Тәрбиешінің тұлғалық қасиеттерін ұйымдастыруда әсерін анықтау
Кіріспе
1.1 Тәрбиеші тұлғасы ұғымы
1.2 Тәрбиеші тұлғасына қатысты көз.қарастардың мәні
1.3 Тәрбиеші тұлғалық қасиетінің тәрбиелеуді ұйымдастыруға әсері
2. Тәрбиешінің тұлға ретінде тәрбиені ұйымдастыру жағдайлары
2.1 Тәрбиешінің тұлға ретінде меңгеруі қажетті біліктері
2.2 Тәрбиешінің тәрбиені ұйымдастыруда өз мүмкіндіктерін байқату ерекшеліктері
2.3 Болашақ мамандар ретінде тәрбиеші тұлғасына қойылатын талаптарды білу қажеттілігі.
Қорытынды
1.1 Тәрбиеші тұлғасы ұғымы
1.2 Тәрбиеші тұлғасына қатысты көз.қарастардың мәні
1.3 Тәрбиеші тұлғалық қасиетінің тәрбиелеуді ұйымдастыруға әсері
2. Тәрбиешінің тұлға ретінде тәрбиені ұйымдастыру жағдайлары
2.1 Тәрбиешінің тұлға ретінде меңгеруі қажетті біліктері
2.2 Тәрбиешінің тәрбиені ұйымдастыруда өз мүмкіндіктерін байқату ерекшеліктері
2.3 Болашақ мамандар ретінде тәрбиеші тұлғасына қойылатын талаптарды білу қажеттілігі.
Қорытынды
Зерттеудің көкейтестілігі: Қазіргі жеделдету, демократияландыру жағдайында Қазақстан Республикасында басты міндеттердің бірі- ұлттық ерекшеліктерді еске алып, жастарға терең білім мен тәрбие беру ісін одан әрі дамыту және жетілдіру. Бала тәрбиесі ең алдымен аға ұрпақтың жас жеткіншекке деген сүйіспеншілігі мен қамқорлығынан, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасқан адамгершілік ізгі қасиеттердің жиынтығынан туындайды. Атадан балаға ұласатын асыл құндылықтар ересектердің әңгімесінен, іс-қимылынан танылып, сезім арқылы жүректен жүрекке тарап, беріліп отырған. Сондықтан егеменді ел жастарының санасына осы ұлттық, ұлағатты қасиеттерді сіңіре білудің мәні зор. Яғни мұғалімдердің, тәрбиешілердің адамның тұлға болып қалыптасуында рөлі зор. Қазіргі таңда бүгінгі күн талабына жауап беретін маман даярлау күрделі, әрі шығармашылықты талап ететін процесс. Ол педагогтың өзінің жеке басының қасиеттерін шыңдауды келешек мамандардың санасына жол табуды, тәрбие жұмыстарының әдіс-тәсілдерін ұдайы жетілдіріп отыруды талап етеді. Қазіргі жас буын жан-жақты терең білімді, саяси- экономикалық сауатты, яғни интеллектуалдық деңгейі жоғары болса,тәуелсіз мемлекетіміздің мықты тірегі болатынына сенімі мол.
«Оқытатын адам бала оқыту ғылымын жақсы білуі керек»,- деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, қазіргі ең басты мәселе- өз жұмыс орнына және бүкіл техникалық тізбекте технологияның үздіксіз өзгерістеріне бейімделе алатын орындаушы тұлғасын қалыптастыру, яғни оқушы білімін халықаралық деңгейде жуықтату. Белгілі педагог К.Ушинский: «Мұғалім-өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімділігі де жойылады»,- дегендей, оқыту мен білім берудің ұлттық моделіне көшкен қазіргі мектеп ойшыл, зерттеуші, педагогикалық үйлестіруді жоғары деңгейде меңгерген психолог, педагогтік диагностика қоя алатын іскер де жаңашыл мұғалімді қажет етеді.[1]
«Оқытатын адам бала оқыту ғылымын жақсы білуі керек»,- деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, қазіргі ең басты мәселе- өз жұмыс орнына және бүкіл техникалық тізбекте технологияның үздіксіз өзгерістеріне бейімделе алатын орындаушы тұлғасын қалыптастыру, яғни оқушы білімін халықаралық деңгейде жуықтату. Белгілі педагог К.Ушинский: «Мұғалім-өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімділігі де жойылады»,- дегендей, оқыту мен білім берудің ұлттық моделіне көшкен қазіргі мектеп ойшыл, зерттеуші, педагогикалық үйлестіруді жоғары деңгейде меңгерген психолог, педагогтік диагностика қоя алатын іскер де жаңашыл мұғалімді қажет етеді.[1]
1. Әбиев Ж.Ә.,Бабаев С.Б.,А.М.Құдиярова А.М.. «Педагогика оқу құралы». Жалпы редакциясын басқарған С.Б.Құдиярова. -Алматы Дарын 2004, 42-51б
2.Педагогика. Дәріс курсы. Алматы: Нұрлы Әлем, 2003.-83-100 б
3. Қоянбаев Ж.Б.,Қоянбаев Р.М.. Педагогика.-Астана, 1998.-51-77б, 275-303 б
4.Қазақстан мектебі. 2011, №2 ,53-54б
5.Қазақстан мектебі. 2013 №11.10-16 б, №4.10-11 б, №4. 3 б
6. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика. -Алматы, 1992.
7.Қазақстан мектебі.2007. №3, 56-57-бет.
8.Әбенбаев С., Әбиев Ж.. Педагогика. Оқу құралы.102-114б
9.Н.Ә.Назарбаев. Қазақстан-2030 Жолдау.
10.Мұхамбетова С.К. Педагогика . Ақтөбе 2002ж.
2.Педагогика. Дәріс курсы. Алматы: Нұрлы Әлем, 2003.-83-100 б
3. Қоянбаев Ж.Б.,Қоянбаев Р.М.. Педагогика.-Астана, 1998.-51-77б, 275-303 б
4.Қазақстан мектебі. 2011, №2 ,53-54б
5.Қазақстан мектебі. 2013 №11.10-16 б, №4.10-11 б, №4. 3 б
6. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика. -Алматы, 1992.
7.Қазақстан мектебі.2007. №3, 56-57-бет.
8.Әбенбаев С., Әбиев Ж.. Педагогика. Оқу құралы.102-114б
9.Н.Ә.Назарбаев. Қазақстан-2030 Жолдау.
10.Мұхамбетова С.К. Педагогика . Ақтөбе 2002ж.
Кіріспе
Зерттеудің көкейтестілігі: Қазіргі жеделдету, демократияландыру жағдайында Қазақстан Республикасында басты міндеттердің бірі- ұлттық ерекшеліктерді еске алып, жастарға терең білім мен тәрбие беру ісін одан әрі дамыту және жетілдіру. Бала тәрбиесі ең алдымен аға ұрпақтың жас жеткіншекке деген сүйіспеншілігі мен қамқорлығынан, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасқан адамгершілік ізгі қасиеттердің жиынтығынан туындайды. Атадан балаға ұласатын асыл құндылықтар ересектердің әңгімесінен, іс-қимылынан танылып, сезім арқылы жүректен жүрекке тарап, беріліп отырған. Сондықтан егеменді ел жастарының санасына осы ұлттық, ұлағатты қасиеттерді сіңіре білудің мәні зор. Яғни мұғалімдердің, тәрбиешілердің адамның тұлға болып қалыптасуында рөлі зор. Қазіргі таңда бүгінгі күн талабына жауап беретін маман даярлау күрделі, әрі шығармашылықты талап ететін процесс. Ол педагогтың өзінің жеке басының қасиеттерін шыңдауды келешек мамандардың санасына жол табуды, тәрбие жұмыстарының әдіс-тәсілдерін ұдайы жетілдіріп отыруды талап етеді. Қазіргі жас буын жан-жақты терең білімді, саяси- экономикалық сауатты, яғни интеллектуалдық деңгейі жоғары болса,тәуелсіз мемлекетіміздің мықты тірегі болатынына сенімі мол.
