Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қолданылатын арнаулы салық режимдері
КІРІСПЕ 3
1.ТАРАУ. МЕМЛЕКЕТТІҢ САЛЫҚТЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ 5
2.ТАРАУ. ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІККЕ АРНАЛҒАН АРНАУЛЫ САЛЫҚ РЕЖИМІ
2.1. Шағын бизнес субъектілеріне арналған салық режимінің
түсінігі 11
2.2. Біржолғы талон және патент негізіндегі арнаулы салық
режимі 18
2.3. Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі 19
2.4. Шаруа қожалықтарына және ауыл шаруашылығы өнімдерін
өндіруші заңды тұлғаларға арналған салық режимі 20
3.ТАРАУ. САЛЫҚ САЛУ АЯСЫНДАҒЫ САЛЫҚТЫҚ 29
ЫНТАЛАНДЫРУ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТІК МӘЖБҮРЛЕУ
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК.ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР
МЕН ӘДЕБИЕТТЕР 50
1.ТАРАУ. МЕМЛЕКЕТТІҢ САЛЫҚТЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ 5
2.ТАРАУ. ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІККЕ АРНАЛҒАН АРНАУЛЫ САЛЫҚ РЕЖИМІ
2.1. Шағын бизнес субъектілеріне арналған салық режимінің
түсінігі 11
2.2. Біржолғы талон және патент негізіндегі арнаулы салық
режимі 18
2.3. Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі 19
2.4. Шаруа қожалықтарына және ауыл шаруашылығы өнімдерін
өндіруші заңды тұлғаларға арналған салық режимі 20
3.ТАРАУ. САЛЫҚ САЛУ АЯСЫНДАҒЫ САЛЫҚТЫҚ 29
ЫНТАЛАНДЫРУ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТІК МӘЖБҮРЛЕУ
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК.ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР
МЕН ӘДЕБИЕТТЕР 50
Тақырып өзектілігі – Қазақстанда нарықтық экономика аясында көрініс тауып жатқан көптеген жаңа құбылыстардың ішінен дербес қалыптасқан салықтық заңдар саласын және қарқынды дамып, жетілдіріліп жатқан салықтық құқықты атауға болады. Соңғы кездерде мемлекетте салықтық құқықтың теориялық проблемаларын, салықтық заңдардың мәселелерін ғылыми зерттеуде кең көлемде жүзеге асырылуда. Қазіргі кезде мемлекеттің салықтық органдарының аса мүдделі бағыттары: салық төлеушілерді салық есебіне қоюды жетілдіру; жекелеген салық салу объектілерін есепке алуды қамтамасыз ету; салық түсімдерін есепке алудың жаңа механизмін құру; салық органдарының автоматтандырылған ақпараттық жүйесін халықаралық деңгейге сәйкес құрудың әдістемелік және ұйымдастыру мәселелерін шешу болып саналады.
Мақсаты – жұмысты орындау кезінде алға қойған мақсат мемлекеттің салықтық құрылысын, салықтық құқықтың және салықтық заңдардың кейбір өзекті мәселелерін ашып көрсету.
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау нарықтық экономикасы дамыған елдердің барлығына тән экономикалық саясат болып табылады. Соның ішінде маңызды рөлді кәсіпкерлерді салықтық жеңілдіктермен қолдау атқарады деуге толық негіз бар. Салық салу мемлекеттің құрылысына, қалыптасқан қоғамдық дәстүрлерге, мемлекет экономикасы мен фискальдық саясатының мән-жайына, билік етуші тармақтардың өктем өкілеттіктерінің демократиялық деңгейіне, нақты қалыптасқан әлеуметтік, саяси және әкімшілік жағдайларға қарай жүзеге асырылады. Былайша айтқанда; салықты мемлекеттің экономикалық әлеуетінің (күш- қуатының) функциясы деп санауға болады. Осы орайда қатты ескертетін жайт, салықтың (экономикалық) мән-жайы мен заң жүзінде іске асырылатын мәнінің арасында қарама-қайшылық туындамауы қажет. Демек, салық, салық салу, мемлекеттің салық жүйесі деген сөздердің мағынасын мемлекеттің кірісін салық төлеушілердің- заңды және жеке тұлғалардың материалдық мүдделеріне мүмкіндігінше нұқсан келтірмей қалыптастыру керек деп түсінген дұрыс.
Мемлекеттің салық саясатын жетілдіруге байланысты Ел басшысының Қазақстан халқына жолдауында бірқатар маңызды мәселелер айтылған болатын, атап айтар болсақ: «2007 жылдан бастап қосымша құн салығының ставкасын 1 % -ға, ал 2008-2009 жылдары қосымша тағы да 1-2 %-ға азайту; 2008 жылдан бастап әлеуметтік салық шамамен 30 пайызға азайтылып, ол жұмыс берушілерді жұмысшылар жалақысын ынталандыруы керек: 2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап шағын бизнес субъектілері үшін салық салудың кемітілген біріңғай мөлшерлемесі енгізілсін»[1].
Мақсаты – жұмысты орындау кезінде алға қойған мақсат мемлекеттің салықтық құрылысын, салықтық құқықтың және салықтық заңдардың кейбір өзекті мәселелерін ашып көрсету.
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау нарықтық экономикасы дамыған елдердің барлығына тән экономикалық саясат болып табылады. Соның ішінде маңызды рөлді кәсіпкерлерді салықтық жеңілдіктермен қолдау атқарады деуге толық негіз бар. Салық салу мемлекеттің құрылысына, қалыптасқан қоғамдық дәстүрлерге, мемлекет экономикасы мен фискальдық саясатының мән-жайына, билік етуші тармақтардың өктем өкілеттіктерінің демократиялық деңгейіне, нақты қалыптасқан әлеуметтік, саяси және әкімшілік жағдайларға қарай жүзеге асырылады. Былайша айтқанда; салықты мемлекеттің экономикалық әлеуетінің (күш- қуатының) функциясы деп санауға болады. Осы орайда қатты ескертетін жайт, салықтың (экономикалық) мән-жайы мен заң жүзінде іске асырылатын мәнінің арасында қарама-қайшылық туындамауы қажет. Демек, салық, салық салу, мемлекеттің салық жүйесі деген сөздердің мағынасын мемлекеттің кірісін салық төлеушілердің- заңды және жеке тұлғалардың материалдық мүдделеріне мүмкіндігінше нұқсан келтірмей қалыптастыру керек деп түсінген дұрыс.
Мемлекеттің салық саясатын жетілдіруге байланысты Ел басшысының Қазақстан халқына жолдауында бірқатар маңызды мәселелер айтылған болатын, атап айтар болсақ: «2007 жылдан бастап қосымша құн салығының ставкасын 1 % -ға, ал 2008-2009 жылдары қосымша тағы да 1-2 %-ға азайту; 2008 жылдан бастап әлеуметтік салық шамамен 30 пайызға азайтылып, ол жұмыс берушілерді жұмысшылар жалақысын ынталандыруы керек: 2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап шағын бизнес субъектілері үшін салық салудың кемітілген біріңғай мөлшерлемесі енгізілсін»[1].
1. Жеке кәсіпкерлік туралы Қазақстан Республикасының Заңы, 31қаңтар 2006 жыл;
2. Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті экономика
үшін бәсекеге қабілетті халық үшін, ҚР Президентінің Қазақстан
халқына жолдауы, 19 наурыз 2004 жыл; 3. Гереев В.И. Налоговое право. М., 1995 ж.
4. Найманбаев С.М. Салықтық құқық, Алматы 2007 жыл.
5. Зейнельгабдин А.Б.,Ильясов К.К., Ермекбаева Б.Ж. Налоги и налогообложения. А., 1994 ж.
6. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты. Астана, 7 ақпан 2008жыл. Алматы, Жеті Жарғы, 2008ж.
7. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік жаңару жолында, ҚР Президентінің Қазақстан халқына жолдауы, 18 ақпан 2005 жыл; 8. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында, Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы, 1 наурыз 2006 жыл;
9. Карагумова Г. Налоги: сущность и практика использования. А. 1994ж.
10. Кучерявенко В.Н. Налоговое право. Харьков, 1997ж.
11.Мұхитдинов Н.Б., Найманбаев С.М., Дулатов Ы.Д. Мемлекеттің
салық қызметінің құқықтық негіздері. А., 1998ж.
11. Мұхитдинов Н.Б., Найманбаев С.М., Серимов У.С. Қаржылар саласындағы басқарудың құқықтық негіздері. А., 1999ж.
12. Мұхитдинов Н.Б., Найманбаев С.М., Серимов У.С. Қазақша-орысша салықтық-құқықтық түсіндірме сөздік. А., 1999ж.
13. Н.Назарбаев. Сындарлы он жыл А., 2003ж.
14. Джекебаев Ч. «Ответственность физических лиц на неуплату налога. Фемида». А., 1997.
15. Оспанов М.Т. Основы налогового права. М., 1995ж.
16. Пепеляев С.Г. Основы налогового права. М., 1995ж.
17. Худяков А.И. Налоговое право Республики Казахстан. А., 2002ж.
18. Худяков А.И. Налоговая система РК – налоговые правонарушения кн.5., А.,1997ж.
19. Худяков А.И. Наурызбаев Н.Е. Налоги. Понятие, элементы, установление, виды. Алматы, 2002 ж.
20. Жазыбаев Д.М., Найманбаев С.М. Әкімшілік комиссиялар және әкімшілік жауапкершілік Алматы, 1997ж.
21.Сапарғалиев Ғ., Ибраева А.С.Мемлекет және құқық теориясы. Астана,2007ж.
2. Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті экономика
үшін бәсекеге қабілетті халық үшін, ҚР Президентінің Қазақстан
халқына жолдауы, 19 наурыз 2004 жыл; 3. Гереев В.И. Налоговое право. М., 1995 ж.
4. Найманбаев С.М. Салықтық құқық, Алматы 2007 жыл.
5. Зейнельгабдин А.Б.,Ильясов К.К., Ермекбаева Б.Ж. Налоги и налогообложения. А., 1994 ж.
6. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты. Астана, 7 ақпан 2008жыл. Алматы, Жеті Жарғы, 2008ж.
7. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік жаңару жолында, ҚР Президентінің Қазақстан халқына жолдауы, 18 ақпан 2005 жыл; 8. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында, Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы, 1 наурыз 2006 жыл;
9. Карагумова Г. Налоги: сущность и практика использования. А. 1994ж.
10. Кучерявенко В.Н. Налоговое право. Харьков, 1997ж.
11.Мұхитдинов Н.Б., Найманбаев С.М., Дулатов Ы.Д. Мемлекеттің
салық қызметінің құқықтық негіздері. А., 1998ж.
11. Мұхитдинов Н.Б., Найманбаев С.М., Серимов У.С. Қаржылар саласындағы басқарудың құқықтық негіздері. А., 1999ж.
12. Мұхитдинов Н.Б., Найманбаев С.М., Серимов У.С. Қазақша-орысша салықтық-құқықтық түсіндірме сөздік. А., 1999ж.
13. Н.Назарбаев. Сындарлы он жыл А., 2003ж.
14. Джекебаев Ч. «Ответственность физических лиц на неуплату налога. Фемида». А., 1997.
15. Оспанов М.Т. Основы налогового права. М., 1995ж.
16. Пепеляев С.Г. Основы налогового права. М., 1995ж.
17. Худяков А.И. Налоговое право Республики Казахстан. А., 2002ж.
18. Худяков А.И. Налоговая система РК – налоговые правонарушения кн.5., А.,1997ж.
19. Худяков А.И. Наурызбаев Н.Е. Налоги. Понятие, элементы, установление, виды. Алматы, 2002 ж.
20. Жазыбаев Д.М., Найманбаев С.М. Әкімшілік комиссиялар және әкімшілік жауапкершілік Алматы, 1997ж.
21.Сапарғалиев Ғ., Ибраева А.С.Мемлекет және құқық теориясы. Астана,2007ж.
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
ЗАҢ ФАКУЛЬТЕТІ
ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚҰҚЫҚ КАФЕДРАСЫ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қолданылатын арнаулы салық режимдері
Орындаған: сырттай оқу бөлімінің
2 курс студенті _____________ Қамзаев Б.К.
Норма бақылаушы з.ғ.к., доцент _____________ Сейітжанов Ә.А.
Ғылыми жетекші; аға оқытушы _____________ Қожабек Қ.М.
Жұмыс қорғалуға жіберілді ______ __________ 2009 ж.
Кафедра меңгерушісі: заң ғылымдарының
кандидаты, доцент Рахметов Е.Ш. _____________________
Алматы 2009 ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1-ТАРАУ. МЕМЛЕКЕТТІҢ САЛЫҚТЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ 5
2-ТАРАУ. ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІККЕ АРНАЛҒАН АРНАУЛЫ САЛЫҚ РЕЖИМІ
2.1. Шағын бизнес субъектілеріне арналған салық режимінің
түсінігі 11
2.2. Біржолғы талон және патент негізіндегі арнаулы салық
режимі 18
2.3. Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі 19
2.4. Шаруа қожалықтарына және ауыл шаруашылығы өнімдерін
өндіруші заңды тұлғаларға арналған салық режимі 20
3-ТАРАУ. САЛЫҚ САЛУ АЯСЫНДАҒЫ САЛЫҚТЫҚ 29
ЫНТАЛАНДЫРУ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТІК МӘЖБҮРЛЕУ
49
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР
МЕН ӘДЕБИЕТТЕР 50
Кіріспе
Тақырып өзектілігі – Қазақстанда нарықтық экономика аясында көрініс тауып жатқан көптеген жаңа құбылыстардың ішінен дербес қалыптасқан салықтық заңдар саласын және қарқынды дамып, жетілдіріліп жатқан салықтық құқықты атауға болады. Соңғы кездерде мемлекетте салықтық құқықтың теориялық проблемаларын, салықтық заңдардың мәселелерін ғылыми зерттеуде кең көлемде жүзеге асырылуда. Қазіргі кезде мемлекеттің салықтық органдарының аса мүдделі бағыттары: салық төлеушілерді салық есебіне қоюды жетілдіру; жекелеген салық салу объектілерін есепке алуды қамтамасыз ету; салық түсімдерін есепке алудың жаңа механизмін құру; салық органдарының автоматтандырылған ақпараттық жүйесін халықаралық деңгейге сәйкес құрудың әдістемелік және ұйымдастыру мәселелерін шешу болып саналады.
Мақсаты – жұмысты орындау кезінде алға қойған мақсат мемлекеттің салықтық құрылысын, салықтық құқықтың және салықтық заңдардың кейбір өзекті мәселелерін ашып көрсету.
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау нарықтық экономикасы дамыған елдердің барлығына тән экономикалық саясат болып табылады. Соның ішінде маңызды рөлді кәсіпкерлерді салықтық жеңілдіктермен қолдау атқарады деуге толық негіз бар. Салық салу мемлекеттің құрылысына, қалыптасқан қоғамдық дәстүрлерге, мемлекет экономикасы мен фискальдық саясатының мән-жайына, билік етуші тармақтардың өктем өкілеттіктерінің демократиялық деңгейіне, нақты қалыптасқан әлеуметтік, саяси және әкімшілік жағдайларға қарай жүзеге асырылады. Былайша айтқанда; салықты мемлекеттің экономикалық әлеуетінің (күш- қуатының) функциясы деп санауға болады. Осы орайда қатты ескертетін жайт, салықтың (экономикалық) мән-жайы мен заң жүзінде іске асырылатын мәнінің арасында қарама-қайшылық туындамауы қажет. Демек, салық, салық салу, мемлекеттің салық жүйесі деген сөздердің мағынасын мемлекеттің кірісін салық төлеушілердің- заңды және жеке тұлғалардың материалдық мүдделеріне мүмкіндігінше нұқсан келтірмей қалыптастыру керек деп түсінген дұрыс.
Мемлекеттің салық саясатын жетілдіруге байланысты Ел басшысының Қазақстан халқына жолдауында бірқатар маңызды мәселелер айтылған болатын, атап айтар болсақ: 2007 жылдан бастап қосымша құн салығының ставкасын 1 % -ға, ал 2008-2009 жылдары қосымша тағы да 1-2 %-ға азайту; 2008 жылдан бастап әлеуметтік салық шамамен 30 пайызға азайтылып, ол жұмыс берушілерді жұмысшылар жалақысын ынталандыруы керек: 2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап шағын бизнес субъектілері үшін салық салудың кемітілген біріңғай мөлшерлемесі енгізілсін[1].
Сонымен қатар Қазақстан Республикасы Президентінің Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға атты биылғы 2009 жылғы жолдауында да салық салу қатынастарына байланысы бірқатар маңызды мәселелерді айқындап берді. Атап айтар болсақ елде іскерлік белсенділігін сақтау үшін біз шағын және орта бизнес субъектілеріне 275 миллиард теңге көлемінде бұрын-соңды болмаған қаржылық қолдау жасағандығы. Әкімшілік кедергілерді табанды қысқарту жөніндегі жұмыс жалғастырылды.
Негізгі салықтар бойынша ставкаларды әлдеқайда төмендеткен жаңа Салық кодексі іске қосылды.
Өткен жылмен салыстырғанда, корпоративтік табыс салығы биылғы жылдың өзінде үштен бірге төмендетіліп, 20 пайызды құрайды, ал 2011 жылы 15 пайыз болады. ҚҚС ставкасы 12 пайызға дейін төмендетілді. Әлеуметтік салық ставкасының регресті шкаласының орнына 11 пайыз көлеміндегі бірыңғай ставка енгізілді. Инвестицияларды жүзеге асыратын кәсіпорындар үшін салық преференциялары көзделген.
Осының бәрі экономиканың шикізаттық емес секторын, шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың аса маңызды ынталандырғышының біріне айналды.
Мемлекеттік сатып алулар туралы Заң отандық өндірісшілерге артықшылық береді, мұның өзі де шағын және орта бизнеске қолдау білдіруге бағытталған [2].
Салықтар экономикалық және әлеуметтік-саяси қатынастарды өзінің бойында жинақтаушы күрделі әрі қоғам өмірінің көп аспектілі қаржылық-құқықтық құбылысы болып табылады. Сондықтан ол өзіне тән көптеген айрықша белгілерімен ерекшеленеді.
Салықтың белгіленуі, салық салу мемлекеттің құрылысына, қалыптасқан қоғамдық дәстүрлерге, мемлекет экономикасы мен фискальдык саясатының мән-жайына, билік етуші тармақтардың өктем өкілеттіктерінің демократиялық деңгейіне, нақты қалыптасқан әлеуметтік, саяси және әкімшілік жағдайларға қарай жүзеге асырылады. Былайша айтқанда, салықты мемлекеттің экономикалық әлеуетінің (күш- қуатының) функциясы деп санауға болады. Осы орайда қатты ескертетін жайт, салықтың (экономикалық) мән-жайы мен заң жүзінде іске асырылатын мәнінің арасында қарама-қайшылық туындамауы қажет. Демек, салық, салық салу, мемлекеттің салық жүйесі деген сөздердің мағынасын мемлекеттің кірісін салық төлеушілердің- заңды және жеке тұлғалардың материалдық мүдделеріне мүмкіндігінше нұқсан келтірмей қалыптастыру керек деп түсінген дұрыс. Алайда мемлекеттің салық саясатындағы осындай жағдайлар жасауына қарамай, ірі салық төлеушілердің табыстарын жасырып қалу әрекеттері де азаймай отыр.
Қазіргі таңда шағын кәсіпкерлік аясының Қазақстан Республикасының экономикасында алатын орны мен маңызының аса зор екені көпшілікке мәлім. Шағын кәсіпкерлік экономиканын нарықтық тұрақтылығын қамтамасыз ететін елеулі фактор ретінде тауар рыногын жайлап алған аса ірі монополияларға шынайы қарсы тұра алады. Қандай болмасын кәсіпкерліктің шағын нысаны кәсіпкерлік қызметті толыққанды жүргізуге мүмкіндік береді. Рынокта жұмыс істейтін шағын кәсіпкерлік субъектілері бәсекелестікті қолдай отырып оның базасының одан әрі кеңеюіне өз үлесін қосады.
Шағын кәсіпкерлік жоспарланған табысты табуға және пайдалы қаржылық нәтижеге қол жеткізу мақсатында оның субъектілерінің жеке меншігіндегі мүліктері мен қаражаттары, сондай-ақ кәсіпкерлікті алғашқы дамытуға тартылған кредиттер есебінен Қазақстан Республикасының тиісті заң актілері шегінде ерікті әрі еркін жүзеге асырылатын коммерциялық және шаруашылық қызмет болып табылады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері іс-әрекеттерін рыноктың сұранысы басым бөліктерінде жүзеге асыратындықтан, халықтың белгілі бір бөлігін жұмыспен қамти алады, сондай-ақ әлеуметтік сұраныстарды тікелей қанағаттандыруға бейімделген. Шағын бизнесті рынок талаптарының, макро және микроэко-номиканың жалпы негіздеріне сай жүргізу үшін кәсіпкерлікті дамыту мақсаты мен бағдарын, менеджмент қағидаларын, жаңа технология мен ғылыми техникалық прогресс жетістік есепке ала отырып, жалпы адамзаттық сипаттағы критериі мен құндылықтықтарды және кәсіпкерлік мәдениетті қалыптастыру қажет.
Сонымен шағын кәсіпкерлік субъектілері тауарларға, жұмыстарға және көрсетілетін қызметтерге байланысты нақтылы сұраныстарды қамтамасыз ету жөнінде қызмет көрсету арқылы заңды жолмен пайда табады, сондай-ақ бәсеке рыногының ауқымын кеңейтуге ат салысады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері өздерінің қаржылық және салықтық міндеттемелері бойынша тапқан табыстарымен жеке ерекшеленген мүліктерімен жауап береді. Салық салу жүйесіне тиісті бөлімімен қамтылатын бүгінгі шағын кәсіпкерлік субъектілері 2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілген жаңа салық кодексіне дейін, жалпыға бірдей салық есебіне тұру және салық есебін беру, салық төлеу жүйесін пайдаланып келген болатын.
Бүгінде Қазақстан Республикасындағы осы шағын кәсіпкерліктің микро және макроэкономикалық мән-жайларын тереңдетіп ойластыру, монополияны тежеу және адал бәсекелестікті жандандыру мақсатында, сондай-ақ шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және ынталандыру саясатына байланысты олар үшін салықтық міндеттемелерін орындаудың айрықша режимі белгіленген.
1-ТАРАУ. МЕМЛЕКЕТТІҢ САЛЫҚТЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ
Мемлекеттің салықтық құрылысын құру негізінде жатқан салық жүйесі мен салық салу принциптері ұйымдастыру-құқықтық және функционалдық сипаттағы салықтық құқықтық қатынастар болып табылады. Сонымен бірге, мемлекеттің салықтық құрылысына трансферттік және индикативтік қасиеттер де тән болады[3].
Салықтық құрылыс негізінде міндетті түрде кезінде салық салу жүйесінің классигі Адам Смит тұжырымдаған мына: Мемлекеттің тұрғындары өздерінің тапқан табыстарына қарай мемлекет мұқтаждығын қанағаттандыруға ат салысуға тиіс. Олар төлейтін төлем - салықтың мөлшері өте дәл айқындалғаны дұрыс болады, сондай-ақ төлеу мерзімі, төлеу тәсілі және төленетін сомасы өте анық болуы қажет. Салықты алу кезеңі мен уақыты немесе тәсілі салық төлеуші үшін ыңғайлы әрі қолайлы болуға тиіс. Сонымен қатар, әрбір салықтың салмағы халықтың қалтасын ойсыратып кетпей, мүмкіндігінше аздап алынуы қажет. Сонда мемлекет қазынасына түсетін табыс мөлшерлеген межеден артық болмаса, кем түспейді деген қағидаларға қоса қазіргі заман және экономика талаптарына сай мынадай принциптер жатады:
тұрақтылық;
орнықтылық;
икемділік;
жүйенің бірыңғайлығы;
қоғамдық, корпоративтік және жекелей мүдделер теңдігінің сақталуы;
салық салу салмағының жеңілдетілуі;
салықтың арзандығы;
қолайлылық;
жалпыға ортақтық;
заңдылық және т.б.
Мемлекеттің салықтық құрылысының ірге тасын қалау, салық салу жүйесін ұйымдастыру және оны басқару принциптері мемлекеттің салық саясатына сай болады және мемлекеттің салықтық құқығы осы саясаттың негізі болып табылады. Мемлекеттің салық жүйесі тікелей салықтары басым англосаксондық модель мен көбінесе жанама салықтарға бас иетін еуроконтинентальдық модельдердің жиынтығынан тұратын аралас салық салудың құқықтық моделін көрсетеді.
Мемлекеттің салықтық құрылысының құқықтық тұрғыдан ұйымдастырылуы мемлекеттің салықтық құқығының мақсатты-бағдарлы әлеуетіне (күш-қуатына), мемлекеттік салық өкімшілігін жүргізудің мақсатты-бағдарлы рұқсат беру және шектеу қою сияқты іс-әрекеттеріне сүйенеді [4].
Сонымен қатар, салықтық құрылыстың құрылымдық элементтері
ретінде салықтар мен өзге де міндетті төлемдердің нақты түрлерінің жиынтығы, олардың салық салу базалары мен салықтық төлем сомаларын қалыптастыру тәсілдері, салықтық іс-қимылдарды жүзеге асыратын қатысушылардың құқықтары мен міндеттерінің жиынтығы, мемлекеттік салық әкімшілігін жүргізу, сот билігі органдары мен прокуратура және т.б. өздеріне тиесілі орындарын алатынын айта кетуіміз қажет.
Мемлекеттің салықтық құрылысының экономикалық-құндылық негізіне салықтар жүйесі түрінде құрылымданған тікелей, жанама, ресурстық және мүліктік салықтар арқылы корпорациялар мен азаматтардың жиынтық табыстарын қоғамдандырудың императивтік нысанының жиынтығы болып табылатын мемлекеттің салық жүйесі жатады [5]. Мемлекеттің салық жүйесінің стратегиялық және функционалдық күш-қуатының нақты әлеуметтік-экономикалық аямен үйлесімді әрі нәтижелі болуы осы жүйені салық төлеушілердің экономикалық жай-күйіне, салықты төлеу қабілеттілігіне және мемлекет шығыстарын тек қоғамдық маңыздылығы өте зор тұтыну аяларына бағыттау процестерін сапалы заңдарда нақты көздеп, белгілеу арқылы құруға байланысты болады.
Қазақстан Республикасындағы салықтар жүйесі (салықтар мен бюджетке төленетін өзге де төлемдердің түрлері мен жиынтығы) қазіргі кезде заң жүзінде (Салық кодексінде) белгіленген тәртіп негізінде мынадай көрініс тапқан:
Салықтар
1. Корпорациялық табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы
3. Қосылған құн салығы.
4. Акциздер.
5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы
төлемдері.
6. Әлеуметтік салық.
7. Жер салығы.
8. Көлік құралдары салығы,
9. Мүлік cалығы.
Алымдар
1. Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым.
2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
3. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған
мәмілелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
4. Радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды
мемлекеттік тіркегені үшін алым.
5. Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені
үшін алым.
6. Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
7. Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым.
8. Дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым.
9. Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы
арқылы жүру алымы.
10. Аукциондардан алынатын алым.
11. Жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым.
12. Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.
Төлемақылар
1. Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.
2. Жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін
төлемақы.
3. Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы.
4. Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы.
5. Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
7. Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
8. Кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
9. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы.
Мемлекеттік баж.
Мемлекеттік баж. Кеден төлемдері
1. Кеден бажы.
2. Кеден алымдары.
3. Төлемақы.
4. Алымдар.
Осы көрсетілген салықтар мен бюджетке төленетін өзге де міндетті төлемдер Бюджет кодексіне және т.б. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Республикалық және жергілікті бюджеттердің арасында мына келесідей тәртіппен белгілі бір бюджеттік баланстар көзделіне отырып бөлінген:
Республикалық бюджеттің салықтық түсімдері:
- заңды тұлғалардан алынатын корпорациялық табыс салығы;
- Қазақстан Республикасы аумағында орындалған жұмыстарға және
көрсетілген қызметтерге, сондай-ақ Қазақстан Республикасы аумағына
импортталынатын тауарларға салынатын қосылған құн салығы;
- импортталынатын тауарларға және газ конденсатын қоса алғанда шикі
мұнайға салынатын акциздер;
- жер қойнауын пайдаланушылар төлейтін үстеме пайда салығы;
- экспортқа шығарылатын шикі мұнайға салынатын рента салығы;
- автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы
бойынша жүріп өткені үшін алым;
- азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- радиоэлектрондық құралдарды және жоғары жиіліктегі құрылғыларды
мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік
тіркегені үшін алым;
- телевизия және радиохабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік
спектрін пайдалануға рұқсат бергені үшін алым;
- дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы;
республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
пайдаланғаны үшін төлемақы;
- жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы;
кеме жүзетін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы;
республикалық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын
автомобиль жолдарының бөлінген белдеуінде сыртқы (көрнекі) жарнамалар
орналастырғаны үшін төлемақы;
қала аралық және (немесе) халықаралық телефон байланысын бергені
үшін төленетін төлемақы республикалық бюджеттің тұрақты бекітілген
кірістері болып табылады [6].
II. Қазақстан Республикасы ұлттық қорының түсімдері:
- заңды тұлғалардан алынатын корпорациялық табыс салығының;
- қосылған құн салығының;
- үстеме пайда салығының;
- бонустардың;
- роялтидің;
-жасалған келісім-шарттарға орай өнімді бөлу бөлігіндегі Қазақстан
Республикасының үлесінің артық түсірілген сомаларынан құралады.
III. Жергілікті бюджеттік салықтық түсімдеріне:
- лотереялар ұйымдастыру және өткізу акцизі, сондай-ақ басқа акциздер;
- жеке табыс салығы;
- әлеуметтік салық;
- заңды және жеке тұлғалардан алынатын мүлік салығы;
- жер салығы;
- бірыңгай жер салығы;
- көлік құралдары салығы;
- жасалған келісім-шарттарға орай өнімді бөлу бөлігінде жергілікті
бюджеттерге түсетін Қазақстан Республикасының үлесі;
- жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық
алым;
- занды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- аукциондардан алынатын алым;
- жергілікті маңызы бар ақылы мемлекеттік жолдармен жүріп өткені
үшін алым;
- жылжымайтын мүлікке және олармен жасалатын мәмілелерге
құқықтарды мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені
үшін алым;
- жер үсті су көздерінің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы;
- орманды пайдаланғаны үшін төлемақы;
- жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
пайдаланғаны үшін төлемақы;
- жергілікті маңызы бар және елді мекендерде жалпыға ортақ
пайдаланылатын автомобиль жолдарының бөлінген белдеуінде сыртқы
(көрнекі) жарнама орналастырғаны үшін төлемақы;
- жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы;
- қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы жатады. Мемлекеттің салық жүйесі ретінде экономикалық құқықтық және әдістемелік-функционалдық принциптері кешенін қаржылық - бөлу процестерінде іске асыру қызметімен тікелей айналысатын, қаржылық және салықтық әкімшілік жүргізулеріне қажетті әмірлі билік (императив) берілген уәкілетті мемлекеттік органдар көрініс табады. Сонымен қатар, мемлекеттің салық жүйесі егемен еліміздің нақты даму кезеңдеріндегі экономикалық кеңістік пен мемлекеттік құрылыс процесінде және мемлекеттік басқару жүйесінде әр алуан қырларымен, әсіресе фискальдық, реттеуші функцияларымен ерекшеленетін ұйымдық - құқықтық механизм болып саналады [7].
Салық салу (салықтар) жүйесі атқаратын өзіне тән рөлі корпорациялық және жеке табыстарды фискальдық және реттеуші функциялар арқылы қайта бөлу кезінде айқын көрінеді.
Фискальдық функция:
- мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының ең жоғарғы
балансына қол жеткізу;
- салықтық түсімдерді бюджеттер арасында бір қалыпты тең бөлу;
- әлеуметтік инфрақұрылымдарды жоғары деңгейге көтеру;
- ғылым, мәдениет, денсаулық сақтау, қорғаныс және мемлекеттік
басқару салаларын қажетті мөлшерде ақша қаражаттарымен қамтамасыз ету
сияқты түпкілікті мақсаттардың ойдағыдай орындалуын көздейді.
Ал реттеуші функция:
- шағын және орта бизнесті дамытуға;
- инфляцияның және бағалардың өсуін тежеуге;
- жаңа технология енгізу, шаруашылық салаларын қайта құру
процестерін және инвестицияларды ынталандыруға;
- сұраныс пен ұсыныстарды реттеуге;
- жеке кәсіпкерлікті ынталандыруға;
- экспорттық-импорттық қызмет аяларын реттеуге;
- жаңа жұмыс орнын құруға;
- дәстүрлі халық өнеркәсібін (қолөнерін) дамытуға;
- инфляцияны ауыздықтауға;
- азаматтардың жеке табыстарын теңестіруге ат салысады. Мемлекеттің
салық жүйесінің әлеуметтік аялар мен экономиканы реттеу барысындағы
маңызы мен атқаратын рөлі қазіргі кезде күн санап артып келеді. Осы
әлеуметтік-экономикалық аяларға фискальдық-реттеуші ықпал ету мына
келесідей басты мақсаттарды көздейді:
- еліміздің экономикасының тұрақты әрі орнықты негізде өсуіне қол
жеткізуді;
- экономиканың сапалылық және теңдестірілу тұрғысынан айтарлықтай
өсуіне, өнімділігіне ат салысуды;
- индустриалдық және коммерциялық базаларды дамытуды;
- халық тұтынатын негізгі тауарлар мен қызметтерге белгіленген
бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз етуді;
- еңбекке жарамды тұрғылықты халықтың жұмыспен толық қамтамасыз
етілуін;
- тұрғылықты халықтың табыстарының белгілі бір деңгейде теңестірілуін қамтамасыз етуді;
- көп балалы отбасыларын, зейнеткерлер мен мүгедектерді әлеуметтік
қорғау жүйесін құруды;
- салық жүйесі мен баға құру, кредиттеу, валюталық-ақшалай реттеу,
бюджеттік қаржыландыру, зейнетақымен қамтамасыз ету, сақтандыру
жүйелері арасында экономикалық тұрғыдан негізделген өзара іс-әрекеттерді белгілеуді;
- әлеуметтік қамсыздандыру деңгейі мен әлеуметтік жәрдемақылар деңгейін теңестіру арқылы тұрғылықты халықтың әл-ауқаттарын жоғарылатуды.
Сонымен мемлекеттің салықтық құрылысы - мемлекеттің салық жүйесін құру негізіндегі ұйымдастыру құқықтық және экономикалық-функционалдық принциптерді, салық жүйесінің негізгі функцияларын, салықтар мен салық нысанындағы міндетті төлемдердің түрлері мен топтастыру белгілерін, сондай-ақ оларды бюджеттер арасында бөлу тәртібін, салық жүйесін басқару әдістері мен басқару құрылымын және салық жүйесінің барлық элементтерінің өзара байланыстарын айқындайтын салықтық құқықтың жалпы бөлімінің институты болып табылады [8].
2-ТАРАУ. ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІККЕ АРНАЛҒАН АРНАУЛЫ
САЛЫҚ РЕЖИМІ
2.1. Шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі
Бүгінде шағын кәсіпкерлік аясының Қазақстан Республикасының экономикасында алатын орны мен маңызының аса зор екені көпшілікке мәлім. Шағын кәсіпкерлік экономиканың нарықтық тұрақтылығын қамтамасыз ететін елеулі фактор ретінде тауар рыногын жайлап алған аса ірі монополияларға шынайы қарсы тұра алады. Қандай болмасын кәсіпкерліктің шағын нысаны кәсіпкерлік қызметті толыққанды жүргізуге мүмкіндік береді. Рынокта жұмыс істейтін шағын кәсіпкерлік субъектілері бәсекелестікті қолдай отырып оның базасының одан әрі кеңеюіне өз үлесін қосады.
Шағын кәсіпкерлік жоспарланған табысты табуға және пайдалы қаржылық нәтижеге қол жеткізу мақсатында оның субъектілерінің жеке меншігіндегі мүліктері мен қаражаттары, сондай-ақ кәсіпкерлікті алғашқы дамытуға тартылған кредиттер есебінен Қазақстан Республикасының тиісті заң актілері шегінде ерікті әрі еркін жүзеге асырылатын коммерциялық және шаруашылық қызмет болып табылады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері іс-әрекеттерінің рыноктың сұранысы басым бөліктерінде жүзеге асыратындықтан, халықтың белгілі бір бөлігін жұмыспен қамти алады, сондай-ақ әлеуметтік сұраныстарды тікелей қанағаттандыруға бейімделген. Шағын бизнесті рынок талаптарының, макро және микроэкономиканың жалпы негіздеріне сай жүргізу үшін кәсіпкерлікті дамыту мақсаты мен бағдарын, менеджмент қағидаларын, жаңа технология мен ғылыми техникалық прогресс жетістік есепке ала отырып, жалпы адамзаттық сипаттағы критериі мен құндылықтықтарды және кәсіпкерлік мәдениетті қалыптастыру қажет.
Сонымен шағын кәсіпкерлік субъектілері тауарларға, жұмыстарға және көрсетілетін қызметтерге байланысты нақтылы сұраныстарды қамтамасыз ету жөнінде шапшаң қызмет көрсету арқылы заңды жолмен пайда табады, сондай-ақ бәсеке рыногының ауқымын кеңейтуге ат салысады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері өздерінің қаржылық және салықтық міндеттемелері бойынша тапқан табыстарымен жеке ерекшеленген мүліктерімен жауап береді. Салық салу жүйесіне тиісті бөлімімен қамтылатын бүгінгі шағын кәсіпкерлік субъектілері 2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілген жаңа салық кодексіне дейін, жалпыға бірдей салық есебіне тұру және салық есебін беру, салық төлеу жүйесін пайдаланып келген болатын.
Бүгінде Қазақстан Республикасындағы осы шағын кәсіпкерліктің микро- және макроэкономикалық мән-жайларын тереңдетіп ойластыру, монополияны тежеу және адал бәсекелестікті жандандыру мақсатында, сондай-ақ шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және ынталандыру саясатына байланысты олар үшін салықтық міндеттемелерін орындаудың айрықша режимі белгіленген.
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 368-бабының 1-тармағында көрсетілген: [9].
1) шағын бизнес субъектілеріне;
2) шаруа (фермер) қожалықтарына;
3) ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға;
4) кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне қатысты арнаулы салық
режимдері көзделген.
Арнаулы салық режимі:
1) акцизделетін өнімді өндіретін;
2) консультациялық, қаржылық, бухгалтерлік қызмет көрсететін;
3) мұнай өнімдерін өткізетін;
4) шыны ыдыстарды жинайтын және қабылдайтын;
5) жер қойнауын пайдаланатын;
6) мыналарды:
- медициналық, дәрігерлік және мал дәрігерлік қызметті;
- тұрғын үй коммуналдық-тұрмыстық объектілерді газбен жабдықтау
жөніндегі өндіру, жөндеу және құрылыс жұмыстарын;
- күзет, өрт сигналы мен өрт сөндіру автоматикасы құралдарын
жобалауды, монтаждауды, жөнге келтіруді және оларға техникалық қызмет көрсетуді;
- өртке қарсы қолданылатын техниканы, жабдықтарды және өрттен
қорғау құралдарын өндіруді және сатуды;
- жолаушылар лифтілерін монтаждауды, жөндеуді және оларға қызмет
көрсетуді;
- дезинфекция, дезинсекция, дератизация құралдары мен препараттарын
дайындауды, өндіруді, ұқсатуды және көтерме саудада сатуды,
сондай-ақ оларды пайдалануға байланысты жұмыстар мен қызметтер
түрлерін;
- автомобиль көлігімен халықаралық жолаушылар және жүк
тасымалын;
- емдік препараттар дайындау мен сатуды;
- жобалау-іздестіру, сараптау, құрылыс-монтаждау жұмыстарын,
құрылыс материалдарын, бұйымдары мен конструкцияларын өндіру
жөніндегі жұмыстарын;
- алкоголь өнімдерін бөлшек саудада сатуды;
- пошта байланысы және телекоммуникациялар саласындағы қызметті,
теледидарлық және дыбыстық (радиохабарларын тарату) бағдарламаларды тарату жөніндегі қызметті жасау мен көрсетуді, жалпы республикалық магистральды, халықаралық байланыс желілерін жобалауды, салуды, іске қосуды және радиожиілік спектрін пайдалануды;
- жолаушылар мен жүкті өзен көлігімен тасымалдауды;
- жерге орналастыру, топографиялық-геодезиялық және картография-
лық жұмыстарды жүргізу мен топографиялық-геодезиялық және
картографиялық өнімдер өткізуді;
- өлшеу құралдарын тексеруді, жасауды және жөндеуді;
- тарих және мәдениет ескерткіштерін археологиялық және жаңғырту
жұмыстарын;
- жол қозғалысын реттеу құралдарын орнатуды, монтаждауды,
жөндеуді және пайдалануды;
- іздестіру-құтқару, тау-кен жұмыстарының қаупінен құтқару, газдан
құтқару, фонтан атқылауына қарсы жұмыстарды;
- пестицидтерді (улы химикаттарды) қолдану жөніндегі қызметті;
- жалпы бастауыш, негізгі жалпы немесе жалпы орта; бастауыш кәсіптік
білім, оның ішінде кәсіптер бойынша; орта кәсіптік, жоғары кәсіптік, жоғары оқу орындарынан кейінгі кәсіптік, оның ішінде мамандықтар бойынша білім беретін заңды тұлғалардың білім беру қызметін, сондай-ақ мектепке дейінгі және мектептен тыс ұйымдардың қызметін;
- жеке және заңды тұлғалардың күзет қызметін жүзеге асыруын;
- оқулықтарды, оқу-әдістемелік жинақтарды, білім беруді ұйымдастыру
үшін электрондық оқулықтар мен қосымша оқу әдебиеттерін шығару қызметін;
- аэропорттарда, азаматтық әуе кемелерінде жолаушыларды, экипаждарды тамақтандыруды қамтамасыз етуді;
- электр және жылу энергиясын өндіруді, беруді және таратуды;
- өнеркәсіптік жарылыс-өрт қаупі бар және тау-кен өндірістерін, электр
станцияларын, электр желілері мен қосалқы станцияларды, гидротехникалық құрылыстарды, магистральды газ-мұнай өнімдері құбырларын, көтергіш құралдарды, сондай-ақ қысыммен жұмыс істейтін қазандықтарды, ыдыстар мен құбырларды жобалауды, салуды және пайдалануды;
- химиялық, бұрғылау, мұнай-газ кәсіпшілігі, геологиялық барлау, кен-шахта, металлургия, энергетика жабдықтарын, жарылыстан қорғалған электротехникалық, жабдықтарды, көтергіш құрылғыларды, сондай-ақ қысыммен жұмыс істейтін қазандықтарды, ыдыстар мен құбырларды бақылау, аварияға қарсы және дабыл беру аппаратуралары мен жүйелерін жобалауды, жасауды, монтаждауды және жөндеуді;
- астық қабылдауды, өлшеуді, кептіруді, тазалауды, сақтауды және тиеуді;
- аэродром, аэропорт, аэронавигация объектілерін ұстауды, жөндеуді
және пайдалануды;
- жылжымалы темір жол құрамын, қауіпті жүктерді тасымалдау үшін
қолданылатын арнаулы контейнерлерді жасауды және жөндеуді;
- шетелдік валютамен қолма-қол бөлшек сауда жасауды және қызмет
көрсетуді жүзеге асыруды;
- ақпаратты қорғаудың техникалық құралдарын, ақпаратты өңдеудің қорғалған техникалық құралдарын әзірлеуді, дайындауды, монтаждауды, реттеуді, пайдалануды, сақтауды, жөндеуді және оларға сервистік қызмет көрсетуді қоса алғанда (Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларын техникалық қорғау жөніндегі қызметтің барлық түрін қоспағанда), лицензияланатын қызмет түрлеріне қолданылмайды.
Салық кодексінің 355, 356, 357-баптарында белгіленген талаптарға сай келетін жеке кәсіпкерлер және заңды тұлғалар салық салу мақсаттары үшін шағын бизнес субъектілері деп танылады.
Шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимі, төлем көзінен ұсталатын салықтарды қоспағанда, әлеуметтік салықты және корпорациялық немесе жеке табыс салығын есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібін белгілейді.
Аталған салықты есептеудің оңайлатылған тәртібі салық салу объектісіне Салық кодексінің 433, 435-баптарында белгіленген ставканы қолдану жолымен жүргізіледі.
Салықтық төлем көзінен салық ұсталғанын растайтын құжаттар немесе біржолғы талон болған кезде, бұрын салық салынған табыстарды қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында және оның шегінен тыс жерлерде алынған (алынуға тиіс) табыстардың барлық түрлерінен тұратын салық кезеңі ішіндегі табыс салық салу объектісі болып табылады.
Жеке кәсіпкердің, мүлікті жалға беруден түскен табыстарды қоспағанда, төлем көзінде салық салынбайтын мүліктік табысы мен өзге де табыстары салық салу объектісі болып табылмайды.
Патент негізінде бюджетпен есеп айырысуды жүзеге асыратын жеке кәсіпкер үшін салықтық кезең күнтізбелік жыл, ал бюджетпен есеп айырысуды оңайлатылған декларация негізінде жүзеге асыратын шағын бизнес субъектісі үшін салық кезеңі тоқсан болып табылады [10].
Арнаулы салық режимін қолданатын шағын бизнес субъектілері кәсіпкерлік қызметтің бірнеше түрін жүзеге асырған жағдайда олардың табысы қызметтің барлық түрлерін жүзеге асырудың жиынтығымен айқындалады. Арнаулы салық режимін қолданатын және қосылған құн салығын төлеушілер болып табылатын шағын бизнес субъектілері үшін салықтық кезең ішінде қосылған құн салығының сомасы табысқа қосылмайды.
Шағын бизнес субъектілері салықтарды есептеу мен төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық есебін тапсырудың мынадай:
1) жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;
2) біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимі;
3) патент негізіндегі арнаулы салық режимі;
4)оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі тәрізді тәртіптерінің біреуін ғана дербес таңдауға құқылы.
Бұл талап базарларда (жалдау шарттары бойынша базарлар аумағындағы тұрақты үй-жайларда сауда жасайтындарды қоспағанда) тауарлар өткізетін адамдарға қолданылмайды. Салықтарды есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне ауысқан кезде жалпыға бірдей белгіленген тәртіп екі жыл қолданылғаннан кейін ғана арнаулы салық режиміне қайта ауысуға болады.
Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлік, біржолғы талон және патент бланкілері қатаң есептілік бланкілері болып табылады және ақша алынбай беріледі. Оларды басқа адамдарға беруге тыйым салынады.
Салық кодексінің 448 бабында көзделмеген қызметтер бойынша ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші шаруа (фермер) қожалықтары мен заңды тұлғалар бюджетпен есеп айырысуды шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимінде жүзеге асыра алады.
Базарларда тауар сату бойынша (жалдау шарттары бойынша базарлар аумағындағы тұрақты үй-жайларда өткізуді қоспағанда) бюджетпен есеп айырысу Салық кодексінің 373-бабында белгіленген тәртіппен біржолғы талон негізінде шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі бойынша ғана жүргізіледі.
Бұл ретте, рыноктарда өткізу бойынша бюджет есеп айырысуды жүзеге асыратын тұлғаларға Салық кодексінің 388, 389 және 391-баптарының ережелері қолданылмайды.
Салық кодексінің 394-бабының 1-тармағында белгіленген тұлғалар бюджетпен есеп айырысуды осы 394-402 -баптарда көзделген кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналған арнаулы салық режимінде ғана жүзеге асырады.
Мынадай салық төлеушілердің:
1) филиалдары, өкілдіктері бар заңды тұлғалардың;
2) филиалдардың, өкілдіктердің;
3) заңды тұлғалардың еншілес ұйымдарының және тәуелді акционерлік
қоғамдардың;
4) әртүрлі елді мекендерде өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелері бар салық төлеушінің арнаулы салық режимін қолдануға құқығы жоқ.
2.2. Біржолғы талон және патент негізіндегі арнаулы салық режимі
Біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимін қызметі ішінара сипатта болатын жеке тұлғалар қолданады. Біржолғы талон - арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу фактісін растайтын құжат болып табылады.
Қызмет түрлерінің тізбесін, біржолғы талондардың нысаны мен берілу тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді. Біржолғы талондардың құны жергілікті өкілді органдардың шешімімен кіріс алынатын объектінін орналасқан жерін, түрін, қызметті жүзеге асыру жағдайларын, сапасы мен көлемін, сондай-ақ қызметпен шұғылдану тиімділігіне ықпал ететін басқа да факторларды ескере отырып, салық органы жүргізген орташа күндік хронометраждық қадағалау мен зерттеу деректері негізінде белгіленеді.
Жалдамалы еңбекті қолданбай біржолғы талон негізінде ара-тұра сипаттағы қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғалар әлеуметтік салықтың төлеушілері болып табылмайды және жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден босатылады. Бәрін жинақтағанда жылына тоқсан күннен аспайтын қызмет ара-тұра сипаттағы кәсіпкерлік қызмет болып саналады.
Патент - арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және салық сомаларының бюджетке төленгенін растайтын құжат болып табылады. Арнаулы салық режимін қолдануға арналған патент нысанын уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді. Патент жоғалған немесе бүлінген жағдайда салық төлеушінің өтініші бойынша дубликат беріледі. Салық төлеуші бүлінген патентті салық органына тапсыруға тиіс. Берілген патенттерді тіркеуді салық органдарының нысандары мен оларды толтыру тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген патенттерді тіркеу (беру) журналында жүргізеді.
Патент негізіндегі арнаулы салық режимін: жалдамалы қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын; жеке кәсіпкерлік нысанындағы қызметті жүзеге асыратын; жыл ішіндегі табысы 1,5 миллион теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер қолданады.
Патент жеке кәсіпкерге бір күнтізбелік жыл шегінде кемінде бір ай мерзімге беріледі. Жеке кәсіпкер патент алу үшін кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жері бойынша салық органына қызмет түрін көрсете отырьш, уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысанда өтініш және жеке кәсіпкердің мемлекеттік тіркеу туралы куәлікті табыс етеді. Жеке кәсіп мемлекеттік тіркеу туралы куәлік көрсетілмейінше, патент жарамсыз болады.
Жеке кәсіпкер лицензиялауға жататын қызметті жүзеге асырған жағдайда ол мұндай қызметті жүзеге асыруға құқық беретін лицензиясын көрсетуге міндетті. Бұл орайда патент лицензияның қолданылу мерзімінен аспайтын мерзімге беріледі.
Салық төлеушінің кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын орны бойынша салық органына кәсіпкерлік қызметті уақытша тоқтата тұру туралы өтініш берілген жағдайды қоспағанда, патент алуға өтінішін бермеуі оның салықты жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен есептеуге және төлеуге келісімі деп саналады. Салық органдары өтініш берілгеннен және бюджетке патенттің құны мен жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары төленгенін растайтын құжаттар көрсетілгеннен кейін бір күн ішінде патент береді.
Патенттің құнын есептеуді жеке кәсіпкер мәлімдеген кірістін 3 проценті мөлшеріндегі ставканы қолдану жолымен жүзеге асырады. Патенттің құны жеке табыс салығы және әлеуметтік салық түрінде бірдей үлеспен бюджетке төленуге тиіс.
Нақтылы табыс патент алған кезде мәлімделген табыстан асып кеткен жағдайда, салық төлеуші бес жұмыс күні ішінде асып кеткен соманы мәлімдейді және осы сомадан салық төлейді. Салық төлеушінің өтініші бойынша бұрын берілген патенттің орнына оған нақты табысы көрсетілген жаңа патент беріледі. Ал нақтылы табыс патент алған кезде мәлімделген табыстан төмен болған жағдайда, артық төленген патенттің құны салық төлеушінің өтініші бойынша салық органы жүргізген хронометраждық зерттеуден кейін қайтарылады [11].
Патент негізінде арнаулы салық режимін қолдануға мүмкіндік бермейтін жағдайлар туындаған ретте салық төлеуші оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режиміне не салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне өтініш негізінде ауысады. Аталған өтініш патент негізінде арнаулы салық режимін қолдануға мүмкіндік бермейтін жағдайлар туындаған кезде беріледі.
2.3. Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі
Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режиміне салық кезеңі басталғанға дейін көшу үшін шағын бизнес субъектілері өз қызметін жүзеге асыратын жері бойынша салық органына уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысанда өтініш береді.
Қызметін бір елді мекен шегіндегі әртүрлі аумақтық-әкімшілік бірліктерде орналасқан бірнеше объектілерде жүзеге асырған кезде салық төлеуші оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолдануға өтініш беру үшін салық органын дербес анықтайды. Мынадай талаптарға сай келетін шағын бизнес субъектілері:
1) жеке кәсіпкерлер үшін:
- жеке кәсіпкердің өзін қоса алғанда, қызметкерлердің шекті орташа
тізімдік саны салық кезеңі ішінде он бес адам болса;
- салық кезеңі ішінде шекті табысы 4500,0 мың теңге болса;
2) заңды тұлғалар үшін:
- қызметкерлердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде
жиырма бес адам болса;
- салық кезеңі ішінде шекті табысы 9000,0 мың теңге болса,
оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимін қолданады.
Осындай талаптарға сай келмеген жағдайларда немесе арнаулы салық режимінен өз еркімен шыққан кезде шағын бизнес субъектісі есепті тоқсаннан кейінгі тоқсаннан бастап өтініш негізінде салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне көшеді.
Салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібінен оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режиміне көшкен кезде әлеуметтік, корпорациялық салық немесе жеке табыс салығын төлеу және олар бойынша есеп тапсыру жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
Шағын бизнес субъектісі салықты оңайлатылған декларация негізіндегі есептеуді салық салу объектісіне есепті салық кезеңіне тиісті салық ставкасын қолдану арқылы дербес жүргізеді.
Жеке кәсіпкердің тоқсандық табысына мынадай ставкалар бойынша:
1) 2000,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда, табыс сомасынын 3 пайызы мөлшерінде;
2) 2000,0 мың теңгеден жоғары – 3000,0 мың теңгені қоса алғанда, 60,0
мың теңге + 2000,0 мың теңгеден асатын табысының 5 пайызы мөлшерінде;
3) 3000,0 мың теңгеден жоғары, 110,0 мың теңге + 3 000,0 мың теңгеден
асатын табыс сомасының 7 пайызы мөлшерінде салық салынуға тиіс.
Ал заңды тұлғаның тоқсандық табысына мынадай ставкалар бойынша:
1) 2000,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда, табыс сомасының 4 пайызы
мөлшерінде;
2) 2000,0 мың теңгеден жоғары – 4500,0 мың теңгені қоса алғанда, 80,0
мың теңге + 2000,0 мың теңгеден асатын табыс сомасының 5 пайызы
мөлшерінде;
4500,0 мың теңгеден жоғары – 6500,0 мың теңгені қоса алғанда, 205,0 мың теңге + 4500,0 мың теңгеден асатын табыс сомасының 7 пайызы мөлшерінде;
6500,0 мың теңгеден жоғары – 345,0 мың теңге + 6500,0 мың теңгеден асатын табыс сомасының 9 пайызы мөлшерінде салық салынады [12].
Егер есепті кезеңнің қорытындысы бойынша жалдамалы қызметкерлердің орташа айлық жалақысы Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген ең төменгі айлық жалақының жеке кәсіпкерлердің кемінде 2 еселенген, заңды тұлғалардың кемінде 2,5 еселенген мөлшеріндей болса, онда салықтық кезең ішінде есептелген салық сомасы, қызметкерлердің орташа тізімдік санын негізге ала отырып, әрбір қызметкер үшін салық сомасының 1,5 проценті мөлшеріндегі сомаға азайтылуға тиіс.
Табыстың шекті мөлшері белгіленген мөлшерден асып кеткен жағдайда, салық сомаларын есептеу табыстың шекті сомасы және нақты алынған табыс сомасы бойынша жеке-жеке жүргізіледі. Салықтың осы сомаларының арасындағы айырма бюджетке төленуге тиіс.
Оңайлатылған декларация тоқсан сайын, есепті салық кезеңінен кейінгі айдың 10-ынан кешіктірілмей, салық органына табыс етіледі. Оңайлатылған декларация бойынша есептелген салықты бюджетке төлеу жеке (корпорациялық) табыс салығы және әлеуметтік салық түрінде бірдей үлеспен есепті салықтық кезеңнен кейінгі айдың 15-інен кешіктірілмейтін мерзімде жүргізіледі. Ал декларацияны табыс ету және салықтарды төлеу оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолдануға өтініш берген жері бойынша салық органында жүзеге асырылады.
2.4. Шаруа (фермер) қожалықтарына және ауыл шаруашылығы
өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған
арнаулы салық режимі
Шаруа (фермер) қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі бірыңғай жер салығын төлеу негізінде бюджетпен есеп айырысудың айрықша тәртібін көздейді және акцизделетін өнімдерді өндіру, ұқсату және сату жөніндегі қызметті қоспағанда, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру, өзі өндірген ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсату және оны өткізу жөніндегі шаруа (фермер) қожалықтары қызметіне қолданылады.
Жеке меншік құқығымен және (немесе) жер пайдалану құқығымен (кейінгі жер пайдалану құқығын қоса алғанда) жер учаскелері болған кезде шаруа (фермер) қожалықтарына арнаулы салық режимін қолдану құқығы беріледі. Шаруа (фермер) қожалықтары осы арнаулы салық режимін немесе салық салудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібін дербес таңдауға құқылы.
Шаруа (фермер) қожалықтары арнаулы салық режимін қолдану үшін жыл сайын 20 ақпаннан кешіктірмей жер учаскесі орналаскан жердегі салық органына уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша өтініш береді. Салық төлеушінің аталған мерзімде өтініш бермеуі оның бюджетпен есеп айырысуды жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен жүзеге асыруға келісімі деп есептеледі.
20 ақпаннан кейін құрылған шаруа (фермер) қожалықтары жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлігін алған күні арнаулы салық режимін қолдану құқығына өтініш береді. Таңдап алынған салық салу режимі салық кезеңі ішінде өзгертуге жатпайды [13].
Бірыңғай жер салығы бойынша күнтізбелік жыл салық кезеңі болып табылады.
Бірыңғай жер салығын төлеу негізінде арнаулы салық режимін қолданатын шаруа (фермер) қожалықтары:
1) осы арнаулы салық режимі қолданылатын қызметтен түскен шаруа
(фермер) қожалықтарының табысынан жеке табыс салығын;
2) осы арнаулы салық режимі қолданылатын қызметті жүзеге асырудан
түскен айналым бойынша қосылған құн салығын;
3) осы арнаулы салық режимі қолданылатын қызметте пайдаланылатын
жер учаскелері бойынша жер салығын және (немесе) жер учаскелерін
пайдаланғаны үшін төлемді;
4) Қазақстан Республикасының үкіметі белгілеген қажеттілік нормативтері шегінде салық салу объектілері бойынша көлік құралдары салығын:
5) Қазақстан Республикасының үкіметі белгілеген қажеттілік нормативтері шегінде салық салу объектілері бойынша мүлік салығын төлеушілер қатарына жатқызылмайды.
Жер учаскесін бағалау құны бірыңғай жер салығын есептеу үшін негіз болып саналады. Жер учаскесінің бағалау құнын айқындау Қазақстан Республикасының жер заңдарында белгіленген тәртіппен жүргізіледі. Бірыңғай жер салығын есептеу жер учаскесін бағалау құнына 0,1 процент ставканы қолдану жолымен жүзеге асырылады [14].
Бірыңғай жер салығын төлеу жер учаскесі орналасқан жер бойынша тиісті бюджетке екі мерзімде: ағымдағы төлем ағымдағы салықтық кезеңнің 20 қазанынан кешіктірілмей төленеді, сондай-ақ бірыңғай жер салығы бойынша түпкілікті есеп айырысу есепті кезеңнен кейінгі салықтық кезеңінің 20 наурызынан кешіктірілмей декларация негізінде жүргізіледі.
Төлеудің бірінші мерзімінде бірыңғай жер салығын төлеушілер ағымдағы төлемді бұдан бұрынғы салықтық кезең үшін бірыңғай жер салығы бойынша декларацияда есептелген бірыңғай жер салығы жалпы сомасының 12 бөлігінен кем емес мөлшерде төлейді. 20 қазанға дейін құрылған бірыңғай жер салығын төлеушілер, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған салық төлеушілер салықты есептеу базасы өзгерген кезде ағымдағы төлем төлеуді бірыңғай жер салығы бойынша ағымдағы төлем есебімен есептелген салық сомасынын кемінде 12 бөлігі мөлшерінде жүргізеді. 20 қазаннан кейін құрылған бірыңғай жер салығын төлеушілер есепті жылдан кейінгі жылдың 20 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде ағымдағы есепті кезең үшін төлеуге тиісті жалпы салық сомасын енгізеді.
Шаруа (фермер) қожалықтары үшін арнаулы салық режимі қолданылмайтын қызмет түрлерін жүзеге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ЗАҢ ФАКУЛЬТЕТІ
ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚҰҚЫҚ КАФЕДРАСЫ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қолданылатын арнаулы салық режимдері
Орындаған: сырттай оқу бөлімінің
2 курс студенті _____________ Қамзаев Б.К.
Норма бақылаушы з.ғ.к., доцент _____________ Сейітжанов Ә.А.
Ғылыми жетекші; аға оқытушы _____________ Қожабек Қ.М.
Жұмыс қорғалуға жіберілді ______ __________ 2009 ж.
Кафедра меңгерушісі: заң ғылымдарының
кандидаты, доцент Рахметов Е.Ш. _____________________
Алматы 2009 ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1-ТАРАУ. МЕМЛЕКЕТТІҢ САЛЫҚТЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ 5
2-ТАРАУ. ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІККЕ АРНАЛҒАН АРНАУЛЫ САЛЫҚ РЕЖИМІ
2.1. Шағын бизнес субъектілеріне арналған салық режимінің
түсінігі 11
2.2. Біржолғы талон және патент негізіндегі арнаулы салық
режимі 18
2.3. Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі 19
2.4. Шаруа қожалықтарына және ауыл шаруашылығы өнімдерін
өндіруші заңды тұлғаларға арналған салық режимі 20
3-ТАРАУ. САЛЫҚ САЛУ АЯСЫНДАҒЫ САЛЫҚТЫҚ 29
ЫНТАЛАНДЫРУ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТІК МӘЖБҮРЛЕУ
49
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР
МЕН ӘДЕБИЕТТЕР 50
Кіріспе
Тақырып өзектілігі – Қазақстанда нарықтық экономика аясында көрініс тауып жатқан көптеген жаңа құбылыстардың ішінен дербес қалыптасқан салықтық заңдар саласын және қарқынды дамып, жетілдіріліп жатқан салықтық құқықты атауға болады. Соңғы кездерде мемлекетте салықтық құқықтың теориялық проблемаларын, салықтық заңдардың мәселелерін ғылыми зерттеуде кең көлемде жүзеге асырылуда. Қазіргі кезде мемлекеттің салықтық органдарының аса мүдделі бағыттары: салық төлеушілерді салық есебіне қоюды жетілдіру; жекелеген салық салу объектілерін есепке алуды қамтамасыз ету; салық түсімдерін есепке алудың жаңа механизмін құру; салық органдарының автоматтандырылған ақпараттық жүйесін халықаралық деңгейге сәйкес құрудың әдістемелік және ұйымдастыру мәселелерін шешу болып саналады.
Мақсаты – жұмысты орындау кезінде алға қойған мақсат мемлекеттің салықтық құрылысын, салықтық құқықтың және салықтық заңдардың кейбір өзекті мәселелерін ашып көрсету.
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау нарықтық экономикасы дамыған елдердің барлығына тән экономикалық саясат болып табылады. Соның ішінде маңызды рөлді кәсіпкерлерді салықтық жеңілдіктермен қолдау атқарады деуге толық негіз бар. Салық салу мемлекеттің құрылысына, қалыптасқан қоғамдық дәстүрлерге, мемлекет экономикасы мен фискальдық саясатының мән-жайына, билік етуші тармақтардың өктем өкілеттіктерінің демократиялық деңгейіне, нақты қалыптасқан әлеуметтік, саяси және әкімшілік жағдайларға қарай жүзеге асырылады. Былайша айтқанда; салықты мемлекеттің экономикалық әлеуетінің (күш- қуатының) функциясы деп санауға болады. Осы орайда қатты ескертетін жайт, салықтың (экономикалық) мән-жайы мен заң жүзінде іске асырылатын мәнінің арасында қарама-қайшылық туындамауы қажет. Демек, салық, салық салу, мемлекеттің салық жүйесі деген сөздердің мағынасын мемлекеттің кірісін салық төлеушілердің- заңды және жеке тұлғалардың материалдық мүдделеріне мүмкіндігінше нұқсан келтірмей қалыптастыру керек деп түсінген дұрыс.
Мемлекеттің салық саясатын жетілдіруге байланысты Ел басшысының Қазақстан халқына жолдауында бірқатар маңызды мәселелер айтылған болатын, атап айтар болсақ: 2007 жылдан бастап қосымша құн салығының ставкасын 1 % -ға, ал 2008-2009 жылдары қосымша тағы да 1-2 %-ға азайту; 2008 жылдан бастап әлеуметтік салық шамамен 30 пайызға азайтылып, ол жұмыс берушілерді жұмысшылар жалақысын ынталандыруы керек: 2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап шағын бизнес субъектілері үшін салық салудың кемітілген біріңғай мөлшерлемесі енгізілсін[1].
Сонымен қатар Қазақстан Республикасы Президентінің Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға атты биылғы 2009 жылғы жолдауында да салық салу қатынастарына байланысы бірқатар маңызды мәселелерді айқындап берді. Атап айтар болсақ елде іскерлік белсенділігін сақтау үшін біз шағын және орта бизнес субъектілеріне 275 миллиард теңге көлемінде бұрын-соңды болмаған қаржылық қолдау жасағандығы. Әкімшілік кедергілерді табанды қысқарту жөніндегі жұмыс жалғастырылды.
Негізгі салықтар бойынша ставкаларды әлдеқайда төмендеткен жаңа Салық кодексі іске қосылды.
Өткен жылмен салыстырғанда, корпоративтік табыс салығы биылғы жылдың өзінде үштен бірге төмендетіліп, 20 пайызды құрайды, ал 2011 жылы 15 пайыз болады. ҚҚС ставкасы 12 пайызға дейін төмендетілді. Әлеуметтік салық ставкасының регресті шкаласының орнына 11 пайыз көлеміндегі бірыңғай ставка енгізілді. Инвестицияларды жүзеге асыратын кәсіпорындар үшін салық преференциялары көзделген.
Осының бәрі экономиканың шикізаттық емес секторын, шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың аса маңызды ынталандырғышының біріне айналды.
Мемлекеттік сатып алулар туралы Заң отандық өндірісшілерге артықшылық береді, мұның өзі де шағын және орта бизнеске қолдау білдіруге бағытталған [2].
Салықтар экономикалық және әлеуметтік-саяси қатынастарды өзінің бойында жинақтаушы күрделі әрі қоғам өмірінің көп аспектілі қаржылық-құқықтық құбылысы болып табылады. Сондықтан ол өзіне тән көптеген айрықша белгілерімен ерекшеленеді.
Салықтың белгіленуі, салық салу мемлекеттің құрылысына, қалыптасқан қоғамдық дәстүрлерге, мемлекет экономикасы мен фискальдык саясатының мән-жайына, билік етуші тармақтардың өктем өкілеттіктерінің демократиялық деңгейіне, нақты қалыптасқан әлеуметтік, саяси және әкімшілік жағдайларға қарай жүзеге асырылады. Былайша айтқанда, салықты мемлекеттің экономикалық әлеуетінің (күш- қуатының) функциясы деп санауға болады. Осы орайда қатты ескертетін жайт, салықтың (экономикалық) мән-жайы мен заң жүзінде іске асырылатын мәнінің арасында қарама-қайшылық туындамауы қажет. Демек, салық, салық салу, мемлекеттің салық жүйесі деген сөздердің мағынасын мемлекеттің кірісін салық төлеушілердің- заңды және жеке тұлғалардың материалдық мүдделеріне мүмкіндігінше нұқсан келтірмей қалыптастыру керек деп түсінген дұрыс. Алайда мемлекеттің салық саясатындағы осындай жағдайлар жасауына қарамай, ірі салық төлеушілердің табыстарын жасырып қалу әрекеттері де азаймай отыр.
Қазіргі таңда шағын кәсіпкерлік аясының Қазақстан Республикасының экономикасында алатын орны мен маңызының аса зор екені көпшілікке мәлім. Шағын кәсіпкерлік экономиканын нарықтық тұрақтылығын қамтамасыз ететін елеулі фактор ретінде тауар рыногын жайлап алған аса ірі монополияларға шынайы қарсы тұра алады. Қандай болмасын кәсіпкерліктің шағын нысаны кәсіпкерлік қызметті толыққанды жүргізуге мүмкіндік береді. Рынокта жұмыс істейтін шағын кәсіпкерлік субъектілері бәсекелестікті қолдай отырып оның базасының одан әрі кеңеюіне өз үлесін қосады.
Шағын кәсіпкерлік жоспарланған табысты табуға және пайдалы қаржылық нәтижеге қол жеткізу мақсатында оның субъектілерінің жеке меншігіндегі мүліктері мен қаражаттары, сондай-ақ кәсіпкерлікті алғашқы дамытуға тартылған кредиттер есебінен Қазақстан Республикасының тиісті заң актілері шегінде ерікті әрі еркін жүзеге асырылатын коммерциялық және шаруашылық қызмет болып табылады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері іс-әрекеттерін рыноктың сұранысы басым бөліктерінде жүзеге асыратындықтан, халықтың белгілі бір бөлігін жұмыспен қамти алады, сондай-ақ әлеуметтік сұраныстарды тікелей қанағаттандыруға бейімделген. Шағын бизнесті рынок талаптарының, макро және микроэко-номиканың жалпы негіздеріне сай жүргізу үшін кәсіпкерлікті дамыту мақсаты мен бағдарын, менеджмент қағидаларын, жаңа технология мен ғылыми техникалық прогресс жетістік есепке ала отырып, жалпы адамзаттық сипаттағы критериі мен құндылықтықтарды және кәсіпкерлік мәдениетті қалыптастыру қажет.
Сонымен шағын кәсіпкерлік субъектілері тауарларға, жұмыстарға және көрсетілетін қызметтерге байланысты нақтылы сұраныстарды қамтамасыз ету жөнінде қызмет көрсету арқылы заңды жолмен пайда табады, сондай-ақ бәсеке рыногының ауқымын кеңейтуге ат салысады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері өздерінің қаржылық және салықтық міндеттемелері бойынша тапқан табыстарымен жеке ерекшеленген мүліктерімен жауап береді. Салық салу жүйесіне тиісті бөлімімен қамтылатын бүгінгі шағын кәсіпкерлік субъектілері 2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілген жаңа салық кодексіне дейін, жалпыға бірдей салық есебіне тұру және салық есебін беру, салық төлеу жүйесін пайдаланып келген болатын.
Бүгінде Қазақстан Республикасындағы осы шағын кәсіпкерліктің микро және макроэкономикалық мән-жайларын тереңдетіп ойластыру, монополияны тежеу және адал бәсекелестікті жандандыру мақсатында, сондай-ақ шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және ынталандыру саясатына байланысты олар үшін салықтық міндеттемелерін орындаудың айрықша режимі белгіленген.
1-ТАРАУ. МЕМЛЕКЕТТІҢ САЛЫҚТЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ
Мемлекеттің салықтық құрылысын құру негізінде жатқан салық жүйесі мен салық салу принциптері ұйымдастыру-құқықтық және функционалдық сипаттағы салықтық құқықтық қатынастар болып табылады. Сонымен бірге, мемлекеттің салықтық құрылысына трансферттік және индикативтік қасиеттер де тән болады[3].
Салықтық құрылыс негізінде міндетті түрде кезінде салық салу жүйесінің классигі Адам Смит тұжырымдаған мына: Мемлекеттің тұрғындары өздерінің тапқан табыстарына қарай мемлекет мұқтаждығын қанағаттандыруға ат салысуға тиіс. Олар төлейтін төлем - салықтың мөлшері өте дәл айқындалғаны дұрыс болады, сондай-ақ төлеу мерзімі, төлеу тәсілі және төленетін сомасы өте анық болуы қажет. Салықты алу кезеңі мен уақыты немесе тәсілі салық төлеуші үшін ыңғайлы әрі қолайлы болуға тиіс. Сонымен қатар, әрбір салықтың салмағы халықтың қалтасын ойсыратып кетпей, мүмкіндігінше аздап алынуы қажет. Сонда мемлекет қазынасына түсетін табыс мөлшерлеген межеден артық болмаса, кем түспейді деген қағидаларға қоса қазіргі заман және экономика талаптарына сай мынадай принциптер жатады:
тұрақтылық;
орнықтылық;
икемділік;
жүйенің бірыңғайлығы;
қоғамдық, корпоративтік және жекелей мүдделер теңдігінің сақталуы;
салық салу салмағының жеңілдетілуі;
салықтың арзандығы;
қолайлылық;
жалпыға ортақтық;
заңдылық және т.б.
Мемлекеттің салықтық құрылысының ірге тасын қалау, салық салу жүйесін ұйымдастыру және оны басқару принциптері мемлекеттің салық саясатына сай болады және мемлекеттің салықтық құқығы осы саясаттың негізі болып табылады. Мемлекеттің салық жүйесі тікелей салықтары басым англосаксондық модель мен көбінесе жанама салықтарға бас иетін еуроконтинентальдық модельдердің жиынтығынан тұратын аралас салық салудың құқықтық моделін көрсетеді.
Мемлекеттің салықтық құрылысының құқықтық тұрғыдан ұйымдастырылуы мемлекеттің салықтық құқығының мақсатты-бағдарлы әлеуетіне (күш-қуатына), мемлекеттік салық өкімшілігін жүргізудің мақсатты-бағдарлы рұқсат беру және шектеу қою сияқты іс-әрекеттеріне сүйенеді [4].
Сонымен қатар, салықтық құрылыстың құрылымдық элементтері
ретінде салықтар мен өзге де міндетті төлемдердің нақты түрлерінің жиынтығы, олардың салық салу базалары мен салықтық төлем сомаларын қалыптастыру тәсілдері, салықтық іс-қимылдарды жүзеге асыратын қатысушылардың құқықтары мен міндеттерінің жиынтығы, мемлекеттік салық әкімшілігін жүргізу, сот билігі органдары мен прокуратура және т.б. өздеріне тиесілі орындарын алатынын айта кетуіміз қажет.
Мемлекеттің салықтық құрылысының экономикалық-құндылық негізіне салықтар жүйесі түрінде құрылымданған тікелей, жанама, ресурстық және мүліктік салықтар арқылы корпорациялар мен азаматтардың жиынтық табыстарын қоғамдандырудың императивтік нысанының жиынтығы болып табылатын мемлекеттің салық жүйесі жатады [5]. Мемлекеттің салық жүйесінің стратегиялық және функционалдық күш-қуатының нақты әлеуметтік-экономикалық аямен үйлесімді әрі нәтижелі болуы осы жүйені салық төлеушілердің экономикалық жай-күйіне, салықты төлеу қабілеттілігіне және мемлекет шығыстарын тек қоғамдық маңыздылығы өте зор тұтыну аяларына бағыттау процестерін сапалы заңдарда нақты көздеп, белгілеу арқылы құруға байланысты болады.
Қазақстан Республикасындағы салықтар жүйесі (салықтар мен бюджетке төленетін өзге де төлемдердің түрлері мен жиынтығы) қазіргі кезде заң жүзінде (Салық кодексінде) белгіленген тәртіп негізінде мынадай көрініс тапқан:
Салықтар
1. Корпорациялық табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы
3. Қосылған құн салығы.
4. Акциздер.
5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы
төлемдері.
6. Әлеуметтік салық.
7. Жер салығы.
8. Көлік құралдары салығы,
9. Мүлік cалығы.
Алымдар
1. Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым.
2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
3. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған
мәмілелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
4. Радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды
мемлекеттік тіркегені үшін алым.
5. Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені
үшін алым.
6. Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
7. Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым.
8. Дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым.
9. Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы
арқылы жүру алымы.
10. Аукциондардан алынатын алым.
11. Жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым.
12. Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.
Төлемақылар
1. Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.
2. Жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін
төлемақы.
3. Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы.
4. Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы.
5. Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
7. Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
8. Кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
9. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы.
Мемлекеттік баж.
Мемлекеттік баж. Кеден төлемдері
1. Кеден бажы.
2. Кеден алымдары.
3. Төлемақы.
4. Алымдар.
Осы көрсетілген салықтар мен бюджетке төленетін өзге де міндетті төлемдер Бюджет кодексіне және т.б. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Республикалық және жергілікті бюджеттердің арасында мына келесідей тәртіппен белгілі бір бюджеттік баланстар көзделіне отырып бөлінген:
Республикалық бюджеттің салықтық түсімдері:
- заңды тұлғалардан алынатын корпорациялық табыс салығы;
- Қазақстан Республикасы аумағында орындалған жұмыстарға және
көрсетілген қызметтерге, сондай-ақ Қазақстан Республикасы аумағына
импортталынатын тауарларға салынатын қосылған құн салығы;
- импортталынатын тауарларға және газ конденсатын қоса алғанда шикі
мұнайға салынатын акциздер;
- жер қойнауын пайдаланушылар төлейтін үстеме пайда салығы;
- экспортқа шығарылатын шикі мұнайға салынатын рента салығы;
- автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы
бойынша жүріп өткені үшін алым;
- азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- радиоэлектрондық құралдарды және жоғары жиіліктегі құрылғыларды
мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік
тіркегені үшін алым;
- телевизия және радиохабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік
спектрін пайдалануға рұқсат бергені үшін алым;
- дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы;
республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
пайдаланғаны үшін төлемақы;
- жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы;
кеме жүзетін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы;
республикалық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын
автомобиль жолдарының бөлінген белдеуінде сыртқы (көрнекі) жарнамалар
орналастырғаны үшін төлемақы;
қала аралық және (немесе) халықаралық телефон байланысын бергені
үшін төленетін төлемақы республикалық бюджеттің тұрақты бекітілген
кірістері болып табылады [6].
II. Қазақстан Республикасы ұлттық қорының түсімдері:
- заңды тұлғалардан алынатын корпорациялық табыс салығының;
- қосылған құн салығының;
- үстеме пайда салығының;
- бонустардың;
- роялтидің;
-жасалған келісім-шарттарға орай өнімді бөлу бөлігіндегі Қазақстан
Республикасының үлесінің артық түсірілген сомаларынан құралады.
III. Жергілікті бюджеттік салықтық түсімдеріне:
- лотереялар ұйымдастыру және өткізу акцизі, сондай-ақ басқа акциздер;
- жеке табыс салығы;
- әлеуметтік салық;
- заңды және жеке тұлғалардан алынатын мүлік салығы;
- жер салығы;
- бірыңгай жер салығы;
- көлік құралдары салығы;
- жасалған келісім-шарттарға орай өнімді бөлу бөлігінде жергілікті
бюджеттерге түсетін Қазақстан Республикасының үлесі;
- жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық
алым;
- занды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- аукциондардан алынатын алым;
- жергілікті маңызы бар ақылы мемлекеттік жолдармен жүріп өткені
үшін алым;
- жылжымайтын мүлікке және олармен жасалатын мәмілелерге
құқықтарды мемлекеттік тіркегені үшін алым;
- механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені
үшін алым;
- жер үсті су көздерінің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы;
- орманды пайдаланғаны үшін төлемақы;
- жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
пайдаланғаны үшін төлемақы;
- жергілікті маңызы бар және елді мекендерде жалпыға ортақ
пайдаланылатын автомобиль жолдарының бөлінген белдеуінде сыртқы
(көрнекі) жарнама орналастырғаны үшін төлемақы;
- жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы;
- қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы жатады. Мемлекеттің салық жүйесі ретінде экономикалық құқықтық және әдістемелік-функционалдық принциптері кешенін қаржылық - бөлу процестерінде іске асыру қызметімен тікелей айналысатын, қаржылық және салықтық әкімшілік жүргізулеріне қажетті әмірлі билік (императив) берілген уәкілетті мемлекеттік органдар көрініс табады. Сонымен қатар, мемлекеттің салық жүйесі егемен еліміздің нақты даму кезеңдеріндегі экономикалық кеңістік пен мемлекеттік құрылыс процесінде және мемлекеттік басқару жүйесінде әр алуан қырларымен, әсіресе фискальдық, реттеуші функцияларымен ерекшеленетін ұйымдық - құқықтық механизм болып саналады [7].
Салық салу (салықтар) жүйесі атқаратын өзіне тән рөлі корпорациялық және жеке табыстарды фискальдық және реттеуші функциялар арқылы қайта бөлу кезінде айқын көрінеді.
Фискальдық функция:
- мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының ең жоғарғы
балансына қол жеткізу;
- салықтық түсімдерді бюджеттер арасында бір қалыпты тең бөлу;
- әлеуметтік инфрақұрылымдарды жоғары деңгейге көтеру;
- ғылым, мәдениет, денсаулық сақтау, қорғаныс және мемлекеттік
басқару салаларын қажетті мөлшерде ақша қаражаттарымен қамтамасыз ету
сияқты түпкілікті мақсаттардың ойдағыдай орындалуын көздейді.
Ал реттеуші функция:
- шағын және орта бизнесті дамытуға;
- инфляцияның және бағалардың өсуін тежеуге;
- жаңа технология енгізу, шаруашылық салаларын қайта құру
процестерін және инвестицияларды ынталандыруға;
- сұраныс пен ұсыныстарды реттеуге;
- жеке кәсіпкерлікті ынталандыруға;
- экспорттық-импорттық қызмет аяларын реттеуге;
- жаңа жұмыс орнын құруға;
- дәстүрлі халық өнеркәсібін (қолөнерін) дамытуға;
- инфляцияны ауыздықтауға;
- азаматтардың жеке табыстарын теңестіруге ат салысады. Мемлекеттің
салық жүйесінің әлеуметтік аялар мен экономиканы реттеу барысындағы
маңызы мен атқаратын рөлі қазіргі кезде күн санап артып келеді. Осы
әлеуметтік-экономикалық аяларға фискальдық-реттеуші ықпал ету мына
келесідей басты мақсаттарды көздейді:
- еліміздің экономикасының тұрақты әрі орнықты негізде өсуіне қол
жеткізуді;
- экономиканың сапалылық және теңдестірілу тұрғысынан айтарлықтай
өсуіне, өнімділігіне ат салысуды;
- индустриалдық және коммерциялық базаларды дамытуды;
- халық тұтынатын негізгі тауарлар мен қызметтерге белгіленген
бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз етуді;
- еңбекке жарамды тұрғылықты халықтың жұмыспен толық қамтамасыз
етілуін;
- тұрғылықты халықтың табыстарының белгілі бір деңгейде теңестірілуін қамтамасыз етуді;
- көп балалы отбасыларын, зейнеткерлер мен мүгедектерді әлеуметтік
қорғау жүйесін құруды;
- салық жүйесі мен баға құру, кредиттеу, валюталық-ақшалай реттеу,
бюджеттік қаржыландыру, зейнетақымен қамтамасыз ету, сақтандыру
жүйелері арасында экономикалық тұрғыдан негізделген өзара іс-әрекеттерді белгілеуді;
- әлеуметтік қамсыздандыру деңгейі мен әлеуметтік жәрдемақылар деңгейін теңестіру арқылы тұрғылықты халықтың әл-ауқаттарын жоғарылатуды.
Сонымен мемлекеттің салықтық құрылысы - мемлекеттің салық жүйесін құру негізіндегі ұйымдастыру құқықтық және экономикалық-функционалдық принциптерді, салық жүйесінің негізгі функцияларын, салықтар мен салық нысанындағы міндетті төлемдердің түрлері мен топтастыру белгілерін, сондай-ақ оларды бюджеттер арасында бөлу тәртібін, салық жүйесін басқару әдістері мен басқару құрылымын және салық жүйесінің барлық элементтерінің өзара байланыстарын айқындайтын салықтық құқықтың жалпы бөлімінің институты болып табылады [8].
2-ТАРАУ. ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІККЕ АРНАЛҒАН АРНАУЛЫ
САЛЫҚ РЕЖИМІ
2.1. Шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі
Бүгінде шағын кәсіпкерлік аясының Қазақстан Республикасының экономикасында алатын орны мен маңызының аса зор екені көпшілікке мәлім. Шағын кәсіпкерлік экономиканың нарықтық тұрақтылығын қамтамасыз ететін елеулі фактор ретінде тауар рыногын жайлап алған аса ірі монополияларға шынайы қарсы тұра алады. Қандай болмасын кәсіпкерліктің шағын нысаны кәсіпкерлік қызметті толыққанды жүргізуге мүмкіндік береді. Рынокта жұмыс істейтін шағын кәсіпкерлік субъектілері бәсекелестікті қолдай отырып оның базасының одан әрі кеңеюіне өз үлесін қосады.
Шағын кәсіпкерлік жоспарланған табысты табуға және пайдалы қаржылық нәтижеге қол жеткізу мақсатында оның субъектілерінің жеке меншігіндегі мүліктері мен қаражаттары, сондай-ақ кәсіпкерлікті алғашқы дамытуға тартылған кредиттер есебінен Қазақстан Республикасының тиісті заң актілері шегінде ерікті әрі еркін жүзеге асырылатын коммерциялық және шаруашылық қызмет болып табылады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері іс-әрекеттерінің рыноктың сұранысы басым бөліктерінде жүзеге асыратындықтан, халықтың белгілі бір бөлігін жұмыспен қамти алады, сондай-ақ әлеуметтік сұраныстарды тікелей қанағаттандыруға бейімделген. Шағын бизнесті рынок талаптарының, макро және микроэкономиканың жалпы негіздеріне сай жүргізу үшін кәсіпкерлікті дамыту мақсаты мен бағдарын, менеджмент қағидаларын, жаңа технология мен ғылыми техникалық прогресс жетістік есепке ала отырып, жалпы адамзаттық сипаттағы критериі мен құндылықтықтарды және кәсіпкерлік мәдениетті қалыптастыру қажет.
Сонымен шағын кәсіпкерлік субъектілері тауарларға, жұмыстарға және көрсетілетін қызметтерге байланысты нақтылы сұраныстарды қамтамасыз ету жөнінде шапшаң қызмет көрсету арқылы заңды жолмен пайда табады, сондай-ақ бәсеке рыногының ауқымын кеңейтуге ат салысады.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері өздерінің қаржылық және салықтық міндеттемелері бойынша тапқан табыстарымен жеке ерекшеленген мүліктерімен жауап береді. Салық салу жүйесіне тиісті бөлімімен қамтылатын бүгінгі шағын кәсіпкерлік субъектілері 2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілген жаңа салық кодексіне дейін, жалпыға бірдей салық есебіне тұру және салық есебін беру, салық төлеу жүйесін пайдаланып келген болатын.
Бүгінде Қазақстан Республикасындағы осы шағын кәсіпкерліктің микро- және макроэкономикалық мән-жайларын тереңдетіп ойластыру, монополияны тежеу және адал бәсекелестікті жандандыру мақсатында, сондай-ақ шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және ынталандыру саясатына байланысты олар үшін салықтық міндеттемелерін орындаудың айрықша режимі белгіленген.
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 368-бабының 1-тармағында көрсетілген: [9].
1) шағын бизнес субъектілеріне;
2) шаруа (фермер) қожалықтарына;
3) ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға;
4) кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне қатысты арнаулы салық
режимдері көзделген.
Арнаулы салық режимі:
1) акцизделетін өнімді өндіретін;
2) консультациялық, қаржылық, бухгалтерлік қызмет көрсететін;
3) мұнай өнімдерін өткізетін;
4) шыны ыдыстарды жинайтын және қабылдайтын;
5) жер қойнауын пайдаланатын;
6) мыналарды:
- медициналық, дәрігерлік және мал дәрігерлік қызметті;
- тұрғын үй коммуналдық-тұрмыстық объектілерді газбен жабдықтау
жөніндегі өндіру, жөндеу және құрылыс жұмыстарын;
- күзет, өрт сигналы мен өрт сөндіру автоматикасы құралдарын
жобалауды, монтаждауды, жөнге келтіруді және оларға техникалық қызмет көрсетуді;
- өртке қарсы қолданылатын техниканы, жабдықтарды және өрттен
қорғау құралдарын өндіруді және сатуды;
- жолаушылар лифтілерін монтаждауды, жөндеуді және оларға қызмет
көрсетуді;
- дезинфекция, дезинсекция, дератизация құралдары мен препараттарын
дайындауды, өндіруді, ұқсатуды және көтерме саудада сатуды,
сондай-ақ оларды пайдалануға байланысты жұмыстар мен қызметтер
түрлерін;
- автомобиль көлігімен халықаралық жолаушылар және жүк
тасымалын;
- емдік препараттар дайындау мен сатуды;
- жобалау-іздестіру, сараптау, құрылыс-монтаждау жұмыстарын,
құрылыс материалдарын, бұйымдары мен конструкцияларын өндіру
жөніндегі жұмыстарын;
- алкоголь өнімдерін бөлшек саудада сатуды;
- пошта байланысы және телекоммуникациялар саласындағы қызметті,
теледидарлық және дыбыстық (радиохабарларын тарату) бағдарламаларды тарату жөніндегі қызметті жасау мен көрсетуді, жалпы республикалық магистральды, халықаралық байланыс желілерін жобалауды, салуды, іске қосуды және радиожиілік спектрін пайдалануды;
- жолаушылар мен жүкті өзен көлігімен тасымалдауды;
- жерге орналастыру, топографиялық-геодезиялық және картография-
лық жұмыстарды жүргізу мен топографиялық-геодезиялық және
картографиялық өнімдер өткізуді;
- өлшеу құралдарын тексеруді, жасауды және жөндеуді;
- тарих және мәдениет ескерткіштерін археологиялық және жаңғырту
жұмыстарын;
- жол қозғалысын реттеу құралдарын орнатуды, монтаждауды,
жөндеуді және пайдалануды;
- іздестіру-құтқару, тау-кен жұмыстарының қаупінен құтқару, газдан
құтқару, фонтан атқылауына қарсы жұмыстарды;
- пестицидтерді (улы химикаттарды) қолдану жөніндегі қызметті;
- жалпы бастауыш, негізгі жалпы немесе жалпы орта; бастауыш кәсіптік
білім, оның ішінде кәсіптер бойынша; орта кәсіптік, жоғары кәсіптік, жоғары оқу орындарынан кейінгі кәсіптік, оның ішінде мамандықтар бойынша білім беретін заңды тұлғалардың білім беру қызметін, сондай-ақ мектепке дейінгі және мектептен тыс ұйымдардың қызметін;
- жеке және заңды тұлғалардың күзет қызметін жүзеге асыруын;
- оқулықтарды, оқу-әдістемелік жинақтарды, білім беруді ұйымдастыру
үшін электрондық оқулықтар мен қосымша оқу әдебиеттерін шығару қызметін;
- аэропорттарда, азаматтық әуе кемелерінде жолаушыларды, экипаждарды тамақтандыруды қамтамасыз етуді;
- электр және жылу энергиясын өндіруді, беруді және таратуды;
- өнеркәсіптік жарылыс-өрт қаупі бар және тау-кен өндірістерін, электр
станцияларын, электр желілері мен қосалқы станцияларды, гидротехникалық құрылыстарды, магистральды газ-мұнай өнімдері құбырларын, көтергіш құралдарды, сондай-ақ қысыммен жұмыс істейтін қазандықтарды, ыдыстар мен құбырларды жобалауды, салуды және пайдалануды;
- химиялық, бұрғылау, мұнай-газ кәсіпшілігі, геологиялық барлау, кен-шахта, металлургия, энергетика жабдықтарын, жарылыстан қорғалған электротехникалық, жабдықтарды, көтергіш құрылғыларды, сондай-ақ қысыммен жұмыс істейтін қазандықтарды, ыдыстар мен құбырларды бақылау, аварияға қарсы және дабыл беру аппаратуралары мен жүйелерін жобалауды, жасауды, монтаждауды және жөндеуді;
- астық қабылдауды, өлшеуді, кептіруді, тазалауды, сақтауды және тиеуді;
- аэродром, аэропорт, аэронавигация объектілерін ұстауды, жөндеуді
және пайдалануды;
- жылжымалы темір жол құрамын, қауіпті жүктерді тасымалдау үшін
қолданылатын арнаулы контейнерлерді жасауды және жөндеуді;
- шетелдік валютамен қолма-қол бөлшек сауда жасауды және қызмет
көрсетуді жүзеге асыруды;
- ақпаратты қорғаудың техникалық құралдарын, ақпаратты өңдеудің қорғалған техникалық құралдарын әзірлеуді, дайындауды, монтаждауды, реттеуді, пайдалануды, сақтауды, жөндеуді және оларға сервистік қызмет көрсетуді қоса алғанда (Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларын техникалық қорғау жөніндегі қызметтің барлық түрін қоспағанда), лицензияланатын қызмет түрлеріне қолданылмайды.
Салық кодексінің 355, 356, 357-баптарында белгіленген талаптарға сай келетін жеке кәсіпкерлер және заңды тұлғалар салық салу мақсаттары үшін шағын бизнес субъектілері деп танылады.
Шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимі, төлем көзінен ұсталатын салықтарды қоспағанда, әлеуметтік салықты және корпорациялық немесе жеке табыс салығын есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібін белгілейді.
Аталған салықты есептеудің оңайлатылған тәртібі салық салу объектісіне Салық кодексінің 433, 435-баптарында белгіленген ставканы қолдану жолымен жүргізіледі.
Салықтық төлем көзінен салық ұсталғанын растайтын құжаттар немесе біржолғы талон болған кезде, бұрын салық салынған табыстарды қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында және оның шегінен тыс жерлерде алынған (алынуға тиіс) табыстардың барлық түрлерінен тұратын салық кезеңі ішіндегі табыс салық салу объектісі болып табылады.
Жеке кәсіпкердің, мүлікті жалға беруден түскен табыстарды қоспағанда, төлем көзінде салық салынбайтын мүліктік табысы мен өзге де табыстары салық салу объектісі болып табылмайды.
Патент негізінде бюджетпен есеп айырысуды жүзеге асыратын жеке кәсіпкер үшін салықтық кезең күнтізбелік жыл, ал бюджетпен есеп айырысуды оңайлатылған декларация негізінде жүзеге асыратын шағын бизнес субъектісі үшін салық кезеңі тоқсан болып табылады [10].
Арнаулы салық режимін қолданатын шағын бизнес субъектілері кәсіпкерлік қызметтің бірнеше түрін жүзеге асырған жағдайда олардың табысы қызметтің барлық түрлерін жүзеге асырудың жиынтығымен айқындалады. Арнаулы салық режимін қолданатын және қосылған құн салығын төлеушілер болып табылатын шағын бизнес субъектілері үшін салықтық кезең ішінде қосылған құн салығының сомасы табысқа қосылмайды.
Шағын бизнес субъектілері салықтарды есептеу мен төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық есебін тапсырудың мынадай:
1) жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;
2) біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимі;
3) патент негізіндегі арнаулы салық режимі;
4)оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі тәрізді тәртіптерінің біреуін ғана дербес таңдауға құқылы.
Бұл талап базарларда (жалдау шарттары бойынша базарлар аумағындағы тұрақты үй-жайларда сауда жасайтындарды қоспағанда) тауарлар өткізетін адамдарға қолданылмайды. Салықтарды есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне ауысқан кезде жалпыға бірдей белгіленген тәртіп екі жыл қолданылғаннан кейін ғана арнаулы салық режиміне қайта ауысуға болады.
Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлік, біржолғы талон және патент бланкілері қатаң есептілік бланкілері болып табылады және ақша алынбай беріледі. Оларды басқа адамдарға беруге тыйым салынады.
Салық кодексінің 448 бабында көзделмеген қызметтер бойынша ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші шаруа (фермер) қожалықтары мен заңды тұлғалар бюджетпен есеп айырысуды шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимінде жүзеге асыра алады.
Базарларда тауар сату бойынша (жалдау шарттары бойынша базарлар аумағындағы тұрақты үй-жайларда өткізуді қоспағанда) бюджетпен есеп айырысу Салық кодексінің 373-бабында белгіленген тәртіппен біржолғы талон негізінде шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі бойынша ғана жүргізіледі.
Бұл ретте, рыноктарда өткізу бойынша бюджет есеп айырысуды жүзеге асыратын тұлғаларға Салық кодексінің 388, 389 және 391-баптарының ережелері қолданылмайды.
Салық кодексінің 394-бабының 1-тармағында белгіленген тұлғалар бюджетпен есеп айырысуды осы 394-402 -баптарда көзделген кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналған арнаулы салық режимінде ғана жүзеге асырады.
Мынадай салық төлеушілердің:
1) филиалдары, өкілдіктері бар заңды тұлғалардың;
2) филиалдардың, өкілдіктердің;
3) заңды тұлғалардың еншілес ұйымдарының және тәуелді акционерлік
қоғамдардың;
4) әртүрлі елді мекендерде өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелері бар салық төлеушінің арнаулы салық режимін қолдануға құқығы жоқ.
2.2. Біржолғы талон және патент негізіндегі арнаулы салық режимі
Біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимін қызметі ішінара сипатта болатын жеке тұлғалар қолданады. Біржолғы талон - арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу фактісін растайтын құжат болып табылады.
Қызмет түрлерінің тізбесін, біржолғы талондардың нысаны мен берілу тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді. Біржолғы талондардың құны жергілікті өкілді органдардың шешімімен кіріс алынатын объектінін орналасқан жерін, түрін, қызметті жүзеге асыру жағдайларын, сапасы мен көлемін, сондай-ақ қызметпен шұғылдану тиімділігіне ықпал ететін басқа да факторларды ескере отырып, салық органы жүргізген орташа күндік хронометраждық қадағалау мен зерттеу деректері негізінде белгіленеді.
Жалдамалы еңбекті қолданбай біржолғы талон негізінде ара-тұра сипаттағы қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғалар әлеуметтік салықтың төлеушілері болып табылмайды және жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден босатылады. Бәрін жинақтағанда жылына тоқсан күннен аспайтын қызмет ара-тұра сипаттағы кәсіпкерлік қызмет болып саналады.
Патент - арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және салық сомаларының бюджетке төленгенін растайтын құжат болып табылады. Арнаулы салық режимін қолдануға арналған патент нысанын уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді. Патент жоғалған немесе бүлінген жағдайда салық төлеушінің өтініші бойынша дубликат беріледі. Салық төлеуші бүлінген патентті салық органына тапсыруға тиіс. Берілген патенттерді тіркеуді салық органдарының нысандары мен оларды толтыру тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген патенттерді тіркеу (беру) журналында жүргізеді.
Патент негізіндегі арнаулы салық режимін: жалдамалы қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын; жеке кәсіпкерлік нысанындағы қызметті жүзеге асыратын; жыл ішіндегі табысы 1,5 миллион теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер қолданады.
Патент жеке кәсіпкерге бір күнтізбелік жыл шегінде кемінде бір ай мерзімге беріледі. Жеке кәсіпкер патент алу үшін кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жері бойынша салық органына қызмет түрін көрсете отырьш, уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысанда өтініш және жеке кәсіпкердің мемлекеттік тіркеу туралы куәлікті табыс етеді. Жеке кәсіп мемлекеттік тіркеу туралы куәлік көрсетілмейінше, патент жарамсыз болады.
Жеке кәсіпкер лицензиялауға жататын қызметті жүзеге асырған жағдайда ол мұндай қызметті жүзеге асыруға құқық беретін лицензиясын көрсетуге міндетті. Бұл орайда патент лицензияның қолданылу мерзімінен аспайтын мерзімге беріледі.
Салық төлеушінің кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын орны бойынша салық органына кәсіпкерлік қызметті уақытша тоқтата тұру туралы өтініш берілген жағдайды қоспағанда, патент алуға өтінішін бермеуі оның салықты жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен есептеуге және төлеуге келісімі деп саналады. Салық органдары өтініш берілгеннен және бюджетке патенттің құны мен жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары төленгенін растайтын құжаттар көрсетілгеннен кейін бір күн ішінде патент береді.
Патенттің құнын есептеуді жеке кәсіпкер мәлімдеген кірістін 3 проценті мөлшеріндегі ставканы қолдану жолымен жүзеге асырады. Патенттің құны жеке табыс салығы және әлеуметтік салық түрінде бірдей үлеспен бюджетке төленуге тиіс.
Нақтылы табыс патент алған кезде мәлімделген табыстан асып кеткен жағдайда, салық төлеуші бес жұмыс күні ішінде асып кеткен соманы мәлімдейді және осы сомадан салық төлейді. Салық төлеушінің өтініші бойынша бұрын берілген патенттің орнына оған нақты табысы көрсетілген жаңа патент беріледі. Ал нақтылы табыс патент алған кезде мәлімделген табыстан төмен болған жағдайда, артық төленген патенттің құны салық төлеушінің өтініші бойынша салық органы жүргізген хронометраждық зерттеуден кейін қайтарылады [11].
Патент негізінде арнаулы салық режимін қолдануға мүмкіндік бермейтін жағдайлар туындаған ретте салық төлеуші оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режиміне не салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне өтініш негізінде ауысады. Аталған өтініш патент негізінде арнаулы салық режимін қолдануға мүмкіндік бермейтін жағдайлар туындаған кезде беріледі.
2.3. Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі
Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режиміне салық кезеңі басталғанға дейін көшу үшін шағын бизнес субъектілері өз қызметін жүзеге асыратын жері бойынша салық органына уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысанда өтініш береді.
Қызметін бір елді мекен шегіндегі әртүрлі аумақтық-әкімшілік бірліктерде орналасқан бірнеше объектілерде жүзеге асырған кезде салық төлеуші оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолдануға өтініш беру үшін салық органын дербес анықтайды. Мынадай талаптарға сай келетін шағын бизнес субъектілері:
1) жеке кәсіпкерлер үшін:
- жеке кәсіпкердің өзін қоса алғанда, қызметкерлердің шекті орташа
тізімдік саны салық кезеңі ішінде он бес адам болса;
- салық кезеңі ішінде шекті табысы 4500,0 мың теңге болса;
2) заңды тұлғалар үшін:
- қызметкерлердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде
жиырма бес адам болса;
- салық кезеңі ішінде шекті табысы 9000,0 мың теңге болса,
оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимін қолданады.
Осындай талаптарға сай келмеген жағдайларда немесе арнаулы салық режимінен өз еркімен шыққан кезде шағын бизнес субъектісі есепті тоқсаннан кейінгі тоқсаннан бастап өтініш негізінде салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне көшеді.
Салықты есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібінен оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режиміне көшкен кезде әлеуметтік, корпорациялық салық немесе жеке табыс салығын төлеу және олар бойынша есеп тапсыру жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
Шағын бизнес субъектісі салықты оңайлатылған декларация негізіндегі есептеуді салық салу объектісіне есепті салық кезеңіне тиісті салық ставкасын қолдану арқылы дербес жүргізеді.
Жеке кәсіпкердің тоқсандық табысына мынадай ставкалар бойынша:
1) 2000,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда, табыс сомасынын 3 пайызы мөлшерінде;
2) 2000,0 мың теңгеден жоғары – 3000,0 мың теңгені қоса алғанда, 60,0
мың теңге + 2000,0 мың теңгеден асатын табысының 5 пайызы мөлшерінде;
3) 3000,0 мың теңгеден жоғары, 110,0 мың теңге + 3 000,0 мың теңгеден
асатын табыс сомасының 7 пайызы мөлшерінде салық салынуға тиіс.
Ал заңды тұлғаның тоқсандық табысына мынадай ставкалар бойынша:
1) 2000,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда, табыс сомасының 4 пайызы
мөлшерінде;
2) 2000,0 мың теңгеден жоғары – 4500,0 мың теңгені қоса алғанда, 80,0
мың теңге + 2000,0 мың теңгеден асатын табыс сомасының 5 пайызы
мөлшерінде;
4500,0 мың теңгеден жоғары – 6500,0 мың теңгені қоса алғанда, 205,0 мың теңге + 4500,0 мың теңгеден асатын табыс сомасының 7 пайызы мөлшерінде;
6500,0 мың теңгеден жоғары – 345,0 мың теңге + 6500,0 мың теңгеден асатын табыс сомасының 9 пайызы мөлшерінде салық салынады [12].
Егер есепті кезеңнің қорытындысы бойынша жалдамалы қызметкерлердің орташа айлық жалақысы Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген ең төменгі айлық жалақының жеке кәсіпкерлердің кемінде 2 еселенген, заңды тұлғалардың кемінде 2,5 еселенген мөлшеріндей болса, онда салықтық кезең ішінде есептелген салық сомасы, қызметкерлердің орташа тізімдік санын негізге ала отырып, әрбір қызметкер үшін салық сомасының 1,5 проценті мөлшеріндегі сомаға азайтылуға тиіс.
Табыстың шекті мөлшері белгіленген мөлшерден асып кеткен жағдайда, салық сомаларын есептеу табыстың шекті сомасы және нақты алынған табыс сомасы бойынша жеке-жеке жүргізіледі. Салықтың осы сомаларының арасындағы айырма бюджетке төленуге тиіс.
Оңайлатылған декларация тоқсан сайын, есепті салық кезеңінен кейінгі айдың 10-ынан кешіктірілмей, салық органына табыс етіледі. Оңайлатылған декларация бойынша есептелген салықты бюджетке төлеу жеке (корпорациялық) табыс салығы және әлеуметтік салық түрінде бірдей үлеспен есепті салықтық кезеңнен кейінгі айдың 15-інен кешіктірілмейтін мерзімде жүргізіледі. Ал декларацияны табыс ету және салықтарды төлеу оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолдануға өтініш берген жері бойынша салық органында жүзеге асырылады.
2.4. Шаруа (фермер) қожалықтарына және ауыл шаруашылығы
өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған
арнаулы салық режимі
Шаруа (фермер) қожалықтарына арналған арнаулы салық режимі бірыңғай жер салығын төлеу негізінде бюджетпен есеп айырысудың айрықша тәртібін көздейді және акцизделетін өнімдерді өндіру, ұқсату және сату жөніндегі қызметті қоспағанда, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру, өзі өндірген ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсату және оны өткізу жөніндегі шаруа (фермер) қожалықтары қызметіне қолданылады.
Жеке меншік құқығымен және (немесе) жер пайдалану құқығымен (кейінгі жер пайдалану құқығын қоса алғанда) жер учаскелері болған кезде шаруа (фермер) қожалықтарына арнаулы салық режимін қолдану құқығы беріледі. Шаруа (фермер) қожалықтары осы арнаулы салық режимін немесе салық салудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібін дербес таңдауға құқылы.
Шаруа (фермер) қожалықтары арнаулы салық режимін қолдану үшін жыл сайын 20 ақпаннан кешіктірмей жер учаскесі орналаскан жердегі салық органына уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша өтініш береді. Салық төлеушінің аталған мерзімде өтініш бермеуі оның бюджетпен есеп айырысуды жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен жүзеге асыруға келісімі деп есептеледі.
20 ақпаннан кейін құрылған шаруа (фермер) қожалықтары жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлігін алған күні арнаулы салық режимін қолдану құқығына өтініш береді. Таңдап алынған салық салу режимі салық кезеңі ішінде өзгертуге жатпайды [13].
Бірыңғай жер салығы бойынша күнтізбелік жыл салық кезеңі болып табылады.
Бірыңғай жер салығын төлеу негізінде арнаулы салық режимін қолданатын шаруа (фермер) қожалықтары:
1) осы арнаулы салық режимі қолданылатын қызметтен түскен шаруа
(фермер) қожалықтарының табысынан жеке табыс салығын;
2) осы арнаулы салық режимі қолданылатын қызметті жүзеге асырудан
түскен айналым бойынша қосылған құн салығын;
3) осы арнаулы салық режимі қолданылатын қызметте пайдаланылатын
жер учаскелері бойынша жер салығын және (немесе) жер учаскелерін
пайдаланғаны үшін төлемді;
4) Қазақстан Республикасының үкіметі белгілеген қажеттілік нормативтері шегінде салық салу объектілері бойынша көлік құралдары салығын:
5) Қазақстан Республикасының үкіметі белгілеген қажеттілік нормативтері шегінде салық салу объектілері бойынша мүлік салығын төлеушілер қатарына жатқызылмайды.
Жер учаскесін бағалау құны бірыңғай жер салығын есептеу үшін негіз болып саналады. Жер учаскесінің бағалау құнын айқындау Қазақстан Республикасының жер заңдарында белгіленген тәртіппен жүргізіледі. Бірыңғай жер салығын есептеу жер учаскесін бағалау құнына 0,1 процент ставканы қолдану жолымен жүзеге асырылады [14].
Бірыңғай жер салығын төлеу жер учаскесі орналасқан жер бойынша тиісті бюджетке екі мерзімде: ағымдағы төлем ағымдағы салықтық кезеңнің 20 қазанынан кешіктірілмей төленеді, сондай-ақ бірыңғай жер салығы бойынша түпкілікті есеп айырысу есепті кезеңнен кейінгі салықтық кезеңінің 20 наурызынан кешіктірілмей декларация негізінде жүргізіледі.
Төлеудің бірінші мерзімінде бірыңғай жер салығын төлеушілер ағымдағы төлемді бұдан бұрынғы салықтық кезең үшін бірыңғай жер салығы бойынша декларацияда есептелген бірыңғай жер салығы жалпы сомасының 12 бөлігінен кем емес мөлшерде төлейді. 20 қазанға дейін құрылған бірыңғай жер салығын төлеушілер, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған салық төлеушілер салықты есептеу базасы өзгерген кезде ағымдағы төлем төлеуді бірыңғай жер салығы бойынша ағымдағы төлем есебімен есептелген салық сомасынын кемінде 12 бөлігі мөлшерінде жүргізеді. 20 қазаннан кейін құрылған бірыңғай жер салығын төлеушілер есепті жылдан кейінгі жылдың 20 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде ағымдағы есепті кезең үшін төлеуге тиісті жалпы салық сомасын енгізеді.
Шаруа (фермер) қожалықтары үшін арнаулы салық режимі қолданылмайтын қызмет түрлерін жүзеге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz