Тары дақылы
Жоспар:
Кіріспе
1. Тарау. Қызылорда облысы Шиелі ауданының климаттық жағдайына сипаттама
Негізгі бөлім
2. Тарау. Тары дақылының аурулары мен зиянкестеріне биологиялық морфологиялық талдау жасау
2.1. Тары дақылының зиянкестері
2.2 Тары дақылының аурулары
3 . Тарау. Дақылдың зиянкестері мен ауруларына қарсы химиялық қорғау әдістері
Кіріспе
1. Тарау. Қызылорда облысы Шиелі ауданының климаттық жағдайына сипаттама
Негізгі бөлім
2. Тарау. Тары дақылының аурулары мен зиянкестеріне биологиялық морфологиялық талдау жасау
2.1. Тары дақылының зиянкестері
2.2 Тары дақылының аурулары
3 . Тарау. Дақылдың зиянкестері мен ауруларына қарсы химиялық қорғау әдістері
Кіріспе
Тары (лат. Panicum) – астық тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік.Оның дүние жүзінде 500-ге тарта түрі, Қазақстанда 1 түрі – кәдімгі не екпе тары өседі. Тары қазақ даласында 6 ғасырдан бастап егіле бастаған. 19 ғасырдада егістік жердің 75 – 80%-ына тек тары ғана егілген.
Қазақ халқының ежелден егіп келе жатқан мәдени дақылдардың ішіндегі олардың алатыны да, тұрмыстық ерекшеліктеріне ыңғайлысы да тары болған. Өзендер мен көлдерді жағалай қоныс теуіп, жаз айларында қысқа мерзімде пісіп үлгеретін тарыны егіп, өздеріне қыстық азық жинап алуды көшіп-қонып мал баққан қазақтар да өте ерте үйренген.
Сонымен қатар ол өте маңызды жармалық дақыл. Ақталған тары жақсы піскіштігімен және қоректілігі мен сипатталады.тарының белок кешенінде глиадин, глютенин, глобулин, альбуминдер басым болып келеді. Жер шарында жыл сайын тары 25,0 млн-га, жерге өсіріледі. Қазақстанда негізгі тары өсірілетін облыстарға Ақтөбе, Павлодар, Қостанай, Шығыс Қазақстан жатады.
Тары тұқымының себу мөлшері аз болғандықтан оны кейде жасыл балауса мен пішен өсіруге пайдаланады, ол сапасы жағынан сұлы, шәй жүгері және итқонақ пішенінен асып түседі.
Тары жақсы сақтық дақылы болып табылады. Кешірек себілетіндіктен, құрғақшылыққа төзімділігін және салыстырмалы қысқа вегетациялық кезеңі опат болған күздіктер мен жаздық дақылдардан кейін орналастырып жасыл балауса ғана емес, жекелеген жағдайларда астық өнімін жинауға да мүмкіндік береді.
Тары (лат. Panicum) – астық тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік.Оның дүние жүзінде 500-ге тарта түрі, Қазақстанда 1 түрі – кәдімгі не екпе тары өседі. Тары қазақ даласында 6 ғасырдан бастап егіле бастаған. 19 ғасырдада егістік жердің 75 – 80%-ына тек тары ғана егілген.
Қазақ халқының ежелден егіп келе жатқан мәдени дақылдардың ішіндегі олардың алатыны да, тұрмыстық ерекшеліктеріне ыңғайлысы да тары болған. Өзендер мен көлдерді жағалай қоныс теуіп, жаз айларында қысқа мерзімде пісіп үлгеретін тарыны егіп, өздеріне қыстық азық жинап алуды көшіп-қонып мал баққан қазақтар да өте ерте үйренген.
Сонымен қатар ол өте маңызды жармалық дақыл. Ақталған тары жақсы піскіштігімен және қоректілігі мен сипатталады.тарының белок кешенінде глиадин, глютенин, глобулин, альбуминдер басым болып келеді. Жер шарында жыл сайын тары 25,0 млн-га, жерге өсіріледі. Қазақстанда негізгі тары өсірілетін облыстарға Ақтөбе, Павлодар, Қостанай, Шығыс Қазақстан жатады.
Тары тұқымының себу мөлшері аз болғандықтан оны кейде жасыл балауса мен пішен өсіруге пайдаланады, ол сапасы жағынан сұлы, шәй жүгері және итқонақ пішенінен асып түседі.
Тары жақсы сақтық дақылы болып табылады. Кешірек себілетіндіктен, құрғақшылыққа төзімділігін және салыстырмалы қысқа вегетациялық кезеңі опат болған күздіктер мен жаздық дақылдардан кейін орналастырып жасыл балауса ғана емес, жекелеген жағдайларда астық өнімін жинауға да мүмкіндік береді.
Жоспар:
Кіріспе
1- Тарау. Қызылорда облысы Шиелі ауданының климаттық жағдайына сипаттама
Негізгі бөлім
2- Тарау. Тары дақылының аурулары мен зиянкестеріне биологиялық морфологиялық талдау жасау
2.1. Тары дақылының зиянкестері
2.2 Тары дақылының аурулары
3 - Тарау. Дақылдың зиянкестері мен ауруларына қарсы химиялық қорғау әдістері
Кіріспе
Тары (лат. Panicum) - астық тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік.Оның дүние жүзінде 500-ге тарта түрі, Қазақстанда 1 түрі - кәдімгі не екпе тары өседі. Тары қазақ даласында 6 ғасырдан бастап егіле бастаған. 19 ғасырдада егістік жердің 75 - 80%-ына тек тары ғана егілген.
Қазақ халқының ежелден егіп келе жатқан мәдени дақылдардың ішіндегі олардың алатыны да, тұрмыстық ерекшеліктеріне ыңғайлысы да тары болған. Өзендер мен көлдерді жағалай қоныс теуіп, жаз айларында қысқа мерзімде пісіп үлгеретін тарыны егіп, өздеріне қыстық азық жинап алуды көшіп-қонып мал баққан қазақтар да өте ерте үйренген.
Сонымен қатар ол өте маңызды жармалық дақыл. Ақталған тары жақсы піскіштігімен және қоректілігі мен сипатталады.тарының белок кешенінде глиадин, глютенин, глобулин, альбуминдер басым болып келеді. Жер шарында жыл сайын тары 25,0 млн-га, жерге өсіріледі. Қазақстанда негізгі тары өсірілетін облыстарға Ақтөбе, Павлодар, Қостанай, Шығыс Қазақстан жатады.
Тары тұқымының себу мөлшері аз болғандықтан оны кейде жасыл балауса мен пішен өсіруге пайдаланады, ол сапасы жағынан сұлы, шәй жүгері және итқонақ пішенінен асып түседі.
Тары жақсы сақтық дақылы болып табылады. Кешірек себілетіндіктен, құрғақшылыққа төзімділігін және салыстырмалы қысқа вегетациялық кезеңі опат болған күздіктер мен жаздық дақылдардан кейін орналастырып жасыл балауса ғана емес, жекелеген жағдайларда астық өнімін жинауға да мүмкіндік береді.
1- Тарау. Қызылорда облысы Шиелі ауданының климаттық жағдайына сипаттама
Шиелі ауданы - Қызылорда облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік-аумақтық бөлік. 1938 ж. құрылған. Жер аумағы 34,3 мың км². Тұрғыны 74,8 мың адам (2004). Аудандағы 40 елді мекен 1 кенттік және 15 ауылдық округке біріктірілген. Орталығы - Шиелі кенті. Шиелі ауданы Қазақ КСР Жоғарғы Советі Президиуымының Жарлығымен 1928 жылы қыркүйек айында құрылған. Ауданның жалпы жер көлемі 3239755 га.
Шиелі ауданы - ежелгі Сырдария өзенінің орта ағысына орын тепкен киелі мекен. Шығысында алты алашқа белгілі Сығанақ, Бестам шаҺары, теріскейінде Оңтүстік өңірге етене сұғына жатқан қарт Қаратау жатыр. Одан әрі Арқадан бастау алып Шиелі жеріне келіп тірелетін Сарысу өзені "Таңбалы тас" тұр. Талай тарихи оқиғаның куәсі болған атақты Телікөл де осы өңірде. Батысы облыс орталығының шекарасына иек артқан, түстігінде байырғы сары жел өлке - Қызылқұм.1929-1930 жылдары аудан мақта, күріш, арпа, сұлы егумен айналысып, төрт түлік малды көбейтті.
Климаттың континенталдығы көптеген метеорологиялық элементтердің тәуліктік, айлық және жылдық өзгеруімен байқалады. Жазы ыстық және ұзақ мерзімді. Бұл кезеңде температурадағы күрт өзгеру сипаты байқалмайды. Кейбір жерлерде шілде айының орташа температурасы 36-39 0С. Облыс аумағының басым бөлігінде температураның абсолютты максимумы 44-48 0С құрайды. Қыс мезгілінде облыстың солтүстік және оңтүстік аймақтарынының арасында температурада айтарлықтай айырмашылықтары бар. Мысалы, ең салқын ай - қаңтардағы орташа температура - 35 -360 С градусты құрайды. Солтүстікке ашықтылық қасиеті облыс аумағына кедергісіз салқын ауа массасыынң енуіне мүмкіндік береді және нәтижесінде қыс айларында күрт салқындайды. Ауа температурасының абсолютты минимумы 420 С градусқа дейін жетеді.Құрғақшылық - облыс климатының ерекшелектерінің бірі. Жауын-шашын өте аз жауады. Орташа жылдық мөлшері 100-190 мм аспайды және жыл маусымдарында оның түсімі біркелкі емес: барлық жауын-шашынның 60 пайызы көктемгі-қысқы кезеңдерге тиесілі.Облыс аумағының барлық бөлігінде солтүстік-шығыс бағытындағы күшті және жиі желдер болып тұрады. Оның орташа жылдық жылдамдығы секундына 3,1 метрден 6 метрге дейін ауытқып отырады. Қыс мезгілдеріндегі күшті желдер төменгі температура жағдайында жер бедерлерінің биік беткейлеріндегі қар жамылғыларын ұшырып кетеді, нәтижесінде топырақтың беткі қабаттарының терең қатуына және жарылуына әкеліп соғады. Жазғы уақытта шаңды дауылдар байқалады.
Жауын-шашынның орташа мөлшері 100-115 мм. Арал теңізінің тартылуынан, Байқоңыр ғарыш алаңы тарататын улы заттары және экологиялық ортаның нашарлауына байланысты қышқыл жауын-шашын жауатын болды.
Негізгі бөлім
2- Тарау. Тары дақылының аурулары мен зиянкестеріне биологиялық морфологиялық талдау жасау
2.1. Тары дақылының зиянкестері
Зиянкестер - адам мен жануарлар организмінде әр түрлі ауру қоздырғышын таратып, өсімдіктерді зақымдайтын жәндіктер мен жануарлар тобы. Зиянкестер адамға, малға, орман және ауылшаруашылықтарына үлкен зиян келтіреді. Ауыл шаруашылығы зиянкестері- егістік пен табиғи өсімдіктерді зақымдап, түрлі аурулар таратады. Міне, тары дақылынында зиянкестер бар.
Жолақ цикада- Psamotetix stratus L. тең қанаттылар отрядының цикада тұқымдасына жатады. Ересек цикаданың ұзындығы 3,5-5 мм, күңгірт сары немесе қоңырқай түсті, алдыңғы қанаттыларының ұшы доғалданып бітеді және қоңыр түсті жүйекелермен көмкерілген. Аяқтары ақшыл сары.
Зиянкес күздік бидайдың немесе астық тұқымдас көпжылдық шөптердің сабағында немесе жапырағында тілікке салынған жұмыртқа күйінде қыстайды. Личинкалары оңтүстікке сәуір, солтүстікке мамыр, осыған орай ересек цикаладар өңтүстікте мамырдың басында, солтүстікте маусымның бас кезінде шығады. Олардың ең көп шығатын мерзімі жаздық егіннің түптену фазасына және сабақтану фазасының бас кезіне тура келеді.
Ұрғашы цикадка жаздық астықтың масақтану кезінде жұмыртқалайды. Ауа райының құбылмалы жағдайына байланысты эмбрионалдық даму 20-30 күнге созылады. Личинкалар 4 рет түлеп. 5 личинкалық жастан өтеді. Жаздық астық піскен кезде цикадалар күздік бидай, тары, жүгері, ал оңтүстікке олардан басқа күріш, жоңышқа егістіктеріне немесе көпжылдық астық тұқымдас шөп тектес өсімдіктерге көшеді. Сонда жұмыртқаларын салады. Тамыз айында олардан келесі ұрпақ дамиды. Сөйтіп, цикада бір жыл ішінде 2-3 генерация беріп көбейеді.
Ерешек цикада және олардың личинкалары өсімдіктің сабағы мен жапырағының шырынын сорып қоректенеді. Соның нәтижесінде зақымданған жапырақта ақшыл ұсақ дақтар пайда болады. Өсімдіктің өсуі тежеледі. Зиянкес дәнді дақылдапрдың барлығын , ал құрғақшылық жылдары әсіресе жаздық бидай мен арпаны қатты зақымдайды. Сонымен қатар цикадалар бидайдың, сұлының, күріштің және басқа астық тұқымдас дақылдардың мозайка, қортық, қуыршықтану сияқты аса қауіпті вирус ауруларын таратады.
Кәдімгі сүлікше қоңыз- Lema melanopus L. Қатты қанаттылар отрядының жапырақ жемірлері тұқымдасына жатады. Ресейдің европалық бөлігінің далалық және орманды-далалық аймағында, Орта Азияда таралған. Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік шығысындағы тау стектеріне орналасқан аудандарда осы тұқымдастың қызыл кеуделі сүлікше деп аталатын зиян кетіреді.
Көктемде қоңыздардың саны онша көп болмайды. Сондықтан бұл зиянкес негезінен личинка кезінде-едәуір зиян келтереді.
Личинкалар зақымдаған жапырақтарда ұзынша келген ақ жолақтар мен саңылаулар пайда болады. Жапырақ беті 25-50 процентке дейін зақымдалса, бидайдың өнімі 30-38 процент кемиді. Бидайдан басқа арпа мен сұлыны, кейде жүгері мен тарыны да зақымдайды.
1-сурет. Кәдімгі сүлікше қоңыз
Тары барылдақ қоңызы- Ophonus calceatus Duft. Бұл зиянкесте барлық қоңыздар тұқымдасына жатады. Қазақстанның солтүстік бөлігінің қуаң далалық аудандарында таралған. Әсіресе Павлодар облысының құмдауыт топырақты аударында көбірек кездеседі.
Ұзындығы 15 мм жететін едәір ірі қара қоңыз. Мұртшалары, ауыз мүшелері және табандары қызғылт-сары түсті. Жұмытқасы мен личинкасының түсі және жалпы құлысы жағынан астық барылдағына өте ұқсас.
Зиянкестің личинкалары тереңдігі 10 см топырақ арасында қыстайды. Ересек қоңыздар жер бетіне шілде айының орта кезінде шығып, бір айдай өмір сүреді. Олар күндіз көбінесе топырақ кесектерімен өсімдік қалдықтарының астын паналап жатады да, қоректенуге және басқа тіршілік әрекеттерін жасауға кешкі сағаттарда және түнде шығады. Личинкалары жыртқыш болады. Қоңыздар пісіп келе жатқан тары дәндерімен қоректенеді. Әсіресе олар дсетеде жатқан тарыны қатты зақымдайды. Олар тары дәнін зақымдап қана қоймай, оның шашақ басында өрмелеп жүріп, дәннің бірқатарын жерге түсіріп ысырап етеді.
Тары құмыты- Stenodiposis panici Rodd. Қос қанаттылар отрядының галлица тұқымдасына жатады. Денесінің ұзындығы 1-3 мм. Көкірек және құрсақ бөлімдерінің үстіңгі жақтары қоңырқай, мұртшалары ұзын және қызыл түсті, ұрғашыларының ұзын жұмыртқа салғыш қынабы болады. Личинкаларының түсі қызыл, денесінің екі жағы бірдей сүйірленген.
Тары құмытының ареалы тары және арам шөп-күрмектің таралуымен тығыз байланысты. Қазақстанда батыс және аудандарында егінге зиян келтіреді. Қазақстанна басқа украина далаларында, Қара теңіз жағалауларындағы зонда, Кубанда және Орта Азияда таралған.
Қазақстан жағдайында тары құмыты жылына 4, ал күз айлары жылы және құрғақ болған жылдары 5 генерация беріп дамиды. Оңтүстікке толығымен 5 генерация береді. Ол личинка фазасында егін далаларындағы төгілген немесе жиналмай қалған тары дәндерінің ішінде, топан және сабан арасында, сонымен қатар күрмек дәндерінің ішінде қыстайды. Қуыршақтану процесі де сонда өтеді. Ересек құмытыларды маусым айынан бастап, қыркүйек айына дейін кездестіруге болады. Олар қоректенбейді, 2-4 күн ғана өмір сүреді. Тек ертеңгі және кешкі сағаттарда ғана ұшады да, күндіз тарының шашақ гүлдерінің арасын паналап жатады. Жұмыртқаларын ашылмаған тары гүлдерінің масақша қауыздарының астына орналастырады.
Бірнеше генерацияның ересек құмытылары әдетте тарының масақтану кезеңінен бұрынырақ шығады. Сондықтан олардың көпшілігі жұмыртқаларын ертерек масақтанатын күрмектің шашақ басына салады. Зиянкестің екінші және үшінші генерацияларының ұрпақтары тары егісінде қоректеніп дамиды. Ал төртінші генерацияның ұрпақтары өнімді жинау кезінде немесе одан кейін шығады. Сондықтан олардың личинкалары негезінен күрмекте қоректеніп жетіледі. Құмытаның бір генерациясының дамуы үшін 12-15 күн керек.
2-сурет. Тары құмыты
2.2 Тары дақылының аурулары
Тарының кәдімгі қара күйесі. Ауру қоздырғышы-Sphacelotheca panici-miliacei Bubak саңырауқұлағы. Қоздырғыш телиоспрпалары, домалақтау немесе сәл бұрышты, түсі қара қоңыр, қабығы тегіс немесе тікенекті, диаметрі 7-14 мкм.
Егінді жинаған кезде телиоспоралар дәнге немесе топыраққа түсіп сақталады. Топыраққа түскен споралардың көпшілігі өнеді, бірақ жойылып кетеді. Негізгі инфекция қоры - спораланған тұқым. Тұқыммен бірге топыраққа түскен телиоспоралар базидияға өніп, базидиоспоралар түзеді. Базидиоспоралардан өнген жіпшелер бір-бірімен қосылып, тары өскініне енетін инфекциялық жіпше береді. Саңырауқұлақ жіпшесі өсімдіктің барлық бөліетеріне тарайды да, тарының шашағы түзілгенде қарқынды дамып, оны бұзып, көптеген телиоспоралар түзеді. Споралардың өнуіне және саңырауқұлақтың дамуына қолайлы температура 20-27 С.
3-сурет. Тарының кәдімгі қара күйесі
Тары дақылдарының тат аурулары. Ауру қоздырғышы - Puccinia graminis Pers7 f6tritici Eriks7 et Henn. саңырауқұлағы. паразит әр иелі, толық циклды дамиды. Аралық иесі-бөріқарақат және магония. Көктемде бөріқарақат жапырағының үстінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1- Тарау. Қызылорда облысы Шиелі ауданының климаттық жағдайына сипаттама
Негізгі бөлім
2- Тарау. Тары дақылының аурулары мен зиянкестеріне биологиялық морфологиялық талдау жасау
2.1. Тары дақылының зиянкестері
2.2 Тары дақылының аурулары
3 - Тарау. Дақылдың зиянкестері мен ауруларына қарсы химиялық қорғау әдістері
Кіріспе
Тары (лат. Panicum) - астық тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік.Оның дүние жүзінде 500-ге тарта түрі, Қазақстанда 1 түрі - кәдімгі не екпе тары өседі. Тары қазақ даласында 6 ғасырдан бастап егіле бастаған. 19 ғасырдада егістік жердің 75 - 80%-ына тек тары ғана егілген.
Қазақ халқының ежелден егіп келе жатқан мәдени дақылдардың ішіндегі олардың алатыны да, тұрмыстық ерекшеліктеріне ыңғайлысы да тары болған. Өзендер мен көлдерді жағалай қоныс теуіп, жаз айларында қысқа мерзімде пісіп үлгеретін тарыны егіп, өздеріне қыстық азық жинап алуды көшіп-қонып мал баққан қазақтар да өте ерте үйренген.
Сонымен қатар ол өте маңызды жармалық дақыл. Ақталған тары жақсы піскіштігімен және қоректілігі мен сипатталады.тарының белок кешенінде глиадин, глютенин, глобулин, альбуминдер басым болып келеді. Жер шарында жыл сайын тары 25,0 млн-га, жерге өсіріледі. Қазақстанда негізгі тары өсірілетін облыстарға Ақтөбе, Павлодар, Қостанай, Шығыс Қазақстан жатады.
Тары тұқымының себу мөлшері аз болғандықтан оны кейде жасыл балауса мен пішен өсіруге пайдаланады, ол сапасы жағынан сұлы, шәй жүгері және итқонақ пішенінен асып түседі.
Тары жақсы сақтық дақылы болып табылады. Кешірек себілетіндіктен, құрғақшылыққа төзімділігін және салыстырмалы қысқа вегетациялық кезеңі опат болған күздіктер мен жаздық дақылдардан кейін орналастырып жасыл балауса ғана емес, жекелеген жағдайларда астық өнімін жинауға да мүмкіндік береді.
1- Тарау. Қызылорда облысы Шиелі ауданының климаттық жағдайына сипаттама
Шиелі ауданы - Қызылорда облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік-аумақтық бөлік. 1938 ж. құрылған. Жер аумағы 34,3 мың км². Тұрғыны 74,8 мың адам (2004). Аудандағы 40 елді мекен 1 кенттік және 15 ауылдық округке біріктірілген. Орталығы - Шиелі кенті. Шиелі ауданы Қазақ КСР Жоғарғы Советі Президиуымының Жарлығымен 1928 жылы қыркүйек айында құрылған. Ауданның жалпы жер көлемі 3239755 га.
Шиелі ауданы - ежелгі Сырдария өзенінің орта ағысына орын тепкен киелі мекен. Шығысында алты алашқа белгілі Сығанақ, Бестам шаҺары, теріскейінде Оңтүстік өңірге етене сұғына жатқан қарт Қаратау жатыр. Одан әрі Арқадан бастау алып Шиелі жеріне келіп тірелетін Сарысу өзені "Таңбалы тас" тұр. Талай тарихи оқиғаның куәсі болған атақты Телікөл де осы өңірде. Батысы облыс орталығының шекарасына иек артқан, түстігінде байырғы сары жел өлке - Қызылқұм.1929-1930 жылдары аудан мақта, күріш, арпа, сұлы егумен айналысып, төрт түлік малды көбейтті.
Климаттың континенталдығы көптеген метеорологиялық элементтердің тәуліктік, айлық және жылдық өзгеруімен байқалады. Жазы ыстық және ұзақ мерзімді. Бұл кезеңде температурадағы күрт өзгеру сипаты байқалмайды. Кейбір жерлерде шілде айының орташа температурасы 36-39 0С. Облыс аумағының басым бөлігінде температураның абсолютты максимумы 44-48 0С құрайды. Қыс мезгілінде облыстың солтүстік және оңтүстік аймақтарынының арасында температурада айтарлықтай айырмашылықтары бар. Мысалы, ең салқын ай - қаңтардағы орташа температура - 35 -360 С градусты құрайды. Солтүстікке ашықтылық қасиеті облыс аумағына кедергісіз салқын ауа массасыынң енуіне мүмкіндік береді және нәтижесінде қыс айларында күрт салқындайды. Ауа температурасының абсолютты минимумы 420 С градусқа дейін жетеді.Құрғақшылық - облыс климатының ерекшелектерінің бірі. Жауын-шашын өте аз жауады. Орташа жылдық мөлшері 100-190 мм аспайды және жыл маусымдарында оның түсімі біркелкі емес: барлық жауын-шашынның 60 пайызы көктемгі-қысқы кезеңдерге тиесілі.Облыс аумағының барлық бөлігінде солтүстік-шығыс бағытындағы күшті және жиі желдер болып тұрады. Оның орташа жылдық жылдамдығы секундына 3,1 метрден 6 метрге дейін ауытқып отырады. Қыс мезгілдеріндегі күшті желдер төменгі температура жағдайында жер бедерлерінің биік беткейлеріндегі қар жамылғыларын ұшырып кетеді, нәтижесінде топырақтың беткі қабаттарының терең қатуына және жарылуына әкеліп соғады. Жазғы уақытта шаңды дауылдар байқалады.
Жауын-шашынның орташа мөлшері 100-115 мм. Арал теңізінің тартылуынан, Байқоңыр ғарыш алаңы тарататын улы заттары және экологиялық ортаның нашарлауына байланысты қышқыл жауын-шашын жауатын болды.
Негізгі бөлім
2- Тарау. Тары дақылының аурулары мен зиянкестеріне биологиялық морфологиялық талдау жасау
2.1. Тары дақылының зиянкестері
Зиянкестер - адам мен жануарлар организмінде әр түрлі ауру қоздырғышын таратып, өсімдіктерді зақымдайтын жәндіктер мен жануарлар тобы. Зиянкестер адамға, малға, орман және ауылшаруашылықтарына үлкен зиян келтіреді. Ауыл шаруашылығы зиянкестері- егістік пен табиғи өсімдіктерді зақымдап, түрлі аурулар таратады. Міне, тары дақылынында зиянкестер бар.
Жолақ цикада- Psamotetix stratus L. тең қанаттылар отрядының цикада тұқымдасына жатады. Ересек цикаданың ұзындығы 3,5-5 мм, күңгірт сары немесе қоңырқай түсті, алдыңғы қанаттыларының ұшы доғалданып бітеді және қоңыр түсті жүйекелермен көмкерілген. Аяқтары ақшыл сары.
Зиянкес күздік бидайдың немесе астық тұқымдас көпжылдық шөптердің сабағында немесе жапырағында тілікке салынған жұмыртқа күйінде қыстайды. Личинкалары оңтүстікке сәуір, солтүстікке мамыр, осыған орай ересек цикаладар өңтүстікте мамырдың басында, солтүстікте маусымның бас кезінде шығады. Олардың ең көп шығатын мерзімі жаздық егіннің түптену фазасына және сабақтану фазасының бас кезіне тура келеді.
Ұрғашы цикадка жаздық астықтың масақтану кезінде жұмыртқалайды. Ауа райының құбылмалы жағдайына байланысты эмбрионалдық даму 20-30 күнге созылады. Личинкалар 4 рет түлеп. 5 личинкалық жастан өтеді. Жаздық астық піскен кезде цикадалар күздік бидай, тары, жүгері, ал оңтүстікке олардан басқа күріш, жоңышқа егістіктеріне немесе көпжылдық астық тұқымдас шөп тектес өсімдіктерге көшеді. Сонда жұмыртқаларын салады. Тамыз айында олардан келесі ұрпақ дамиды. Сөйтіп, цикада бір жыл ішінде 2-3 генерация беріп көбейеді.
Ерешек цикада және олардың личинкалары өсімдіктің сабағы мен жапырағының шырынын сорып қоректенеді. Соның нәтижесінде зақымданған жапырақта ақшыл ұсақ дақтар пайда болады. Өсімдіктің өсуі тежеледі. Зиянкес дәнді дақылдапрдың барлығын , ал құрғақшылық жылдары әсіресе жаздық бидай мен арпаны қатты зақымдайды. Сонымен қатар цикадалар бидайдың, сұлының, күріштің және басқа астық тұқымдас дақылдардың мозайка, қортық, қуыршықтану сияқты аса қауіпті вирус ауруларын таратады.
Кәдімгі сүлікше қоңыз- Lema melanopus L. Қатты қанаттылар отрядының жапырақ жемірлері тұқымдасына жатады. Ресейдің европалық бөлігінің далалық және орманды-далалық аймағында, Орта Азияда таралған. Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік шығысындағы тау стектеріне орналасқан аудандарда осы тұқымдастың қызыл кеуделі сүлікше деп аталатын зиян кетіреді.
Көктемде қоңыздардың саны онша көп болмайды. Сондықтан бұл зиянкес негезінен личинка кезінде-едәуір зиян келтереді.
Личинкалар зақымдаған жапырақтарда ұзынша келген ақ жолақтар мен саңылаулар пайда болады. Жапырақ беті 25-50 процентке дейін зақымдалса, бидайдың өнімі 30-38 процент кемиді. Бидайдан басқа арпа мен сұлыны, кейде жүгері мен тарыны да зақымдайды.
1-сурет. Кәдімгі сүлікше қоңыз
Тары барылдақ қоңызы- Ophonus calceatus Duft. Бұл зиянкесте барлық қоңыздар тұқымдасына жатады. Қазақстанның солтүстік бөлігінің қуаң далалық аудандарында таралған. Әсіресе Павлодар облысының құмдауыт топырақты аударында көбірек кездеседі.
Ұзындығы 15 мм жететін едәір ірі қара қоңыз. Мұртшалары, ауыз мүшелері және табандары қызғылт-сары түсті. Жұмытқасы мен личинкасының түсі және жалпы құлысы жағынан астық барылдағына өте ұқсас.
Зиянкестің личинкалары тереңдігі 10 см топырақ арасында қыстайды. Ересек қоңыздар жер бетіне шілде айының орта кезінде шығып, бір айдай өмір сүреді. Олар күндіз көбінесе топырақ кесектерімен өсімдік қалдықтарының астын паналап жатады да, қоректенуге және басқа тіршілік әрекеттерін жасауға кешкі сағаттарда және түнде шығады. Личинкалары жыртқыш болады. Қоңыздар пісіп келе жатқан тары дәндерімен қоректенеді. Әсіресе олар дсетеде жатқан тарыны қатты зақымдайды. Олар тары дәнін зақымдап қана қоймай, оның шашақ басында өрмелеп жүріп, дәннің бірқатарын жерге түсіріп ысырап етеді.
Тары құмыты- Stenodiposis panici Rodd. Қос қанаттылар отрядының галлица тұқымдасына жатады. Денесінің ұзындығы 1-3 мм. Көкірек және құрсақ бөлімдерінің үстіңгі жақтары қоңырқай, мұртшалары ұзын және қызыл түсті, ұрғашыларының ұзын жұмыртқа салғыш қынабы болады. Личинкаларының түсі қызыл, денесінің екі жағы бірдей сүйірленген.
Тары құмытының ареалы тары және арам шөп-күрмектің таралуымен тығыз байланысты. Қазақстанда батыс және аудандарында егінге зиян келтіреді. Қазақстанна басқа украина далаларында, Қара теңіз жағалауларындағы зонда, Кубанда және Орта Азияда таралған.
Қазақстан жағдайында тары құмыты жылына 4, ал күз айлары жылы және құрғақ болған жылдары 5 генерация беріп дамиды. Оңтүстікке толығымен 5 генерация береді. Ол личинка фазасында егін далаларындағы төгілген немесе жиналмай қалған тары дәндерінің ішінде, топан және сабан арасында, сонымен қатар күрмек дәндерінің ішінде қыстайды. Қуыршақтану процесі де сонда өтеді. Ересек құмытыларды маусым айынан бастап, қыркүйек айына дейін кездестіруге болады. Олар қоректенбейді, 2-4 күн ғана өмір сүреді. Тек ертеңгі және кешкі сағаттарда ғана ұшады да, күндіз тарының шашақ гүлдерінің арасын паналап жатады. Жұмыртқаларын ашылмаған тары гүлдерінің масақша қауыздарының астына орналастырады.
Бірнеше генерацияның ересек құмытылары әдетте тарының масақтану кезеңінен бұрынырақ шығады. Сондықтан олардың көпшілігі жұмыртқаларын ертерек масақтанатын күрмектің шашақ басына салады. Зиянкестің екінші және үшінші генерацияларының ұрпақтары тары егісінде қоректеніп дамиды. Ал төртінші генерацияның ұрпақтары өнімді жинау кезінде немесе одан кейін шығады. Сондықтан олардың личинкалары негезінен күрмекте қоректеніп жетіледі. Құмытаның бір генерациясының дамуы үшін 12-15 күн керек.
2-сурет. Тары құмыты
2.2 Тары дақылының аурулары
Тарының кәдімгі қара күйесі. Ауру қоздырғышы-Sphacelotheca panici-miliacei Bubak саңырауқұлағы. Қоздырғыш телиоспрпалары, домалақтау немесе сәл бұрышты, түсі қара қоңыр, қабығы тегіс немесе тікенекті, диаметрі 7-14 мкм.
Егінді жинаған кезде телиоспоралар дәнге немесе топыраққа түсіп сақталады. Топыраққа түскен споралардың көпшілігі өнеді, бірақ жойылып кетеді. Негізгі инфекция қоры - спораланған тұқым. Тұқыммен бірге топыраққа түскен телиоспоралар базидияға өніп, базидиоспоралар түзеді. Базидиоспоралардан өнген жіпшелер бір-бірімен қосылып, тары өскініне енетін инфекциялық жіпше береді. Саңырауқұлақ жіпшесі өсімдіктің барлық бөліетеріне тарайды да, тарының шашағы түзілгенде қарқынды дамып, оны бұзып, көптеген телиоспоралар түзеді. Споралардың өнуіне және саңырауқұлақтың дамуына қолайлы температура 20-27 С.
3-сурет. Тарының кәдімгі қара күйесі
Тары дақылдарының тат аурулары. Ауру қоздырғышы - Puccinia graminis Pers7 f6tritici Eriks7 et Henn. саңырауқұлағы. паразит әр иелі, толық циклды дамиды. Аралық иесі-бөріқарақат және магония. Көктемде бөріқарақат жапырағының үстінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz