.
2.1. Экономикалық қауіпсіздік мәні және мазмұны
2.2. Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету әдістері мен құралдары
III тарау. ОҚО бойыыша кеден басқармасының экономикалық
қауіпсіздікті
қамтамасыз етудегі қызметі.
1. Қазақстан Республикасының кеден ісі саласындағы
контрабандамен
және кеден ережелерін бұзушылықтармен күресін талдау
2. ОҚО бойынша Кеден Басқармасының Контрабандамен және кеден
ережелерін бұзушылықтармен күрес бөлімінің жұмысын талдау.
Қорытындылар мен ұсыныстар
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақстан өзінің тәуелсіздігін алмай тұрып, мемлекеттің алдында қазіргі
уақыттағыдай проблемалар мен перспективалар анағұрлым маңызды болмаған.
Себебі барлық мәселелер орталықты шешімін табатын болған. Ал еліміз өз
алдына егемендік алған соң оның негізгі мүддесі болып, мемелекеттің жан-
жақты дамуы табылды. 1990 жылдардың басында және орта шенінде ел халқының
әлеуметтік хал-ахуалы, экономикалық дамуының тенденциясының төмендеуі, яғни
экономикалық дағдарыс ерекше байқалды. Осы дағдарыстан шығу үшін, елдегі
экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін, мемлекет әрі қарай даму
үшін белгілі стратегиялық маңызды шаралар жасау керек болды. Осындай
кедендік саясаттың бір тармағы - халықаралық кедендік ұйымдармен, жекелеген
елдермен мемлекеттің кедендік байланысты орнатуы.
Әлемде әлемдік және аймақтық маңызға ие халықаралық сауда кедендік
бірқатар халықаралық ұйымдар бар. Соның ішінде, осы дипломдықжұмыста
қарастырылған ұйымдарды атап өтуге болады: Дүниежүзілік Сауда Ұйымы,
Дүниежүзілік Кеден Ұйымы, ЕуроАзиялық Экономикалық қауымдық. Бұл ұйымдардың
негізгі мақсаты -- оған мүше елдер арасында тауар айналымын жоғарылата
отырып, сол арқылы халықаралық сауданың дамуына әсер ету.
Бұл ұйымдар Қазақстан үшін үлкен маңызды рөл атқарады. Бұл ұйымдарға
мүше болу, ондағы мүшелікті тиімді пайдалану Қазақстан үшін аса маңызды
болып табылады. Қазақстан осы ұйымдардың белсенді мүшесі бола отырып, ол
өзін халықаралық аренада мықтап орнықтырады.
Менің дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты жоғарыда көрсетілген
халықаралық кедендік ұйымдардың жұмысын және мемлекеттің экономикалық
қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі оның қызметіне талдау жасау және ондағы
кеден қызметінің алатын орны туралы мәселелерді қарастыру.
Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету дегеніміз - Бұл
елдің экономикасын тұрақты деңгейде ұстап тұру және дамыту. Сол арқылы
мемлекеттің өмір сүргіштігін жүзеге асыру, басқа елге деген экономикалық
тәуелділікті жою арқылы экономикалық егеменділікті сақтауға тырысу. Жалпы
бұл дипломдық жұмыста келесідей мәселелер қарастырылған:
• Қазақстан үшін ДСҰ-на қалай кіру керектігі туралы мәселелер;
• ДСҰ-дағы мүшелікті қалай пайдалану керектігі туралы мәселелері;
• ЕурАзия мемлекеттерінің алдына қойған мақсаттарын жүзеге
асыру
туралы мәселелері;
• Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету туралы мәселелер;
• Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі кеден
органдарының
рөлі;
• ОҚО бойынша Кеден Басқармасының Контрабандамен және
кеден
ережелірін бүзушылқтармен күрес бөлімінің экономикалық қауіпсіздікті
қамтамасыз етудегі атқарған іс-шаралары туралы мәселелер. Осындай
мәселелердің шешімін табу -- менің дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты
болып табылады.
I тарау. ҚР КЕДЕН ОРГАНДАРЬІНЫҢ ШЕТЕЛ МЕМЛЕКЕТТЕРІ КЕДЕН ОРГАНДАРЫМЕН
ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КЕДЕНДІК ҰЙЫМДАРМЕН ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ.
1.1. СЭҚ-тарды кедендік саудалық реттеуге қатысатын негізгі ұйымдар
Қазақстан Республикасының сауда-кедендік ұйымдардың қызметіне қатысуы,
Қазақстанның халықаралық кеден кауымдастығына қатысуы бірден-бір маңызды
каналдары болып табылады.
Сонымен Қазақстан дүниежүзілік Кеден ұйымына 1993 жылы 5 қарашадан
бастап мүше ретінде қатысып келеді.
Универсалды сауда-кедендік халықаралық ұйымдардың бірі бұл - ГАТТ
болып табылады. (Тарифтер және сауда бойынша Бас Келісім). Қазір бұл ДСҰ
(ВТО) (Дүниежүзілік Сауда Ұйымы).
Біздің ел ГАТТ, ДСҰ-ның бақылаушысы болып табылады. Таяуда ел ДСҰ-ның
толық құқылы қатысушысы болады. Қазақстан Республикасы Дүниежүзілік Кеден
Ұйымының ресми мүшесі болып табылады. Оның бұрынғы аты СТС - Кедендік
Қауымдастық Кеңесі.
Халықаралық Кеден нормаларына негізделген Қазақстандық кеден
құқығының дамуы және Қазақстанның жаңа халықаралық құқықтық кеден
нормаларын қайта құру бойынша мемлекеттердің халықаралық қауымдастыққа
белсене қатысуы - өзара байланысқан және өзара толықтыратын процестер.
Қазақстан Республикасының кеден кодексіндегі республиканың кеден
заңдарындағы барлық жиынтықтарында халықаралық кеден құқығының принциптері
бар: ұлттық режим қағидасы алалаушылық; қағидасы; ДСҰ-нын қатысушыларының
құқықтары мен міндеттері тең; сыртқы сауданың және кеден саясатының
жариялық қағидасы;мемлекеттің сыртқы саудасын реттеу ретінде кеден тарифын
қолдану қағидасы.
ДСҰ, ГАТТ 1947 жылдың қазанында құрылған, құқықтық механизмдері мен
көптеген сыртқы сауда проблемаларын шешеді. ГАТТ-тың ерекшелігі ол бір
уақытта халықаралық ұйымда, сауда және кеден сұрақтары сферасында
халықаралық келісім-шарт болып келді. Қазіргі ДСҰ-үшін ГАТТ-тын құндылығы
мынада: ГАТТ-тың көмегімен құрылған келісуші жақтардың сессиясы түріндегі
құрылымдық механизм, өкілеттіктер кеңесі, хатшылықтары, тұрақты және
уақытша комитеттер, кеңестер және топтар өзгеріссіз ДСҰ-ға қызмет етіп
келеді.
-
ГАТТ ДСҰ-ның ұйымдастырушылық басқару құрылымындағы
маңыздысы сауда және даму бойынша Комитет болып табылады. Мұнда сауда
саясатының сұрақтары қарастырылады, сонымен қатар халықаралық сауданы
либерализациялау сұрақтары; ауыл-шаруашылық тауарларының саудасы бойынша
комитет осы тауарлардың халықаралық аренадағы сауданы либерализациялау
сұрақтарын қарастырады; кедендік-тарифтік саясаттың негізгі сұрақтарын
қайта құратын тарифтік жеңілдіктер бойынша комитет; осы ұйымның
қатысушыларының арасындағы тұрақты ақпарат алмасуды жақсартатын саудадағы
техникалық кедергілер бойынша комитет.
ГАТТ ДСҰ-ның субсидиялық және компенсациялық баждар бойынша,
антидемпингтік прақтика бойынша, кедендік бағалау бойынша комитеттері бар.
Қазір ТМД мемлекеттерінің әрқайсысы, соның ішінде Қазақстан ДСҰ-ға
(ГАТТ) ресми мүшелігін және толық құқылығын қамтамасыз ету үшін жағдайлар
жасалып жатыр. ДСҰ-ға кіру үшін Қазақстан сыртқы экономикалық қызмет туралы
заңдарын өзгерту керек, тарифтік және тарифтік емес реттеу құралдарын ДСҰ-
ның талаптарына сәйкестендірілуі керек, оның ішінде тарифтік реттеу
басымдырақ болуы керек. Бұдан басқа, елдің нарықтық экономикаға көшкендігін
нақты көрсету керек және ол кедендік баждардын көлемін көтермеуге
міндеттеледі.
ГАТТ жүйесінде сыртқы экономикалық және кеден проблемаларын шешуде
тиімді құқықтық механизмдер қалыптаса бастады. ГАТТ мынадай халықаралық
құқықтық қағидалар негізінде кызмет істеп келеді. Олар: өзара пайда
қағидасы; алалаушылық қағидасы; барынша жағдай жасау қағидасы. ДСҰ осы
қағидалар негізінде қызмет етіп келеді.
ГАТТ-тың ұйымдастыру-басқарушылық құрылымына сауда және даму бойынша
комитет (Сауда саясаты мәселелері, саудада дамушы елдерге жеңілдіктер ұсыну
туралы шешімді жүзеге асырылуына бақылау), тарифтік бойынша комитет
(Кедендік-тарифтік саясат және оны реттеу), ауыл-шаруашылық тауарлары
саудасы бойынша комитет. ГАТТ-тың органдар жүйесінде ГАТТ-қа қатысушылардың
арасындағы жаңа стандарттар мен техникалық регламенттер туралы информация
алмасуды жақсартатын, түзететін саудадағы техникалық кедергілер бойынша
комитет қызмет атқарған. ГАТТ шеңберінде субсидиялар мен компенсациялық
баждар бойынша, кедендік бағалау бойынша комитеттер жұмыс істеген. ГАТТ-тың
ҮІІ-ші бабына
сәйкес кедендік бағалау бойынша комитет кедендік бағалау әдісі бойынша
қатысушы мемлекеттердің ұлттық заңына талдау жасап және кеден құқығы
бойынша терималогияны қайта жасап шығарды.
ДСҰ(Дүниежүзілік Сауда Ұйымы) 1995 жылы 1 қаңтарда ГАТТ-тың негізінде
құрылды.
ДСҰ-ның штаб пәтері Женева(Швейцария) қаласында орналасқан. ДСҰ-ның
қызметіне мыналар жатады: көпжақты сауда келісім-шарттарын және
келісімдерін жүзеге асыру, сауда келіс сөздерін жүргізуге көмектесу, сауда
дауларын реттеуге көмектесу, әлемдік экономикалық саясатта қайта
құрумақсатында бірлесіп басқа да халықаралық ұйымдармен қызметтесуге
қатысу. ДСҰ-ның қүрылымы: ДСҰ-ның жоғарғы органы - министрлер деңгейіндегі
конференция болып табылады. Ол екі жылда бір рет шақырылады. Ағымдағы
жұмысты ДСҰ-ның Хатшысы жүзеге асырады, ол Бас Директормен басқарылады.
Келесі кеңестер мен комитеттер жұмыс істейді:
1. Сауда тауарлар бойынша Кеңес;
2. Қызмет көрсетулер саудасы бойынша Кеңес;
1. Интеллектуалды меншікке қүқық аспектілері саудасы
бойынша
Кеңес;
3. Келісімдер мен шарттар бойынша Комитет;
2. Сыртқы сауда саясатындағы басқа проблемаларды реттейді, сауда
және даму бойынша Комитет;
4. Қаржы қызметтері бойынша Комитет;
5. Даулы сұрақтарды қарастыру бойынша Орган.
ДСҰ өзінің қызметі негізінде халықаралық кеден сұрақтарын шешуге
қатысады. ДСҰ-ға қосылу кезінде мемлекеттер кеден баж ставкасын көтермеу
керек, Бұл баждардың көлемі ДСҰ-ға қосылар алдында келісілуі керек.Бұдан
басқа ДСҰ-на кірген мемлекеттер экспортталатын тауарларға бағаны түсірмеуге
міндеттенеді.
ҚР Президентінің 2006 жылғы сыртқы және ішкі саясатының негізгі
бағыттары туралы халыққа жолдауында көрсетілгендей, үкімет алдында ДСҰ-на
кіру және дайындалу бойынша жұмысты ақтивтендіру тапсырмасы тұрды.
ДСҰ-на кіру мемлекетке және қоғамға жан-жақты әсер етеді, олардың
негізгілері:
• әкелу кеден бажының төмендеуі және импортер жақтан келетін күшті
бәсеке шарттары бойынша жұмью істейтін отандық кызмет көрсетуші
және тауар өндірушілер мүддесі;
• отандык өндірушілер мен импортерлер бәсекесі нәтижесінде тауарлар
қызмет көрсету сапасының жоғарылауынан және бағаның төмендеуінен
ұтатын тұтынушылар мүддесі;
• халықаралық келісім-шарттармен бекітілген аймақтық
ұйымдар шеңберіндегі екіжақты және көпжақты
сауда кооперациялық байланыстар мен міндеттерді қайта қарау
күрделі болады;
• мемлекет рөлі мен орнының халықаралық еңбек
бөлінісі мен кооперациядағы, әлемдік рынокқа-шығу жағдайының
өзгеруі;
Осылардың барлығы соңғы есепте ортақ нәтижелі баланстың
сәйкестенуі
үшін осы жағдайдағы аспектілердің плюсі мен минусы есептелінген мүдделерді
сәйкестендіру керектігін білдіреді.
Сол үшін Қазақстан ДСҰ-на кірудің объективті өзара байланыстылығын
және оның аймақтық экономикалық шеңберде пайда болатын халықаралық
міндеттерін ерекше талдау қажет.
Қазіргі кезде Қазақстан ТМД-ның, ЕурАзЭҚ-тың,
Орта Азия
Ынтымақтастық Ұйымының, Шанхай ынтымақтастық Ұйымының және
Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымының мүшесі болып табылады.
Осылардың ішінде тек ЕурАзЭҚ қана мүше мемлекеттердің өзара келісу
арқылы ДСҰ-на кіруді ұсынады.
Кеден одағы және ДСҰ.
ДСҰ-на кіру туралы өтінішті 1992 жылы - Ресей, 1994 жылы - Белорусия,
1995 жылы Қазақстан, 1996 жылы - Қырғызстан Республикасы білдірді. Өткен
уақыттарда ДСҰ хатшылығында әрбір елдің сыртқы сауда режимі туралы
меморандум қарастырылған, сонымен қатар мемлекеттердің үкіметтері ДСҰ мүше
елдерінін осы меморандум бойынша жіберген сұрақтарына жауаптар қайтарылды.
Бірінші танысу кезеңі біткен соң Кеден Одағы елдері келесі ДСҰ-на кіру
шарттары туралы кезеңіне кірісті, ал Қырғызстан ДСҰ мүшесі болды.
Интеграциялық комитеттің алғашқы инициативаларының бірі - бұл ДСҰ-на
кіру кезінде Кеден Одағы елдерінің жақындасуы және координациялануы болды.
Осы елдердіц басшыларының сараптау кездесуінен кейін 1997 жылы
маусымда бірінші құжатқа қол қойды - ол Кеден Одағы туралы келісімі мүше
елдерінің ДСҰ-на кіру кезіндегі мемлекеттердің халықаралық сауда келісім
сөздері туралы хаттама.
Бұл құжатқа сәйкес елдер ДСҰ-на кіру кезінде, басқа халықаралық сауда
және экономикалық шарттарды әр ел өз алдына жүргізеді,
Біртұтастық тек елдердің бір-бірімен келіссөздер жүргізу тақтикасы және
стратегиясы туралы кеңестер беру, информация алмасу, келіссөздер жүргізу
кезінде пайда болатын проблемаларды шешу туралы тәжірибелер алмасу ғана
белгіленген. Осыған сәйкес интеграциялык комитетке осы шараларды жүзеге
асыруда координатор функциясын атқару тапсырылды.
1997 жылы қыркүйекте Белорус Республикасының Президенті А. Лукашенко
және Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев Ресей
федерациясының Президенті Б. Ельцинге мемлекетаралық кеңес жиналысында ДСҰ-
на 4 ел біртұтас кеден территориясы ретінде бірге кіру мәселесін қарастыру
туралы ұсыныс хат жолдаған болатын.
Осы ұсыныс Интеграциялық Комитетте қарастырыла отырып, келесідей пікір
жасалды.
•
ДСҰ-ны құру туралы келісім шарттың XII бабына сәйкес кез-келген
мемлекет немесе кеден территориясы, егер ол өз СЭБ-ын автономды түрде
жүзеге асыратын болса, онда олар ДСҰ-на мүше бола алады. Теория жүзінде 4
елдің Кеден Одағы ДСҰ мүшесі бола алады. Бірақ бұл төрт ел өзінің СЭБ-ын
жүзеге асыруда тәуелсіз құқығын сақтап отыр, сонымен қатар тарифтерді
бекіту, тауарлардың және кызмет көрсетудің сыртқы саудасын басқа да шара
арқылы реттеу. Осыған сәйкес Кеден Одағы ДСҰ көзқарасы бойынша біртұтас
территориясы бар преференциалды сауда Ұйымы ретінде қарастыра алмайды.Бұдан
әрбір елдің нақты жүргізіп жатқан келіссөздерін есепке ала отырып, ДСҰ-на
кіру бойынша Кеңес Одағын құру процесін және ДСҰ-на осы Кеден Одағына мүше
елдердің кіру процесін сыйыстырудың 2 варианты бар:
1. Елдердің өз алдына ДСҰ-на кіру келіссөздерін тоқтатып, Кеден Одағын
құру процесін соңына дейін жеткізуді ДСҰ нормасына сәйкес жасау;
одақтың нотификациясын жүргізу, содан кейін біртұтас
кеден
территориясының ДСҰ-на кіруі туралы келіссөздерді жүргізу керек.
2. ДСҰ-на кіру курсын Кеден Одағымен мүше мемлекеттерінің егеменді ел
ретінде жалғастыру. Бұл жерде ДСҰ шеңберінде Кеден Одағын құруды
бітіру бойынша жұмысты және келіссөздер бағытын қатаң түрде бақылау
қажет.
Баяндама жасаушылар екінші вариантты таңдау туралы ұсыныс жасайды.
Себебі Бұл вариант қазіргі жағдайда мүмкіндігі молырақ болады.
Бұл баяндама мен ұсыныстар 2001 жылы апрельде үкімет басшылары
кеңесінде қарастырылды. Мұнда мемлекеттер өз алдына жеке ДСҰ-на кіретін
келіссөздері бекітілді.
Бұдан басқа да 2001 жылы ішінде ДСҰ-на кірудің кілтті сұрақтарын
шешудің әдістерін бірге қарастыру келісілді. Ол сұрақтар мыналар:
• ДСҰ-да бар кеден тарифтері бойынша, сонымен қатар ауылшаруашылық
және секторлық тарифтік инициативалар;
• Келіссөздер жүргізудің негізгі әдістері бойынша: ДСҰкелісіміне
катысу. соның ішінде мүше елдерге міндетті емес сауда шарттарын
тоқтатпау
және келіссөздер кезінде реттеу; преференциалды сауда
сұрақтары; потенциалды ДСҰ-ның мүше елдерінін кұкықтарынын турі;
• Қызмет көрсету рыногына ену сұрақтары бойынша;
• ДСҰталаптарына сәйкес Кеден Одағы елдерінін ұлтықзаңдарына өзгерістер
енгізу туралы сұрақтар бойынша. Яғни ДСҰ-на кіру туралы келіссөздерге
қатысты барлық проблемаларды қарастыру болжанған болатын. Бірақ сол жылы
осы келіссөздерге әсер ететін екі оқига болды;
• Кеден Одағының мүше елдерінің бірі келісілген келіссөздерге карамастан
ДСҰмүшесі болады;
• Ресейде Кеден Одағы мүше елдерінің ДСҰ-на кіруі туралы проблемаларды
екінші кезекке қойғызатын қаржы қүлдырауы пайда болды.
2002-2003 жылдары Ресей қаржы дағдарысын біртіндеп жойып, тұрақты
даму алды. Содан кейін өнім өңдеу жылдамдап, ішкі жалпы ұлтықөнім өсімі
жоғарылады. ДСҰ-ның жұмысшы тобымен осы ұйымға кіру туралы келісімдер қайта
жанданды.
Қарастырылып жатқан проблеманы ақтуальды ететін екінші жагдай - Бұл
2003 жылы елдер басшылығының халықаралық экономикалық ұйымкүжаттарын
проектілеу және оны Кеден Одағының базасында құру, сонымен қатар ДСҰ-на
кірумен байланысты жасалған қызметтерді күжаттау туралы шешімі.
10 қазанда сол жылы Ресей, Қазақстан, Белорус, Тәжікстан, Қырғызстан
Президенттері ЕурАзЭҚ құрутуралы келісімге қол қойды.
Мұнда елдердің президенттері белгілегендей ЕурАзЭҚ-нын қызметі бірқатар
сыртқы сауда және кеден саясаты тапсырмаларын шешуге және ДСҰ-на осы ұйым
мүшелерінің бірлесіп, өзара келісу арқылы кіруге бағытталған.
Бұл жағдайлар ДСҰ-на кіру туралы проблемаларға мүше мемлекеттерден тағы
басқа әдістер талап етеді. Ендігі кезекте осыған байланысты Ресей
делегациясы жағынан өзінің сыбайлас мемлекеттерімен тығыз байланысынан бас
тартып, ДСҰ-на кіруді тездету туралы уайымын тудырды.
Өзара әрекеттесудің бірнеше варианттары бар;
1. Қазір қолданылып жатқан ДСҰ-на кіру туралы шарттар бағыттарын сол
күйінде қалдыру;
2. Сол кездегі келісім жүргізуді белгілеуден келісім жасау мен оның
негізгі
элементтерін унификациялауға өту. Осы мақсатқа сәйкес функциялармен
жасалатын және олардың шешімі унификациялау кезінде
әріптес
мемлекеттер үшін міндетті болатын интеграциялык
комитеттегі
комиссияға консультативтік кездесулерді трансформациялау керек;
3. Келіссөздер жүргізуді бағыттау механизмінен қатал келісуге
және
унификациялауға өту, осы арқылы бірдей бағыт үстанып ДСҰ-на кіру;
4. ДСҰ-на бірге кіру перспективаларын қаратыру, яғни ЕурАзЭҚ-тың
біртұтас кеден территориясы ретінде Кеден Одағына мүше елдер ДСҰ-н;
жеке-жеке кіретін болса, онда бірдей бағыт ұстану өте қиын болады.
Кеден құрылымы келіссөздер процесстері және олардың біту кезеңіне
өтуі, Қырғызстанньң ДСҰ-на мүше болуы қазіргі кезде осы тапсырманы
шешу проблемасы болып табылады,
Жылдың басында ЕурАзЭҚ-қа мүше елдердің үкіметтік делегациясың
басшылары консультацияларында мыналар анықталған болатын:
-Қазіргі уақытта ЕурАзЭҚ-ка мүше елдердің әрқайсысы ДСҰ-на кіру
кезеңдерінін әр сатысьшда тұрғаны;
-Келіссөздер жүргізу бағыттары " информациялардың конфиденциа.
болуына байланысты күрделенгені;
Мүше елдердің үкіметтері ДСҰ-на кіру кезінде келесі облыстар;
келіссөздер бағыттарын сәйкестендіруге және унификациялауға үлкен к
бөлулері керек:
-Тауарлар рыногына ену бойынша тарифтік ұсыныстар және кеден
ставкаларын байланыстырудың соңғы деңгейіне;
-Қызмет көрсету рыногына енуі бойынша ұсыныстарға;
-Экономика және сауда мәселелері бойынша міндеттер, ең алд
табиғи монополия, баға құру, мемлекеттік субсидия, интеллектуальды
меншік, саудадағы технологиялық тосқауылдар, кеден процедуралары
облысындағы заң базасының өзгертілуіне және оның прақтикада
қолданылуына;
-ДСҰ алдында қабылданған міндеттердің имплементациялык мерзіміне. Осы
үшін ЕурАзЭҚ мемлекетаралық кеңес төрағасы, Қазақстан Республикасының
Президенті Н. Ә. Назарбаев 2005 жылы ақпанда ДСҰ-на кіруде жүргізілетін
келіссөздерді мемлекетаралық кеңестің кезекті отырысында талқылау
туралы мүше мемлекеттердің басшыларына ұсынған болатын. Соның ішінде
оның айтуынша осы келісулер тиімділігі ЕурАзЭҚ-ның стратегиялық
тапсырмаларын жүзеге асыруға әсер етеді, бәрінен бұрын біртұтас СЭҚ
тәртібін орнату. 2005 жылы мамырдағы мемлекетаралық кеңестің жыл
сайынғы өткізетін саммитінде ДСҰ-на кіру жөніндегі мүше
елдердің келіссөздер жүргізуді жетілдіру туралы, сонымен
қатар жүйелі түрдегі консультациялар өткізу туралы құжат
қабылданды.
Мұнда Ресей Федерациясының ДСҰ-на кіруі оған кіруші мемлекеттермен
шешілетін болды.
Сонымен, жақын уақытта ЕурАзЭҚ мүше мемлекеттер келесі процестерді
тиімді жүзеге асыру мүмкіндігі жасалатын болады:
Ортақ тауар, қызмет көрсету және капитал нарығы және оны құрайтын
негізгі - біртұтас және кеден саясатын құру;
ДСҰ-на кіру арқылы жүниежүзілік шаруашылыққа ену.
Қазақстанның халықаралық сауда жүйесіне және ДСҰ-на интеграциясы.
Қазақстанның халықаралық саудаға интеграциясы оның әлемдік экономика
жүйесіне енуіне және оның әлемдің шаруашылык байланыстарын күшейтуге
бағытталған маңызды шарттарының бірі болып табылады. Кіші көлемді рыногы
және әлемдік рынокқа енуді қажет ететін Қазақстан үшін ашық сауда саясатын
жүргізу объективті түрде қажет.
Жалпы жағдайда халықаралық саудаға интеграциялану елдерге басқа әріптес
елдерге сияқты құқық бере отырып, тұрақты және болжауға болатын сауда
ортасында өзінің даму стратегиясын дамыту үшін анағұрлым тиімді,
мүмкіндіктерді пайдалануға мүмкіндік береді.
Қазақстандағы сауда реформаларын келесідегілерге байланыстыруға болады:
ТМД елдерінен біржақты тәуелділікті жою үшін және тұтынушылық таңдауды
кеңейту үшін сауда жасауды жаңа бағыттарга қою; әлемдік бағаналарға
жақындау үшін Ресей инфрақұрылымын дұрыстау, ірі кәсіпорындардың монопольды
басқаруын шектеп, отандық өндірушілерді сыртқы бәсекеге қосу; экономикалық
реформалардың тиімділігін арттыратын шетелдің тікелей инвесторларын тарту.
Қазақстан ашық сауда режиміне өту кезінде ДСҰ-на кіру бағытын ұстанды.
ДСҰ-на кіру сыртқы сауда заңдылықтарын, ережелерін және олардың тәжірибеде
қолданылуын ДСҰ келісімдерінің көпжақты міндеттемелеріне жақындастыруды
талап етті.
ДСҰ-на кірудің негізгі ережесі осы ұйымның құрылуы туралы келісімнің
(1995 ж) XII бабында (пункт 1) көрсетілген. Бұдан біздің білетініміз кез-
келген мемлекет немесе кеден территориясы осы ұйымның мүше елдерінің
келісуімен ғана кіре алады. Бұл дегеніміз - кіруші мемлекеттер үшін
көпжақты келісімнің ережелері мен нормалары ДСҰ мүше мемлекеттерінің
анықтамалық деңгейлі міндеттемелері, ал кіру кезіндегі барлық мәселелер
келісімдер пәні және кіруші елдерге ДСҰ-ның мүше елдері тарапынан қысым
көрсетуге ашық екендігін білдіреді. ДСҰ-на кірудің күрделілігі сонда, Бұл
ұйым құрылғалы бері оған мүше болу процесінің жай жүруінде. 1995-2002
жылдары кіруге кандидат 36 мемлекеттің тек 7 ғана осы келіссөздерді аяқтай
алды (Эквадор, Моңғолия, Болгария, Панама, Киргизия, Латвия жәііе Эстония).
ДСҰ-ның процедуралық талаптары. ДСҰ-на кірудің өзара байланысты 3
процесі бар;
1. Қосушы мемлекеттің сыртқы сауда режимін және оның ДСҰ-
ның
көпжақты сауда келісімдеріне сыйымдылығын қарастыру. Қосылудың
бұл процесінің бөлігі қызығушылық білдіретін елдер қатысуымен жүзеге
асады.
Қарастырылатын мәселелерге мыналар кіреді: баға құруды реттеу
тәжірибесі мен нормалары, салық салу жүйесі, жекелеген экономика
секторындағы субсидиялар, соның ішінде шетел инвесторлары режимі, импорт
кеден тарифі, т.б. отандық өндірушілерді қорғау шаралары (антидемпингтік
және компенсациялық шаралар), импорттық лицензиялау, экспортты реттеу,
мемлекеттік сауда мекемелері, импорт тауарларын стандарттау және
*
сертификаттау жүйесі, валюта айырбастау операциялары.
2. Тауарлармен сауда жасау бойынша шегіністер (сәйкес кемітулер мен
импорттык тарифтерді байланыстыру жолымен). Бұл
келіссөздер
қосылушы елдермен өздерінің басты әріптестерімен екіжақты тәртіпте
жүзеге асады. Ауылшаруашылығы саласындағы шегіністерді
қоса
тарифтік шегіністер тізімі (яғни рынокқа ену, экспорттық субсидиялар
және ішкі қолдаулар) қосылу туралы хаттаманың ажырамас бөлігі болып
табылады және ДСҰ-нын барлық мүшелеріне жағымды міндетті режимі
болып табылады.
Қосылу туралы келіссөздердің сезімталдығы және күрделілігі сол қосылушы
мемлекеттер аса дайындалуы және отандық өндірушілерімен және
компанияларымен келісулері керек, олардың ДСҰ-на мүше елдермен
ынтымақтасуларына дайын екендігі туралы.
Экспорт және импорт саласындағы стратегияларды және олардың дамудағы
рөлін есепке ала отырып, сауда саясатына қатысты ұлтық мүдделерді анықтау
ВТО-ға кірудегі баланстылыққа жетудегі фундаментальді предпосылка болып
табылады.
3. Преференциалды сауда келісімдері негізінде басқа елдермен
сауда
қатынастарын дамытумен бірге қосылу процесін анықтау.
ДСҰ шеңберінде қосылушының ірі сауда әріптестерімен жүргізген
келіссөздерінің нәтижелері ДСҰ-на барлық мүше елдеріне жарияланыды.
Сондықтан стратегиялық және саяси мәселелер ДСҰ-на кіру үшін шешілуі қажет,
бұл салада мүдделер қосылу процесі кезінде қатаң ұстануы қажет.
ДСҰ-на мүшелік нәтижесінде қосылушы мемлекеттерден белгілі бір
шегіністер жасау талап етіледі. Бұл талап одақтың рыногына шетел
тауарларының көптеп келуіне әсер етеді (мыс, кеден тарифтерін
төмендетуден). осыған байланысты ішкі реттеу шараларын қолдануға әжептәуір
әсерін тигізеді. Ал ДСҰ-на мүшелік етуден қосылған мемлекет басқа елдер
рыногына оңай енуіне мүмкіндік береді.
Сондықтан қосылушы мемлекет келіссөздер жүргізуге дайындық кезінде
көпжақты келісімге жан-жақты анализ жасауы қажет, себебі ол Бұл келісімнен
шығатын міндеттемелерді қабылдай алатындығы туралы өзінің дайын екенін
сыртқы сауда режимінің дайын екені үлттық заңымен және статистикалык
мәлімдемелермен дәлелдеуі тиіс.
Соңғы кезде Қазақстанның тарифтік режимі оның өндірісінің
инфрақұрылымыньщ жетілмегенін, ресурстарының жетіспеушілігін және қаржы
жүйесінің инфрақүрылымынын бітпегенін көрсетеді, ал бұдан көретініміз,
жалпы экономикадағы тиімділіктін жетіспеушілігі. Бұлардың барлығы
ДСҰкелісімі шеңберінде ашықты қатынасты көрсете алмайды. ДСҰқүзыретіне
жататын қызмет көрсетумен сауда жасау және интеллектуалды меншікті қорғау
саласы сияқты жаңа' салаларды сыртқы сауда режимінде реттеу заң жағынан
негізделген.
Қазақстан үшін күрделі мәселе, ДСҰбойынша әріптестерімен келіссөздер
жүргізу кезінде шетел тауарлары мен қызмет көрсетулері одақтастықтың
рыногына ену туралы проблемаларды шешу болып табылады. Бұл дегеніміз
Қазақстан өзіне приоритетті болып табылатын салаларды қорғай алуы, олардың
бәсекелестік қабілеттілігін арттыру керек. Берілген тапсырма қиын және
күрделі және ол ДСҰ-на қосылушы Қазақстанның өзімен шешілуі тиіс.
Стагнацияның қиын жағдайында және экономикалық дағдарыстан шығу үшін
халык үкіметтен өзінің ұлттық өндірушілерін қолдау үшін
әртүрлі протенционистік шараларды қолдануды талап етеді.
Ашық экономика өзінің қатысушыларына тек әлеуметтік экономиканың
тұрақты дамуы кезінде ғана пайда әкеледі. әлеуметтік саудада қанша күш
салынғанымен тосқауылдар сақталуда. Саудада ережелердің қайта құрылуы
сақталуда. Бәсекелестікті қорғау және тікелей инвестиция саласында әлі де
болса келісілген ережелер жоқ. ГАТТ-ң құрылуы кезінде сауда тарифтері
дамыған елдерде 40 % болады. 2003 жылғы болжамдарға карағанда олар 4 %-тен
төмен болады екен. Бұл цифр сауданын өркендегенін көрсетеді. Алайда, кейбір
дамыған елдерде өнімдердің жекелеген түріне деген жоғары тарифтер
сақталуда. Мысалы, АҚШ-та арахис майына деген тариф 132 %-ке тең. Еуропалык
Одақ елдерінде жеміс шырынына деген тарифтер 46-дан 215-ке дейін айнып
отырады. Анағүрлым протекционистік саясатқа текстильді өндіріс пен ауыл
шаруашылығы салалары ұшырап отырады. 1995 жылдан бастап ДСҰ елдері
импортталушы өнімдер үшін тарифтердің жаңа жүйесін енгізуді бастады. Жаңа
тарифтік жүйенің толықтай түрі 2005 жылы енгізіледі.
Қазақстанның ДСҰ-на кіруінің ұйымдастырушылық процедурасынан басқа
бірқатар карама-кайшылықты, өзінде кұрылымдық, инфрақұрылым артта
қалушылықты бірқатар геоизоляционизмдік қиындықтар бар. Постсициалистік
Орталык және ШЫРЫС Еуропа елдері піекарасы Батыс Еуропаға жақын. Олардың
дәстүрлі квалификациялық жұмыс күші бола түра олар Еуразиялык Одақ және ТМД
арасындағы кең және континент аралық еркін сауда аймағы Бұл алыстағы
перспективті іс болып табылады. Қазақстанның дамыған және дамушы елдермен
сауда байланысы аймақтық және субаймақтық одақтар мен сауда аймақтарына ТМД-
ң кіруін қолдаумен қатар жүреді.Бұл үшін бұрын тұрып қалған
республикааралық еңбек бөлісін, шикізатты және жартылай фабрикаттарды
өңдеуді әлеуметтік тереңдету арқылы ауыстыруды қамтамасыз ету керек. Тек
осы жолдармен ғана қысқа және орта мерзім ішінде Кеден Одағы шеңберінде ТМД
және Орта Азия елдері мен ДСҰшеңберіндегі ұзақ уақытта
және стратегиялық бүкіләлемдік сауда ынтымақтастығы тенденциясы ТМД-ға
бағытталу проблемаларын шешуге болады.
Өтпелі кезеңде бағаны еркіндету және сәйкес валютаны айырбастау
саясаты және валютаның айналмалылығы кездеріндегі сауда барьерлерін алып
тастау бойынша реформалар экономикалық реформаларының жүзеге асырылмауынан,
экономикалық өсудің киыншылықтарынан және экономикалық тәуелділіктен құтылу
жолы емес. Жалпы алғанда олар динамикалық дамуға, инновацияға және
құрылымдық өзгеруге жағымды жағдайлар туғызады. Өтпелі кезең кезінде кейбір
салаларға тарифтік қорғаулар қажет. Олар ДСҰ-на кіру кезінде немесе
аймақтық және Кеден Одағы шеңберінде келісімді түрде орнатылуы қажет.
Қазақстанның ДСҰ-на кіруі туралы мәртебесін таңдауы.
Прақтикада ДСҰ-на кіруші мемлекеттер үшін 2 түрлі мәртебе алу
көзделген: дамушы елдер мәртебесі және өтпелі кезең режимі мәртебесі.
Елдердің көбі, соның қатарында постсоциалистік Ресей, Қытай, Қазақстан
елдері ДСҰ-на кіру кезеңінде дамушы ел мәртебесін алуды жөн көреді. Ол
елдер ДСҰ-ның кейбір ережелері мен қағидаларынан бөлек өзіне тиімді
жақтарды пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл төлем балансын орнату үшін
импортқа уақытша шектеулер қою, сонымен қатар жаңа сала құруүшін немесе
барынша дамыту үшін шектеулер қою сияқты шектеулер қоюы мүмкін.
ДСҰ мүшелері өтпелі кезең мәртебесін алған елдерге көп көңіл бөледі.
ДКҰ(Дүниежүзілік Кеден Ұйымы) 1947 жылы 12 қыркүйек, тарифтер және сауда
бойынша Бас Келісім (ГАТТ) қағидалары негізінде Европалық кеден одағын құру
мүмкіндігін зерттеу бойынша зерттеу тобын құруға 13 үкімет келісімін берді.
Келесі 1948 жылы зерттеу тобы өзінің Брюссельде Бас өкілеттігін орналастыру
туралы Бенилюкс елдерінен ұсынысты қабылдап, екі комитетті құрды
Экономикалық Комитет және Кедендік Комитет. Сол уақытта қызмет етіп келген
экономикалық комитет экономикалық қауымдастықтың және даму бойынша ұйыммен
тоқтатылған еді, Кеден Комитетіне 140 мемлекет мүше үкіметаралық ұйым
негізінде Кеден Бірлестік Кеңесі болды.
ДКҰ-мы құрылымы бойынша келесі органдардан тұрады: Кеңес, Кеден
саясаты бойынша комиссия, Қаржы комитеті.
Кеңесте үйлестірілген жүйе бойынша комитет, Номенклатура бойынша
комитет, Ғылымдық подкомитет. Кеден саясаты бойынша комиссия және ондағы
Тұрақты техникалык Комитет, мәжбүрлеу комитеті, 1972 жылғы контейнерлер
бойынша кедендік конвенцияны басқару бойынша комитет кедендік ұйымдастыру
мақсатында көмектеседі. Қаржылық комитет кедендік квалификация бойынша
техникалық комитетпен, кедендік бағалау бойынша комитетпен, консультациялык
ақыл үйрету тобымен бақыланады. ДСҰ-ның құрамында контробандаға қарсы күрес
бойынша комитет, байланыс бойынша комитет.
Конвенцияның мәліметтеріне сәйкес кеңестің қызметіне:
6. Кеден ішіндегі бірлестікке қатысты барлық сұрақтарды зерттеу;
3. Кеден режимдерінің біржақтылығын және үйлестірімнін ең жоғарғы
деңгейіне жету мақсатында кедендік жүйенің техникалык аспектілерін
зерттеу;
4. Қызығушылық білдірген үкіметтерге ұсынысты қабылдау
үшін
конвенция жобасын және түзетулерді жасау;
5. Конвенцияны талқылау, қолдану және осыедай конвенцияларда нақты
белгіленген функцияларды жүзеге асырудың бірегей формасын бекіту
үшін ұсынысты дайындау;
6. Конвенцияны қолдану және талқылау сұрақтары
бойынша
мәселелерді шешу үшін үсынысты дайындау;
7. Кеден процедурасына катысты ақпаратты тарату;
7. Қызығушылық білдірген үкіметтерге, өздерінің
инициативасы
бойынша немесе сұрауы бойынша кеден ісі, СТС-ның жасалуындағы
конвенцияның бас жоспарына қатысы бар сұрақтар
бойынша
мәліметтер беру;
8. Оның құзіреттілігі шеңберінде басқа Үкіметаралык
ұйымдармен
ынтымақтастықты қамсыздандыру.
Қазіргі таңда Бұл функцияларды ДКҰ жүзеге асырады.
Жарғылық сессия 1953 жылы 26 қантарда Брюссельде және
онда Австрия, Белгия, Дания, Франция, Германия; Греция,
Ирландия, Италия,
Люксембург, Нидерланды, Норвегия, Португалия, Испания, Швеция, Швецария,
Туркия және Үлыбритания өкілдерінің катысуымен өтті. 30 жыл өткен соң 1983
жылы 26 қаңтарда, бүкіл Дүниежүзі Кеден кызметкерлері тойлайтын
халықаралық кеден күні болып жарияланды.
ДКҰ кеңесі маусым айында жылына 1 рет әдетте Брюссельде жиналатын,
бірақ қажет болған жағдайда кездесу конвенцияға қатысушы мемлекеттерде
өтетін. Кеңес жұмысына қатысушы делегаттар конвенциянын келісуші
тараптардың өкілдері б.т. яғни олар тәртіп бойынша ұлттық кеден
органдарының басшылары болып табылады.
Кеңес жұмысына Қаржы комитеті (13 адам) және Кеден саясаты бойынша
комиссия (20 адам) әрекеттеседі. Комиссиялардың аттарының өздері айтып түр.
Бұл комиссиялар саясаттың маңызды сұрақтарын қарастырып және консультация
жасау үшін, кеңестің регламентін (уақыт) жасауда әрекеттесу үшін
шақырылады.
Кеңес өз қызметін негізінен техникалық комитеттер арқылы жүзеге
асыратын, олардың бастылары болып: үйлестірілген жүйе бойынша комитет:
тұрақты техникалық комитет; кедендік бағалау бойынша комитет.
Көптеген халықаралық өнеркәсіптік ұйымдардың және кейбір қатысушы
емес мемлекеттер кеңес және техникалық комитеттердің сессияларында
бақылаушы ретінде қатысады.
ДКҰ Брюссельде орналасқан Бас Хатшылығы 100 адамдық қызметкерлер
штатынан түрады. 10 жылға создыруға болатын, 5 жыл мерзімдегі контрақтімен
жұмыс істейтін ДКҰ әкімшілігінен 30 сарапшыдан түрады. Бұдан бөлек
хатшылықта Конвенция қатысушы елдердің арнайы жобаларды жүзеге асыру
мақсатымен қызметкер өкілдер болады.
ДСҰ-ның ресми тілдері болып ағылшын және француз тілі
болып
табылады. Сонымен қатар кедендік бағалау бойынша техникалық комитет
жұмысында испан тілі қолданылады, ал кедендік конвенцияны контейнерлер
бойынша басқару комитетінде 4 тілде жұмыс істейді. Олар ағылшын, испан,
орыс және француз тілдері.
Хатшылық жиі Брюссельден тыс өткізілетін кездесулер сондай-ақ курстар
және арнайы семинарлар ұйымдастырады.
ДСҰ бюджеті (шамамен жылына 500 млн Белгиялық франк) негізінен
қатысушылардың жылдық салымдары есебінен жасалады.
Әртүрлі шекараларды кесіп өтудегі күрделі және түрлі кеден
процедураларының талаптары түрлі киындықтардың қайнар көзі болуы мүмкін.
Бастапқыдағы СТС, ал қазіргі ДКҰ кеден жүйелерінің бірыңғайлығының және
жоғары деңгейдегі үйлесімділігін орнатуды мақсат тұтады. Кеден
процедураларының сәйкес келетін шеңберінің жұмысына тұрақты техникалық
комитет жауапты болады.
Кеден қатынастарын дамытудағы маңызды құжаттардың бірі болып
табылатын Киота конвенциясы ретінде белгілі кеден процедураларын үйлестіріп
қарапайымдайтын халықаралық конвенция. Көрсетілген конвенция 31 қосымшаны
біріктіреді. Берілген қосымшалар өзіне негізгі қағидаларды қосады. Оларды
қолдану қатысушы мемлекеттердің кеден процедураларын үйлестіріп
қарапайымдауға әкеледі. Киота конвенциясын кедендерде және сауда
ұйымдарында кеңінен қолдануға бағыттталған жоспарлар әрдайым қолдау табады.
Жақында тұрақты техникалық комитет жаңа конвенция негізінде
тауарларды уақытша өткізудің жаңа әдістерін зерттеді. (Стамбул
конвенциясы). 1993 жылдың 27 қарашасында күшіне енген берілген конвенция
тауарларды, жүктерді уақытша өткізудің барлық келісімдерін бір құжатқа
біріктіреді.
ДКҰ прооцедураларын қарапайымдау және бақылау мақсатында кеден
мекемелерінде техникалық әдістермен қазіргі заманға ресімдеу базасының
дамуына белсенді түрде әрекеттеседі. Форумды ұйымдастыру бойынша ақпарат
алмасу үшін 1974 жылы подкомитет жарғыланған болатын. Соңынан кеден
мекемелерінде берілгендерді алмасудың электрондык банкін қолдануды
зерттейтін консультативтік топ құрылған болатын. Қазіргі кезде
берілгендерді алмасудың электрондык банкін (БАЭБ) кеден мекемелерінде және
сауда ұйымдарында қолдануда үлкен мән берілуде.
Кеден органдарының басты міндеті болып қоғам қызығушылығын
қорғауды қамсыздандыру. Осыған байланысты ДКҰ кызметіне
өзінің мүшелеріне кеден сферасындағы қылмыстың барлық
түрімен күресте ынтымақтастықты мықтап бекіте түсу. Осы мақсатты жүзеге
асыру үшін ДКҰ келесідей бағытталған қорғайдың үш деңгейінің стратегиясын
тәжірбиеленеді: а) Кеден органдары арасында өзара көмек көрсету; б) Ақпарат
беруші және координатор функциясын атқару; с) Мәжбүрлеу ақциясын
жүзеге асыратын басқа халықаралық ұйымдармен ынтымақтасу.
Осы сферада ДКҰ әлдеқайда құқықтық маңызы бар құжат болып кеден
қылмыстардан тергеу және ашу, ескертудегі әкімшілік өзара әрекеттесу туралы
Конвенция (Наероби 1977 жыл, 22 мамыр, 1980 жылы күшіне енді).
Кеден сферасындағы кылмыстың барлық түрлері сауда алаяқтығын
интеллектуалды меншік құкығын бұзу, есірткі, психотропты заттар, ядролық
материалдар, токсикалык қалдықтар, мәдени құндылықтар, өсімдіктер мен
жануарлардың сирек кездесетін түрлері сияқты тыйым салынған заттарды өткізу
жатады.
ДКҰ кеден қылмыстары бойынша компьютерлендірілген банк берілгендері
бар орталықтанған ақпараттық жүйе қызмет атқарады. Бұл берілгендер
классификацияланады, өңделеді және мүше мемлекеттердің кеден қызметіне
таратылып жіберіледі.
Сондай-ақ ДКҰ құқықтық мәжбүрлеу сферасындағы жұмыс істейтін басқа
халықаралық ұйымдармен тығыз байланыста болу. Бұл есірткі және басқа
құралдарды өткізуден түскен ақшаны жасыруға қарсы күресті жеңілдетеді.
Халықаралық саудаға әкелетін негізгі талаптар болып халықаралық
деңгейдегі тауарлар классификациясы жүйесін тану және қабылдау болып
табылады. ДКҰ қол жеткізген ең жақсы жетістіктері қатарында тауарлардың
үйлестірілген сипаттамасы және кодификацияланған жүйе.
1988 жылы 1 қаңтарда күшіне енген берілген жүйе алты таңбалы белгі
кодтан тұратын 5000-нан астам тауарлартобын өзіне қосады және оның бірегей
қолдануы үшін қажетті анықтамалар мен ережелерді (тәртіптер) біріктіреді.
Жаңа жүйе үлкен табысқа ие. 4 жыл ішінде әлемдік сауданын 90%-ін
құрайтын 100-ден астам елдер, бүгінгі әлемде кеңінен колданылатын, нақты
халықаралық тауарлар номенклатурасы негізінде жасалған үйлестірілген жүйені
қабылдады. Ол тек қана тарифтері мен халықаралық сауда статистикасының
негізі ретінде ғана емес, сондай-ақ тауарлардың шыққан елін анықтау,
халықаралық сауда келісімдері, сөйлесімдері, жүк тасымалдау тарифтерін
анықтау және т.б.
Үйлестірілген жүйені пайдалануды жеңілдету үшін бірқатар қосымша
басылымдар дайындалды. Оның ішінде:түсіндірме жазылымдар (хаттар) және
маңызды классификацияны анықтаудағы классификация тізіміне қорытынды
бойынша қысқаша жетекшілік. Тауарлардың үйлестірілген жүйесінің
берілгендер банкісі ретінде белгілі қосымша электрондық басылым жасалған
болатын.
Берілгендер банкі өзіне сәйкес келетін алты таңбалы коды бар
халықаралық сауда объектісі болып табылатын 1000-даған тауарларды қосады.
Үйлестірілген жүйе берілгендер банкі құкықтық құжат болып табылмай-ақ
үйлестірілген жүйедегі тауарлар классификациясын жүргізуді жеңілдету үшін
үйлестіру жүйесін пайдаланушыларға көмекші ретінде жасалды. Осының
арқасында Клирингтік уақытты кемітуге мүмкіндік туды және кеден баждарының
әлдеқайда дұрыс жиналымын орнатудың шығындары азайды, кедендер және
саудагерлер арасындағы келіспеушіліктер кеміді, алмасу электрондық
банкісінің дамуына әрекеттесу және жалпы халықаралық сауда жеңілдеді.
Үйлестірілген жүйені кеңінен және бірыңғай қолдануының қамтамасыз
етілуі үшін бірқатар басқа да қадамдар қолға алынуда. Мысалы : дамушы
елдерге үйлестіру жүйесі көптеген тауарлардың дұрыс классификациясын
жүргізуді кедендік зертханалардың қызметін жетілдіру үшін техникалық көмек
көрсетілуде.
Кедендік бағалау қазіргі заманғы кеден тарифтерінің бас келбеті болып
табылады. Ол кеден баждарын бағалауда, ішкі өндірісті қорғаудағы құрал
немесе жылдық табысты анықтау үшін; ол сондай-ақ халықаралық сауда элементі
болып табылады, статистика, квота, лицензиялык келісім, салық ретінде
маңызды.
ДКҰ және ДСҰГАТТ арасындағы өзара байланыс бір-біріндегі тұрақты
бақылаушы статусын анықтайды.
ДКҰ бағалау сферасындағы маңызды жетістігі болып кысқаша жетекшілікті
дайындау, ол өзіне ГАТТ бағалау кодексін талқылаудағы келісуші тараптардың
әрекеттесуін болдыратын, қабылданған күжаттардың бірқатар сериясын өзіне
қосады. Қызметтің басқа бағыты болып елднр мен шыгарылған бағалау бойынша
қаулы көрсеткіштерін дайындау, кедендік бағалауды бүзуды зерттеу және кеден
бағалауын бақылау бойынша анықтама басылымы.
Тауарларды бағалау конвенциясына кедендік мақсат
үшін
қатысушылардың саны 1953-ші жылдан бастап 18 қатысушыдан 1953 жылы өзгеріп
1980 жылы мақсималды саны 33 қатысушыға дейін өзгеріп отырды. Қазір
мүшелердің саны азайған.
ДСҰ маңызды функцияларының бірі болып қатысушы мемлекеттердің
қызметкерлеріне өмірлік маңызы бар істерді, олар қазіргі заманғы кеден
жұмысында үнемі туындап отыратын қиындықтарды жеңе білуге үйретеді. Кеңес
хатшылығында кеден қызметіндегі түрлі техникалық сферасыыдағы сарапшылардан
бөлек кішігірім оқытып-үйрететін мамандар тобы жұмыс істейді. ДКҰ оқу-
үйретудің түрлі қызметін және техникалық ынтымақтастықты, оның ішінде:
өзінің елдеріндегі кеден қызметінің түрлі аспектілері бойынша жаттығу
модульдерін дайындау.
Техникалық инструктаж бойынша курстарды ұйымдастыру; ДКҰ
қызметін үйрену бойынша бағдарламаны ұйымдастыру және олардың кеден қызметі
сферсындағы зерттеу бағдарламасын ұйымдастыру; оқу-үйрету әдістемесін
талқылау.
ДСҰ басты ролі болып халықаралық кеден ісіне үйретуді қамсыздандыру,
сондай-ақ потенциалдық донорлармен қайырымдылық жасаушылардың құралдарын
мобилизациялау.
ДСҰ әлемдік мәні бар динамикалык ұйымға айналды. 21 ғасырда бүкіл
әлемнің кеден органдары шекара арқылы өтетін тауар қозғалысы жолымен
саудаға әрекеттесуге тырысуда. Осы уақытта кедендер ұлғайып келе жатқан
әртүрлі кеден қылмыстарымен күресуде. Осындай қиын жағдайда ДСҰ алуан түрлі
халықаралық құжаттарда қабылдау және ҚОЛДАНУ арқылы үйлесімділікті және
стандартизацияға әрекеттесуде, сондай-ақ оның үнемі өсіп отырған мүшелерін
белсенді түрде кеден органдары арасында ақпарат алмастыру арқылы белсенді
түрде ақпарат алып отырады, дамушы және дамыған елдерде кеден органдарының
қазіргі заманғы технологияны пайдалануда әрекеттесу, кеден және сауда
ұйымдары арасында өзара қарым-қатынастарды кеңейту, кеден оқуын үйренуде
көмек көрсету, нарық экономикасы жолындағы қатысушы мемлекеттерге арнайы
көмек көрсету, сондай-ақ өздерінің мамандық әдістерімен бөлісіп бір-біріне
көмектесетін дүниежүзі кеден сарапшыларының кездесуін өткізу.
Дүниежүзілік кеден ұйымы халықаралық сауда қызығушылығынын атымен
әлемнің барлық кеден жүйелерінде жоғарғы үйлесімділік пен бірыңғайлылығын
қамсыздандыру мақсатында жұмыс істейді.
Қазақстан ДСҰ-ң Қаржы Комитетінің мүшесіне қабылданды
Осы жылдың маусым айында ҚР-ң делегациясы Кеден Комитетінің төрағасы М.
Нүкеновтың басшылығымен жыл сайын өтетін ДСҰ-н кеден ынтымақтастық кеңесі
сессиясына катысты.
Сессия 2004 жылы Брюссельде (Бельгия) етті. Кеңестің сессиясы
күнтәртібінде саяси, қаржы, техникалық сұрақтар, жеке жұмыстардың
мәлімдемесі және ДСҰ-ң комиссиясының өткен жылғы есеп беруі, ДКҰ-ң жаңа бас
хатшысын тағайындау сияқты мәселелер қарастырылды. Кеден ынтымақтастық
кеңесі табақ өнімдерінің контрабандасына, кеден
*
органдарындағы коррупциямен күресуге үлкен мән берілді.
Сессияның сұрақтарының бірі Қазақстан Республикасының ДКҰ-ң каржы
комитетіне мүшелікке қабылдануы болды. ҚР ДСҰ-на 1992 жылдан бері мүите
болып, алғаш рет Қаржы Комитетіне мүше болды.
Қаржы Комитетінде мүше болу Қазақстан үшін Бұл ұйымның шешім қабылдау
механизміне, ДСҰ-ң құралдарын жүмсау қызметіне катысуға мүмкіндік туғызады.
ҚР-ң кеден комитетінің қаржы комитетінде мүшелікте болу халықаралық
саудада болып жатқан ғаламдық процестерге интеграциялануына мүмкіндік
береді. Бұл кеден қызметінің бұдан әрі қалай дамуы керектігін анықтайды.
Қаржы комитетіне қатысу тағы бір прақтикалық маңызға ие болып табылады.
Ол дегеніміз - ДКҰ-н кадрларды дайындау және қайта лайьтндау бойынша, кеден
қызметін реформалау және модернизациялау бойынша әртүрлі программаларға
қатысуын қамтамасыз етеді.
1.2. ҚР-ның өзге елдермен халықаралық кедендік
ынтымақтастығының құқықтықнегіздері.
Қазақстан - Қытай: Кедендік ынтымақтастық.
ҚР Респуликасы Кеден комитеті және ҚХР Бас Кеден басқармасының
шекаралық мәселелер бойынша жұмысшы тобының жиналысында қабылдаған
Меморандум.
24 январь, 2005 жыл. Үрімші қ.
Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы 1997
жылы 26 қыркүйектегі Кеден ісі саласындағы ынтымақтастық және өзара көмек
көрсету туралы келісім шартын"жүзеге асыру мақсатындағы және ҚР
Мемлекеттік кіріс Министрлігі Кеден комитеті төрағасы Маратқали Нүркенов
пен ҚХР Бас Кеден Басқармасының төрағасы Чань Гуань Линь арасында Пекинде
қол қойылған. Меморандумға сәйкес 2005 жылдың 22-24 қаңтар аралығында ҚР
кеден қызметі жұмысшы тобымен ҚХР кеден қызметінің жұмысшы тобының арасында
шекаралық мәселелер бойынша алғашқы мәжіліс өтті. ҚР кеден қызметі жұмысшы
тобының жетекшісі Кеден Комитетінін Халықаралық катынастар басқармасының
бастығы С. М. Нұрғалиева ханым болды. Ал, ҚХР кеден қызметі жұмысшы тобының
жетекшісі Бас Кеден Басқармасының, Халықаралық ЫнтьШақтастык Департаменті
бастығының орынбасары Кан Чань мырза болды.
Жақтар бұрын қол койылған келісім-шарттар мен хаттамалардың жүзеге
асыру барысына байланысты өзара ақпараттармен алмасты және болып жатқан
проблемаларды талқылады.
Кездесу барысында Кеден ісі саласындағы ынтымақтастық және өзара көмек
көрсету туралы келісімге сәйкес Қазақстан жағы Қытай Халык Республикасы
жағына ҚР-ғы қолданыстағы күқықтық-нормативтік ақтілерді тапсырды. Бұл
күқықтық-нормативтік ақтілер 2 тілде - ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
I тарау. ҚР кеден органдарьшың шетел мемлекеттері кеден
органдарымен және халықаралық кедендік ұйымдармен ынтымақтастығы.
1. СЭҚ-тарда кедендік-саудалық реттеуге катысатын негізгі
ұйымдар
2. ҚР-ның өзге елдермен халықаралық кедендік ынтымақтастығының
құқықтық негіздері
3. ЕурАзЭҚ елдері шеңберіндегі кедендік ынтымақтастық
II тарау. ҚР-ның экономикалық қауіпсіздігі және оны
қамтамасыз ету.
2.1. Экономикалық қауіпсіздік мәні және мазмұны
2.2. Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету әдістері мен құралдары
III тарау. ОҚО бойыыша кеден басқармасының экономикалық
қауіпсіздікті
қамтамасыз етудегі қызметі.
1. Қазақстан Республикасының кеден ісі саласындағы
контрабандамен
және кеден ережелерін бұзушылықтармен күресін талдау
2. ОҚО бойынша Кеден Басқармасының Контрабандамен және кеден
ережелерін бұзушылықтармен күрес бөлімінің жұмысын талдау.
Қорытындылар мен ұсыныстар
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақстан өзінің тәуелсіздігін алмай тұрып, мемлекеттің алдында қазіргі
уақыттағыдай проблемалар мен перспективалар анағұрлым маңызды болмаған.
Себебі барлық мәселелер орталықты шешімін табатын болған. Ал еліміз өз
алдына егемендік алған соң оның негізгі мүддесі болып, мемелекеттің жан-
жақты дамуы табылды. 1990 жылдардың басында және орта шенінде ел халқының
әлеуметтік хал-ахуалы, экономикалық дамуының тенденциясының төмендеуі, яғни
экономикалық дағдарыс ерекше байқалды. Осы дағдарыстан шығу үшін, елдегі
экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін, мемлекет әрі қарай даму
үшін белгілі стратегиялық маңызды шаралар жасау керек болды. Осындай
кедендік саясаттың бір тармағы - халықаралық кедендік ұйымдармен, жекелеген
елдермен мемлекеттің кедендік байланысты орнатуы.
Әлемде әлемдік және аймақтық маңызға ие халықаралық сауда кедендік
бірқатар халықаралық ұйымдар бар. Соның ішінде, осы дипломдықжұмыста
қарастырылған ұйымдарды атап өтуге болады: Дүниежүзілік Сауда Ұйымы,
Дүниежүзілік Кеден Ұйымы, ЕуроАзиялық Экономикалық қауымдық. Бұл ұйымдардың
негізгі мақсаты -- оған мүше елдер арасында тауар айналымын жоғарылата
отырып, сол арқылы халықаралық сауданың дамуына әсер ету.
Бұл ұйымдар Қазақстан үшін үлкен маңызды рөл атқарады. Бұл ұйымдарға
мүше болу, ондағы мүшелікті тиімді пайдалану Қазақстан үшін аса маңызды
болып табылады. Қазақстан осы ұйымдардың белсенді мүшесі бола отырып, ол
өзін халықаралық аренада мықтап орнықтырады.
Менің дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты жоғарыда көрсетілген
халықаралық кедендік ұйымдардың жұмысын және мемлекеттің экономикалық
қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі оның қызметіне талдау жасау және ондағы
кеден қызметінің алатын орны туралы мәселелерді қарастыру.
Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету дегеніміз - Бұл
елдің экономикасын тұрақты деңгейде ұстап тұру және дамыту. Сол арқылы
мемлекеттің өмір сүргіштігін жүзеге асыру, басқа елге деген экономикалық
тәуелділікті жою арқылы экономикалық егеменділікті сақтауға тырысу. Жалпы
бұл дипломдық жұмыста келесідей мәселелер қарастырылған:
• Қазақстан үшін ДСҰ-на қалай кіру керектігі туралы мәселелер;
• ДСҰ-дағы мүшелікті қалай пайдалану керектігі туралы мәселелері;
• ЕурАзия мемлекеттерінің алдына қойған мақсаттарын жүзеге
асыру
туралы мәселелері;
• Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету туралы мәселелер;
• Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі кеден
органдарының
рөлі;
• ОҚО бойынша Кеден Басқармасының Контрабандамен және
кеден
ережелірін бүзушылқтармен күрес бөлімінің экономикалық қауіпсіздікті
қамтамасыз етудегі атқарған іс-шаралары туралы мәселелер. Осындай
мәселелердің шешімін табу -- менің дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты
болып табылады.
I тарау. ҚР КЕДЕН ОРГАНДАРЬІНЫҢ ШЕТЕЛ МЕМЛЕКЕТТЕРІ КЕДЕН ОРГАНДАРЫМЕН
ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КЕДЕНДІК ҰЙЫМДАРМЕН ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ.
1.1. СЭҚ-тарды кедендік саудалық реттеуге қатысатын негізгі ұйымдар
Қазақстан Республикасының сауда-кедендік ұйымдардың қызметіне қатысуы,
Қазақстанның халықаралық кеден кауымдастығына қатысуы бірден-бір маңызды
каналдары болып табылады.
Сонымен Қазақстан дүниежүзілік Кеден ұйымына 1993 жылы 5 қарашадан
бастап мүше ретінде қатысып келеді.
Универсалды сауда-кедендік халықаралық ұйымдардың бірі бұл - ГАТТ
болып табылады. (Тарифтер және сауда бойынша Бас Келісім). Қазір бұл ДСҰ
(ВТО) (Дүниежүзілік Сауда Ұйымы).
Біздің ел ГАТТ, ДСҰ-ның бақылаушысы болып табылады. Таяуда ел ДСҰ-ның
толық құқылы қатысушысы болады. Қазақстан Республикасы Дүниежүзілік Кеден
Ұйымының ресми мүшесі болып табылады. Оның бұрынғы аты СТС - Кедендік
Қауымдастық Кеңесі.
Халықаралық Кеден нормаларына негізделген Қазақстандық кеден
құқығының дамуы және Қазақстанның жаңа халықаралық құқықтық кеден
нормаларын қайта құру бойынша мемлекеттердің халықаралық қауымдастыққа
белсене қатысуы - өзара байланысқан және өзара толықтыратын процестер.
Қазақстан Республикасының кеден кодексіндегі республиканың кеден
заңдарындағы барлық жиынтықтарында халықаралық кеден құқығының принциптері
бар: ұлттық режим қағидасы алалаушылық; қағидасы; ДСҰ-нын қатысушыларының
құқықтары мен міндеттері тең; сыртқы сауданың және кеден саясатының
жариялық қағидасы;мемлекеттің сыртқы саудасын реттеу ретінде кеден тарифын
қолдану қағидасы.
ДСҰ, ГАТТ 1947 жылдың қазанында құрылған, құқықтық механизмдері мен
көптеген сыртқы сауда проблемаларын шешеді. ГАТТ-тың ерекшелігі ол бір
уақытта халықаралық ұйымда, сауда және кеден сұрақтары сферасында
халықаралық келісім-шарт болып келді. Қазіргі ДСҰ-үшін ГАТТ-тын құндылығы
мынада: ГАТТ-тың көмегімен құрылған келісуші жақтардың сессиясы түріндегі
құрылымдық механизм, өкілеттіктер кеңесі, хатшылықтары, тұрақты және
уақытша комитеттер, кеңестер және топтар өзгеріссіз ДСҰ-ға қызмет етіп
келеді.
-
ГАТТ ДСҰ-ның ұйымдастырушылық басқару құрылымындағы
маңыздысы сауда және даму бойынша Комитет болып табылады. Мұнда сауда
саясатының сұрақтары қарастырылады, сонымен қатар халықаралық сауданы
либерализациялау сұрақтары; ауыл-шаруашылық тауарларының саудасы бойынша
комитет осы тауарлардың халықаралық аренадағы сауданы либерализациялау
сұрақтарын қарастырады; кедендік-тарифтік саясаттың негізгі сұрақтарын
қайта құратын тарифтік жеңілдіктер бойынша комитет; осы ұйымның
қатысушыларының арасындағы тұрақты ақпарат алмасуды жақсартатын саудадағы
техникалық кедергілер бойынша комитет.
ГАТТ ДСҰ-ның субсидиялық және компенсациялық баждар бойынша,
антидемпингтік прақтика бойынша, кедендік бағалау бойынша комитеттері бар.
Қазір ТМД мемлекеттерінің әрқайсысы, соның ішінде Қазақстан ДСҰ-ға
(ГАТТ) ресми мүшелігін және толық құқылығын қамтамасыз ету үшін жағдайлар
жасалып жатыр. ДСҰ-ға кіру үшін Қазақстан сыртқы экономикалық қызмет туралы
заңдарын өзгерту керек, тарифтік және тарифтік емес реттеу құралдарын ДСҰ-
ның талаптарына сәйкестендірілуі керек, оның ішінде тарифтік реттеу
басымдырақ болуы керек. Бұдан басқа, елдің нарықтық экономикаға көшкендігін
нақты көрсету керек және ол кедендік баждардын көлемін көтермеуге
міндеттеледі.
ГАТТ жүйесінде сыртқы экономикалық және кеден проблемаларын шешуде
тиімді құқықтық механизмдер қалыптаса бастады. ГАТТ мынадай халықаралық
құқықтық қағидалар негізінде кызмет істеп келеді. Олар: өзара пайда
қағидасы; алалаушылық қағидасы; барынша жағдай жасау қағидасы. ДСҰ осы
қағидалар негізінде қызмет етіп келеді.
ГАТТ-тың ұйымдастыру-басқарушылық құрылымына сауда және даму бойынша
комитет (Сауда саясаты мәселелері, саудада дамушы елдерге жеңілдіктер ұсыну
туралы шешімді жүзеге асырылуына бақылау), тарифтік бойынша комитет
(Кедендік-тарифтік саясат және оны реттеу), ауыл-шаруашылық тауарлары
саудасы бойынша комитет. ГАТТ-тың органдар жүйесінде ГАТТ-қа қатысушылардың
арасындағы жаңа стандарттар мен техникалық регламенттер туралы информация
алмасуды жақсартатын, түзететін саудадағы техникалық кедергілер бойынша
комитет қызмет атқарған. ГАТТ шеңберінде субсидиялар мен компенсациялық
баждар бойынша, кедендік бағалау бойынша комитеттер жұмыс істеген. ГАТТ-тың
ҮІІ-ші бабына
сәйкес кедендік бағалау бойынша комитет кедендік бағалау әдісі бойынша
қатысушы мемлекеттердің ұлттық заңына талдау жасап және кеден құқығы
бойынша терималогияны қайта жасап шығарды.
ДСҰ(Дүниежүзілік Сауда Ұйымы) 1995 жылы 1 қаңтарда ГАТТ-тың негізінде
құрылды.
ДСҰ-ның штаб пәтері Женева(Швейцария) қаласында орналасқан. ДСҰ-ның
қызметіне мыналар жатады: көпжақты сауда келісім-шарттарын және
келісімдерін жүзеге асыру, сауда келіс сөздерін жүргізуге көмектесу, сауда
дауларын реттеуге көмектесу, әлемдік экономикалық саясатта қайта
құрумақсатында бірлесіп басқа да халықаралық ұйымдармен қызметтесуге
қатысу. ДСҰ-ның қүрылымы: ДСҰ-ның жоғарғы органы - министрлер деңгейіндегі
конференция болып табылады. Ол екі жылда бір рет шақырылады. Ағымдағы
жұмысты ДСҰ-ның Хатшысы жүзеге асырады, ол Бас Директормен басқарылады.
Келесі кеңестер мен комитеттер жұмыс істейді:
1. Сауда тауарлар бойынша Кеңес;
2. Қызмет көрсетулер саудасы бойынша Кеңес;
1. Интеллектуалды меншікке қүқық аспектілері саудасы
бойынша
Кеңес;
3. Келісімдер мен шарттар бойынша Комитет;
2. Сыртқы сауда саясатындағы басқа проблемаларды реттейді, сауда
және даму бойынша Комитет;
4. Қаржы қызметтері бойынша Комитет;
5. Даулы сұрақтарды қарастыру бойынша Орган.
ДСҰ өзінің қызметі негізінде халықаралық кеден сұрақтарын шешуге
қатысады. ДСҰ-ға қосылу кезінде мемлекеттер кеден баж ставкасын көтермеу
керек, Бұл баждардың көлемі ДСҰ-ға қосылар алдында келісілуі керек.Бұдан
басқа ДСҰ-на кірген мемлекеттер экспортталатын тауарларға бағаны түсірмеуге
міндеттенеді.
ҚР Президентінің 2006 жылғы сыртқы және ішкі саясатының негізгі
бағыттары туралы халыққа жолдауында көрсетілгендей, үкімет алдында ДСҰ-на
кіру және дайындалу бойынша жұмысты ақтивтендіру тапсырмасы тұрды.
ДСҰ-на кіру мемлекетке және қоғамға жан-жақты әсер етеді, олардың
негізгілері:
• әкелу кеден бажының төмендеуі және импортер жақтан келетін күшті
бәсеке шарттары бойынша жұмью істейтін отандық кызмет көрсетуші
және тауар өндірушілер мүддесі;
• отандык өндірушілер мен импортерлер бәсекесі нәтижесінде тауарлар
қызмет көрсету сапасының жоғарылауынан және бағаның төмендеуінен
ұтатын тұтынушылар мүддесі;
• халықаралық келісім-шарттармен бекітілген аймақтық
ұйымдар шеңберіндегі екіжақты және көпжақты
сауда кооперациялық байланыстар мен міндеттерді қайта қарау
күрделі болады;
• мемлекет рөлі мен орнының халықаралық еңбек
бөлінісі мен кооперациядағы, әлемдік рынокқа-шығу жағдайының
өзгеруі;
Осылардың барлығы соңғы есепте ортақ нәтижелі баланстың
сәйкестенуі
үшін осы жағдайдағы аспектілердің плюсі мен минусы есептелінген мүдделерді
сәйкестендіру керектігін білдіреді.
Сол үшін Қазақстан ДСҰ-на кірудің объективті өзара байланыстылығын
және оның аймақтық экономикалық шеңберде пайда болатын халықаралық
міндеттерін ерекше талдау қажет.
Қазіргі кезде Қазақстан ТМД-ның, ЕурАзЭҚ-тың,
Орта Азия
Ынтымақтастық Ұйымының, Шанхай ынтымақтастық Ұйымының және
Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымының мүшесі болып табылады.
Осылардың ішінде тек ЕурАзЭҚ қана мүше мемлекеттердің өзара келісу
арқылы ДСҰ-на кіруді ұсынады.
Кеден одағы және ДСҰ.
ДСҰ-на кіру туралы өтінішті 1992 жылы - Ресей, 1994 жылы - Белорусия,
1995 жылы Қазақстан, 1996 жылы - Қырғызстан Республикасы білдірді. Өткен
уақыттарда ДСҰ хатшылығында әрбір елдің сыртқы сауда режимі туралы
меморандум қарастырылған, сонымен қатар мемлекеттердің үкіметтері ДСҰ мүше
елдерінін осы меморандум бойынша жіберген сұрақтарына жауаптар қайтарылды.
Бірінші танысу кезеңі біткен соң Кеден Одағы елдері келесі ДСҰ-на кіру
шарттары туралы кезеңіне кірісті, ал Қырғызстан ДСҰ мүшесі болды.
Интеграциялық комитеттің алғашқы инициативаларының бірі - бұл ДСҰ-на
кіру кезінде Кеден Одағы елдерінің жақындасуы және координациялануы болды.
Осы елдердіц басшыларының сараптау кездесуінен кейін 1997 жылы
маусымда бірінші құжатқа қол қойды - ол Кеден Одағы туралы келісімі мүше
елдерінің ДСҰ-на кіру кезіндегі мемлекеттердің халықаралық сауда келісім
сөздері туралы хаттама.
Бұл құжатқа сәйкес елдер ДСҰ-на кіру кезінде, басқа халықаралық сауда
және экономикалық шарттарды әр ел өз алдына жүргізеді,
Біртұтастық тек елдердің бір-бірімен келіссөздер жүргізу тақтикасы және
стратегиясы туралы кеңестер беру, информация алмасу, келіссөздер жүргізу
кезінде пайда болатын проблемаларды шешу туралы тәжірибелер алмасу ғана
белгіленген. Осыған сәйкес интеграциялык комитетке осы шараларды жүзеге
асыруда координатор функциясын атқару тапсырылды.
1997 жылы қыркүйекте Белорус Республикасының Президенті А. Лукашенко
және Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев Ресей
федерациясының Президенті Б. Ельцинге мемлекетаралық кеңес жиналысында ДСҰ-
на 4 ел біртұтас кеден территориясы ретінде бірге кіру мәселесін қарастыру
туралы ұсыныс хат жолдаған болатын.
Осы ұсыныс Интеграциялық Комитетте қарастырыла отырып, келесідей пікір
жасалды.
•
ДСҰ-ны құру туралы келісім шарттың XII бабына сәйкес кез-келген
мемлекет немесе кеден территориясы, егер ол өз СЭБ-ын автономды түрде
жүзеге асыратын болса, онда олар ДСҰ-на мүше бола алады. Теория жүзінде 4
елдің Кеден Одағы ДСҰ мүшесі бола алады. Бірақ бұл төрт ел өзінің СЭБ-ын
жүзеге асыруда тәуелсіз құқығын сақтап отыр, сонымен қатар тарифтерді
бекіту, тауарлардың және кызмет көрсетудің сыртқы саудасын басқа да шара
арқылы реттеу. Осыған сәйкес Кеден Одағы ДСҰ көзқарасы бойынша біртұтас
территориясы бар преференциалды сауда Ұйымы ретінде қарастыра алмайды.Бұдан
әрбір елдің нақты жүргізіп жатқан келіссөздерін есепке ала отырып, ДСҰ-на
кіру бойынша Кеңес Одағын құру процесін және ДСҰ-на осы Кеден Одағына мүше
елдердің кіру процесін сыйыстырудың 2 варианты бар:
1. Елдердің өз алдына ДСҰ-на кіру келіссөздерін тоқтатып, Кеден Одағын
құру процесін соңына дейін жеткізуді ДСҰ нормасына сәйкес жасау;
одақтың нотификациясын жүргізу, содан кейін біртұтас
кеден
территориясының ДСҰ-на кіруі туралы келіссөздерді жүргізу керек.
2. ДСҰ-на кіру курсын Кеден Одағымен мүше мемлекеттерінің егеменді ел
ретінде жалғастыру. Бұл жерде ДСҰ шеңберінде Кеден Одағын құруды
бітіру бойынша жұмысты және келіссөздер бағытын қатаң түрде бақылау
қажет.
Баяндама жасаушылар екінші вариантты таңдау туралы ұсыныс жасайды.
Себебі Бұл вариант қазіргі жағдайда мүмкіндігі молырақ болады.
Бұл баяндама мен ұсыныстар 2001 жылы апрельде үкімет басшылары
кеңесінде қарастырылды. Мұнда мемлекеттер өз алдына жеке ДСҰ-на кіретін
келіссөздері бекітілді.
Бұдан басқа да 2001 жылы ішінде ДСҰ-на кірудің кілтті сұрақтарын
шешудің әдістерін бірге қарастыру келісілді. Ол сұрақтар мыналар:
• ДСҰ-да бар кеден тарифтері бойынша, сонымен қатар ауылшаруашылық
және секторлық тарифтік инициативалар;
• Келіссөздер жүргізудің негізгі әдістері бойынша: ДСҰкелісіміне
катысу. соның ішінде мүше елдерге міндетті емес сауда шарттарын
тоқтатпау
және келіссөздер кезінде реттеу; преференциалды сауда
сұрақтары; потенциалды ДСҰ-ның мүше елдерінін кұкықтарынын турі;
• Қызмет көрсету рыногына ену сұрақтары бойынша;
• ДСҰталаптарына сәйкес Кеден Одағы елдерінін ұлтықзаңдарына өзгерістер
енгізу туралы сұрақтар бойынша. Яғни ДСҰ-на кіру туралы келіссөздерге
қатысты барлық проблемаларды қарастыру болжанған болатын. Бірақ сол жылы
осы келіссөздерге әсер ететін екі оқига болды;
• Кеден Одағының мүше елдерінің бірі келісілген келіссөздерге карамастан
ДСҰмүшесі болады;
• Ресейде Кеден Одағы мүше елдерінің ДСҰ-на кіруі туралы проблемаларды
екінші кезекке қойғызатын қаржы қүлдырауы пайда болды.
2002-2003 жылдары Ресей қаржы дағдарысын біртіндеп жойып, тұрақты
даму алды. Содан кейін өнім өңдеу жылдамдап, ішкі жалпы ұлтықөнім өсімі
жоғарылады. ДСҰ-ның жұмысшы тобымен осы ұйымға кіру туралы келісімдер қайта
жанданды.
Қарастырылып жатқан проблеманы ақтуальды ететін екінші жагдай - Бұл
2003 жылы елдер басшылығының халықаралық экономикалық ұйымкүжаттарын
проектілеу және оны Кеден Одағының базасында құру, сонымен қатар ДСҰ-на
кірумен байланысты жасалған қызметтерді күжаттау туралы шешімі.
10 қазанда сол жылы Ресей, Қазақстан, Белорус, Тәжікстан, Қырғызстан
Президенттері ЕурАзЭҚ құрутуралы келісімге қол қойды.
Мұнда елдердің президенттері белгілегендей ЕурАзЭҚ-нын қызметі бірқатар
сыртқы сауда және кеден саясаты тапсырмаларын шешуге және ДСҰ-на осы ұйым
мүшелерінің бірлесіп, өзара келісу арқылы кіруге бағытталған.
Бұл жағдайлар ДСҰ-на кіру туралы проблемаларға мүше мемлекеттерден тағы
басқа әдістер талап етеді. Ендігі кезекте осыған байланысты Ресей
делегациясы жағынан өзінің сыбайлас мемлекеттерімен тығыз байланысынан бас
тартып, ДСҰ-на кіруді тездету туралы уайымын тудырды.
Өзара әрекеттесудің бірнеше варианттары бар;
1. Қазір қолданылып жатқан ДСҰ-на кіру туралы шарттар бағыттарын сол
күйінде қалдыру;
2. Сол кездегі келісім жүргізуді белгілеуден келісім жасау мен оның
негізгі
элементтерін унификациялауға өту. Осы мақсатқа сәйкес функциялармен
жасалатын және олардың шешімі унификациялау кезінде
әріптес
мемлекеттер үшін міндетті болатын интеграциялык
комитеттегі
комиссияға консультативтік кездесулерді трансформациялау керек;
3. Келіссөздер жүргізуді бағыттау механизмінен қатал келісуге
және
унификациялауға өту, осы арқылы бірдей бағыт үстанып ДСҰ-на кіру;
4. ДСҰ-на бірге кіру перспективаларын қаратыру, яғни ЕурАзЭҚ-тың
біртұтас кеден территориясы ретінде Кеден Одағына мүше елдер ДСҰ-н;
жеке-жеке кіретін болса, онда бірдей бағыт ұстану өте қиын болады.
Кеден құрылымы келіссөздер процесстері және олардың біту кезеңіне
өтуі, Қырғызстанньң ДСҰ-на мүше болуы қазіргі кезде осы тапсырманы
шешу проблемасы болып табылады,
Жылдың басында ЕурАзЭҚ-қа мүше елдердің үкіметтік делегациясың
басшылары консультацияларында мыналар анықталған болатын:
-Қазіргі уақытта ЕурАзЭҚ-ка мүше елдердің әрқайсысы ДСҰ-на кіру
кезеңдерінін әр сатысьшда тұрғаны;
-Келіссөздер жүргізу бағыттары " информациялардың конфиденциа.
болуына байланысты күрделенгені;
Мүше елдердің үкіметтері ДСҰ-на кіру кезінде келесі облыстар;
келіссөздер бағыттарын сәйкестендіруге және унификациялауға үлкен к
бөлулері керек:
-Тауарлар рыногына ену бойынша тарифтік ұсыныстар және кеден
ставкаларын байланыстырудың соңғы деңгейіне;
-Қызмет көрсету рыногына енуі бойынша ұсыныстарға;
-Экономика және сауда мәселелері бойынша міндеттер, ең алд
табиғи монополия, баға құру, мемлекеттік субсидия, интеллектуальды
меншік, саудадағы технологиялық тосқауылдар, кеден процедуралары
облысындағы заң базасының өзгертілуіне және оның прақтикада
қолданылуына;
-ДСҰ алдында қабылданған міндеттердің имплементациялык мерзіміне. Осы
үшін ЕурАзЭҚ мемлекетаралық кеңес төрағасы, Қазақстан Республикасының
Президенті Н. Ә. Назарбаев 2005 жылы ақпанда ДСҰ-на кіруде жүргізілетін
келіссөздерді мемлекетаралық кеңестің кезекті отырысында талқылау
туралы мүше мемлекеттердің басшыларына ұсынған болатын. Соның ішінде
оның айтуынша осы келісулер тиімділігі ЕурАзЭҚ-ның стратегиялық
тапсырмаларын жүзеге асыруға әсер етеді, бәрінен бұрын біртұтас СЭҚ
тәртібін орнату. 2005 жылы мамырдағы мемлекетаралық кеңестің жыл
сайынғы өткізетін саммитінде ДСҰ-на кіру жөніндегі мүше
елдердің келіссөздер жүргізуді жетілдіру туралы, сонымен
қатар жүйелі түрдегі консультациялар өткізу туралы құжат
қабылданды.
Мұнда Ресей Федерациясының ДСҰ-на кіруі оған кіруші мемлекеттермен
шешілетін болды.
Сонымен, жақын уақытта ЕурАзЭҚ мүше мемлекеттер келесі процестерді
тиімді жүзеге асыру мүмкіндігі жасалатын болады:
Ортақ тауар, қызмет көрсету және капитал нарығы және оны құрайтын
негізгі - біртұтас және кеден саясатын құру;
ДСҰ-на кіру арқылы жүниежүзілік шаруашылыққа ену.
Қазақстанның халықаралық сауда жүйесіне және ДСҰ-на интеграциясы.
Қазақстанның халықаралық саудаға интеграциясы оның әлемдік экономика
жүйесіне енуіне және оның әлемдің шаруашылык байланыстарын күшейтуге
бағытталған маңызды шарттарының бірі болып табылады. Кіші көлемді рыногы
және әлемдік рынокқа енуді қажет ететін Қазақстан үшін ашық сауда саясатын
жүргізу объективті түрде қажет.
Жалпы жағдайда халықаралық саудаға интеграциялану елдерге басқа әріптес
елдерге сияқты құқық бере отырып, тұрақты және болжауға болатын сауда
ортасында өзінің даму стратегиясын дамыту үшін анағұрлым тиімді,
мүмкіндіктерді пайдалануға мүмкіндік береді.
Қазақстандағы сауда реформаларын келесідегілерге байланыстыруға болады:
ТМД елдерінен біржақты тәуелділікті жою үшін және тұтынушылық таңдауды
кеңейту үшін сауда жасауды жаңа бағыттарга қою; әлемдік бағаналарға
жақындау үшін Ресей инфрақұрылымын дұрыстау, ірі кәсіпорындардың монопольды
басқаруын шектеп, отандық өндірушілерді сыртқы бәсекеге қосу; экономикалық
реформалардың тиімділігін арттыратын шетелдің тікелей инвесторларын тарту.
Қазақстан ашық сауда режиміне өту кезінде ДСҰ-на кіру бағытын ұстанды.
ДСҰ-на кіру сыртқы сауда заңдылықтарын, ережелерін және олардың тәжірибеде
қолданылуын ДСҰ келісімдерінің көпжақты міндеттемелеріне жақындастыруды
талап етті.
ДСҰ-на кірудің негізгі ережесі осы ұйымның құрылуы туралы келісімнің
(1995 ж) XII бабында (пункт 1) көрсетілген. Бұдан біздің білетініміз кез-
келген мемлекет немесе кеден территориясы осы ұйымның мүше елдерінің
келісуімен ғана кіре алады. Бұл дегеніміз - кіруші мемлекеттер үшін
көпжақты келісімнің ережелері мен нормалары ДСҰ мүше мемлекеттерінің
анықтамалық деңгейлі міндеттемелері, ал кіру кезіндегі барлық мәселелер
келісімдер пәні және кіруші елдерге ДСҰ-ның мүше елдері тарапынан қысым
көрсетуге ашық екендігін білдіреді. ДСҰ-на кірудің күрделілігі сонда, Бұл
ұйым құрылғалы бері оған мүше болу процесінің жай жүруінде. 1995-2002
жылдары кіруге кандидат 36 мемлекеттің тек 7 ғана осы келіссөздерді аяқтай
алды (Эквадор, Моңғолия, Болгария, Панама, Киргизия, Латвия жәііе Эстония).
ДСҰ-ның процедуралық талаптары. ДСҰ-на кірудің өзара байланысты 3
процесі бар;
1. Қосушы мемлекеттің сыртқы сауда режимін және оның ДСҰ-
ның
көпжақты сауда келісімдеріне сыйымдылығын қарастыру. Қосылудың
бұл процесінің бөлігі қызығушылық білдіретін елдер қатысуымен жүзеге
асады.
Қарастырылатын мәселелерге мыналар кіреді: баға құруды реттеу
тәжірибесі мен нормалары, салық салу жүйесі, жекелеген экономика
секторындағы субсидиялар, соның ішінде шетел инвесторлары режимі, импорт
кеден тарифі, т.б. отандық өндірушілерді қорғау шаралары (антидемпингтік
және компенсациялық шаралар), импорттық лицензиялау, экспортты реттеу,
мемлекеттік сауда мекемелері, импорт тауарларын стандарттау және
*
сертификаттау жүйесі, валюта айырбастау операциялары.
2. Тауарлармен сауда жасау бойынша шегіністер (сәйкес кемітулер мен
импорттык тарифтерді байланыстыру жолымен). Бұл
келіссөздер
қосылушы елдермен өздерінің басты әріптестерімен екіжақты тәртіпте
жүзеге асады. Ауылшаруашылығы саласындағы шегіністерді
қоса
тарифтік шегіністер тізімі (яғни рынокқа ену, экспорттық субсидиялар
және ішкі қолдаулар) қосылу туралы хаттаманың ажырамас бөлігі болып
табылады және ДСҰ-нын барлық мүшелеріне жағымды міндетті режимі
болып табылады.
Қосылу туралы келіссөздердің сезімталдығы және күрделілігі сол қосылушы
мемлекеттер аса дайындалуы және отандық өндірушілерімен және
компанияларымен келісулері керек, олардың ДСҰ-на мүше елдермен
ынтымақтасуларына дайын екендігі туралы.
Экспорт және импорт саласындағы стратегияларды және олардың дамудағы
рөлін есепке ала отырып, сауда саясатына қатысты ұлтық мүдделерді анықтау
ВТО-ға кірудегі баланстылыққа жетудегі фундаментальді предпосылка болып
табылады.
3. Преференциалды сауда келісімдері негізінде басқа елдермен
сауда
қатынастарын дамытумен бірге қосылу процесін анықтау.
ДСҰ шеңберінде қосылушының ірі сауда әріптестерімен жүргізген
келіссөздерінің нәтижелері ДСҰ-на барлық мүше елдеріне жарияланыды.
Сондықтан стратегиялық және саяси мәселелер ДСҰ-на кіру үшін шешілуі қажет,
бұл салада мүдделер қосылу процесі кезінде қатаң ұстануы қажет.
ДСҰ-на мүшелік нәтижесінде қосылушы мемлекеттерден белгілі бір
шегіністер жасау талап етіледі. Бұл талап одақтың рыногына шетел
тауарларының көптеп келуіне әсер етеді (мыс, кеден тарифтерін
төмендетуден). осыған байланысты ішкі реттеу шараларын қолдануға әжептәуір
әсерін тигізеді. Ал ДСҰ-на мүшелік етуден қосылған мемлекет басқа елдер
рыногына оңай енуіне мүмкіндік береді.
Сондықтан қосылушы мемлекет келіссөздер жүргізуге дайындық кезінде
көпжақты келісімге жан-жақты анализ жасауы қажет, себебі ол Бұл келісімнен
шығатын міндеттемелерді қабылдай алатындығы туралы өзінің дайын екенін
сыртқы сауда режимінің дайын екені үлттық заңымен және статистикалык
мәлімдемелермен дәлелдеуі тиіс.
Соңғы кезде Қазақстанның тарифтік режимі оның өндірісінің
инфрақұрылымыньщ жетілмегенін, ресурстарының жетіспеушілігін және қаржы
жүйесінің инфрақүрылымынын бітпегенін көрсетеді, ал бұдан көретініміз,
жалпы экономикадағы тиімділіктін жетіспеушілігі. Бұлардың барлығы
ДСҰкелісімі шеңберінде ашықты қатынасты көрсете алмайды. ДСҰқүзыретіне
жататын қызмет көрсетумен сауда жасау және интеллектуалды меншікті қорғау
саласы сияқты жаңа' салаларды сыртқы сауда режимінде реттеу заң жағынан
негізделген.
Қазақстан үшін күрделі мәселе, ДСҰбойынша әріптестерімен келіссөздер
жүргізу кезінде шетел тауарлары мен қызмет көрсетулері одақтастықтың
рыногына ену туралы проблемаларды шешу болып табылады. Бұл дегеніміз
Қазақстан өзіне приоритетті болып табылатын салаларды қорғай алуы, олардың
бәсекелестік қабілеттілігін арттыру керек. Берілген тапсырма қиын және
күрделі және ол ДСҰ-на қосылушы Қазақстанның өзімен шешілуі тиіс.
Стагнацияның қиын жағдайында және экономикалық дағдарыстан шығу үшін
халык үкіметтен өзінің ұлттық өндірушілерін қолдау үшін
әртүрлі протенционистік шараларды қолдануды талап етеді.
Ашық экономика өзінің қатысушыларына тек әлеуметтік экономиканың
тұрақты дамуы кезінде ғана пайда әкеледі. әлеуметтік саудада қанша күш
салынғанымен тосқауылдар сақталуда. Саудада ережелердің қайта құрылуы
сақталуда. Бәсекелестікті қорғау және тікелей инвестиция саласында әлі де
болса келісілген ережелер жоқ. ГАТТ-ң құрылуы кезінде сауда тарифтері
дамыған елдерде 40 % болады. 2003 жылғы болжамдарға карағанда олар 4 %-тен
төмен болады екен. Бұл цифр сауданын өркендегенін көрсетеді. Алайда, кейбір
дамыған елдерде өнімдердің жекелеген түріне деген жоғары тарифтер
сақталуда. Мысалы, АҚШ-та арахис майына деген тариф 132 %-ке тең. Еуропалык
Одақ елдерінде жеміс шырынына деген тарифтер 46-дан 215-ке дейін айнып
отырады. Анағүрлым протекционистік саясатқа текстильді өндіріс пен ауыл
шаруашылығы салалары ұшырап отырады. 1995 жылдан бастап ДСҰ елдері
импортталушы өнімдер үшін тарифтердің жаңа жүйесін енгізуді бастады. Жаңа
тарифтік жүйенің толықтай түрі 2005 жылы енгізіледі.
Қазақстанның ДСҰ-на кіруінің ұйымдастырушылық процедурасынан басқа
бірқатар карама-кайшылықты, өзінде кұрылымдық, инфрақұрылым артта
қалушылықты бірқатар геоизоляционизмдік қиындықтар бар. Постсициалистік
Орталык және ШЫРЫС Еуропа елдері піекарасы Батыс Еуропаға жақын. Олардың
дәстүрлі квалификациялық жұмыс күші бола түра олар Еуразиялык Одақ және ТМД
арасындағы кең және континент аралық еркін сауда аймағы Бұл алыстағы
перспективті іс болып табылады. Қазақстанның дамыған және дамушы елдермен
сауда байланысы аймақтық және субаймақтық одақтар мен сауда аймақтарына ТМД-
ң кіруін қолдаумен қатар жүреді.Бұл үшін бұрын тұрып қалған
республикааралық еңбек бөлісін, шикізатты және жартылай фабрикаттарды
өңдеуді әлеуметтік тереңдету арқылы ауыстыруды қамтамасыз ету керек. Тек
осы жолдармен ғана қысқа және орта мерзім ішінде Кеден Одағы шеңберінде ТМД
және Орта Азия елдері мен ДСҰшеңберіндегі ұзақ уақытта
және стратегиялық бүкіләлемдік сауда ынтымақтастығы тенденциясы ТМД-ға
бағытталу проблемаларын шешуге болады.
Өтпелі кезеңде бағаны еркіндету және сәйкес валютаны айырбастау
саясаты және валютаның айналмалылығы кездеріндегі сауда барьерлерін алып
тастау бойынша реформалар экономикалық реформаларының жүзеге асырылмауынан,
экономикалық өсудің киыншылықтарынан және экономикалық тәуелділіктен құтылу
жолы емес. Жалпы алғанда олар динамикалық дамуға, инновацияға және
құрылымдық өзгеруге жағымды жағдайлар туғызады. Өтпелі кезең кезінде кейбір
салаларға тарифтік қорғаулар қажет. Олар ДСҰ-на кіру кезінде немесе
аймақтық және Кеден Одағы шеңберінде келісімді түрде орнатылуы қажет.
Қазақстанның ДСҰ-на кіруі туралы мәртебесін таңдауы.
Прақтикада ДСҰ-на кіруші мемлекеттер үшін 2 түрлі мәртебе алу
көзделген: дамушы елдер мәртебесі және өтпелі кезең режимі мәртебесі.
Елдердің көбі, соның қатарында постсоциалистік Ресей, Қытай, Қазақстан
елдері ДСҰ-на кіру кезеңінде дамушы ел мәртебесін алуды жөн көреді. Ол
елдер ДСҰ-ның кейбір ережелері мен қағидаларынан бөлек өзіне тиімді
жақтарды пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл төлем балансын орнату үшін
импортқа уақытша шектеулер қою, сонымен қатар жаңа сала құруүшін немесе
барынша дамыту үшін шектеулер қою сияқты шектеулер қоюы мүмкін.
ДСҰ мүшелері өтпелі кезең мәртебесін алған елдерге көп көңіл бөледі.
ДКҰ(Дүниежүзілік Кеден Ұйымы) 1947 жылы 12 қыркүйек, тарифтер және сауда
бойынша Бас Келісім (ГАТТ) қағидалары негізінде Европалық кеден одағын құру
мүмкіндігін зерттеу бойынша зерттеу тобын құруға 13 үкімет келісімін берді.
Келесі 1948 жылы зерттеу тобы өзінің Брюссельде Бас өкілеттігін орналастыру
туралы Бенилюкс елдерінен ұсынысты қабылдап, екі комитетті құрды
Экономикалық Комитет және Кедендік Комитет. Сол уақытта қызмет етіп келген
экономикалық комитет экономикалық қауымдастықтың және даму бойынша ұйыммен
тоқтатылған еді, Кеден Комитетіне 140 мемлекет мүше үкіметаралық ұйым
негізінде Кеден Бірлестік Кеңесі болды.
ДКҰ-мы құрылымы бойынша келесі органдардан тұрады: Кеңес, Кеден
саясаты бойынша комиссия, Қаржы комитеті.
Кеңесте үйлестірілген жүйе бойынша комитет, Номенклатура бойынша
комитет, Ғылымдық подкомитет. Кеден саясаты бойынша комиссия және ондағы
Тұрақты техникалык Комитет, мәжбүрлеу комитеті, 1972 жылғы контейнерлер
бойынша кедендік конвенцияны басқару бойынша комитет кедендік ұйымдастыру
мақсатында көмектеседі. Қаржылық комитет кедендік квалификация бойынша
техникалық комитетпен, кедендік бағалау бойынша комитетпен, консультациялык
ақыл үйрету тобымен бақыланады. ДСҰ-ның құрамында контробандаға қарсы күрес
бойынша комитет, байланыс бойынша комитет.
Конвенцияның мәліметтеріне сәйкес кеңестің қызметіне:
6. Кеден ішіндегі бірлестікке қатысты барлық сұрақтарды зерттеу;
3. Кеден режимдерінің біржақтылығын және үйлестірімнін ең жоғарғы
деңгейіне жету мақсатында кедендік жүйенің техникалык аспектілерін
зерттеу;
4. Қызығушылық білдірген үкіметтерге ұсынысты қабылдау
үшін
конвенция жобасын және түзетулерді жасау;
5. Конвенцияны талқылау, қолдану және осыедай конвенцияларда нақты
белгіленген функцияларды жүзеге асырудың бірегей формасын бекіту
үшін ұсынысты дайындау;
6. Конвенцияны қолдану және талқылау сұрақтары
бойынша
мәселелерді шешу үшін үсынысты дайындау;
7. Кеден процедурасына катысты ақпаратты тарату;
7. Қызығушылық білдірген үкіметтерге, өздерінің
инициативасы
бойынша немесе сұрауы бойынша кеден ісі, СТС-ның жасалуындағы
конвенцияның бас жоспарына қатысы бар сұрақтар
бойынша
мәліметтер беру;
8. Оның құзіреттілігі шеңберінде басқа Үкіметаралык
ұйымдармен
ынтымақтастықты қамсыздандыру.
Қазіргі таңда Бұл функцияларды ДКҰ жүзеге асырады.
Жарғылық сессия 1953 жылы 26 қантарда Брюссельде және
онда Австрия, Белгия, Дания, Франция, Германия; Греция,
Ирландия, Италия,
Люксембург, Нидерланды, Норвегия, Португалия, Испания, Швеция, Швецария,
Туркия және Үлыбритания өкілдерінің катысуымен өтті. 30 жыл өткен соң 1983
жылы 26 қаңтарда, бүкіл Дүниежүзі Кеден кызметкерлері тойлайтын
халықаралық кеден күні болып жарияланды.
ДКҰ кеңесі маусым айында жылына 1 рет әдетте Брюссельде жиналатын,
бірақ қажет болған жағдайда кездесу конвенцияға қатысушы мемлекеттерде
өтетін. Кеңес жұмысына қатысушы делегаттар конвенциянын келісуші
тараптардың өкілдері б.т. яғни олар тәртіп бойынша ұлттық кеден
органдарының басшылары болып табылады.
Кеңес жұмысына Қаржы комитеті (13 адам) және Кеден саясаты бойынша
комиссия (20 адам) әрекеттеседі. Комиссиялардың аттарының өздері айтып түр.
Бұл комиссиялар саясаттың маңызды сұрақтарын қарастырып және консультация
жасау үшін, кеңестің регламентін (уақыт) жасауда әрекеттесу үшін
шақырылады.
Кеңес өз қызметін негізінен техникалық комитеттер арқылы жүзеге
асыратын, олардың бастылары болып: үйлестірілген жүйе бойынша комитет:
тұрақты техникалық комитет; кедендік бағалау бойынша комитет.
Көптеген халықаралық өнеркәсіптік ұйымдардың және кейбір қатысушы
емес мемлекеттер кеңес және техникалық комитеттердің сессияларында
бақылаушы ретінде қатысады.
ДКҰ Брюссельде орналасқан Бас Хатшылығы 100 адамдық қызметкерлер
штатынан түрады. 10 жылға создыруға болатын, 5 жыл мерзімдегі контрақтімен
жұмыс істейтін ДКҰ әкімшілігінен 30 сарапшыдан түрады. Бұдан бөлек
хатшылықта Конвенция қатысушы елдердің арнайы жобаларды жүзеге асыру
мақсатымен қызметкер өкілдер болады.
ДСҰ-ның ресми тілдері болып ағылшын және француз тілі
болып
табылады. Сонымен қатар кедендік бағалау бойынша техникалық комитет
жұмысында испан тілі қолданылады, ал кедендік конвенцияны контейнерлер
бойынша басқару комитетінде 4 тілде жұмыс істейді. Олар ағылшын, испан,
орыс және француз тілдері.
Хатшылық жиі Брюссельден тыс өткізілетін кездесулер сондай-ақ курстар
және арнайы семинарлар ұйымдастырады.
ДСҰ бюджеті (шамамен жылына 500 млн Белгиялық франк) негізінен
қатысушылардың жылдық салымдары есебінен жасалады.
Әртүрлі шекараларды кесіп өтудегі күрделі және түрлі кеден
процедураларының талаптары түрлі киындықтардың қайнар көзі болуы мүмкін.
Бастапқыдағы СТС, ал қазіргі ДКҰ кеден жүйелерінің бірыңғайлығының және
жоғары деңгейдегі үйлесімділігін орнатуды мақсат тұтады. Кеден
процедураларының сәйкес келетін шеңберінің жұмысына тұрақты техникалық
комитет жауапты болады.
Кеден қатынастарын дамытудағы маңызды құжаттардың бірі болып
табылатын Киота конвенциясы ретінде белгілі кеден процедураларын үйлестіріп
қарапайымдайтын халықаралық конвенция. Көрсетілген конвенция 31 қосымшаны
біріктіреді. Берілген қосымшалар өзіне негізгі қағидаларды қосады. Оларды
қолдану қатысушы мемлекеттердің кеден процедураларын үйлестіріп
қарапайымдауға әкеледі. Киота конвенциясын кедендерде және сауда
ұйымдарында кеңінен қолдануға бағыттталған жоспарлар әрдайым қолдау табады.
Жақында тұрақты техникалық комитет жаңа конвенция негізінде
тауарларды уақытша өткізудің жаңа әдістерін зерттеді. (Стамбул
конвенциясы). 1993 жылдың 27 қарашасында күшіне енген берілген конвенция
тауарларды, жүктерді уақытша өткізудің барлық келісімдерін бір құжатқа
біріктіреді.
ДКҰ прооцедураларын қарапайымдау және бақылау мақсатында кеден
мекемелерінде техникалық әдістермен қазіргі заманға ресімдеу базасының
дамуына белсенді түрде әрекеттеседі. Форумды ұйымдастыру бойынша ақпарат
алмасу үшін 1974 жылы подкомитет жарғыланған болатын. Соңынан кеден
мекемелерінде берілгендерді алмасудың электрондык банкін қолдануды
зерттейтін консультативтік топ құрылған болатын. Қазіргі кезде
берілгендерді алмасудың электрондык банкін (БАЭБ) кеден мекемелерінде және
сауда ұйымдарында қолдануда үлкен мән берілуде.
Кеден органдарының басты міндеті болып қоғам қызығушылығын
қорғауды қамсыздандыру. Осыған байланысты ДКҰ кызметіне
өзінің мүшелеріне кеден сферасындағы қылмыстың барлық
түрімен күресте ынтымақтастықты мықтап бекіте түсу. Осы мақсатты жүзеге
асыру үшін ДКҰ келесідей бағытталған қорғайдың үш деңгейінің стратегиясын
тәжірбиеленеді: а) Кеден органдары арасында өзара көмек көрсету; б) Ақпарат
беруші және координатор функциясын атқару; с) Мәжбүрлеу ақциясын
жүзеге асыратын басқа халықаралық ұйымдармен ынтымақтасу.
Осы сферада ДКҰ әлдеқайда құқықтық маңызы бар құжат болып кеден
қылмыстардан тергеу және ашу, ескертудегі әкімшілік өзара әрекеттесу туралы
Конвенция (Наероби 1977 жыл, 22 мамыр, 1980 жылы күшіне енді).
Кеден сферасындағы кылмыстың барлық түрлері сауда алаяқтығын
интеллектуалды меншік құкығын бұзу, есірткі, психотропты заттар, ядролық
материалдар, токсикалык қалдықтар, мәдени құндылықтар, өсімдіктер мен
жануарлардың сирек кездесетін түрлері сияқты тыйым салынған заттарды өткізу
жатады.
ДКҰ кеден қылмыстары бойынша компьютерлендірілген банк берілгендері
бар орталықтанған ақпараттық жүйе қызмет атқарады. Бұл берілгендер
классификацияланады, өңделеді және мүше мемлекеттердің кеден қызметіне
таратылып жіберіледі.
Сондай-ақ ДКҰ құқықтық мәжбүрлеу сферасындағы жұмыс істейтін басқа
халықаралық ұйымдармен тығыз байланыста болу. Бұл есірткі және басқа
құралдарды өткізуден түскен ақшаны жасыруға қарсы күресті жеңілдетеді.
Халықаралық саудаға әкелетін негізгі талаптар болып халықаралық
деңгейдегі тауарлар классификациясы жүйесін тану және қабылдау болып
табылады. ДКҰ қол жеткізген ең жақсы жетістіктері қатарында тауарлардың
үйлестірілген сипаттамасы және кодификацияланған жүйе.
1988 жылы 1 қаңтарда күшіне енген берілген жүйе алты таңбалы белгі
кодтан тұратын 5000-нан астам тауарлартобын өзіне қосады және оның бірегей
қолдануы үшін қажетті анықтамалар мен ережелерді (тәртіптер) біріктіреді.
Жаңа жүйе үлкен табысқа ие. 4 жыл ішінде әлемдік сауданын 90%-ін
құрайтын 100-ден астам елдер, бүгінгі әлемде кеңінен колданылатын, нақты
халықаралық тауарлар номенклатурасы негізінде жасалған үйлестірілген жүйені
қабылдады. Ол тек қана тарифтері мен халықаралық сауда статистикасының
негізі ретінде ғана емес, сондай-ақ тауарлардың шыққан елін анықтау,
халықаралық сауда келісімдері, сөйлесімдері, жүк тасымалдау тарифтерін
анықтау және т.б.
Үйлестірілген жүйені пайдалануды жеңілдету үшін бірқатар қосымша
басылымдар дайындалды. Оның ішінде:түсіндірме жазылымдар (хаттар) және
маңызды классификацияны анықтаудағы классификация тізіміне қорытынды
бойынша қысқаша жетекшілік. Тауарлардың үйлестірілген жүйесінің
берілгендер банкісі ретінде белгілі қосымша электрондық басылым жасалған
болатын.
Берілгендер банкі өзіне сәйкес келетін алты таңбалы коды бар
халықаралық сауда объектісі болып табылатын 1000-даған тауарларды қосады.
Үйлестірілген жүйе берілгендер банкі құкықтық құжат болып табылмай-ақ
үйлестірілген жүйедегі тауарлар классификациясын жүргізуді жеңілдету үшін
үйлестіру жүйесін пайдаланушыларға көмекші ретінде жасалды. Осының
арқасында Клирингтік уақытты кемітуге мүмкіндік туды және кеден баждарының
әлдеқайда дұрыс жиналымын орнатудың шығындары азайды, кедендер және
саудагерлер арасындағы келіспеушіліктер кеміді, алмасу электрондық
банкісінің дамуына әрекеттесу және жалпы халықаралық сауда жеңілдеді.
Үйлестірілген жүйені кеңінен және бірыңғай қолдануының қамтамасыз
етілуі үшін бірқатар басқа да қадамдар қолға алынуда. Мысалы : дамушы
елдерге үйлестіру жүйесі көптеген тауарлардың дұрыс классификациясын
жүргізуді кедендік зертханалардың қызметін жетілдіру үшін техникалық көмек
көрсетілуде.
Кедендік бағалау қазіргі заманғы кеден тарифтерінің бас келбеті болып
табылады. Ол кеден баждарын бағалауда, ішкі өндірісті қорғаудағы құрал
немесе жылдық табысты анықтау үшін; ол сондай-ақ халықаралық сауда элементі
болып табылады, статистика, квота, лицензиялык келісім, салық ретінде
маңызды.
ДКҰ және ДСҰГАТТ арасындағы өзара байланыс бір-біріндегі тұрақты
бақылаушы статусын анықтайды.
ДКҰ бағалау сферасындағы маңызды жетістігі болып кысқаша жетекшілікті
дайындау, ол өзіне ГАТТ бағалау кодексін талқылаудағы келісуші тараптардың
әрекеттесуін болдыратын, қабылданған күжаттардың бірқатар сериясын өзіне
қосады. Қызметтің басқа бағыты болып елднр мен шыгарылған бағалау бойынша
қаулы көрсеткіштерін дайындау, кедендік бағалауды бүзуды зерттеу және кеден
бағалауын бақылау бойынша анықтама басылымы.
Тауарларды бағалау конвенциясына кедендік мақсат
үшін
қатысушылардың саны 1953-ші жылдан бастап 18 қатысушыдан 1953 жылы өзгеріп
1980 жылы мақсималды саны 33 қатысушыға дейін өзгеріп отырды. Қазір
мүшелердің саны азайған.
ДСҰ маңызды функцияларының бірі болып қатысушы мемлекеттердің
қызметкерлеріне өмірлік маңызы бар істерді, олар қазіргі заманғы кеден
жұмысында үнемі туындап отыратын қиындықтарды жеңе білуге үйретеді. Кеңес
хатшылығында кеден қызметіндегі түрлі техникалық сферасыыдағы сарапшылардан
бөлек кішігірім оқытып-үйрететін мамандар тобы жұмыс істейді. ДКҰ оқу-
үйретудің түрлі қызметін және техникалық ынтымақтастықты, оның ішінде:
өзінің елдеріндегі кеден қызметінің түрлі аспектілері бойынша жаттығу
модульдерін дайындау.
Техникалық инструктаж бойынша курстарды ұйымдастыру; ДКҰ
қызметін үйрену бойынша бағдарламаны ұйымдастыру және олардың кеден қызметі
сферсындағы зерттеу бағдарламасын ұйымдастыру; оқу-үйрету әдістемесін
талқылау.
ДСҰ басты ролі болып халықаралық кеден ісіне үйретуді қамсыздандыру,
сондай-ақ потенциалдық донорлармен қайырымдылық жасаушылардың құралдарын
мобилизациялау.
ДСҰ әлемдік мәні бар динамикалык ұйымға айналды. 21 ғасырда бүкіл
әлемнің кеден органдары шекара арқылы өтетін тауар қозғалысы жолымен
саудаға әрекеттесуге тырысуда. Осы уақытта кедендер ұлғайып келе жатқан
әртүрлі кеден қылмыстарымен күресуде. Осындай қиын жағдайда ДСҰ алуан түрлі
халықаралық құжаттарда қабылдау және ҚОЛДАНУ арқылы үйлесімділікті және
стандартизацияға әрекеттесуде, сондай-ақ оның үнемі өсіп отырған мүшелерін
белсенді түрде кеден органдары арасында ақпарат алмастыру арқылы белсенді
түрде ақпарат алып отырады, дамушы және дамыған елдерде кеден органдарының
қазіргі заманғы технологияны пайдалануда әрекеттесу, кеден және сауда
ұйымдары арасында өзара қарым-қатынастарды кеңейту, кеден оқуын үйренуде
көмек көрсету, нарық экономикасы жолындағы қатысушы мемлекеттерге арнайы
көмек көрсету, сондай-ақ өздерінің мамандық әдістерімен бөлісіп бір-біріне
көмектесетін дүниежүзі кеден сарапшыларының кездесуін өткізу.
Дүниежүзілік кеден ұйымы халықаралық сауда қызығушылығынын атымен
әлемнің барлық кеден жүйелерінде жоғарғы үйлесімділік пен бірыңғайлылығын
қамсыздандыру мақсатында жұмыс істейді.
Қазақстан ДСҰ-ң Қаржы Комитетінің мүшесіне қабылданды
Осы жылдың маусым айында ҚР-ң делегациясы Кеден Комитетінің төрағасы М.
Нүкеновтың басшылығымен жыл сайын өтетін ДСҰ-н кеден ынтымақтастық кеңесі
сессиясына катысты.
Сессия 2004 жылы Брюссельде (Бельгия) етті. Кеңестің сессиясы
күнтәртібінде саяси, қаржы, техникалық сұрақтар, жеке жұмыстардың
мәлімдемесі және ДСҰ-ң комиссиясының өткен жылғы есеп беруі, ДКҰ-ң жаңа бас
хатшысын тағайындау сияқты мәселелер қарастырылды. Кеден ынтымақтастық
кеңесі табақ өнімдерінің контрабандасына, кеден
*
органдарындағы коррупциямен күресуге үлкен мән берілді.
Сессияның сұрақтарының бірі Қазақстан Республикасының ДКҰ-ң каржы
комитетіне мүшелікке қабылдануы болды. ҚР ДСҰ-на 1992 жылдан бері мүите
болып, алғаш рет Қаржы Комитетіне мүше болды.
Қаржы Комитетінде мүше болу Қазақстан үшін Бұл ұйымның шешім қабылдау
механизміне, ДСҰ-ң құралдарын жүмсау қызметіне катысуға мүмкіндік туғызады.
ҚР-ң кеден комитетінің қаржы комитетінде мүшелікте болу халықаралық
саудада болып жатқан ғаламдық процестерге интеграциялануына мүмкіндік
береді. Бұл кеден қызметінің бұдан әрі қалай дамуы керектігін анықтайды.
Қаржы комитетіне қатысу тағы бір прақтикалық маңызға ие болып табылады.
Ол дегеніміз - ДКҰ-н кадрларды дайындау және қайта лайьтндау бойынша, кеден
қызметін реформалау және модернизациялау бойынша әртүрлі программаларға
қатысуын қамтамасыз етеді.
1.2. ҚР-ның өзге елдермен халықаралық кедендік
ынтымақтастығының құқықтықнегіздері.
Қазақстан - Қытай: Кедендік ынтымақтастық.
ҚР Респуликасы Кеден комитеті және ҚХР Бас Кеден басқармасының
шекаралық мәселелер бойынша жұмысшы тобының жиналысында қабылдаған
Меморандум.
24 январь, 2005 жыл. Үрімші қ.
Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы 1997
жылы 26 қыркүйектегі Кеден ісі саласындағы ынтымақтастық және өзара көмек
көрсету туралы келісім шартын"жүзеге асыру мақсатындағы және ҚР
Мемлекеттік кіріс Министрлігі Кеден комитеті төрағасы Маратқали Нүркенов
пен ҚХР Бас Кеден Басқармасының төрағасы Чань Гуань Линь арасында Пекинде
қол қойылған. Меморандумға сәйкес 2005 жылдың 22-24 қаңтар аралығында ҚР
кеден қызметі жұмысшы тобымен ҚХР кеден қызметінің жұмысшы тобының арасында
шекаралық мәселелер бойынша алғашқы мәжіліс өтті. ҚР кеден қызметі жұмысшы
тобының жетекшісі Кеден Комитетінін Халықаралық катынастар басқармасының
бастығы С. М. Нұрғалиева ханым болды. Ал, ҚХР кеден қызметі жұмысшы тобының
жетекшісі Бас Кеден Басқармасының, Халықаралық ЫнтьШақтастык Департаменті
бастығының орынбасары Кан Чань мырза болды.
Жақтар бұрын қол койылған келісім-шарттар мен хаттамалардың жүзеге
асыру барысына байланысты өзара ақпараттармен алмасты және болып жатқан
проблемаларды талқылады.
Кездесу барысында Кеден ісі саласындағы ынтымақтастық және өзара көмек
көрсету туралы келісімге сәйкес Қазақстан жағы Қытай Халык Республикасы
жағына ҚР-ғы қолданыстағы күқықтық-нормативтік ақтілерді тапсырды. Бұл
күқықтық-нормативтік ақтілер 2 тілде - ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz