Өсімдік тамырының паразиті-сұңғылалар,олардың даму циклі, залалдайтын өсімдіктері. Cұңғыладан өсімдікті қорғаудың негізгі тәсілдері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті

Орман, жер ресурстары және фитосанитария факультеті

Өсімдік қорғау және карантин кафедрасы

Реферат

Тақырыбы: Өсіидік тамырының паразиті-сұңғылалар, олардың даму циклі, залалдайтын өсімдіктері. Сұңғыладан өсімдікті қорғаудың негізгі тәсілдері.

Орындаған: Нұртаза Гүлшат

Тобы: ЗР-209

Тексерген: Сүлейменова Г

Алматы 2016

Жоспар:

І. Кіріспе

1. Сұңғыла - паразитті өсімдік

ІІ. Негізгі бөлім

1. Сұңғыланың даму циклі

2. Сұңғыла залалдайтын өсімдіктер

3. Сұңғыладан өсімдікті қорғау әдістері

ІІІ. Қорытынды

Сұңғыланың халық шаруашылығындағы маңызы

ІV. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Қазіргі кезде 120-ға жуық сұңғыла түрі белгілі. Олардың көптеген түрі біздің республикада кездесіп, 5 мәдени өсімдіктің паразиті болып саналады. Сұңғыла әртүрлі өсімдіктерді залалдайды. Сұңғыланың бір түрі әр түрлі өсімдіктерді заладауы мүмкін. Эволюциялық үдерісте бұл өсімдіктің тамыры қысқа сорғышқа айналған. Сорғыштары өсімдік тамырына тіркеліп, өсімдіктен су жңне қоректік заттарды сорып алады. Сұңғыла жапырақтарының хлорофилі жойылып, майдаланыпң түсі сарғыш қоңырлау, қызғылт, күлгін түсті қабыршаққа айналған. Сабағы сарғыш, ашық қоңыр, қызғылт, көкшіл түсті, етті, тік өседі, аяқ жағы жуандау. Кейде 50 см биіктікке өсіп, бұтақтанып, 200-ге деін гүл өркенін береді. Сұңғыла сабағы мен бұтағының қуысын әдемі түсі ақ, сары сәл күлгін масақ тәрізді жиналған гүлдері түзіледі. Олар фитомаза маса арқылы, кейде өздігінен тозаңданады. Жемісі- қауашақ, оның ішінде 2000-нан астам тұқым болады. Тұқымдары өте майда ұзындығы 0, 2-0, 6мм, көлденеңі 0, 17-0, 25мм, пішіні ұзынша немесе домалақтау, беті бүдырлау, түсі қара - қоңыр. Сұңғыланың бір өсімдігі 1-ға жуық тұқым түзеді. Өсімдіктің жаңа түрі пайда болса, сұңғыланың да жаңа түрі пайда болуы мүмкін. Күнбағыстың сұңғылаға төзімді сорттарында сұңғыла енген жерде ісік пайда болып, ол әрі қарай паразитті жібермейді, ал төзімсіз сорттарында мұндай ісік пайда болмайды. Сұңғыланың өсіп-өнуіне көп факторлар әсер етеді: топырақтағы инфекция қоры, өсімдікті себу мерзімі, топырақ құнарлылығы, өсімдік тамырының құрылысы тағы басқалары. Ие - өсімдігіне қарай сұңғыла біржылдық, екіжылдық және көпжылдық болады.

Сұңғыланың даму циклі

Сұңғыла - сұңғыла тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдіктер туысы. Қазақстанда өте көп кездесетін паразит өсімдіктердің бірі. Ол Қазақстанның барлық жерінде өседі. Сұңғыланы сазды құмдарда да, қалың өскен жусанның тамырында да көруге болады. Бұл онша үлкен емес - биіктігі 30-40 сантиметр келетін өсімдік. Хлорофилсіз және онша жетілмеген бозғылт түсті жапырақтары бар сабағында күңгірт күлгін реңді шашақтанған ірі-ірі гүлдері болады. Мұның да тұқымдары ұсақ және көп болады, олар қауашағынан жерге шашылып жатады.

Сабақ және гүл құрылысына қарай сұңғылаларды ажыратады. Сұңғыланың тұқымы жеңіл болғандықтан олар сумен, желмен алысқа таралады. Сұңғыланың тұқымындағы ұрығы жетілмеген. Олар жеке тамыр, сабақ, тұқымжарнаққа бөлінбейтін бір топ клеткадан тұрады. Клеткалар ұрыққа қажетті қоректі заттары бар ұлпамен қоршалады. Тұқым 22-25 градус температурада жақсы өнеді, ал температура 20 градустан төмен немесе 45 градустан жоғары болса өнбейді. Ие- өсімдік тамырынан бөлінген түзілім әсер етсе, сұңғыла тұқымы қандай тереңдіктен болса да өне алады.

$D:\Users\Админ\Downloads\даму циклі.jpg$ Топырақта сұңғыла тұқымдары 8-12 жылға дейін сақталады. Өнгенде тұқым тамырша түзіп, ол ие-өсімдікке қарай өседі де, оған тіркеліп апрессорий құрайды. Соңғысы өсімдік клеткасынан су мен қоректік заттарды сорып алады. Өскіннің екінші жағы сабаққа айналып, сыртқа шығады. Сабақта көптеген қабыршық пен гүл шоғыры болады.

Сұңғыла зақымдайтын өсімдіктер

Nicotiana tabacum 1. Темекі -алқа тұқымдасына жататын құрамында өзімен аттас есірткі (темекі) бар көп не бір жылдық шөптесін немесе бұта тәрәзді өсімдіктер туысы. Темекінің құрғақ жапырағында танин, желім, шайыр, крахмал және алколоидтар бар. 67 түрі белгілі. Қазақстанда оның 3 түрі (кәдімгі темекі, мәдени темекі, махорка) өсіріледі. Сәндік хош иісті темекі ( Nicotiana alata ) қар түскенге дейiн гүлдейдi. Сұңғыла шырынын сорып алған өсімдік- иесі әлсіреп, аяғында қурап қалады. Сұңғыламен ластанған дақылдардың өнімі 50-70 пайызға дейін кемиді.

2. Бақша дақылдары - асқабақ тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдіктер тобы. Оған қарбыз, қауын, асқабақ жатады. Тропиктік және субтропиктік аймақтардан шыққан. Қазақстанның барлық аймақтарында өсіріледі. Бақша дақылдары - бағалы тағамдық және диеталық өнім, дәрілік, сәндік мақсатта, мал азығы, майлы шикізат ретінде пайдаланылады. Бақша жемістерінің құрамында қант, көмірсу, витаминдер, минералды заттар, органик. қышқылдар көп. Сондай-ақ олар емдік қасиеті жағынан, жұғымдылығы, сіңімділігі және диеталық қоректілігі жағынан пайдалы. Бақша дақылдарының жемістері тағамға көктей немесе өңделген түрінде қолданылады. Қарбызды тұздауға болады, ал қарбыз балы кондитерлік өндірісте пайдаланылады, қауыннан қауынқақ, қауынқұрт, қауынбал (бекмес) жасайды. Бақша дақылдарының тұқымдары бір-біріне анатомикалық құрылысы, химикалық құрамы, физиология-биохимилық процестері, пісіп-жетілуі, өсіп-өнуі ұқсас келеді. Олардың қос жарнақты тұқымдарының өнгіштігі өте жоғары (98 - 100%), ұзақ (8 - 10 жыл) сақтауға болады. Бақша дақылдарының жер асты жүйесі кіндік тамырлы, негізгі тамырдан және жанама тамыршалардан тұрады. Сабақтары өсу процесінде жоғары өрмелейді, жайыла өседі немесе тік бұталы болып келеді. Аталық, аналық гүлдерінің дара, қос және аралас 3 түрі кездеседі. Алдымен аталық, содан кейін аналық гүлдері гүлдейді. Жемістері көптұқымды, жидек тәрізді, салм. 80 кг-ға дейін (асқабақ) жетеді. Бақша дақылдары тұқымының өсіп-өнуі үшін қарбызға 15 - 17°С, қауынға 14 - 16°С және асқабаққа 10 - 13°С температура қажет. Сондықтан Бақша дақылдарын себуді асқабақтан бастайды. Себу алдында егістікті суғарады. Қауын мен қарбыздың тұқымы 3 - 6 см, ал асқабақтың тұқымы 6 - 8 см тереңдікке егіледі. Себу жұмыстарын ерте пісетін сорттардан бастайды. Піскен өнім уақытында жиналса, түптегі келесі жемістер тезірек пісіп-жетіледі. Бақша дақылдарының жиі кездесетін ауруларына солу немесе фузариоз, кәдімгі ақ ұнтақ, жалған ақ ұнтақ, антракноз, ал зиянкестеріне зиянды көбелек, бұзаубас, т. б. жатады. Олармен күресу үшін агротехникалық, биологиялық және химиялық шаралар қолданылады. Сұңғыла шырынын сорып алған өсімдік- иесі әлсіреп, аяғында қурап қалады. Сұңғыламен ластанған дақылдардың өнімі 50-70 пайызға дейін кемиді.

$D:\Users\Админ\Downloads\бақша дақ.jpg$

Көкөніс дақылдары - көкөніс (шырынды өнімдер, жапырақты өсімдіктер, тамыр-жемісті өсімдіктер, баданалар) алу үшін өсірілетін өсімдіктер. Олардың 80 тұқымдасының 600-ден астам түрі бар. Жемісұрықтылар (қызанақ, қияр, бұрыш), жапырақтылар (капуста, салат), бадана (пияз және сарымсақ), тамыр-жемісті өсімдіктер (сәбіз, қызылша, ақжелкен) Қазақстанның суармалы егіншілікпен айналысатын аудандарында өсіріледі. Сұңғыла шырынын сорып алған өсімдік- иесі әлсіреп, аяғында қурап қалады. Сұңғыламен ластанған дақылдардың өнімі 50-70 пайызға дейін кемиді.

Күнбағыс сұңғыласы (Заразиха подсолнечниковая, Оговаnсhе сumаna) . Сұңғыла тұқымдасына жататын біржылдық паразитті арамшөп. Сабағы қоңыр-сары түсті, түбіне қарай жуандай түседі, биіктігі жарты метрге дейін жетеді. Бұл арамшөп тұқымы арқылы көбейеді. Жемісі қауашық, онда 2000 -ға дейін тұқым пайда болады. Бір өсімдігі 100-160 мыңға дейін тұқым бере алады, ал бір гектардағы тұқым саны 90 млн. данаға жетуі мүмкін. Тұқымы ұсақ (мөлшері 0, 5-0, 45мм) және жеңіл, сондықтан желмен және сумен кеңістікте тез тарайды. Топырақта өзінің өнгіштік қабілетін 5-10 жыл бойы сақтай алады. Жер 20-25 градусқа қызғанда өніп шығады. Сұңғыланың көктеуі күнбағысты сепкеннен соң 1, 5-2 айдан кейін басталады. Ең алдыментамыр жүйесі дамыған кезде топырақтың төменгі қабатында жатқан тұқымдар өніп шыға бастайды, бірақ олардың саны аз. Сұңғыла темекі, көкөніс, бау-бақша және басқа дақылдарды күшті ластайды. Картоп, сәбіз қырыққабат (капуста) дақылдарын онша ластамайды, ал дәнді дақылдарды, сарымсақты, пиязды, ас қызылшасын мүлде зақымдамайды. Бұл арамшөпте фотосинтез процесі жүрмейді, сондықтан ол қоректік заттарды өсімдік иесінен сору арқылы алып өмір сүреді.

$D:\Users\Админ\Downloads\Без названия (12).jpg$

Сұңғыладан өсімдікті қорғау әдістері

Сұңғыламен күрестің агротехникалық шаралардың ішіндегі ең бастысы - ауыспалы егіс жүйесін енгізу, былайша айтқанда сұғыладан зиян шегетін дақылдарды өз орнына 6-8 жылдан кейін ғана себу керек. Өңдіріске күнбағыстың және басқа дақылдардың сұңғылаға төзімді сорттарын енгізу. Сұңғыла көп өскен танапқа сүрлемдік жүгері және басқа дақылдарды себу, оларды жинап алғаннан кейін жерді терең етіп сүдігерге жырту. Өсіп шыққан сұңғыланы отап алып өртеу және басқа жұмыстар жүзеге асырылуы керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.