Оқытатын адам бала оқыту ғылымын жақсы білуі керек,- деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, қазіргі ең басты мәселе- өз жұмыс орнына және бүкіл техникалық тізбекте технологияның үздіксіз өзгерістеріне бейімделе алатын орындаушы тұлғасын қалыптастыру, яғни оқушы білімін халықаралық деңгейде жуықтату. Белгілі педагог К.Ушинский: Мұғалім-өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімділігі де жойылады,- дегендей, оқыту мен білім берудің ұлттық моделіне көшкен қазіргі мектеп ойшыл, зерттеуші, педагогикалық үйлестіруді жоғары деңгейде меңгерген психолог, педагогтік диагностика қоя алатын іскер де жаңашыл мұғалімді қажет етеді.[1]
Бұл дегеніміз - білім беру саласындағы қазіргі дидактикалық мүмкіншіліктерді, жаңа идеяларды және оқыту технологияларын толық пайдалану.Оқыту технологиясы- нақты нәтежеге жету мақсатындағы жұмысты жобалаудағы және жинақтаудағы мұғалім мен оқушының бірлескен іс-әрекетінің үздіксіз жүйесі.Қазіргі заманға лайық тәрбиелеу мен білім беруде рухани, этно-мәдени дәстүрді сақтап; дамыта отырып, шығармашылық ізденіспен жұмыс істейтін ұстаз тұлғасы өз мамандығын жоғары қоя білетін; оқыту мен тәрбие ісіне ұлттық сана мен мәдени құндылықтарды ескертіп, оны жетік білетін; педагогикалық қалыптасқан жақсы үрдістерді қазіргі заманның ұстанымдарына сай қолдана білетін; білім беру тек жетекші ғана емес, оқушыны өз бетімен оқып үйренуге сенімді баулитын, оның жан-жақты дамуына ынтымақтастық педагогикалық негізінде ықпал ете алатын, педагогикалық мәдениетті жоғары деңгейдегі зиялы адам. Мұғалім - Ұстаз тұлғасы, оның іс-әрекетінің сан - қырлылығынан ұстаз беделі деген ұғым туындайды. Мұғалімнің беделді болуының алғышарттары: бірінші: балаға үлгілі болуы, үлгі көрсетуші болуынды. [2]
Мұғалімге қойылатын талап - жауапкершілік, жүктелген үлкен міндет, абыройлы істің сан қырлылығы одан жан - жақты терең біліктілікті, аса педагогикалық шеберлікті, өте нәзік психологиялық қабілеттілікті талап етеді.Мұғалімнің оқушыға сапалы білім беру дәрежесі сабақты ұйымдастыру жолдарын білумен тікелей байланысты. Оқушылардың оқу мотивтерінің қалыптасуы туралы мәселелерді әр қырынан қарастырып зерделеген ғалым А.К.Маркованың пікіріне сүйене отырып жасалған тұжырым бойынша бұл тұрғыдағы зерттеу жұмысын жүргізіп отыратын мұғалімнің оқушымен арасындағы адамгершілік қатынастарында мынадай талаптар ескерілуге тиісті:
Біріншіден, оқушыларды іріктеп бөлу емес, сабақ үстінде байқалған жағымсыз әрекеттерді болдырмау үшін олардың психологиялық даму процесін бақылай отырып тиісті жұмыстар жүргізу шараларын анықтау;
Екіншіден, әр баланың психикалық ерекшелігін зертегенде оны өзгемен емес, өзімен-өзін, яғни бұрынғы қалпымен бүгінге дейін қалпын салыстырып отыруға көңіл бөлу.
Үшіншіден, сырттай қарағанда бірдей көрінетін құбылыстардың ішкі себептерін анықтауға ұмтылу. Мысалы, сабаққа құлқы жоқ балалардың оқымауының әр түрлі себептері болады: бірі - оқу іскерлігінің қалыптаспауына болса, екіншісі -өзінің оқудағы мақсаты не екенін білмейді, үшіншісі - тіпті бала белсенділігінің астарында мақтангершілік, тек баға алу ниеті жатуы да мүмкін. Ал жауап беруде өзіне-өзі сын көзімен қарап, жоғары талап қоятын, көзге көп түсуге ұмтылмайтын ұстамдылықтың әсерінен белсенділік таныта қоймайтын баланың психологиялық ерекшеліктерінің аражібін ажырата білу талабы да көп мәнге ие.
Төртіншіден, оқушының мотивациясын жете тану үшін мұғалімнің жеке басының қасиеттері де үлгілі, өзгелерді құрметтеу сезімі жоғары мақсатқа жету жолында табанды болумен қатар психологиялық тұрғыдан сауатты, педагогикалық психология мен балалардың жас ерекшеліктерін мейлінше терең білетін, соған сай қажетті әдістерді қолдана алатын білікті маман ретінде де танылуы жұмыс нәтижелілігін өсіретін алғы шартының бірі ғана емес, бірегейі.
Бесіншіден, мотив қалыптастыру мұғалімнің дайын міндеттер мен мақсаттарды оқушысының басына көшіруі емес, ол оқушының белсенділігін туғызатындай жағдайлар жасау, оқуға деген ұмтылысын оятатын ішкі қозғаушы тетіктерді жандандыру, оқушының сенім - тәжірибесі мен мотивациялық даму деңгейіне сай келетін жұмыс түрлерін іріктеу, оларды оқушылардың сапалы орындалуына мүмкіндік туғызу.
Зерттеудің мақсаты: Кәсіптік білім беру жүйесіндегі тәрбиелеудегі тәрбиеші тұлғасының ерекшеліктерін қарастыра отырып, тәрбиешінің тұлғалық қасиеттерін ұйымдастыруда әсерін анықтау.
Зерттеудің міндеттері:
-Тәрбиелеудегі тәрбиеші тұлғасына қатысты теориялық мәселелермен танысу. -
-Тәрбиеші тұлғасының тәрбині ұйымдастыру жолдарын қарастыру.
- - Тәрбиелеудегі тәрбиеші тұлғасының тәрбие әдіс - тәсілдерін қолданудың практикалық жағдайларын анықтау.
Зерттеудің нысаны: Кәсіптік білім берудегі тәрбиеші үрдісі
Зерттеудің пәні: Тәрбиеші тұлғасының атқаратын қызметін анықтау.
Зерттеудің болжамы: Егер тәрбиеші тұлғасына қойылатын талаптарды нақтылау. Анықтай отырып, тәрбиелеу үдерісінде оларды қанағаттандыруды қамтамасыз ететін болсақ, онда білім беру жүйесіндегі тәрбиелеу үдерісін тиімді үйрену мүмкіндігі артады. Себебі, тәрбиешінің тұлғалық талаптарды қанағаттандыруды тәрбиеленушінің тұлға ретінде дамуына оң әсер етеді.
Зерттеудің объектісі: Тәрбиелеудегі тәрбиеші тұлғасы әрекеті.
Зерттеудің әдістері: Педагогикалық әдебиеттерге теориялық шолу, озат педагогикалық тәжрибелерді зерттеу, педагогикалық бақылау.
0.1 Тәрбиеші тұлғасы ұғымы
Тәрбиенің ең маңызды субъективті факторы - бұл тәрбиеші тұлғасы. Адам жанының кейбір нәзік тұстарын, тәрбие процеімен ілесе жүретін мыңдаған үлкенді-кішілі өзара ықпал-әрекеттерді қамтудың мүмкіншілігі аз. Мұндайда пәрменді тәрбиенің аса маңызды шарты-тәрбиеші тұлғасы. Қазіргі тірбиелеу процесіндегі тәрбиешінің рөлі тәрбиелік әсердің бәрін өзіне бұрып, процеске жетекшілікті өз қолына алу емес, керісінше, оның ұйымдастырушылық және бағыттаушылық күшінің мәнділігі мен ондағы демократизмнің, шығармашылық еркіндіктің көптігімен байланысты. Тәрбиеші маңызды табыстарға нақты жүргізіліп отырған тәрбие процесі жағдайын ескеріп, өзінің тәрбие жұмыстарына дұрыс талдау жасап, олардан дұрыс шешім шығарғанда ғана қол жеткізеді.
Авторитарлы педагогиканы туындатқан төмен кәсіптік деңгей тәрбиеленушілердің тәрбиешіден бөлініп қалуына басты себеп болып отыр. Педагогикалық жаңаша қатынас жасау мектепті демократизациялау және гуманизациялау идеалары негізінде іске асады, сонымен қоса, балаға қамқорлық, сүйіспеншілік және рақымшылық сияқты қарапайым адамдық сезімдерді түзету негізінде мүмкіндік туады.[1]
Сондықтан, қазіргі тәрбиешінің негізгі міндеті де тәрбиеленушіні педагогикалық ықпалға дайындап, ыңғайластыруға байланысты. Педагогикалық позицияны өзі де тәрбиеленушіге білінбейтін, жасырын, әдепті болуы қажет. Педагог бала жанының төбеден бақылаушысы болмай, оны достық пиғылмен тәрбиелеп өсіруі керек.
XX ғасырдың 60-шы жылдарында ғана тәрбиеші іс-әрекеті оқушылармен өзара әрекет ретінде қарастырылып еңбектер жарық көрді. Көрнекті ұстаздардың еңбектері (Ш.А.Амонашвили, В.А.Сухомлинский, А.С.Макаренко және т.б) оқушы ертерек мұғалімнің арқасында іс-әрекеттің нақтылы субъектісі ретінде қалыптасса, оқу-тәрбие жұмысының тиімділігі арта түсетіндігі куә. Міне, сондықтан да мектептегі педагогиклық процесте мұғалім және оқушы іс-әрекетінің субъектісі ретінде көрінеді, мұғалім іс-әрекетінің объектісі ретінде оқушыны емес, педагогикалық процес деп есептеу керек. Мұғалім даярлаудағы мұндай бағыттың қажеттілігі бірқатар зерттеулерде дәлелденген:- біртұтастық тұлғаны қалыптастыру проблемасын, біртұтас педагогикалық ерекшеліктерін есепке алмай шешу мүмкін емес(В.С.Ильин); -мұғалім іс-әрекетін оптимизацияландыруға тек қана оқытуға бағыттаушылықпен жету мүмкін емес (Ю.К.Бабанский); - егер оқушының іс-әрекеті назардан тыс қалған болса, педагогикалық еңбекті ғылыми түрде ұйымдастыру мүмкін емес (И.П.Радченко); Мұғалім іс-әрекетігің объектісін оқып үйрену біртұтас педагогикалық процестің мәнін анықтау керектігін қажет етеді. Педагог тәрбиеші.Педагог қандай бір бағытты қаламасын, қандай міндеттерді шешпесін, негізгі қызметі - тәрбиешілік. Тәрбие үрдісі тәрбиеленушілердің алуан түрлі іс - әрекеттерін (ойын, оқу, еңбек, жеке, ұжымдық) педагогикалық басқару негізінде жүзеге асады
Қазіргі кезеңде тәрбиеші - педагогтың тәрбие жұмысын ұйымдастырушы ретінде нақты тәрбие міндеттерін шешуге бағытталған білім, білік қабілеттеріне талдау жасау керек. Мұғалім - тәрбиеші үшін ең маңызды, ең шешуші құндылықтарға назар аударған жөн. Құндылықтар жүйесі қазіргі мұғалімдердің педагогикалық мәдениетінің мазмұнын айқындайды. Негізгі құндылықтардың ең бастысы - бала, оның рухани - адамгершілік әлемі. Мұғалім үшін ең маңыздысы, оның іскерлігі болып есептеледі, сонымен қатар, психологиялық мәдениеттің де рөлі ерекше. Бала психологиясының дамуындағы қайшылықтар мен қиындықтарды түсіну үшін қажет. П. П. Блонский мұғалімдерді практикалық психолог болуға шақырады.[2]
Тәрбиеленушілердің жан - дүниесін түсініп, сезініп, олардың жеке - психологиялық қасиеттерін бағалаған жағдайда ғана табысқа жете алады.
0.2 Тәрбиеші тұлғасына қатысты көз-қарастардың мәні
Еліміздің психолог ағартушысы Ж.Аймауытов " ... Баланың ақылы, сезімі, қайраты мұғалімнің жігерлі ықпалы арқасында жетіледі. Мұғалім балаларына салақ, селқос қараса, олардың жан қуатын кемітіп, тәрбие де бере алмайды" деп мұғалімнің бала алдындағы үлкен жауапкершілігін атап көрсеткені мәлім. Аймауытовтың осы айтқан кеделі ойы, орнықты көзқарасын ескерсек, мұғалім бала бойындағы туа біткен түрлі қасиеттерді дәл байқап, оның сапалық ерекшеліктеріне баға беріп, әрі қарай баламен психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып жұмыс жүргізуі негізгі мәселеге айналады. Білімі терең және жоғары мәдениетті, ғылым мен техниканың жетістіктерін игерген оқушының өзін-өзі тануға ұмтылуына, ізденуіне жол ашу мұғалім алдындағы үлкен міндет. Өмірде дұрыс жол табуы үшін адам ой түйіп, өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдауы керек. Демек, бүгінгі күні мектептің алдына қойған ең басты мақсаты - қазіргі заманның өркениетті, прогресшіл бағытына сай азаматтық адамгершілік қасиеті мол, терең білімді ұрпақ тәрбиелеу.
Ы.Алтынсарин мұғалім туралы "Мұғалім балалармен істес болады: егер ол нәрсені түсінбесе, онда мұғалім шәкірттерді кінәламай, оларға дұрыс түсіндіре алмағаны үшін өзін-өзі кінәлауы керек. Мұғалім балалармен сөйлескенде ашуланбай, күйгелектенбей, сабырлықпен сөйлеп, шұбалаңқы сөздер мен керексіз терминдерді қолданбастан, әрбір затты ықыласпен,қарапайым тілментүсіндіруі керек" деп ұстаздың бала алдында биіктен көрінетін тұлға болу керектігін ескертеді.
А.Макаренко еңбектерінде ло мұғалімге қатысты былай дейді мұғалім шәкірттеріне сенім артуы керек деген.Әрбір оқушы оқудағы табысы, ынта-ықыласына, талабына байланысты екеніне сене білуі тиіс. Сенімділік пен ілтипат көрсету қасиеті ұстаз бен шәкірт арасында түсінбестіктен туындайтын дөрекі қарым-қатынастарды болдырмауға мүмкіндік береді. Кейде мұғалім бала жанының қастерлі қозғалыстарын сезінбей жатады, бала қуанышы мен көңіл күйінішін бастан кешірмейді.Өзін ойша баланың орнына қоюға тырыспайды.
Аса көрнекті педагогі Януш Корчаг былай дейді: "Мен мынаған кәміл сенімдімін, онсыз мұғалім бала жүрегінен орын ала алмайды. Ең негізгісі әр мұғалім өзінің де бала болғанын ешқашан ұмытпағаны дұрыс" Қарым-қатынас, ең алдымен, адам тану дегендей балалардың нәзік жүрегі мұғалімдердің өзін сүйетінін, түсінетінін, еркелігін көтеретінін сезіп-біліп қояды. Мұғалімнің оқушылармен қарым-қатынастағы педагогтік әдеп әлемі үшін төзім мен сабыр сақтау сияқты қасиеттердің көп жағдайда шешуші мәні бар. Ашу үстінде ешқандай шешім қабылдауға болмайды. Ұстамдық, сабырлық, іскерлік дағдыға ұқсас болады. Сондықтан бұл қасиеттер ұстаздың белсенді құралы болуы керек.[4;7]
А.Байтұрсыновтың "Мұғалім қандай болса, мектеп сондай болмақшы. Яғни,мұғалім білімді болса, ол мектептен балалар көбірек білім алып шықпақшы. Солай болған соң, ең әуелі мектепке керегі-білімді, педагогика, математикадан хабардар,жақсы оқыта білетін мұғалім" деген сөздері бүгінге дейін маңызын жойған жоқ.
Ұлы атамыз А.Құнанбайұлы айтқандай: "Адамның адамшылығы жақсы ұстаздан", "Ұстаздық еткен жалықпас үйретуден балаға" осы екі сөзден-ақ ұрпақ тәрбиесіндегі ұстаздың ерекше орнын аңғару қиын болмаса керек. Адамзаттың басынан небір алмағайып күндер өтер, заман ауысар, қоғам өзгерер, бірақ Күн нұры, Жер-ана, Ана сүті сияқты мызғымайтын мәңгілік ұлы ұғымдар қатарына Ұстаз тұрары сөзсіз. Өйткені, ұстаз шәкірт дамуына жағдай туғызушы, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырушы сценарист, психолог, дидакт, режиссер, әдіскер, үйлестіруші, дәріскер спетті. Ертеңгі күннің бүгінгіден нұрлы болуына ықпал етіп, адам баласын алға жетелер құдіретті күштің бірі- білім болса, сол білімнің діңгегінің сапалы болуы үшін жас ұрпақты оқытып тәрбиелеу ұлттық негізде жалғасын табуы тиіс. Қай кезеңде болсын, жас ұрпақтың өнеге тұтар өзіндік ұлттық тәрбиесі болатыны анық. Ендеше ұлттың болашағы- ұрпағында болса, ұрпақтың тәрбиесі-ұстаз қолында. Ал ұстаз мұраты-жетілген, толыққанды, жан-жақты дамыған азамат тәрбиелеу.
Жеке сөз басым "Егер ой әрекетінің тек оң нәтижелері, оқудағы табыс, еңбек қуанышы білімге ынталандыратын басты құрал болып табылса, онда бала болашақта еңбекқор адам, таланты табыскер, білікті кәсіпкер, зиялы қайраткер болуы әбден ықтимал"деген тұжырымды жиі қайталамаймыз да, "Талаптылықтың, білмекке құмарлықтың, білімге құштарлықтың баладардағы отты ұшқынын сабақтай білу-біздің парызымыз" деп топшылаймыз.
М.Жұмабаев " ... Әрбір тәрбиешінің қолданатын жолы-ұлт тәрбиесі, әрбір ұлттың бала тәрбиесі туралы ескіден келе жатқан жеке-жеке жолы бар ... " деген. [5]
Қазақ педагогтарының ішінде Ы.Алтынсарин халықты оқуға, оқуағарту ісіне шақырса, Ұлы Абай өзінің қара сөздерімен тыңдаушы жадына адамгершілік қасиеттерді сіңіре білді. Ал М.Жұмабаев педагогика деген ғылымды бөлек ғылым етіп, зерттеуді қажет ететін дәлелдесе, Ж.Аймауытов педагогика мен психология адамзат тәрбиесінің ажырамас бөлігі екенін айтты.
0.3 Тәрбиеші тұлғалық қасиетінің тәрбиелеуді ұйымдастыруға әсері
Дұрыс тәрбие-балаға өмір бойы азық. Сол дұрыс тәрбиені ұйымдастыратын басты тұлға- тәрбиеші тұлғасы. Кеңес өкіметі орнағанға дейін патшалық Ресейдегі оқу мекемелерінде арнайы тәрбие жұмысын ұйымдастырушылар болмады. Оқушыларды тәрбиелеу ісі үйретуші- ұстаздарға (ерлер гимназияларында), ханымдарға (әйелдер гимназияларында) өз оқушыларын бақылап, олардың тәртібіне жауап беру міндеті жүктелген. Тәрбиеші тұлғасы тәрбиені ұйымдастыруда ең бастысы тәрбие жоспарын дұрыс құру керек. Тәрбиешінің тәрбие жоспары-міндетті педагогикалық құжат. Жоспар тәрбиеленушілер ұжымының қалыпты дамуына мақсатты және жүйелі түрде ықпал етеді, тәрбие міндеттерін дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады. Тәрбие-қиын да күрделі процесс. Жоспар болмаған жағдайда тәрбие процесінде көп қиыншылықтар туады.
Жоспар-тәрбие жұмысының айнасы. Ол тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің бірлесе атқаратын жұмысын айқындайды. Тәрбиешінің тәрбие жоспарындағы оның мақсат-міндеттері және мазмұнымен танысу барысында, белгілі бір тәрбиеленушілердің тәрбиеләк деңгейінің сапасын, адамгершілік қасиеттерін, қызығушылығы мен жеке бастарының кемшілігін, т.б қасиеттерін байқауға болады. Ол үшін тірбие жоспары объективтік тұрғыда оқушылардың нақтылы жағдайларын ескере отыра жасалуы тиіс. Сонда ғана тәрбиеленушілердің тәрбиелеу қоғамның талабына сай нәтижелі жүргізіледі. Тәрбие жоспары-тәрбиешінің шығармашылық зертханасы. Олай дейтініміз, жаспар бір күннің немесе бір оқу жылының нәтижесі емес. Бала тәрбиесі қиын болса, оны қоғамның, жеке тұлғаның талабымен ұштастыра құру одан да қиындық туғызады. Мұндай жағдай тәрбиешінің ерінбей, талмай ұзақ мерзімді зерттеу жұмыстарын жүргізуді қажет етеді.
Тәрбие жоспарына қойылатын талаптар
1. Жоспар-ұжымдық еңбектің жемісі. Сондықтан тәрбие жоспарын құру барысында тәрбиеленушілердің белсенділігін арттыра отырып, олардың өздерін қатыстыруды қамтамасыз ету.
2. Тәрбие жоспарының мақсаты, міндеттері айқын болу керек.
3. Тәрбие жұмысы жоспарының мазмұны оның мақсаттарымен бірлікте болуы қажет.
4. Тәрбиеленушілердің жеке басының, жас ерекшеліктерін және мүмкіншіліктерін ескеру.
5. Тәрбие жоспары ықшамды, әрі ондағы көрсетілген шаралар орындалатын болсын.
6. Тәрбие жоспарндағы атқарылатын шаралар саны жағынан емес, сапасымен анықталатын болсын.
7. Тәрбиелік шараларды атқаруда қолданылатын әдіс-тәсілдер бір сарынды емес, әр тарапта және әр жақты болуын ескеру керек.
8. Жоспар құру барысында тәрбиеші тәрбиеленушілердің не нәрсеге қызығатынын, олардың қандай істерді өткізгілері келетінін, ұсынынлған шараларға қалай қарайтынын анықтау қажет.
9. Жоспардағы тәрбиелік шаралар жүйелі, бірізділікпен құрылуы тиіс.
10. Тәрбиенің салаларына қатысты белгіленген шаралар жеке-дара емес, біртұтастық ұстанымға сай құрылуын ескеру. [8]
Тәрбиешінің тәрбие жұмысындағы негізгі міндеті- тәрбиеленушілердің жеке басын қоғамның талабына сай тәрбиелеу.Тәрбиеші тәрбие жұмысын жоспарлағанда оның ең басты, шешуші саласы балалардың достығы жарасқан тату-тәтті, іскер ұжымын құру екендігін ұмытпауы тиіс.Тәрбие жоспарын осылай құру тәрбиеленушінің дүниетанымын, рухани байлығын, моральдық тазалығын, дене тәрбиесінің жетілуін, бір сөзбен айтқанда жас ұрпақтың жан-жақты үйлесімді қалыптасуын қамтамасыз ететін тәрбиелік шаралардың беделді саласы болып табылады
2. Тәрбиешінің тұлға ретінде тәрбиені ұйымдастыру жағдайлары
Мұғалімдердің практикалық іскерлігін, шығармашылық қабілеттерін дамытуда практикумдар-семинарлардың рөлі өте зор. Көбінесе мұндай семинарларда педагогикалық ситуацияларды шешу және есептер шығарылады. Сонымен бірге, сабақ үстінде оқушылармен істелетін жұмысты басқаруға, сабақта бақылау әдісіне, сабақты талдау тәсілдеріне сүйенеді. Осының нәтижесінде әрбір мұғалім өз ісіндегі кемшіліктерді байқайды, теориялық, практикалық білім ауға тырысады, қызығушылығы, белсенділігі артады.Қазіргі заман мұғалімдернің жаңа проблемаларды жүйелі түрде оқуын және зерттеуін талап етеді. Сондықтан, әрбір педпгогтың оқу, білім беру, тәрбие және ұжымды басқару теорияларымен, педагогикалық-психологиялық мәселелермен, шетел психологтары және педагогтарының теорияларымен үнемі қаруланып отыруы қажет.[3]
Педагогикалық қызметте жоғарғы көрсеткіштерге жету үшін оқу-тәрбие міндеттерін шешуге ұзақ уақыт қажет етеді. Бұл-мұғалімнің қызметін арттырудың экстенсивті жолы. Педагогке дұрыс және дұрыс емес қортындылар оның іс-әрекетінің нәтижелері болып табылатынын білу аса маңызды. Сондықтан да мұғалім өз жұмысына талдау жүргізуі қажет. Кез келген жағдайда қиындықтар мен қателіктердің себептерін табу, одан шығу жолдарын қарастыру және белгелі бір ғылыми көрсеткіштерге сүйеніп, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Зерттеудің көкейтестілігі: Қазіргі жеделдету, демократияландыру жағдайында Қазақстан Республикасында басты міндеттердің бірі- ұлттық ерекшеліктерді еске алып, жастарға терең білім мен тәрбие беру ісін одан әрі дамыту және жетілдіру. Бала тәрбиесі ең алдымен аға ұрпақтың жас жеткіншекке деген сүйіспеншілігі мен қамқорлығынан, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасқан адамгершілік ізгі қасиеттердің жиынтығынан туындайды. Атадан балаға ұласатын асыл құндылықтар ересектердің әңгімесінен, іс-қимылынан танылып, сезім арқылы жүректен жүрекке тарап, беріліп отырған. Сондықтан егеменді ел жастарының санасына осы ұлттық, ұлағатты қасиеттерді сіңіре білудің мәні зор. Яғни мұғалімдердің, тәрбиешілердің адамның тұлға болып қалыптасуында рөлі зор. Қазіргі таңда бүгінгі күн талабына жауап беретін маман даярлау күрделі, әрі шығармашылықты талап ететін процесс. Ол педагогтың өзінің жеке басының қасиеттерін шыңдауды келешек мамандардың санасына жол табуды, тәрбие жұмыстарының әдіс-тәсілдерін ұдайы жетілдіріп отыруды талап етеді. Қазіргі жас буын жан-жақты терең білімді, саяси- экономикалық сауатты, яғни интеллектуалдық деңгейі жоғары болса,тәуелсіз мемлекетіміздің мықты тірегі болатынына сенімі мол.
Оқытатын адам бала оқыту ғылымын жақсы білуі керек,- деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, қазіргі ең басты мәселе- өз жұмыс орнына және бүкіл техникалық тізбекте технологияның үздіксіз өзгерістеріне бейімделе алатын орындаушы тұлғасын қалыптастыру, яғни оқушы білімін халықаралық деңгейде жуықтату. Белгілі педагог К.Ушинский: Мұғалім-өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімділігі де жойылады,- дегендей, оқыту мен білім берудің ұлттық моделіне көшкен қазіргі мектеп ойшыл, зерттеуші, педагогикалық үйлестіруді жоғары деңгейде меңгерген психолог, педагогтік диагностика қоя алатын іскер де жаңашыл мұғалімді қажет етеді.[1]
Бұл дегеніміз - білім беру саласындағы қазіргі дидактикалық мүмкіншіліктерді, жаңа идеяларды және оқыту технологияларын толық пайдалану.Оқыту технологиясы- нақты нәтежеге жету мақсатындағы жұмысты жобалаудағы және жинақтаудағы мұғалім мен оқушының бірлескен іс-әрекетінің үздіксіз жүйесі.Қазіргі заманға лайық тәрбиелеу мен білім беруде рухани, этно-мәдени дәстүрді сақтап; дамыта отырып, шығармашылық ізденіспен жұмыс істейтін ұстаз тұлғасы өз мамандығын жоғары қоя білетін; оқыту мен тәрбие ісіне ұлттық сана мен мәдени құндылықтарды ескертіп, оны жетік білетін; педагогикалық қалыптасқан жақсы үрдістерді қазіргі заманның ұстанымдарына сай қолдана білетін; білім беру тек жетекші ғана емес, оқушыны өз бетімен оқып үйренуге сенімді баулитын, оның жан-жақты дамуына ынтымақтастық педагогикалық негізінде ықпал ете алатын, педагогикалық мәдениетті жоғары деңгейдегі зиялы адам. Мұғалім - Ұстаз тұлғасы, оның іс-әрекетінің сан - қырлылығынан ұстаз беделі деген ұғым туындайды. Мұғалімнің беделді болуының алғышарттары: бірінші: балаға үлгілі болуы, үлгі көрсетуші болуынды. [2]
Мұғалімге қойылатын талап - жауапкершілік, жүктелген үлкен міндет, абыройлы істің сан қырлылығы одан жан - жақты терең біліктілікті, аса педагогикалық шеберлікті, өте нәзік психологиялық қабілеттілікті талап етеді.Мұғалімнің оқушыға сапалы білім беру дәрежесі сабақты ұйымдастыру жолдарын білумен тікелей байланысты. Оқушылардың оқу мотивтерінің қалыптасуы туралы мәселелерді әр қырынан қарастырып зерделеген ғалым А.К.Маркованың пікіріне сүйене отырып жасалған тұжырым бойынша бұл тұрғыдағы зерттеу жұмысын жүргізіп отыратын мұғалімнің оқушымен арасындағы адамгершілік қатынастарында мынадай талаптар ескерілуге тиісті:
Біріншіден, оқушыларды іріктеп бөлу емес, сабақ үстінде байқалған жағымсыз әрекеттерді болдырмау үшін олардың психологиялық даму процесін бақылай отырып тиісті жұмыстар жүргізу шараларын анықтау;
Екіншіден, әр баланың психикалық ерекшелігін зертегенде оны өзгемен емес, өзімен-өзін, яғни бұрынғы қалпымен бүгінге дейін қалпын салыстырып отыруға көңіл бөлу.
Үшіншіден, сырттай қарағанда бірдей көрінетін құбылыстардың ішкі себептерін анықтауға ұмтылу. Мысалы, сабаққа құлқы жоқ балалардың оқымауының әр түрлі себептері болады: бірі - оқу іскерлігінің қалыптаспауына болса, екіншісі -өзінің оқудағы мақсаты не екенін білмейді, үшіншісі - тіпті бала белсенділігінің астарында мақтангершілік, тек баға алу ниеті жатуы да мүмкін. Ал жауап беруде өзіне-өзі сын көзімен қарап, жоғары талап қоятын, көзге көп түсуге ұмтылмайтын ұстамдылықтың әсерінен белсенділік таныта қоймайтын баланың психологиялық ерекшеліктерінің аражібін ажырата білу талабы да көп мәнге ие.
Төртіншіден, оқушының мотивациясын жете тану үшін мұғалімнің жеке басының қасиеттері де үлгілі, өзгелерді құрметтеу сезімі жоғары мақсатқа жету жолында табанды болумен қатар психологиялық тұрғыдан сауатты, педагогикалық психология мен балалардың жас ерекшеліктерін мейлінше терең білетін, соған сай қажетті әдістерді қолдана алатын білікті маман ретінде де танылуы жұмыс нәтижелілігін өсіретін алғы шартының бірі ғана емес, бірегейі.
Бесіншіден, мотив қалыптастыру мұғалімнің дайын міндеттер мен мақсаттарды оқушысының басына көшіруі емес, ол оқушының белсенділігін туғызатындай жағдайлар жасау, оқуға деген ұмтылысын оятатын ішкі қозғаушы тетіктерді жандандыру, оқушының сенім - тәжірибесі мен мотивациялық даму деңгейіне сай келетін жұмыс түрлерін іріктеу, оларды оқушылардың сапалы орындалуына мүмкіндік туғызу.
Зерттеудің мақсаты: Кәсіптік білім беру жүйесіндегі тәрбиелеудегі тәрбиеші тұлғасының ерекшеліктерін қарастыра отырып, тәрбиешінің тұлғалық қасиеттерін ұйымдастыруда әсерін анықтау.
Зерттеудің міндеттері:
-Тәрбиелеудегі тәрбиеші тұлғасына қатысты теориялық мәселелермен танысу. -
-Тәрбиеші тұлғасының тәрбині ұйымдастыру жолдарын қарастыру.
- - Тәрбиелеудегі тәрбиеші тұлғасының тәрбие әдіс - тәсілдерін қолданудың практикалық жағдайларын анықтау.
Зерттеудің нысаны: Кәсіптік білім берудегі тәрбиеші үрдісі
Зерттеудің пәні: Тәрбиеші тұлғасының атқаратын қызметін анықтау.
Зерттеудің болжамы: Егер тәрбиеші тұлғасына қойылатын талаптарды нақтылау. Анықтай отырып, тәрбиелеу үдерісінде оларды қанағаттандыруды қамтамасыз ететін болсақ, онда білім беру жүйесіндегі тәрбиелеу үдерісін тиімді үйрену мүмкіндігі артады. Себебі, тәрбиешінің тұлғалық талаптарды қанағаттандыруды тәрбиеленушінің тұлға ретінде дамуына оң әсер етеді.
Зерттеудің объектісі: Тәрбиелеудегі тәрбиеші тұлғасы әрекеті.
Зерттеудің әдістері: Педагогикалық әдебиеттерге теориялық шолу, озат педагогикалық тәжрибелерді зерттеу, педагогикалық бақылау.
0.1 Тәрбиеші тұлғасы ұғымы
Тәрбиенің ең маңызды субъективті факторы - бұл тәрбиеші тұлғасы. Адам жанының кейбір нәзік тұстарын, тәрбие процеімен ілесе жүретін мыңдаған үлкенді-кішілі өзара ықпал-әрекеттерді қамтудың мүмкіншілігі аз. Мұндайда пәрменді тәрбиенің аса маңызды шарты-тәрбиеші тұлғасы. Қазіргі тірбиелеу процесіндегі тәрбиешінің рөлі тәрбиелік әсердің бәрін өзіне бұрып, процеске жетекшілікті өз қолына алу емес, керісінше, оның ұйымдастырушылық және бағыттаушылық күшінің мәнділігі мен ондағы демократизмнің, шығармашылық еркіндіктің көптігімен байланысты. Тәрбиеші маңызды табыстарға нақты жүргізіліп отырған тәрбие процесі жағдайын ескеріп, өзінің тәрбие жұмыстарына дұрыс талдау жасап, олардан дұрыс шешім шығарғанда ғана қол жеткізеді.
Авторитарлы педагогиканы туындатқан төмен кәсіптік деңгей тәрбиеленушілердің тәрбиешіден бөлініп қалуына басты себеп болып отыр. Педагогикалық жаңаша қатынас жасау мектепті демократизациялау және гуманизациялау идеалары негізінде іске асады, сонымен қоса, балаға қамқорлық, сүйіспеншілік және рақымшылық сияқты қарапайым адамдық сезімдерді түзету негізінде мүмкіндік туады.[1]
Сондықтан, қазіргі тәрбиешінің негізгі міндеті де тәрбиеленушіні педагогикалық ықпалға дайындап, ыңғайластыруға байланысты. Педагогикалық позицияны өзі де тәрбиеленушіге білінбейтін, жасырын, әдепті болуы қажет. Педагог бала жанының төбеден бақылаушысы болмай, оны достық пиғылмен тәрбиелеп өсіруі керек.
XX ғасырдың 60-шы жылдарында ғана тәрбиеші іс-әрекеті оқушылармен өзара әрекет ретінде қарастырылып еңбектер жарық көрді. Көрнекті ұстаздардың еңбектері (Ш.А.Амонашвили, В.А.Сухомлинский, А.С.Макаренко және т.б) оқушы ертерек мұғалімнің арқасында іс-әрекеттің нақтылы субъектісі ретінде қалыптасса, оқу-тәрбие жұмысының тиімділігі арта түсетіндігі куә. Міне, сондықтан да мектептегі педагогиклық процесте мұғалім және оқушы іс-әрекетінің субъектісі ретінде көрінеді, мұғалім іс-әрекетінің объектісі ретінде оқушыны емес, педагогикалық процес деп есептеу керек. Мұғалім даярлаудағы мұндай бағыттың қажеттілігі бірқатар зерттеулерде дәлелденген:- біртұтастық тұлғаны қалыптастыру проблемасын, біртұтас педагогикалық ерекшеліктерін есепке алмай шешу мүмкін емес(В.С.Ильин); -мұғалім іс-әрекетін оптимизацияландыруға тек қана оқытуға бағыттаушылықпен жету мүмкін емес (Ю.К.Бабанский); - егер оқушының іс-әрекеті назардан тыс қалған болса, педагогикалық еңбекті ғылыми түрде ұйымдастыру мүмкін емес (И.П.Радченко); Мұғалім іс-әрекетігің объектісін оқып үйрену біртұтас педагогикалық процестің мәнін анықтау керектігін қажет етеді. Педагог тәрбиеші.Педагог қандай бір бағытты қаламасын, қандай міндеттерді шешпесін, негізгі қызметі - тәрбиешілік. Тәрбие үрдісі тәрбиеленушілердің алуан түрлі іс - әрекеттерін (ойын, оқу, еңбек, жеке, ұжымдық) педагогикалық басқару негізінде жүзеге асады
Қазіргі кезеңде тәрбиеші - педагогтың тәрбие жұмысын ұйымдастырушы ретінде нақты тәрбие міндеттерін шешуге бағытталған білім, білік қабілеттеріне талдау жасау керек. Мұғалім - тәрбиеші үшін ең маңызды, ең шешуші құндылықтарға назар аударған жөн. Құндылықтар жүйесі қазіргі мұғалімдердің педагогикалық мәдениетінің мазмұнын айқындайды. Негізгі құндылықтардың ең бастысы - бала, оның рухани - адамгершілік әлемі. Мұғалім үшін ең маңыздысы, оның іскерлігі болып есептеледі, сонымен қатар, психологиялық мәдениеттің де рөлі ерекше. Бала психологиясының дамуындағы қайшылықтар мен қиындықтарды түсіну үшін қажет. П. П. Блонский мұғалімдерді практикалық психолог болуға шақырады.[2]
Тәрбиеленушілердің жан - дүниесін түсініп, сезініп, олардың жеке - психологиялық қасиеттерін бағалаған жағдайда ғана табысқа жете алады.
0.2 Тәрбиеші тұлғасына қатысты көз-қарастардың мәні
Еліміздің психолог ағартушысы Ж.Аймауытов " ... Баланың ақылы, сезімі, қайраты мұғалімнің жігерлі ықпалы арқасында жетіледі. Мұғалім балаларына салақ, селқос қараса, олардың жан қуатын кемітіп, тәрбие де бере алмайды" деп мұғалімнің бала алдындағы үлкен жауапкершілігін атап көрсеткені мәлім. Аймауытовтың осы айтқан кеделі ойы, орнықты көзқарасын ескерсек, мұғалім бала бойындағы туа біткен түрлі қасиеттерді дәл байқап, оның сапалық ерекшеліктеріне баға беріп, әрі қарай баламен психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып жұмыс жүргізуі негізгі мәселеге айналады. Білімі терең және жоғары мәдениетті, ғылым мен техниканың жетістіктерін игерген оқушының өзін-өзі тануға ұмтылуына, ізденуіне жол ашу мұғалім алдындағы үлкен міндет. Өмірде дұрыс жол табуы үшін адам ой түйіп, өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдауы керек. Демек, бүгінгі күні мектептің алдына қойған ең басты мақсаты - қазіргі заманның өркениетті, прогресшіл бағытына сай азаматтық адамгершілік қасиеті мол, терең білімді ұрпақ тәрбиелеу.
Ы.Алтынсарин мұғалім туралы "Мұғалім балалармен істес болады: егер ол нәрсені түсінбесе, онда мұғалім шәкірттерді кінәламай, оларға дұрыс түсіндіре алмағаны үшін өзін-өзі кінәлауы керек. Мұғалім балалармен сөйлескенде ашуланбай, күйгелектенбей, сабырлықпен сөйлеп, шұбалаңқы сөздер мен керексіз терминдерді қолданбастан, әрбір затты ықыласпен,қарапайым тілментүсіндіруі керек" деп ұстаздың бала алдында биіктен көрінетін тұлға болу керектігін ескертеді.
А.Макаренко еңбектерінде ло мұғалімге қатысты былай дейді мұғалім шәкірттеріне сенім артуы керек деген.Әрбір оқушы оқудағы табысы, ынта-ықыласына, талабына байланысты екеніне сене білуі тиіс. Сенімділік пен ілтипат көрсету қасиеті ұстаз бен шәкірт арасында түсінбестіктен туындайтын дөрекі қарым-қатынастарды болдырмауға мүмкіндік береді. Кейде мұғалім бала жанының қастерлі қозғалыстарын сезінбей жатады, бала қуанышы мен көңіл күйінішін бастан кешірмейді.Өзін ойша баланың орнына қоюға тырыспайды.
Аса көрнекті педагогі Януш Корчаг былай дейді: "Мен мынаған кәміл сенімдімін, онсыз мұғалім бала жүрегінен орын ала алмайды. Ең негізгісі әр мұғалім өзінің де бала болғанын ешқашан ұмытпағаны дұрыс" Қарым-қатынас, ең алдымен, адам тану дегендей балалардың нәзік жүрегі мұғалімдердің өзін сүйетінін, түсінетінін, еркелігін көтеретінін сезіп-біліп қояды. Мұғалімнің оқушылармен қарым-қатынастағы педагогтік әдеп әлемі үшін төзім мен сабыр сақтау сияқты қасиеттердің көп жағдайда шешуші мәні бар. Ашу үстінде ешқандай шешім қабылдауға болмайды. Ұстамдық, сабырлық, іскерлік дағдыға ұқсас болады. Сондықтан бұл қасиеттер ұстаздың белсенді құралы болуы керек.[4;7]
А.Байтұрсыновтың "Мұғалім қандай болса, мектеп сондай болмақшы. Яғни,мұғалім білімді болса, ол мектептен балалар көбірек білім алып шықпақшы. Солай болған соң, ең әуелі мектепке керегі-білімді, педагогика, математикадан хабардар,жақсы оқыта білетін мұғалім" деген сөздері бүгінге дейін маңызын жойған жоқ.
Ұлы атамыз А.Құнанбайұлы айтқандай: "Адамның адамшылығы жақсы ұстаздан", "Ұстаздық еткен жалықпас үйретуден балаға" осы екі сөзден-ақ ұрпақ тәрбиесіндегі ұстаздың ерекше орнын аңғару қиын болмаса керек. Адамзаттың басынан небір алмағайып күндер өтер, заман ауысар, қоғам өзгерер, бірақ Күн нұры, Жер-ана, Ана сүті сияқты мызғымайтын мәңгілік ұлы ұғымдар қатарына Ұстаз тұрары сөзсіз. Өйткені, ұстаз шәкірт дамуына жағдай туғызушы, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырушы сценарист, психолог, дидакт, режиссер, әдіскер, үйлестіруші, дәріскер спетті. Ертеңгі күннің бүгінгіден нұрлы болуына ықпал етіп, адам баласын алға жетелер құдіретті күштің бірі- білім болса, сол білімнің діңгегінің сапалы болуы үшін жас ұрпақты оқытып тәрбиелеу ұлттық негізде жалғасын табуы тиіс. Қай кезеңде болсын, жас ұрпақтың өнеге тұтар өзіндік ұлттық тәрбиесі болатыны анық. Ендеше ұлттың болашағы- ұрпағында болса, ұрпақтың тәрбиесі-ұстаз қолында. Ал ұстаз мұраты-жетілген, толыққанды, жан-жақты дамыған азамат тәрбиелеу.
Жеке сөз басым "Егер ой әрекетінің тек оң нәтижелері, оқудағы табыс, еңбек қуанышы білімге ынталандыратын басты құрал болып табылса, онда бала болашақта еңбекқор адам, таланты табыскер, білікті кәсіпкер, зиялы қайраткер болуы әбден ықтимал"деген тұжырымды жиі қайталамаймыз да, "Талаптылықтың, білмекке құмарлықтың, білімге құштарлықтың баладардағы отты ұшқынын сабақтай білу-біздің парызымыз" деп топшылаймыз.
М.Жұмабаев " ... Әрбір тәрбиешінің қолданатын жолы-ұлт тәрбиесі, әрбір ұлттың бала тәрбиесі туралы ескіден келе жатқан жеке-жеке жолы бар ... " деген. [5]
Қазақ педагогтарының ішінде Ы.Алтынсарин халықты оқуға, оқуағарту ісіне шақырса, Ұлы Абай өзінің қара сөздерімен тыңдаушы жадына адамгершілік қасиеттерді сіңіре білді. Ал М.Жұмабаев педагогика деген ғылымды бөлек ғылым етіп, зерттеуді қажет ететін дәлелдесе, Ж.Аймауытов педагогика мен психология адамзат тәрбиесінің ажырамас бөлігі екенін айтты.
0.3 Тәрбиеші тұлғалық қасиетінің тәрбиелеуді ұйымдастыруға әсері
Дұрыс тәрбие-балаға өмір бойы азық. Сол дұрыс тәрбиені ұйымдастыратын басты тұлға- тәрбиеші тұлғасы. Кеңес өкіметі орнағанға дейін патшалық Ресейдегі оқу мекемелерінде арнайы тәрбие жұмысын ұйымдастырушылар болмады. Оқушыларды тәрбиелеу ісі үйретуші- ұстаздарға (ерлер гимназияларында), ханымдарға (әйелдер гимназияларында) өз оқушыларын бақылап, олардың тәртібіне жауап беру міндеті жүктелген. Тәрбиеші тұлғасы тәрбиені ұйымдастыруда ең бастысы тәрбие жоспарын дұрыс құру керек. Тәрбиешінің тәрбие жоспары-міндетті педагогикалық құжат. Жоспар тәрбиеленушілер ұжымының қалыпты дамуына мақсатты және жүйелі түрде ықпал етеді, тәрбие міндеттерін дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады. Тәрбие-қиын да күрделі процесс. Жоспар болмаған жағдайда тәрбие процесінде көп қиыншылықтар туады.
Жоспар-тәрбие жұмысының айнасы. Ол тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің бірлесе атқаратын жұмысын айқындайды. Тәрбиешінің тәрбие жоспарындағы оның мақсат-міндеттері және мазмұнымен танысу барысында, белгілі бір тәрбиеленушілердің тәрбиеләк деңгейінің сапасын, адамгершілік қасиеттерін, қызығушылығы мен жеке бастарының кемшілігін, т.б қасиеттерін байқауға болады. Ол үшін тірбие жоспары объективтік тұрғыда оқушылардың нақтылы жағдайларын ескере отыра жасалуы тиіс. Сонда ғана тәрбиеленушілердің тәрбиелеу қоғамның талабына сай нәтижелі жүргізіледі. Тәрбие жоспары-тәрбиешінің шығармашылық зертханасы. Олай дейтініміз, жаспар бір күннің немесе бір оқу жылының нәтижесі емес. Бала тәрбиесі қиын болса, оны қоғамның, жеке тұлғаның талабымен ұштастыра құру одан да қиындық туғызады. Мұндай жағдай тәрбиешінің ерінбей, талмай ұзақ мерзімді зерттеу жұмыстарын жүргізуді қажет етеді.
Тәрбие жоспарына қойылатын талаптар
1. Жоспар-ұжымдық еңбектің жемісі. Сондықтан тәрбие жоспарын құру барысында тәрбиеленушілердің белсенділігін арттыра отырып, олардың өздерін қатыстыруды қамтамасыз ету.
2. Тәрбие жоспарының мақсаты, міндеттері айқын болу керек.
3. Тәрбие жұмысы жоспарының мазмұны оның мақсаттарымен бірлікте болуы қажет.
4. Тәрбиеленушілердің жеке басының, жас ерекшеліктерін және мүмкіншіліктерін ескеру.
5. Тәрбие жоспары ықшамды, әрі ондағы көрсетілген шаралар орындалатын болсын.
6. Тәрбие жоспарндағы атқарылатын шаралар саны жағынан емес, сапасымен анықталатын болсын.
7. Тәрбиелік шараларды атқаруда қолданылатын әдіс-тәсілдер бір сарынды емес, әр тарапта және әр жақты болуын ескеру керек.
8. Жоспар құру барысында тәрбиеші тәрбиеленушілердің не нәрсеге қызығатынын, олардың қандай істерді өткізгілері келетінін, ұсынынлған шараларға қалай қарайтынын анықтау қажет.
9. Жоспардағы тәрбиелік шаралар жүйелі, бірізділікпен құрылуы тиіс.
10. Тәрбиенің салаларына қатысты белгіленген шаралар жеке-дара емес, біртұтастық ұстанымға сай құрылуын ескеру. [8]
Тәрбиешінің тәрбие жұмысындағы негізгі міндеті- тәрбиеленушілердің жеке басын қоғамның талабына сай тәрбиелеу.Тәрбиеші тәрбие жұмысын жоспарлағанда оның ең басты, шешуші саласы балалардың достығы жарасқан тату-тәтті, іскер ұжымын құру екендігін ұмытпауы тиіс.Тәрбие жоспарын осылай құру тәрбиеленушінің дүниетанымын, рухани байлығын, моральдық тазалығын, дене тәрбиесінің жетілуін, бір сөзбен айтқанда жас ұрпақтың жан-жақты үйлесімді қалыптасуын қамтамасыз ететін тәрбиелік шаралардың беделді саласы болып табылады
2. Тәрбиешінің тұлға ретінде тәрбиені ұйымдастыру жағдайлары
Мұғалімдердің практикалық іскерлігін, шығармашылық қабілеттерін дамытуда практикумдар-семинарлардың рөлі өте зор. Көбінесе мұндай семинарларда педагогикалық ситуацияларды шешу және есептер шығарылады. Сонымен бірге, сабақ үстінде оқушылармен істелетін жұмысты басқаруға, сабақта бақылау әдісіне, сабақты талдау тәсілдеріне сүйенеді. Осының нәтижесінде әрбір мұғалім өз ісіндегі кемшіліктерді байқайды, теориялық, практикалық білім ауға тырысады, қызығушылығы, белсенділігі артады.Қазіргі заман мұғалімдернің жаңа проблемаларды жүйелі түрде оқуын және зерттеуін талап етеді. Сондықтан, әрбір педпгогтың оқу, білім беру, тәрбие және ұжымды басқару теорияларымен, педагогикалық-психологиялық мәселелермен, шетел психологтары және педагогтарының теорияларымен үнемі қаруланып отыруы қажет.[3]
Педагогикалық қызметте жоғарғы көрсеткіштерге жету үшін оқу-тәрбие міндеттерін шешуге ұзақ уақыт қажет етеді. Бұл-мұғалімнің қызметін арттырудың экстенсивті жолы. Педагогке дұрыс және дұрыс емес қортындылар оның іс-әрекетінің нәтижелері болып табылатынын білу аса маңызды. Сондықтан да мұғалім өз жұмысына талдау жүргізуі қажет. Кез келген жағдайда қиындықтар мен қателіктердің себептерін табу, одан шығу жолдарын қарастыру және белгелі бір ғылыми көрсеткіштерге сүйеніп, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz