Дидактиканың біртұтас жүйесін зерттеген ресейлік ғалымдардың тұжырымдары
1 Эвристикалы әдіс . танымдық қызметтің нәтижеге бағдарлауының кепілі
2 Өлшемдік пен тапсырманың межесі
3 Оқытудың теориясы
4 Педагогикалық технологияның ғылыми негіздері
5 Гештальт теориясы
6 Педагогикалық технологиялар жайлы тұжырым.түйіндер
2 Өлшемдік пен тапсырманың межесі
3 Оқытудың теориясы
4 Педагогикалық технологияның ғылыми негіздері
5 Гештальт теориясы
6 Педагогикалық технологиялар жайлы тұжырым.түйіндер
Жоғары оқу орнында оқыту дидактикалық біртұтас жүйесін жеке бір ұлттың деңгейінде зерттеп, одан белгілі бір нәтиже күту орынсыз.
Жалпы интегралдау заңдылығын жүзеге асырудың бір амалы -іргелес және қашық елдердегі ілгерішіл мұраттар мен инновациялы ғылым жетістіктерін шұғыл меңгеру.
Мұндай мүмкіндіктер кешегі кеңістікте де жүзеге асқаны белгілі. Барлық бүгінгі жетістіктің негізі кешегі Чехтың педагогы Я.А. Коменскийден бері келе жатқан «Демеуші білім» жүйесінің негізін қалайды. Әлі де болсын дидактиканың бастау алған құрылғысы бүгінгі күнге дейін нәтиже беруге нысана екені назарда болып келеді.
Бүгінгі таңда көбінесе сыни көзбен қараудың негізгі нысанасына айналған тоталитарлық жүйеде зарттелген педагогика ғылымының ілгерішіл-озық жақтары демеуші және инновация деңгейіне жауап беріп келгеніне және болашақта оның көмегінің болатынына күмән жоқ. Топтамамен алсақ, кеңестік дәуірдегі оқыту дидактикалық біртұтас жүйесінің басты компоненттері жеке-дара сұрыпталып берілді:
- әдіснама мен зерттелімнің әдістерінің проблемасы;
- студентгердің ойлау қабілетін арттырудың проблемасы;
- басты буындар мен маңызды нүктелерді оқыту нысанасынан жинақтап алу проблемасы;
- бүгінгі кеңістікке сай адамды тәрбиелеудің проблемасы;
- жоғары оқу орнында жаңа мүдде-мүраты мен әдістерінін проблемасы;
- педагогика тарихындағы теориялық-әдіснамалық мәселенің зерттелу проблемасы;
педагогиканың ең маңызды мәселелерін боліп алудын проблемасы;
- студенттердің оқу қызметін арттырудың диалектикалық негіздерін құрудың проблемасы;
- кеңес мектептеріне кәсіптік даярлыққа әзірлеуде ұстаздың Тұлғалық болмысын қатынастырудың проблемасы;
- Жүйелі қүрылғы мен теорияның жүйелілік заңдылығын ескерудің проблемасы;
- Психологиялық және педагогикалық тұрғыда әдістерді қолданудың сандық көрсеткішін сапаға аударудың проблемасы. Міне, бұл - сонау кеңестік дәуірдегі (жуыр арада болған өткен шақ) зерттелген мәселелер.
Аталған жіктемемен берілген проблеманың негізгі қарастырғаны - оқытылатын материал.
Жалпы интегралдау заңдылығын жүзеге асырудың бір амалы -іргелес және қашық елдердегі ілгерішіл мұраттар мен инновациялы ғылым жетістіктерін шұғыл меңгеру.
Мұндай мүмкіндіктер кешегі кеңістікте де жүзеге асқаны белгілі. Барлық бүгінгі жетістіктің негізі кешегі Чехтың педагогы Я.А. Коменскийден бері келе жатқан «Демеуші білім» жүйесінің негізін қалайды. Әлі де болсын дидактиканың бастау алған құрылғысы бүгінгі күнге дейін нәтиже беруге нысана екені назарда болып келеді.
Бүгінгі таңда көбінесе сыни көзбен қараудың негізгі нысанасына айналған тоталитарлық жүйеде зарттелген педагогика ғылымының ілгерішіл-озық жақтары демеуші және инновация деңгейіне жауап беріп келгеніне және болашақта оның көмегінің болатынына күмән жоқ. Топтамамен алсақ, кеңестік дәуірдегі оқыту дидактикалық біртұтас жүйесінің басты компоненттері жеке-дара сұрыпталып берілді:
- әдіснама мен зерттелімнің әдістерінің проблемасы;
- студентгердің ойлау қабілетін арттырудың проблемасы;
- басты буындар мен маңызды нүктелерді оқыту нысанасынан жинақтап алу проблемасы;
- бүгінгі кеңістікке сай адамды тәрбиелеудің проблемасы;
- жоғары оқу орнында жаңа мүдде-мүраты мен әдістерінін проблемасы;
- педагогика тарихындағы теориялық-әдіснамалық мәселенің зерттелу проблемасы;
педагогиканың ең маңызды мәселелерін боліп алудын проблемасы;
- студенттердің оқу қызметін арттырудың диалектикалық негіздерін құрудың проблемасы;
- кеңес мектептеріне кәсіптік даярлыққа әзірлеуде ұстаздың Тұлғалық болмысын қатынастырудың проблемасы;
- Жүйелі қүрылғы мен теорияның жүйелілік заңдылығын ескерудің проблемасы;
- Психологиялық және педагогикалық тұрғыда әдістерді қолданудың сандық көрсеткішін сапаға аударудың проблемасы. Міне, бұл - сонау кеңестік дәуірдегі (жуыр арада болған өткен шақ) зерттелген мәселелер.
Аталған жіктемемен берілген проблеманың негізгі қарастырғаны - оқытылатын материал.
ДИДАКТИКАНЫҢ БІРТҰТАС ЖҮЙЕСІН ЗЕРТТЕГЕН РЕСЕЙЛІК ҒАЛЫМДАРДЫҢ ТҰЖЫРЫМДАРЫ
Жоғары оқу орнында оқыту дидактикалық біртұтас жүйесін жеке бір ұлттың деңгейінде зерттеп, одан белгілі бір нәтиже күту орынсыз.
Жалпы интегралдау заңдылығын жүзеге асырудың бір амалы -іргелес және қашық елдердегі ілгерішіл мұраттар мен инновациялы ғылым жетістіктерін шұғыл меңгеру.
Мұндай мүмкіндіктер кешегі кеңістікте де жүзеге асқаны белгілі. Барлық бүгінгі жетістіктің негізі кешегі Чехтың педагогы Я.А. Коменскийден бері келе жатқан Демеуші білім жүйесінің негізін қалайды. Әлі де болсын дидактиканың бастау алған құрылғысы бүгінгі күнге дейін нәтиже беруге нысана екені назарда болып келеді.
Бүгінгі таңда көбінесе сыни көзбен қараудың негізгі нысанасына айналған тоталитарлық жүйеде зарттелген педагогика ғылымының ілгерішіл-озық жақтары демеуші және инновация деңгейіне жауап беріп келгеніне және болашақта оның көмегінің болатынына күмән жоқ. Топтамамен алсақ, кеңестік дәуірдегі оқыту дидактикалық біртұтас жүйесінің басты компоненттері жеке-дара сұрыпталып берілді:
- әдіснама мен зерттелімнің әдістерінің проблемасы;
- студентгердің ойлау қабілетін арттырудың проблемасы;
- басты буындар мен маңызды нүктелерді оқыту нысанасынан жинақтап алу проблемасы;
- бүгінгі кеңістікке сай адамды тәрбиелеудің проблемасы;
- жоғары оқу орнында жаңа мүдде-мүраты мен әдістерінін проблемасы;
- педагогика тарихындағы теориялық-әдіснамалық мәселенің зерттелу проблемасы;
педагогиканың ең маңызды мәселелерін боліп алудын проблемасы;
- студенттердің оқу қызметін арттырудың диалектикалық негіздерін құрудың проблемасы;
- кеңес мектептеріне кәсіптік даярлыққа әзірлеуде ұстаздың Тұлғалық болмысын қатынастырудың проблемасы;
- Жүйелі қүрылғы мен теорияның жүйелілік заңдылығын ескерудің проблемасы;
- Психологиялық және педагогикалық тұрғыда әдістерді қолданудың сандық көрсеткішін сапаға аударудың проблемасы. Міне, бұл - сонау кеңестік дәуірдегі (жуыр арада болған өткен шақ) зерттелген мәселелер.
Аталған жіктемемен берілген проблеманың негізгі қарастырғаны - оқытылатын материал.
Егер саяси ағымға қатысы бар тұстарын алып тастап, назарға алмасақ, жоғарыдағы проблемалардың шешімін + П.Р. Атутов, М.Н. Скаткин, Я.С. Турбовской редакциясымен жарық көрген ғылыми еңбектен таба аламыз. Бұл еңбекте алдымен педагогика ілімін дамытудың бағыты айқындалады:
- зерттелім деңгейінің теориялық құнын арттыру ғылыми біліктің біртұтас жүйесін көздейтін педагогика;
- дидактика нысанасы пәнін интегралдап, саралайтын, басқа ғылымдардың өзара байланысын жүзеге асыратын педагогика;
- зерттелімнің әдіснамалық сапасының өсімі мен өнімін іс-әрекетке әкелетін педагогика;
- терминдер мен ұғымдарды байытатын, нақтылайтын, жүйелейтін педагогика.
Бұл бағыттарды жүзеге асыру процесінде мынандай мәселелерді ескеруді ұсынады:
- ізгілікті және нәтижелі ғылым жетістіктерін меңгеруді;
- теориялық тұғырнамаға негізделген ұстанымды игеруді;
- әр субъектінің өз ісіне зерттелім жасай білу шеберлігін дамытуды;
- білімді жинақтау және талдауды;
- заттық және рухани мәндегі мәселелерді ажырата алуды;
- пәнішілік байланысты басқа ғылымдардағы жетістіктермен қоса білуді, ассимиляция заңдылығын меңгеруді;
- табиғат - қоғам - адам қарым-қатынасын пән ішіндегі заңдылықтарға негіздей алу шеберлігін ұштауды;
- интегралдап оқытудың жүйесін интенсив жүйесіне негіздеуді;
- теорияның жалпы және жалқы сипатын жіктей білуді;
- әрбір тарауда берілген мемлекеттік стандарттағы тезаурустың мәнін - баламасын түсініп, тәжірибеде қолдануды;
- жеке тұлғаның түсінігін танымдық қызметтің белсенділігі мен шығармашылық т.б. сипатына жіктеуді:
1) иллюстрацияны көрсету арқылы (жаңғырту);
2) дерексіз ұғымдарды қабылдау арқылы;
3) таным және танымдық қызметті өздігінен жұмыс жүргізу нәтижесінде дамыту арқылы.
Бұл ойды одан әрі дамытып бағамдасақ, таным жайлы көптеген зерттелімнің құрылымы мен мазмұнына тоқталып өткеніміз жөн. Танымдық қызметті бірде оқу процесіне қатысты десек, бірде Тұлғаның сипаты деген деңгейде қабылдадық. Осы пайымдардың қаншалықты маңызды ұстанымда екенін дәлелдеу үшін таным жайлы зерттелімдердің тұжырымдарын жинақтап, ой қорыту қажеттілігінің туғанын аңғарамыз.
Эвристикалы әдіс - танымдық қызметтің нәтижеге бағдарлауының кепілі
Эвристика бүгінгі технология процесінде алғашқы басқыштық рөл атқарып келді. Көбінесе, мемлекеттік деңгейден кейін іле-шала екінші деңгейдің атауы эвристика деп аталады.
Эвристика (грек сөзі - ізденім, амалын табу) - ғылыми, әдеби, әлеуметтік, т.б. мәтіндермен жұмыс жүргізудің әдісі. Оқыту дидактикалық біртұтас жүйесін жүзеге асырудың бастау көзі осы әдісте екенін ескерген абзал. Эвристикалы әдіс - міндетті, мүддені екшеудің қысқа жолы. Танымдылық, дәйектілік ережені сол қалпында меңгеруге қол жеткізеді.
Әсіресе, адасу әрекетінен (лабиринтті), семанитикалы - құрылым мен нысаналар арасындағы қатысымды семантикалы танымда ауысуына мүмкіндік туғызады. Эвристика бір жағынан физиологиямен, екінші жағынан психологиямен, үшінші жағынан лингвистикалы филологиямен ақпараттық жүйемен тығыз байланысты.
Эвристикалы әдістің негізгі құрылымы төмендегйдей:
- ес;
- түсініп талдау;
- белгілі тұжырымды өзінің іс-әрекетіне аудару;
- қолданым;
- талдау;
- жинақтау;
- бағалау;
- толғанысқа түсу.
Нәтижеге бағдар жасайтын үш фазасы бар:
- қызығушылықты ояту;
- мағынаны ажырату;
- толғанысқа түсу, соңғы нәтижені сараптамадан өткізу.
Эвристикалы әдісті пайдалану барысында студентке даяр тұжырымды меңгертумен шектелмеу жағын қарастырған дұрыс. Әр студент эвристикалы әдіс арқылы эвристикалы тұжырым жасап, екінші деңгейдің қатарына қосылады. Эвристикалы әдісті қолдану процесінде белгілі бір дидактикалық нысанадағы автор көздеген мүдде-мұратты аудырмай табуға жағдай жасалады. Сол себепті I, II, III курс студенттерімен семинар-тәжірибешілік сабақтарды ұйымдастыру барысында оқытушы алдын-ала эвристикалы әдіспен талдап, кіші компоненттер жүйесін эвристикалы сұрақтарға сұрыптап, біртұтас ірі мәселенің басын жиып беретін кіші жүйелердің өзара бірлігін құрастыруға Sit қолайлы жағдай туады. Студенттің әрекеті мен деңгейінің өнімі межеленіп отырады. Мұндай өлшемділік әр дидактикалық нысананың ішінен туады. Сол себепті зерттеу әдісінің ең алғашқы кадамы болып есептелетін эвристика әдісін кез-келген материалдарға, оқу нысанына пайдалана беру деген ойдан аулақпыз. Бұл әдіс жаңғырту әдісінен гөрі әлдеқайда күрделі, бірақ шығармашылық мен ізденімпаздық әрекеттерге қарағанда солғындау, әлсіз. Зерттеу әдісінің екінші буыны проблемалы сұрақ қоя білу, немесе проблемалы әдіс эвристика әдісін меңгермегендерге түсініксіз болып келеді. Сондыктан барлық ізденісті - зерттеу әрекетіне қатысы бар әдістердің шоғырын алсаң, ең алғашқысы - эвристика.
Өлшемдік пен тапсырманың межесі
Ә - әдіс, Д деңгейлік
1. Таңдап алған әдістердің пішімсіздігі.
2. Жағдайлардың нәтижеге бағдарланбауы.
3. Уақытты ұтымды пайдаланбау.
Аталған үш көкейкесті қайшылық - аналитикалық тәсілге тірек, міне, осы қайшылықтарды шешу үшін эвристикалы әдіс танымдық қызмет атқарады.
Эвристикалы әдістің негізгі заңдылықтары:
1. Мақсат пен міндеттерін автор көздеген жағдайға құру, айқындау. Мақсатқа қатысты міндеттер шешіледі.
2. Оқытудың мазмұны. Бұл алынатын нысанның негізгі буындары мен оқиға иірімдері және кейіпкерлер, қаһармандар арасындағы қатысым құбылыстарына бағынады.
3. Әлеуметтік сипат, психологиялық адамгершілік қасиеті, шығарманың көркемдік қуаты. Студенттердің ұғымына үндесетіндей дәрежеге келеді.
4. Ұғымның деңгейін қалыптасгыру (құбылмалы, ырғақпен, яғни, әр студентке ыңғайлы тапсырма әзірлеу).
5. Жеке тұлғаның ерекшелігін ескеру.
6. Оқудың жағдайы.
7. Оқу құралдары.
8. Оқу мерзімі, уақыты.
9. Оқудың ықтимал нәтижесі.
Қорыта айтсақ, эвристикалы әдіс - белсенділік пен ізденімпаздық қабілеттілікті дамытудын қозғаушы күші.
Оқытудың теориясы
Дидактиканың нысанасын біртұтас жүйе ретінде қарастыру мәселесі оқыту бағытынан гөрі этнопедагогика тұрғысынан терең зерттелді. Соның ішінде ізгілікті тәлім-тәрбие саласы жағынан жан-жақты зерделенді.
Қазақстан көлемінде оқыту дидактикалық біртұтас жүйесі терең қарастырылды. Бірақ, басымы - нақты пәндер мен жаратылыстану бағытындағы ғылымның мәселелері.
Кәсіби білімді дамыту мәселесін, оның стратегиялық келбетін дамытудың тұлғалық-бағдарламалық сипатта айқындап, білім мен ғылым жиюдың дидактикалық жүйесінің көп сатылығын зертгеген Т.С. С адықовтың еңбегі республика жұртшылығына ерекше ықпалын тигізді
Болмыстың озық бейнесін жасау адам баласының танымдық ойлау қабілетіне қатысты деген А.Е. Әбілқасымова ой-тұжырым жасап, бүгінгі және алыс болашақ субъектілерінің технологиялық іскерлігін дамытудың негізін құрып берді.
Сол секілді бұл ой-тұжырымның бірнеше қырынан зерттелгені еңбегімізде жан-жақты талданып өтті деп есептейміз. Соның ішінде, біздің зерттелімімізге жуық келетін бір еңбекті ерекше атап өткен орынды. Ол - Т.Ә. Қышқашбаевтың докторлық диссертациясы. Зерттеуші өзінің зерттеу енбегінде кәсіби білімді дамытудың өнер адамдарына қатыстылығын жеке бөліп қарастырған. Тұлғаның қабілетін мамандыққа бейімдей дамытудың ғылыми моделін жасайды.
Білім мен ғылымды студенттер бойына дарыту үшін мемлекеттік стандарттың ұстанымын оқыту біртұтас жүйесінің негізгі көзі ретінде пайдалану іс-әрекеті қоғамның мүддесінен шығуды қарастырады дегенге саяды. Олай болса, мемлекеттік стандартта барлық жоғары оқу орнына ұсынылып отырған Демеуші білім мен Инновациялы білім негіздерін әр оқытушы өзінің оқытар дәрісі мен семинар-тәжірибешілік жоне зертхана жұмысының тірегіне айналдырғаны орынды.
Педагогикалық технологияны жүзеге асырудың үш түрлі сипаты іріктелді:
- проблемалап оқыту;
- модульдеп оқыту;
- программалап оқыту.
Міне, осы үлкен мәселелерге қатысты оқытудың дидактикалық біртұтас жүйесін құрайтын кіші бөліктерді жинақтап қолданудың заңдылықтары, принциптері, диалектикалық-философиялық негіздері талданып, жаңа тұжырым-пайым сараланып берілді.
Педагогикалық технологияның ғылыми негіздері
Даму бағытына орай педагогикалық технологияны Г. Селевко төмендегідей жіктейді:
- биогендік технология - адамның тегіне тарту. Бұл түсініктің Ж. Аймауытовтың атавизм деген ұғымымен өзектестігіне көз жетеді. Олай болса, педагогикалық технология біз үшін XX ғасырдың 20-жылдарында өмірге келген. Сол тұжырымды шегелеу үшін Г. Селевконың зерттеу еңбегіне де және басқа да ғалымдардың зерттеу еңбектеріне тоқталып өткенді жөн көрдік:
- әлеуметтік тек, әлеуметтік ортаға икемделген адамның тұлғалық дәрежеде теориялық білімін тәжірибеде қолданылу шеберлігі, бұл тұжырым да бізге таныс;
- психогендік адамның дербестік қалпында алға жылжу үрдісін аңғаруы;
- мұраттылық сипаты, тұлғаның ұстанымына орай, алға қойған үлкен мақсатына жетудің жолдары, ассоциативті - толғаныс тұжырымы адамның миындағы қозу және тежелу сияқты қасиеттеріне бағынады;
- білім меңгеру икемі, қабілеті, іскерлігі, ассоциациясындағы қара дүрсін мен күрделі құбылыстардың қосындысы, аталған теория мынандай кезеңдерден тұрады:
а) материалды қабылдау;
ә) пайымдау, қайшылықты түйсіну;
б) есте сақтау, оны тұрақтандыру;
в) тәжірибеде қолдану.
Қол жеткен табыстардың өзі келесі жағдайларда жүзеге асады:
1) оқитын, меңгерген субъекті жағынан белсенділікті сезіну;
2) ойлау әрекетін жаттығулар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоғары оқу орнында оқыту дидактикалық біртұтас жүйесін жеке бір ұлттың деңгейінде зерттеп, одан белгілі бір нәтиже күту орынсыз.
Жалпы интегралдау заңдылығын жүзеге асырудың бір амалы -іргелес және қашық елдердегі ілгерішіл мұраттар мен инновациялы ғылым жетістіктерін шұғыл меңгеру.
Мұндай мүмкіндіктер кешегі кеңістікте де жүзеге асқаны белгілі. Барлық бүгінгі жетістіктің негізі кешегі Чехтың педагогы Я.А. Коменскийден бері келе жатқан Демеуші білім жүйесінің негізін қалайды. Әлі де болсын дидактиканың бастау алған құрылғысы бүгінгі күнге дейін нәтиже беруге нысана екені назарда болып келеді.
Бүгінгі таңда көбінесе сыни көзбен қараудың негізгі нысанасына айналған тоталитарлық жүйеде зарттелген педагогика ғылымының ілгерішіл-озық жақтары демеуші және инновация деңгейіне жауап беріп келгеніне және болашақта оның көмегінің болатынына күмән жоқ. Топтамамен алсақ, кеңестік дәуірдегі оқыту дидактикалық біртұтас жүйесінің басты компоненттері жеке-дара сұрыпталып берілді:
- әдіснама мен зерттелімнің әдістерінің проблемасы;
- студентгердің ойлау қабілетін арттырудың проблемасы;
- басты буындар мен маңызды нүктелерді оқыту нысанасынан жинақтап алу проблемасы;
- бүгінгі кеңістікке сай адамды тәрбиелеудің проблемасы;
- жоғары оқу орнында жаңа мүдде-мүраты мен әдістерінін проблемасы;
- педагогика тарихындағы теориялық-әдіснамалық мәселенің зерттелу проблемасы;
педагогиканың ең маңызды мәселелерін боліп алудын проблемасы;
- студенттердің оқу қызметін арттырудың диалектикалық негіздерін құрудың проблемасы;
- кеңес мектептеріне кәсіптік даярлыққа әзірлеуде ұстаздың Тұлғалық болмысын қатынастырудың проблемасы;
- Жүйелі қүрылғы мен теорияның жүйелілік заңдылығын ескерудің проблемасы;
- Психологиялық және педагогикалық тұрғыда әдістерді қолданудың сандық көрсеткішін сапаға аударудың проблемасы. Міне, бұл - сонау кеңестік дәуірдегі (жуыр арада болған өткен шақ) зерттелген мәселелер.
Аталған жіктемемен берілген проблеманың негізгі қарастырғаны - оқытылатын материал.
Егер саяси ағымға қатысы бар тұстарын алып тастап, назарға алмасақ, жоғарыдағы проблемалардың шешімін + П.Р. Атутов, М.Н. Скаткин, Я.С. Турбовской редакциясымен жарық көрген ғылыми еңбектен таба аламыз. Бұл еңбекте алдымен педагогика ілімін дамытудың бағыты айқындалады:
- зерттелім деңгейінің теориялық құнын арттыру ғылыми біліктің біртұтас жүйесін көздейтін педагогика;
- дидактика нысанасы пәнін интегралдап, саралайтын, басқа ғылымдардың өзара байланысын жүзеге асыратын педагогика;
- зерттелімнің әдіснамалық сапасының өсімі мен өнімін іс-әрекетке әкелетін педагогика;
- терминдер мен ұғымдарды байытатын, нақтылайтын, жүйелейтін педагогика.
Бұл бағыттарды жүзеге асыру процесінде мынандай мәселелерді ескеруді ұсынады:
- ізгілікті және нәтижелі ғылым жетістіктерін меңгеруді;
- теориялық тұғырнамаға негізделген ұстанымды игеруді;
- әр субъектінің өз ісіне зерттелім жасай білу шеберлігін дамытуды;
- білімді жинақтау және талдауды;
- заттық және рухани мәндегі мәселелерді ажырата алуды;
- пәнішілік байланысты басқа ғылымдардағы жетістіктермен қоса білуді, ассимиляция заңдылығын меңгеруді;
- табиғат - қоғам - адам қарым-қатынасын пән ішіндегі заңдылықтарға негіздей алу шеберлігін ұштауды;
- интегралдап оқытудың жүйесін интенсив жүйесіне негіздеуді;
- теорияның жалпы және жалқы сипатын жіктей білуді;
- әрбір тарауда берілген мемлекеттік стандарттағы тезаурустың мәнін - баламасын түсініп, тәжірибеде қолдануды;
- жеке тұлғаның түсінігін танымдық қызметтің белсенділігі мен шығармашылық т.б. сипатына жіктеуді:
1) иллюстрацияны көрсету арқылы (жаңғырту);
2) дерексіз ұғымдарды қабылдау арқылы;
3) таным және танымдық қызметті өздігінен жұмыс жүргізу нәтижесінде дамыту арқылы.
Бұл ойды одан әрі дамытып бағамдасақ, таным жайлы көптеген зерттелімнің құрылымы мен мазмұнына тоқталып өткеніміз жөн. Танымдық қызметті бірде оқу процесіне қатысты десек, бірде Тұлғаның сипаты деген деңгейде қабылдадық. Осы пайымдардың қаншалықты маңызды ұстанымда екенін дәлелдеу үшін таным жайлы зерттелімдердің тұжырымдарын жинақтап, ой қорыту қажеттілігінің туғанын аңғарамыз.
Эвристикалы әдіс - танымдық қызметтің нәтижеге бағдарлауының кепілі
Эвристика бүгінгі технология процесінде алғашқы басқыштық рөл атқарып келді. Көбінесе, мемлекеттік деңгейден кейін іле-шала екінші деңгейдің атауы эвристика деп аталады.
Эвристика (грек сөзі - ізденім, амалын табу) - ғылыми, әдеби, әлеуметтік, т.б. мәтіндермен жұмыс жүргізудің әдісі. Оқыту дидактикалық біртұтас жүйесін жүзеге асырудың бастау көзі осы әдісте екенін ескерген абзал. Эвристикалы әдіс - міндетті, мүддені екшеудің қысқа жолы. Танымдылық, дәйектілік ережені сол қалпында меңгеруге қол жеткізеді.
Әсіресе, адасу әрекетінен (лабиринтті), семанитикалы - құрылым мен нысаналар арасындағы қатысымды семантикалы танымда ауысуына мүмкіндік туғызады. Эвристика бір жағынан физиологиямен, екінші жағынан психологиямен, үшінші жағынан лингвистикалы филологиямен ақпараттық жүйемен тығыз байланысты.
Эвристикалы әдістің негізгі құрылымы төмендегйдей:
- ес;
- түсініп талдау;
- белгілі тұжырымды өзінің іс-әрекетіне аудару;
- қолданым;
- талдау;
- жинақтау;
- бағалау;
- толғанысқа түсу.
Нәтижеге бағдар жасайтын үш фазасы бар:
- қызығушылықты ояту;
- мағынаны ажырату;
- толғанысқа түсу, соңғы нәтижені сараптамадан өткізу.
Эвристикалы әдісті пайдалану барысында студентке даяр тұжырымды меңгертумен шектелмеу жағын қарастырған дұрыс. Әр студент эвристикалы әдіс арқылы эвристикалы тұжырым жасап, екінші деңгейдің қатарына қосылады. Эвристикалы әдісті қолдану процесінде белгілі бір дидактикалық нысанадағы автор көздеген мүдде-мұратты аудырмай табуға жағдай жасалады. Сол себепті I, II, III курс студенттерімен семинар-тәжірибешілік сабақтарды ұйымдастыру барысында оқытушы алдын-ала эвристикалы әдіспен талдап, кіші компоненттер жүйесін эвристикалы сұрақтарға сұрыптап, біртұтас ірі мәселенің басын жиып беретін кіші жүйелердің өзара бірлігін құрастыруға Sit қолайлы жағдай туады. Студенттің әрекеті мен деңгейінің өнімі межеленіп отырады. Мұндай өлшемділік әр дидактикалық нысананың ішінен туады. Сол себепті зерттеу әдісінің ең алғашқы кадамы болып есептелетін эвристика әдісін кез-келген материалдарға, оқу нысанына пайдалана беру деген ойдан аулақпыз. Бұл әдіс жаңғырту әдісінен гөрі әлдеқайда күрделі, бірақ шығармашылық мен ізденімпаздық әрекеттерге қарағанда солғындау, әлсіз. Зерттеу әдісінің екінші буыны проблемалы сұрақ қоя білу, немесе проблемалы әдіс эвристика әдісін меңгермегендерге түсініксіз болып келеді. Сондыктан барлық ізденісті - зерттеу әрекетіне қатысы бар әдістердің шоғырын алсаң, ең алғашқысы - эвристика.
Өлшемдік пен тапсырманың межесі
Ә - әдіс, Д деңгейлік
1. Таңдап алған әдістердің пішімсіздігі.
2. Жағдайлардың нәтижеге бағдарланбауы.
3. Уақытты ұтымды пайдаланбау.
Аталған үш көкейкесті қайшылық - аналитикалық тәсілге тірек, міне, осы қайшылықтарды шешу үшін эвристикалы әдіс танымдық қызмет атқарады.
Эвристикалы әдістің негізгі заңдылықтары:
1. Мақсат пен міндеттерін автор көздеген жағдайға құру, айқындау. Мақсатқа қатысты міндеттер шешіледі.
2. Оқытудың мазмұны. Бұл алынатын нысанның негізгі буындары мен оқиға иірімдері және кейіпкерлер, қаһармандар арасындағы қатысым құбылыстарына бағынады.
3. Әлеуметтік сипат, психологиялық адамгершілік қасиеті, шығарманың көркемдік қуаты. Студенттердің ұғымына үндесетіндей дәрежеге келеді.
4. Ұғымның деңгейін қалыптасгыру (құбылмалы, ырғақпен, яғни, әр студентке ыңғайлы тапсырма әзірлеу).
5. Жеке тұлғаның ерекшелігін ескеру.
6. Оқудың жағдайы.
7. Оқу құралдары.
8. Оқу мерзімі, уақыты.
9. Оқудың ықтимал нәтижесі.
Қорыта айтсақ, эвристикалы әдіс - белсенділік пен ізденімпаздық қабілеттілікті дамытудын қозғаушы күші.
Оқытудың теориясы
Дидактиканың нысанасын біртұтас жүйе ретінде қарастыру мәселесі оқыту бағытынан гөрі этнопедагогика тұрғысынан терең зерттелді. Соның ішінде ізгілікті тәлім-тәрбие саласы жағынан жан-жақты зерделенді.
Қазақстан көлемінде оқыту дидактикалық біртұтас жүйесі терең қарастырылды. Бірақ, басымы - нақты пәндер мен жаратылыстану бағытындағы ғылымның мәселелері.
Кәсіби білімді дамыту мәселесін, оның стратегиялық келбетін дамытудың тұлғалық-бағдарламалық сипатта айқындап, білім мен ғылым жиюдың дидактикалық жүйесінің көп сатылығын зертгеген Т.С. С адықовтың еңбегі республика жұртшылығына ерекше ықпалын тигізді
Болмыстың озық бейнесін жасау адам баласының танымдық ойлау қабілетіне қатысты деген А.Е. Әбілқасымова ой-тұжырым жасап, бүгінгі және алыс болашақ субъектілерінің технологиялық іскерлігін дамытудың негізін құрып берді.
Сол секілді бұл ой-тұжырымның бірнеше қырынан зерттелгені еңбегімізде жан-жақты талданып өтті деп есептейміз. Соның ішінде, біздің зерттелімімізге жуық келетін бір еңбекті ерекше атап өткен орынды. Ол - Т.Ә. Қышқашбаевтың докторлық диссертациясы. Зерттеуші өзінің зерттеу енбегінде кәсіби білімді дамытудың өнер адамдарына қатыстылығын жеке бөліп қарастырған. Тұлғаның қабілетін мамандыққа бейімдей дамытудың ғылыми моделін жасайды.
Білім мен ғылымды студенттер бойына дарыту үшін мемлекеттік стандарттың ұстанымын оқыту біртұтас жүйесінің негізгі көзі ретінде пайдалану іс-әрекеті қоғамның мүддесінен шығуды қарастырады дегенге саяды. Олай болса, мемлекеттік стандартта барлық жоғары оқу орнына ұсынылып отырған Демеуші білім мен Инновациялы білім негіздерін әр оқытушы өзінің оқытар дәрісі мен семинар-тәжірибешілік жоне зертхана жұмысының тірегіне айналдырғаны орынды.
Педагогикалық технологияны жүзеге асырудың үш түрлі сипаты іріктелді:
- проблемалап оқыту;
- модульдеп оқыту;
- программалап оқыту.
Міне, осы үлкен мәселелерге қатысты оқытудың дидактикалық біртұтас жүйесін құрайтын кіші бөліктерді жинақтап қолданудың заңдылықтары, принциптері, диалектикалық-философиялық негіздері талданып, жаңа тұжырым-пайым сараланып берілді.
Педагогикалық технологияның ғылыми негіздері
Даму бағытына орай педагогикалық технологияны Г. Селевко төмендегідей жіктейді:
- биогендік технология - адамның тегіне тарту. Бұл түсініктің Ж. Аймауытовтың атавизм деген ұғымымен өзектестігіне көз жетеді. Олай болса, педагогикалық технология біз үшін XX ғасырдың 20-жылдарында өмірге келген. Сол тұжырымды шегелеу үшін Г. Селевконың зерттеу еңбегіне де және басқа да ғалымдардың зерттеу еңбектеріне тоқталып өткенді жөн көрдік:
- әлеуметтік тек, әлеуметтік ортаға икемделген адамның тұлғалық дәрежеде теориялық білімін тәжірибеде қолданылу шеберлігі, бұл тұжырым да бізге таныс;
- психогендік адамның дербестік қалпында алға жылжу үрдісін аңғаруы;
- мұраттылық сипаты, тұлғаның ұстанымына орай, алға қойған үлкен мақсатына жетудің жолдары, ассоциативті - толғаныс тұжырымы адамның миындағы қозу және тежелу сияқты қасиеттеріне бағынады;
- білім меңгеру икемі, қабілеті, іскерлігі, ассоциациясындағы қара дүрсін мен күрделі құбылыстардың қосындысы, аталған теория мынандай кезеңдерден тұрады:
а) материалды қабылдау;
ә) пайымдау, қайшылықты түйсіну;
б) есте сақтау, оны тұрақтандыру;
в) тәжірибеде қолдану.
Қол жеткен табыстардың өзі келесі жағдайларда жүзеге асады:
1) оқитын, меңгерген субъекті жағынан белсенділікті сезіну;
2) ойлау әрекетін жаттығулар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz