Логопедия өзіндік ғылым


Пән: Педагогика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:   

2-БӨЛІМ. ДӘРІС КЕШЕНІ
2. 1. 1-БӨЛІМ. Логопедия өзіндік ғылым.
Мазмұны және мақсаты Логопедия ғылымымен таныстыру
Дәріс 1.
Дәріс мақсаты: Логопедияі пәні туралы жалпы түсініктеме беру;
Қарастырылатын сұрақтар:
Логопедия пәнінің мақсаты мен әдістемесі

Логопедия мақсаты мен міндеті

Мүмкіндігі шектеулі балаларды тілге оқытудың ғылыми әдістемелік негіздері пәні?

Логопедия дегеніміз - сөйлеу тілі кемістіктерін, оның бұзылу себептерін, болдырмау жолдары, сонымен бірге осындай кемістіктерді әртүрлі жолдармен түзетіп жоюдың тәсілдерін зерттейтін ғылым. Логопедия - логос (сөз және пейдес) тәрбиелеймін, үйренемін деген грек сөздерінің түбірінен алынған. Логопедия арнайы педагогиканың (дефектологияның) бір бөлігі болып есептеледі Логопедияның зерттеу объектісі -сөйлеу тілінің бұзылуынан зардап шеккен адам.
Қазіргі логопедия мектеп жасына дейінгі, мектептегі логопедия және жеткіншектер мен ересектер логопедиясы деген бөлімдерден тұрады.
Әдебиеттер тізімі: 1, 3, 4, 5.
Дәріс 2. Логопедияның басқа ғылымдармен байланысы.
Дәріс мақсаты: Логопедияның басқа ғылымдар ішіндегі алатын орнымен таныстыру.
Қарастырылатын сұрақтар:
И. П. Павловтың бірінші және екінші сигналдар жүйесі

П. К. Анохинның функционалдық жүйе туралы ілімі.

Сөйлеу тілі бұзылуының түрлерін түзетумен және сауықтандыру мен ойдағыдай айналысу үшін сөйлеу тілі бұзылуының себептерін симптоматикасын, себептерін және механизмін білу қажет. Бұл логопедия басқа ғылымдармен тығыз байланысты екенін анықтайды. Олардың ішінде педагогиканы (жалпы және арнайы педагогиканы) медицинаны, лингвистиканы атауға болады.
Медицина ғылымдарының ішіндегі логопедиямен тығыз байланыстылары: потофизиология, анатомия, физиология және есіту мен сөйлеу тілі мүщелерінің патологиясы, олигофрения клиникасы, психопатология, педиатрия.
Бұл ғылымдар, сау баланың даму заңдылығын зерттеумен бірге, баланың дене бітімі мен психикалық дамуының мөлшерден ауытқуын да зерттейді.
Әдебиеттер тізімі: 2, 3, 4, 5.
Дәріс 3. Тіл мүкісі бар балалар: Дислалия, сипаттама, түзету тәсілдері.
Дәріс мақсаты: Дислалия терминимен танысу
Қарастырылатын сұрақтар:
Дислалия -дыбысты дыбыстаудың (звукопроизношение) бұзылуы Сауат ашу түсінігі

Дислалияның түрлері

Дислолаялияны түзетудегі әдістердің, тәсілдердің, сабақтардың түрлері

Дислалия кезінде есту және сөйлеу аппараты бұлшықеттерінің иннервациясы сау қалпында болады. Дислалия кезіндегі дыбысты дыбыстаудың (айтудың) бұзылуы артикуляциялық аппараттың аномалиясымен немесе сөйлеулік тәрбиелеудің ерекшеліктерімен байланысты. Осыған орай механикалық және қызметтік (функционалдық) дислалияларды ажыратады. Механикалық (органикалық) дислалия артикуляциялық аппараттың құрылымының бұзылуымен байланысты: бұрыс (прикус), тістердің бұрыс құрылысы, аномальді үлкен және кішкентай тіл, тіл ершігінің қысқа болуы. Аталған дефектілер сөйлеу дыбыстарының дұрыс айтылуын қиындатады. Қызметтік (функционалдық) дислалия көп жағдайда төмендегілерге: баланың отбасында сөйлеудің бұрыс тәрбиеленуіне (баламен сөйлесу кезінде үлкендердің асыра еркелетіп «няня тілін» қолдану) ; баланы қоршаған жақын адамдарының дыбысты дұрыс дыбыстамауына; педагогикалық салғырттыққа, фонематикалық тәрбиелеудің жетілмеуіне байланысты. Сондай-ақ қызметтік дислалия кіші мектеп жасында екі тілді бірдей уақытта меңгеретін балаларда кездеседі, және де екі тілдік жүйе дыбыстарының сөйлеу кезінде араласуы байқалуы мүмкін.

Дислалиясы бар балада артикуляциясы бойынша қиын бір не бірнеше дыбыстардың айту бұзылыстары болуы мүмкін (ысқырықты, ызың, р, л) . дыбыстарды айтудың бұзылыстары белгілі бір дыбыстардың жоқ болуы, дыбыстарды қыңырайтуы немесе оларды алмастыру арқылы көрінуі мүмкін. Логопедиялық тәжірибеде дыбыстарды дыбыстау бұзылыстары келесі атаулармен аталады: сигматизм (ысқырықты (свистящие) немесе ызыңды (шипящие) дыбыстарды жеткіліксіз айту) ; ламбдацизм (л-л‘ дыбыстарын жеткіліксіз айту) ; таңдайлық дыбыстарды дыбыстаудағы дефекттер ( к-к‘, г-г‘, х-х‘, й дыбыстарын жеткілікті түрде айтпау) ; ұяңды дефект (ұяң дыбыстарының орнына жұмсақ жұптарын айтады) ; жұмсару дефектісі (қатты шығатын дыбыстардың орнына жұмсақ жұптарын айтады) . Дислалаиясы бар балаларда сөйлеу дамуының бұзылыстары байқалмайды, яғни сөйлеудің лексико-грамматикалық жағы қалыппен байланысты калыптасады.

Балалардың нормативті дыбысты айтуы төрт жасқа дейін біртіндеп қалыптасуы жүреді. Егер балада төрт жастан кейін дыбысты айту дефектісі байқалса, ол баланы логопедке міндетті трде қаралуы қажет. Дегенмен, сөйлеудегі дыбысты дыбыстаудың дамуы және оның бұзылыстарына арнайы жұмысты ерте бастауға болады.

Функционадлы дислалия дегеніміз дыбыс шығару аппаратында өшқандай кемістік болмасада, сойлеу тілі дыбыстарының дұрыс айтылмауы. Басқа сөзбен йтканда-ешкандай органикалық негіз жоқ.

Функционалды дислалияның көп тарауының бір себебі баланың сөйлеу тілін ұйде дурыс тәррбиелемеу ден. Кейде ересектер, баланын былдырдаған сөзін қызық көріп, үзақ уақытқа дейін оған өзі де бейімделіп шолжыңдасып бодады. Қортідасында көп уақытқа дейін баланың сөйлеу тіліндегі дыбыстардың дурыс айтылуының дамуы кешөуілдеп қалада,

Баланың сақаулығы еліктеуден де болуы мумкін. Қагида бойынша балага сөйлеу тіліңдегі дабыстарда әлі дұрыс қалыптаспаған жас баламен әрдайым қалыптасып сөйлесіп жүрудің де зияны тиеді. Бала үйдегі ересек адамдардың сөйлеу тіліндегі дабыстардың бұрмалануы жиі еліктейді, балаға әсіресе сөзі түсініксіз, тілі мүкіс немесе өте жылдам сөйлейтін быдық, кейде тіпті жергілікті тілдің ерекшеліктерімен сөйлейтін адамдардың арасында көп болып, сөздерін тыңдаудын да ерекше зиян тиеді.

Балаға үйдегі адамдардың екі тілде сейлеуі де кедергі болады. Бала әр тілде сейлеу кезінде бір тілдің айтылу ерекшелігінен екінші тілдің айтылу ерекшелігіне жиі ауысып отырады.

Балалардың дыбыс айту ерешеліктері өнегесіз тәрбиенің себебімен де жиі пайда болады, баланың сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуында жанында журетін ересек адамдар мүлде көңіл аудармайды. Сөздегі дыбыстардың қателігін түзетпейді, өз сөзімен тусінікті етіп анық айтудың улгісін көрсетпейді. Басқаша айтқанда баланың сөйлеуге дағдылануының дұрыс жетілуіне ересектердің жүйелі ықпал жасауы тиіс,

Баланың сөйлеу тіліндегі ақаулық есту қабілетінің жетілмеуінен де болуы мумкін. Айтылуы бір-біріне ұқсасдыбыстарды ажыратуда баланың қиналатындығы байқалады. Мысалы: ұяң және қатаң дауыссыздарды, жіңішке және жуан, ысқырық және ызың дыбыстарды айтқанда. Қортылуында, дыбыстардың дүрыс айтылуының дамуындағы бұндай қиыншылықтар ұзақ уақытқа кешігеді. Сонымен бірге дыбысгардың сөйлеу тіліндегі кемшіліктері, әсіресе сөздердегі алмастырулары мен шатастырулары уағында фонематикалық есту қабілетінің қалыптасуына зиянын тигізуі мүмкін, ал егер олай болса, қалған жағдайда, оның салдары жалпы сөйлеу тілінің толық дамымауына және жазуы мен оқуының бүзылуына себебін тигізетіні сөзсіз.

Сақаулық сонымен қатар дыбыс шығарудағы сөйлеу мүшелері: тілдің, еріннің, төменгі жақ сүйектерінің нашар қимылдауларынан да болуы мүмкін. Соның салдарынан бала тілін қалыптагы жағдайда дүрыс үстап түра алмайды немесе қажетті қимылдарды тез арада орын алмастыра алмайды.

Дислалия сонымен бірге есту кабілетінің нашарлығынан да болуы мүмкін. Керек балалардың І0% не дейінгілерінің сөйлеу тілі індегі дыбыстардың айтылуы бүзылған. Бүндай жагдай ызың мен ыс-иырық, үЯң және қатаң дауыссыз дыбыстарды бөлшектеп мутөлегөнде байқалады.

Дислалияның ауыр және үзаққа созылуына балаңың акыя-ойының жәтқіліксіз дамуы да себеп болуымүмкін. Іштен туа біткен ойы кеміс балалардың 55 %-тен көпшілігі сөйлеу тіліндегі дыбысдапды дүрыс айта алмайтындығы белгілі.

2. 5. 1 Дислалияның түрлері

Сөйлеу тілі мүшелерінің күрделі қимылдарын және тілдің қатысуын онша көп керек етпейтін м, н, т, п дыбыстары сирек бұзылатыны ал басқа дауыссыз дыбыстардың кез-келгеніжиі бұзылып айтылатындығы байкалады

Әсіресе сөйлеу тілі мүшлерінің қиьш айтыдатын р, л тіл дыбыстары, ысқырық /с, э, ц/ және ызың /ш, ж, ч, щ/ дыбыстары жиі бүзылады.

Әдетте қатаң және ұяң дауыссыздар сынарларымен қоса бірдей бұзылады. Мысалы: бала, с, з, дыбыстарын дұрыс айтпаса, онда жіңішке сыңарларының да ақауы болады. Р, л дабыстарыңың жана жіңішке сыңарлары көбінесе дүрыс айтылада өйткөні бұл дабыстардаң жіңішке сыңарлары сөйлеу тілі мұшелөрінің ыңғайына қарай көліп түрада.

Баланың сөйлеу тіліңдегі дабыстардаң бүзылуы түрліше болады, мысалы көз келген бір дабыс сөз ішінде айтылмай түсіп қалса, ал дайсы бірі оларда бүрмалап немөсв басқа дыбыспен алмастырып айтуы мүмкін.

Бұзылудың осы түрлерін жеке-жеке қарастырып көрейік. Сөйлеу тіліндегі дабыстардың түсіп қалуы сөздің басында, ортасында және аяғында кездесуі мүмкін. Мысалы: ракета-акета, тарақ-таақ, батыр-баты.

Сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуын бұрмалаған кезде тіл дыбыстарының жүйесінде болмағантүсініксіз дабыстарды шығарады. Мысалы: «Р» дыбысын айтқанда жұмсақ таңдайдың артқы жағының шеті дірілдеп, қырылдаған дыбысын немесе кішкентай тіл тәрбиеліп, көмейден ырылдаған тұрпайы «р» дыбысы, тілін шайнап «с» дыбысын, тілін бұрап бір езуін «ш» дыбысын, өріндөрін үрлеп «л» дабысын шығарады.

Тіл дыбыстарының жүйесіндегі бір дыбыс екінші дыбыспен алмастырылып айтылады, Алмастырулардың мынадай түрлері болуы мүмкін:

1. Жасалу жолдары жағынан ұқсас, сөйлеу тілі мүшелеріндегі айтылуында айырмашылығы бар дыбыстар алмастырылады, мысалы тіл арты қ түзелмелі /шұғыл/ дыбыстарын тіл алды «т, д» шұғыл дыбыс орына алмастырылады. /Кәмила-Тәмила, . гүл-дул/;

2 Сөйлеу мүшелеріндегі айтылуы ұқсас, жасалу жолдарының айырмашылығы бар дыбыстар алмастырылады, мысалы, тіл алды «с» дыбысы тіл алды «т» дыбысына алмастырылады. /сабын-табын/;

3. Жасалу жолдары ұқсас, ал сөйлөу тілі мүшелерінің әрекеті бойынша айырмашылығы бар «с» дыбысына алмастырылады. мысалы: Самат, Фамат ж. т. б;

4. Сөйлеу тілі мүшелеріндегі айтылуы тек жасалу жолдары ұқсас дыбыстар дауыстың қатысуымен шығатын дабыстармен, мысалы ұяң дабыстар қатаң дыбыстармен алмастырылады. /болат-полат, қозы -қосы/

5. Жасалу жолдары ұқсас дыбыстар мен сөйлеу мүшелерінің белсеңді әрекеттері бойынша шығатын дабыстар жуан және жіңішке белгілерімен айқындалатын дыбыстармен, мысалы: жіңішке дыбыс жуан дыбыспен, жуан дыбыс жіңішке дыбыспен алмастырады: /пяз-паз, өрік-өрық/:

Сөйлеу тілінде айтылуы бұзылган дыбыстардың мөлшері бойынша дислалия қарапайым және күрделі болып бөлінеді. Егер сөйлеу тілінің айтылуында бұзылған дабыстардың саны төртке дейін болса оны карапайым, ал одан көп болса күрделі дислалия дейді.

Егер сөйлеу тілінің айтылуьнда бұзылған дыбыстардан лықтары дыбыс шығарудағы сөйлеу тілі мүшелерінің әрекетіндегі бір топтағы /мысалы, ысқырықтар/ дыбыстарда болса, оларда моно-морфиялық дислалия дейді. Егер бұндай ақаулықтар дыбыс шығарудагы сөйлеу тілі мүшелерінің әрекетіндегі бірнеше топтардағы /мысалы, ротацизм, сигматизм жөне ламбдацизм/ дыбыстарда болса, оларды полиморфиялык дислалия дейді.

Белгілі бір топтагы дыбыстардың айтылуындагы ерекшеліктеріне қарай дислалия мынандай түрлерге бөлінеді;

1. /Сигматизм/ гректің сигма деген әрпінің дыбысталуымен ысқырық /с, с, э, з, ц/ және ызың /ш, ж. ч, щ/ дыбыстарының айтылуындағы ең көптараған түрлері.

Мүкістіктерік білдіреді. Мүкістіктер-сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуындағы ең көп тараған түрлері.

2. /Ротацизм/ гректің ро деген әрпі р дабысын білдіреді, /р/ дыбыстарының сөйлеу тілінің айтылуында болатын мүкістік.

3. /Ламбдацизм/ гректің ламбда деген әрпін л дабысын білдіреді, /л, л1 / дыбыстарының сөйлеу тілінің айтылуықда болатын мүкістік.

4. Сөйлеу тіліндегі айтылуында болатын таңдай дыбыстарының ақаулықтары;

каппацизм - к, к, дыбыстары;

гаммацизм - г, г, дыбыстары;

хитизм - х, х, дыбыстары;

йотацизм й дыбысы;

/ гректің капп, гамма, хи, йота деген әріптері қ, г, х, й дыбыстарын білдіреді/.

5. Ұяң дауыссыз дыбыстарының ақаулығы-сөйлеу тіліндегі ұяң дауыссыз дыбыстарының айтылуындағы ақаулықтар. Бұндай ақаулықта ұяң дауыссыздар өздерінің қатаң дауыссыз сыңарларымен орын алмастырада: в-п, д-т, в-ф, з-с, ж-ш, г-ғ, к-қ.

Бұндай ақаулықтар құлағы нашар еститін керең балаларда жиі кездеседі,

6. Жіңішке дауыссыз дыбыстардың ақаулықтары, Сөйлеу тіліндегі жіңішке дауыссыздардың өздерінің қатаң дауыссыз сыңарларымен орын алмастыру ақаулықтары: д-д, п -п, кх к# р -р.

Өздерінің жіңішке сыңарлары жоқ ш, ж, ц дыбыстары мен қатаң сыңарлары жоқ ч, щ, й дыбыстарында бүтіндей ақаулықтар кездеспейді

Әдебиеттер тізімі: 2, 3, 4, 5.

Дәріс 4. Ринололия, симптоматикасы, түзету тәсілдеріне шолу.

Дәріс мақсаты: Ринололия, симптоматикасы, түзету тәсілдеріне шолу.

Қарастырылатын сұрақтар:

Ринололия - дегеніміз не?

Ринололия түрлері

Ринололия түзетудегі әдістердің, тәсілдердің, сабақтардың түрлері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
«Дефектология және логопедия негіздері»
Сөйлеу мен мектеп дағдыларының спецификалық бұзылыстары
Дефектология ғылымына жалпы түсінік
Логопедиялық жұмыстар
Логопедия ғылымы негізі
СӨЙЛЕУ ТІЛІНДЕ КЕМІСТІГІ БАР БАЛАЛАРМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ТҮЗЕТУ ЖҰМЫСТАРЫ
Дамуында кемістігі бар балаларды тәрбиелеу мен окыту күрделі әлеуметтік және педагогикалық мәселе
Логопедия ғылымы. Логопедия ғылымының пәні, зерттеу объектісі, мақсат-міндеттері
Тіл кемістігін топтастыру
Балалардың дыбыс айту ерешеліктері
Пәндер



Реферат Курстық жұмыс Диплом Материал Диссертация Практика Презентация Сабақ жоспары Мақал-мәтелдер 1‑10 бет 11‑20 бет 21‑30 бет 31‑60 бет 61+ бет Негізгі Бет саны Қосымша Іздеу Ештеңе табылмады :( Соңғы қаралған жұмыстар Қаралған жұмыстар табылмады Тапсырыс Антиплагиат Қаралған жұмыстар kz