«НҰРЛЫ КӨШ» – «СОРЛЫ КӨШке» айналды ма?
1 ГАЗЕТТЕР ОРАЛМАНДАРДЫ ОҢДЫРАР ЕМЕС
2 2009 . 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш" бағдарламасын бекіту туралы
3 Бағдарламаның негізгі бағыттары мен іске асыру тетігі
4 Бағдарламаға қатысушыларды жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету
5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары мен iске асыру тетiгi
6. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері
2 2009 . 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш" бағдарламасын бекіту туралы
3 Бағдарламаның негізгі бағыттары мен іске асыру тетігі
4 Бағдарламаға қатысушыларды жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету
5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары мен iске асыру тетiгi
6. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері
«Нұрлы көш» - Қазақстан мемлекеттік бағдарлама. Басты мақсаты – ресми, қасаң тілмен айтқанда этникалық көшіп келушілерді, жылышырай беріп айтсақ шеттегі қандастарымызды, сондай-ақ еліміз аумағында еңбек қызыметін жүзеге асыру үшін келген Қазақстанның бұрынғы азаматтарын; қолайсыз аудандарда тұратын тұрғындарды ұтымды қоныстандыру және олардың жайғасуына жәрдемдесу. «Нұрлы көш» бағдарламасы арадағы үзіліп қалған тінді жалғап, тиылып қала жаздаған көш¬¬тің тиегін қайта ағытса игі.
Бағдарламаны іске асыруға 2009-2011 жылдарға 197 795,6 млн. теңге, оның ішінде қосымша 118 073,7 млн. теңге қарастырылып отыр. Бірақ жүзе¬ге асыру 2010 жылдан басталмақшы.
Алматы көші-қон комитетінің мәліметінше, Астана мен Алматы қалаларына «Нұрлы көш» бағдарламасы бойынша қоныстандыру жүргізілмеуі де мүмкін. Өйткені тұрғын үй қымбат, бөлі-нетін жер телімі тапшы. Ал на¬рық бағасынан төмен қақпен, әкімдік тарапынан берілетін жал-дамалы пәтерлердің мәсе¬лесі әзір шешілмейтін түрі бар.
Есесіне өзге облыстар бойынша қоныстандыру жүргізіл¬мек. Әсіресе, облыс орталықтарында, жұмыс орыны жеткілікті қалаларда, шегкараға іргелес ел¬ді мекендерде, ауылдық елді мекендерге қоныстандыруға кө¬ңіл бөлінбек.
«Нұрлы көш» бағдарламасы бойынша барлық көшіп келу¬шілерді тұрғын үймен қамтамасыз етіледі делініп отыр. Тұрғын жайлар жергілікті атқарушы ор¬гандардың коммуналдық мен-шігіндегі тұрғын үй есебінен үлестіріледі. Кейбір аймақтарда оралмандарды шоғырландырып қоныстандыратын қалашықтар салынбақшы. Олардың қарызын қайтару үшін оралмандарға «Қа-зақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкінен» 4 пайыздық мөлшерде кредит беріледі. Оны қайтару үшін жұмыспен қамтылады, кәсіппен шұғылдануға қар¬жыбөлінеді.
Бағдарламаны іске асыруға 2009-2011 жылдарға 197 795,6 млн. теңге, оның ішінде қосымша 118 073,7 млн. теңге қарастырылып отыр. Бірақ жүзе¬ге асыру 2010 жылдан басталмақшы.
Алматы көші-қон комитетінің мәліметінше, Астана мен Алматы қалаларына «Нұрлы көш» бағдарламасы бойынша қоныстандыру жүргізілмеуі де мүмкін. Өйткені тұрғын үй қымбат, бөлі-нетін жер телімі тапшы. Ал на¬рық бағасынан төмен қақпен, әкімдік тарапынан берілетін жал-дамалы пәтерлердің мәсе¬лесі әзір шешілмейтін түрі бар.
Есесіне өзге облыстар бойынша қоныстандыру жүргізіл¬мек. Әсіресе, облыс орталықтарында, жұмыс орыны жеткілікті қалаларда, шегкараға іргелес ел¬ді мекендерде, ауылдық елді мекендерге қоныстандыруға кө¬ңіл бөлінбек.
«Нұрлы көш» бағдарламасы бойынша барлық көшіп келу¬шілерді тұрғын үймен қамтамасыз етіледі делініп отыр. Тұрғын жайлар жергілікті атқарушы ор¬гандардың коммуналдық мен-шігіндегі тұрғын үй есебінен үлестіріледі. Кейбір аймақтарда оралмандарды шоғырландырып қоныстандыратын қалашықтар салынбақшы. Олардың қарызын қайтару үшін оралмандарға «Қа-зақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкінен» 4 пайыздық мөлшерде кредит беріледі. Оны қайтару үшін жұмыспен қамтылады, кәсіппен шұғылдануға қар¬жыбөлінеді.
Нұрлы көш - Қазақстан мемлекеттік бағдарлама. Басты мақсаты - ресми, қасаң тілмен айтқанда этникалық көшіп келушілерді, жылышырай беріп айтсақ шеттегі қандастарымызды, сондай-ақ еліміз аумағында еңбек қызыметін жүзеге асыру үшін келген Қазақстанның бұрынғы азаматтарын; қолайсыз аудандарда тұратын тұрғындарды ұтымды қоныстандыру және олардың жайғасуына жәрдемдесу. Нұрлы көш бағдарламасы арадағы үзіліп қалған тінді жалғап, тиылып қала жаздаған көш - - тің тиегін қайта ағытса игі.
Бағдарламаны іске асыруға 2009-2011 жылдарға 197 795,6 млн. теңге, оның ішінде қосымша 118 073,7 млн. теңге қарастырылып отыр. Бірақ жүзе - ге асыру 2010 жылдан басталмақшы.
Алматы көші-қон комитетінің мәліметінше, Астана мен Алматы қалаларына Нұрлы көш бағдарламасы бойынша қоныстандыру жүргізілмеуі де мүмкін. Өйткені тұрғын үй қымбат, бөлі - нетін жер телімі тапшы. Ал на - рық бағасынан төмен қақпен, әкімдік тарапынан берілетін жал - дамалы пәтерлердің мәсе - лесі әзір шешілмейтін түрі бар.
Есесіне өзге облыстар бойынша қоныстандыру жүргізіл - мек. Әсіресе, облыс орталықтарында, жұмыс орыны жеткілікті қалаларда, шегкараға іргелес ел - ді мекендерде, ауылдық елді мекендерге қоныстандыруға кө - ңіл бөлінбек.
Нұрлы көш бағдарламасы бойынша барлық көшіп келу - шілерді тұрғын үймен қамтамасыз етіледі делініп отыр. Тұрғын жайлар жергілікті атқарушы ор - гандардың коммуналдық мен - шігіндегі тұрғын үй есебінен үлестіріледі. Кейбір аймақтарда оралмандарды шоғырландырып қоныстандыратын қалашықтар салынбақшы. Олардың қарызын қайтару үшін оралмандарға Қа - зақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкінен 4 пайыздық мөлшерде кредит беріледі. Оны қайтару үшін жұмыспен қамтылады, кәсіппен шұғылдануға қар - жыбөлінеді.
НҰРЛЫ КӨШ - СОРЛЫ КӨШке айналды ма?
2009 жылы сол кездегi Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрi Бердiбек Сапарбаевтың бастамасымен өмiрге жолдама алған Нұрлы көш бағдарламасының алғашқы кезеңi 2009-2011 жылдарға жоспарланған болатын. Бұл бағдарлама бойынша, осы уақыт аралығында Қазақстанға 300 мыңдай этникалық қазақ қоныс аударуы тиiс болатын. Негiзiнен бұл мақсатқа арналған 200 миллиардтай теңге жұмсалды. Алайда межелеген 60 отбасы Нұрлы көш бағдарламасы бойынша тұрғызылған ауылдарға қоныстанып үлгердi ме, жоқ па, ол жағы беймәлiм.
Тосқауыл күн өткен сайын артып барады
Көші-қон мәселелерімен нақты айналысатын мекеменің жоқтығынан Нұрлы көш бағдарламасы жайында нақты мәлімет алу қиынға соғып отыр.
Айталық, 2011 жылы қабылданған Халықтың көші-қоны туралы Заңда этникалық қазақтардың Қазақстан территориясында жүріп тұруы қиындады, тіркеу тәртібі күшейтілді және ең өкініштісі, азаматтық алу процесін жетілдірудің орнына 1991-1999 жылдардағы кедергіні қайтадан көлденең тартып отыр. Бұрын этникалық қазақтар былай тұрсын, шетелден келіп білім алып жүрген кез келген азамат үшін оқу визасы берілетін. Қазір оқып жатқанына қарамастан, студенттердің өзіне визасы аяқталғаннан кейін қудалау басталады екен. Жақында маған жолыққан бір жігіт балдызының Өнер академиясында оқып жатқанын, алайда тіркеу уақытының аяқталуына байланысты, оның Қытайға қайтып кетуі қажеттігін айтады. Аты жөнін айтудан бас тартқан ол балдызының есімінің де құпия болғандығын өтіне отырып, Алматыдағы тіркеу уақыты аяқталғаннан кейін, Алматы көші-қон полициясы оны екі айдан кейін тіркеуден шығарған екен. Енді Алматы облысы бұны заңсыз деп тауып, оны тіркеуге алмай отыр.
- Сонда менің балдызым оқуын тастап, Қытайға оралуы керек пе, - дейді ол жыларман күйде.
Дәл осындай мысалды осыдан бірнеше ай бұрын тағы жолықтырған едім. Астанада Л. Н. Гумилев атындағы университеттің Тарих факультетінің студенті Ташкентке өндірістік тәжі - рибеден өту үшін сапар шегеді. Алайда Сарыағаш бекетіндегі біздің шекарашылар оның оқу визасы бар екеніне қарамастан, 60 мың теңге айыппұл салады. Бар тапқан кінәсі - Қазақстан территориясында болуы тиіс 90 күннен уақыты асып кеткендігі. Ал оқып жатқан анықтамасын олар қаперге ілмеген.
НҰРЛЫ КӨШТІ ЕНДІ СОРЛЫ КӨШ ДЕЙМІЗ БЕ?
2009-2011 жылдар аралығында Нұрлы көш бағдарламасы Шымкенттен бастау алып, Ақмола, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Ақтау және Алматы облыстарында жүзеге асырылды. Бұл жоба Оңтүстік Қазақстан облысының, Шымкент қаласындағы Асар шағын ауданында сәтті жалғасын тапты. Үкімет бұл жобаны қолға алғанда, осы Асар шағын ауданының тәжірибесін ескерген болатын. Бұдан кейін жобаға үш жыл ішінде - 200 миллиардтай теңге бөлінді. Шығыс Қазақстан облысында бұл бағдарлама бойынша, 403 пәтер салынған. Олар Курчатов қаласы, Новоявленко селосы. Өскемен қаласының маңында Ертістің сол жағалауында 110 га аумақта 7000 үй салу көзделген. Шымкентте 2011 жылдың 13 қазанында бағдарламаға қатысуға ниет білдірген 650 адамның өтініші түскен, олардың 465-імен келіссім шартқа қол қойылып, 239 үй тұрғызылып, 138 үйдің құрылысы пайдаға берілген. Ақтөбе облысында бұл жоба бойынша Хромтау ауданының Көктау-2 ауылында 75 коттедж бой көтерген. Бұл облысқа 3 мың отбасын қабылдау үшін үш жылға 1-1,2 миллиард теңге бөлінген. Батыс Қазақстан облысының Зеленовск ауданы Балаган ауылында 100 үйдің құрылысы басталған. Сондай-ақ, Нұрлы көш бағдарламасы жүзеге асырылған аумақтарда оралмандарды жұмыспен қамту көзделген. Әрі әрбір ауылдың жанынан мектеп, бала бақша және акушерлік пункт салына бастаған. Мәселен Шығыс Қазақстан облысының Новоявленко ауылында 600 орындық мектеп, Батыс Қазақстан облысының Балаған ауылында 192 орындық мектеп пен 75 орындық бала бақшаның, 35 орындық акушерлік пункттің жобасы қолға алынған. Шымкентте тұрғызылған үйлермен қатар жылыжайлар салынған. Ол жылыжайлардан жылына 12000 доллардың табысын табу көзделген. Бір ескерте кететіні - бұл үйлер тегін берілмейді. Оралмандарға 15 жылға, Тұрғын үй жинақ банкіден 5,5 пайыз үстемақымен несиеге беріледі. Олар айына 25-30 мың теңге төлеп тұруға мәжбүр. Бірақ олардың көңілін су сепкендей басқаны - біріншіден, жұмыспен қамту мәселесінің ойдағыдай болмағаны, екіншіден салынған үйлердің сапасыздығы. Мәселен Көкшетау қаласының жанындағы Красный Яр ауылының жанынан тұрғызылған 272 үйге Нұрлы көш ауылы деген ат беріліпті. Өйткені бұл үйлер Красный Яр ауылына ресми түрде өткізілмеген. Сол себепті де оларды қанатының астына алған ешкім жоқ. Ал үйлердің қақыраған аязға төтеп бермей, жарылып кеткендігі, 30-40 градус аязға сай салынбағандығы бұған дейін баспасөз беттерінде көп айтылды. Сол кездегі Ақмола облысының әкімі өзі бас болып барып, үйлерді жөндеуден өткізіп, оны салған Сарыарқа коммуналдық мекемесіне жөндеу жұмыстарын жүргізуді мәжбүрлегені мәлім. Дәл осындай проблема Шығыс Қазақстан облысындағы Новоявленко ауылы және Курчатов қалаларында да бой көтерді.
Нұрлы көш бағдарламасының басты мақсаты - адам аз қоныстанған солтүстік, шығыс және батыс облыстар мен шекара аймақтарды қамту болатын. Сол мақсатпен бұл жоба Павлодар және Қостанай облыстарында да қолға алынуы тиіс еді. Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының Павлодар облысындағы филиалының жетекшісі Болат Заут Павлодарда бұл бағдарламаның қолға алынбағанын айтса, Қостанай облысының басшылары Нұрлы көш бағдарламасымен салынуға тиісті үйлерден бас тартып, 551 миллион теңгені үкімет қор - жынына қайтарған екен. Бұл жайында Алаш айнасы газетінде егжей тегжейлі жазылған. Қостанай облысының Тұрғын үй қатынастары жөніндегі агенттігі Қостанайда салынатын үйдің бір шаршы метрі 90 мың теңге, яғни 600 АҚШ долларына тең екендігін жаза отырып, Нұрлы көш бағдарламасы бойынша, салынуға тиісті үйлердің бір шаршы метрі 56515 теңгеге бағаланған, оны ешкім салуға дауаламай отыр: Кәнекей, шаршы метрі 56 мың тұратын жөні түзу баспана салып көріңдерші. Бізде қазір 1 шаршы метрдің құны 120 мың теңгені құрайды, орта есеппен 90 мың дейік. Ал басқа бағаға біз үй тұрғыза алмаймыз, - дейді облыс әкімі Сергей Кулагин. Осыны тілге тиек еткен жергілікті билік Нұрлы көш бағдарламасы аясында Қостанайға бөлінген қаржыны қазынаға қайтаруды жөн көріпті. Қостанай облысы әкімінің бірінші орынбасары Виктор Мейстер: Нұрлы көштің 551 миллион теңге қаржысын біз өз еркімізбен қайтардық. Инженерлік желілерді қалдырдық, себебі басқа жүйеге қайта қарастырып берді. Бірде-бір мердігер 90 мыңнан төмен бағаға үй салуға келіскен жоқ, - дейді. Осылайша, ұлттық шоғырлану процесінің одан әрі дамуын, әлеуметтік тұрақтылық пен өзара келісімнің нығаюын, демографиялық ахуалдың жақсаруын қамтамасыз етуге бағытталған Нұрлы көштің Қостанайдағы жыры жергілікті билік үшін оңай, ал атамекенге оралуды аңсаған қайран отандастар үшін өкінішпен аяқталды деп жазады Қостанайдағы Нұрлы көш көштен неге қалды? (Алаш айнасы, 2010.11.04) атты мақалада Әсел Мизамқызы.
Демек, көздеген мақсаты игі, жақсы жобаның көш керуенді дұрыс бағытқа бағыттай алмағаны байқалады.
ГАЗЕТТЕР ОРАЛМАНДАРДЫ ОҢДЫРАР ЕМЕС
Егемен Қазақстан газетінде Сейфолла Шайынғазының Өз елінде өзі қонақ болғысы келетін оралман ағайындардың ойлағандары не? атты мақаласы жарық көрді. Дәл осындай сарындас мақалалар Время газетіндегі Данияр Әшімбаевтан бастап, Айқын газетінде жалғасын тапқан еді. Бұл Жаңаөзендегі әлеуметтік шиеленістерден кейін жүргізілген саясат. Елдегі осы саясат - оралманға қырын қарау, қазақ мәселесіне көз жұму, ішкі көші-қонды тыю болайын деп тұрғандай. 70 жыл Қызыл империяның қанды шеңгелінде қазақ мәселесін көтеруге мүмкіндік болмады. Ал өз қолымыз өз аузымызға жеткен бүгінгі таңда қазақ мәселесін көтергендерге тағы да жауыға бастадық. Бұның сыры неде? Сұрақ көп, жауап жоқ.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көші-қон
Басты бет Көші-қон Нұрлы көш бағдарламасы және Моңғолия қазақтары
2009-2011 жылдарға арналған Нұрлы көш бағдарламасы Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2007-2015 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес президент Н. Назарбаевтың тікелей тапсырмасымен әзірленген еді. Өз қандастарын елге шақырып қоныстандыруда басқаларға үлгі болған Германия және Израиль секілді елдердің көші-қон тәжірибесіне негізделген бұл бағдарламаның мақсаты - этникалық көшіп-келушілерді яғни шетелдегі қандастардың көшін, Қазақстан аумағында еңбек ету үшін келген Қазақстанның бұрынғы азаматтарын (атажұрттарына көшіп кеткен неміс,орыс, кәріс, шешен тағы басқалардың) елміздің қолайсыз аудандарында тұратын басым көпшілігі қазақтар болып келетін азаматтарды ұтымды қоныстандыру, жайлы жайғасуына жәрдемдесу еді [1].
Нұрлы көш бағдарламасы бойынша сырттан көшіп келушілерді негізінен Қазақстанның солтүстік, орталық және шығыс аймақтарына қоныстандыру жоспарланған болатын. Осы мақсатқа арнап үкімет қыруар қаржы бөлді. Қазақстанның еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі дайындаған Нұрлы көш бағдарламасы 2009-2011 жылдары жүзеге асырылып, мемлекеттік және жергілікті бюджеттен бұл бағдарламаға 197 миллиард теңге қарастырылған. Үш жылда бұл бағдарлама бойынша, 60 мың отбасын, орта есеппен 300 мың адамды көшіріп алу жоспарланған болатын.
Алайда Нұрлы көш бағдарламасына жұмсалған қаржы жағдайын тексерген Қазақстан Республикасының Есеп комитеті 2009-2011 жылдардағы Нұрлы көш бағдарламасы тиімсіз іске асырылыпты деген қортындыға келді [2]. ҚР президентіне тікелей бағынатын жоғары қаржылық бақылау органы болып табылатын аталмыш комитеттің мәлімдеуінше, Нұрлы көш бағдарламасының шараларын іске асыру барысында тиісті мониторинг және ведомствоаралық өзара іс-қимыл ұйымдастырылмағандықтан жоспарланған 21 іс-шараның 9-ы ғана орындалып, 3-уі орындалмаған, ал 9 іс-шара сапасыз орындалған. 2009-2011 жылдары Бағдарлама шеңберінде 2567 этникалық қазақ отбасына тұрғын үй берілген. Бағдарлама шеңберінде жалпы құны 2,6 млрд. теңгеден астам сомаға салынған 3223 пәтердің 622 пәтеріне ел қоныстанбаған. Ақмола облысындағы Красный Яр ауылында 138 екі пәтерлік тұрғын үй төменгі сапамен салынған. Бос тұрған құны 51,6 млн.теңгелік 18 пәтер тұруға жарамсыз, жөндеу жұмыстарын қажет етеді. Солтүстік Қазақстан облысында құны 42,0 млн.теңгеден астам соманы құрайтын бір пәтерлік 10 тұрғын үйдің құрылысы аяқталмай қалған. Міне бұл республикалық бюджеттің қалай жұмсалғандығына бақылау жасайтын құзырлы мекеменің айтып отырғаны.
Жалпысы оу-бастан Нұрлы көш бағдарламасын кең түрде насихаттап жүргізу мәселесінде кемшіліктер көптеп орын алғаны белгілі жайт. Бұны 2009-2010 жылдары Моңғолияға және Қытайға жұмыс сапарымен барғанымда өз көзіммен көрдім. Ондағы ағайындардың Нұрлы көш бағдарламасы туралы есігендері болмаса нақты мүмкіндіктері жайында көбінің білмейтіні байқалды [3]. Соған қарамастан Нұрлы көш бағдарламасы шеңберінде 2009-2010 жылдары Моңғолиядан барлығы 1317 отбасы немесе 6271 адам Қазақстанға қоныс аударған. Олар Ақмола, Павлодар, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Алматы, Солтүстік Қазақстан, Ақтөбе, Оңтүстік Қазақстан, Қостанай облыстары және Алматы қаласы мен Астана қалаларына көшіп келді.
2010 жылы Нұрлы көш бағдарламасы бойынша 150 ден астам отбасы барлық жан саны 750 дей адам Моңғолияның Баян-Өлгей және Қобда аймағынан Павлодар, Қарағанды, Ақмола облыстарына көшіп келді. Көбісі жол қаражатына керек ақшаны әреңдеп тауып келді. Алайда сол кісілерге Нұрлы көш бағдарламасы бойынша берілетін көмек ақшалары бір жылдан астам уақыт кешіктіріліп берілді. Олар бұрын көшіп келген ағайын туыстарын паналап бір қысты әреңдеп өткізген.
Нұрлы көш бағдарламасы бойынша 2011 жылы Моңғолияның әр түкпірінен Қазақстанға қоныс аударсақ деген отбасылар саны көп болды. Жалпысы Нұрлы көш бағдарламасының жүйелі түрде іске асуына көп кедергілер туындады. Әсіресе, мынау Көкшетау облысының Қызылжар деген аулына және Шығыс Қазақстан обылысындағы Куршатов қаласына көшіп барған оралмандар өздерінің хал-жағдайлары және бағдарлама бойынша берілген үй-баспаналары жағдайына қатысты қыс бойы ақпарат құралдары арқылы реніштерін, сын пікірлерін білдірумен болды. Нұрлы көш бағдарламасы бойынша олардың жұмыс орыны, мектебі, ауруханасы, балабақшасы, адамға қажетті барлық инфрақұрылымдары әзір болуға тиісті болған. Олар салынып бітпеген. Жұмысы жоқ адамдар үкімет салып берген үй-баспанаға ай сайын төлейтін 25-30 мың теңге шамасындағы ақшаны қалай төлей алсын! Оған қоса аз уақыттың ішінде сапасыз салынған үйлер Қызылжар мен Куршатовтың суығына шыдамай, жарыла бастаған. Осындай қиындықтарды бастарынан кешкен оралмандар зар жылаумен болды.
Нұрлы көш бағдарламасының жүйелі түрде іске аспай жатуының басты бір себебі бұл көші-қон саласын жайлаған жемқорлық болып отыр. Мысалы, ҚР Бас прокуратурасының жария - лаған мәліметіне назар аударсақ, Солтүс - тік Қазақстан облысында Нұрлы көш бағ - дарламасына бөлінген 137 миллион тең - ге әлдекімдердің жеке пайдасына жұм - сал - ған. Маңғыстау облы - сын - да осындай 136 миллион теңге қолды болса, Шығыс Қазақ - стан, Оңтүстік Қазақ - стан сияқты бірнеше облыстарда салынуы тиіс 700 үйдің қар - жысы жалған ақпар жасау арқылы желге ұшқан. Ал Қазақстанға мүлдем келмеген немесе бұрын жәрдемақы алған ора - лман - дар - ға жалған құжатпен заңсыз қаржы тө - леу салдарынан 80 миллион теңге талан-таражға түскен. Жақында ғана Өскеменде белгісіз біреулер Монғолиядан көшіп келмеген 17 қазақ отбасының атынан Нұрлы көш мемлекеттік бағдарламасы бойынша квота алып, жалпы сомасы 24 млн теңгені жымқырғаны туралы хабарланды [4].
Прокурорлардың айтуынша, белгісіз біреулер Моңғолиядағы қандастардың құжаттарын әкеліп, оларды квота алатындардың тізіміне қосқан. Ал оралмандарға тиесілі қаржы кімнің қалтасында кеткені әлі анықталған жоқ. Міне көші-қон саласын жайлаған осындай жемқорлық және бей-берекетсіздік шеттегі қандастардың ата-жұртқа жетіп, жайлы қоныстансақ деген үмітін шайып, жақсы тілектеріне үлкен тұсау болып отыр. Сондықтан көші-қон саласындағы жемқорлыққа карсы күресті күшейту арқылы жұмысты жандандыру оны жаңа деңгейге көтеруді заман бізден талап етуде.
Ал, Дүниежүзі қазақтарының IV құрылтайында Елбасы Н.Назарбаев Нұрлы көш бағдарламасының екінші кезеңін бастаймыз, бағдарламаны тоқтатпаймыз дегенді айтты [5]. Егер қазақтың санын 20 миллионға жеткізейік десек онда ұлы көштің бұйдасын кеңірек ағытып, көш көлікті болсынды басымырақ айту жөн болмақ.
Пайдаланылған әдебиеттер мен дерек көздер:
1. 2009 - 2011 жылдарға арналған Нұрлы көш бағдарламасы www.e.gov.kzwsp
2. www.esep.kz- 2012
3. Баймолда Д. Моңғолия сапары Алтын Бесік. №5. 2009.
4. www.procuror.kz
5. Назарбаев Н. Қазақстан - дүниедегі әр қазақтың қастерлі құбыласы (Дүниежүзі қазақтарының 4 құрылтайында сөйлеген сөзі). - Егемен Қазақстан. 26.05 2011.
Досан Баймолда,
философия докторы - PhD,
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің кафедра меңгерушісі
Қазақстан қоғамының дамуына қандастарымыздың қосқан үлесі: Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының құрылуының 20 жылдығына орай өткізілген республикалық ғыл.-практ. конф. материалдары (Павлодар қ. 8 маусым 2012 ж.) = Вклад соотечественников в развитие казахстанского общества: Материалы республиканской науч.-практ. конф., посвященной 20-летию Всемирной Ассоциации казахов (г. Павлодар, 8 июня 2012 г.) Жауапты ред. Т.А. Мамашев. - Алматы: Атажұрт, 2012. - 96 б. қазақша, орысша; ДҚҚ-ның ағымдағы мұрағаты
2009 - 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш" бағдарламасын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 2 желтоқсандағы N 1126 Қаулысы
* Мәтін
* Ресми жарияланым
* Ақпарат
* Өзгерістер тарихы
* Сілтемелер
* Екі тілде
* Көшіру
* Қағазға шығару
Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған 2009 - 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш" бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Бағдарламаның орындалуына жауапты орталық және жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ мүдделі ұйымдар:
1) Бағдарламаны іске асыру жөнінде шаралар қабылдасын;
2) Бағдарламаны іске асырудың барысы туралы ақпаратты жылына екі рет, жарты жылдықтың қорытындылары бойынша 15 қаңтарға және 15 шілдеге Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігіне ұсынсын.
Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2011.06.25 № 708 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.
3. Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Бағдарламаны іске асырудың барысы туралы жиынтық ақпаратты жыл сайын жылдың қорытындылары бойынша 30 қаңтарға Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсынсын.
Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2011.06.25 № 708 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.
4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары Е.Т. Орынбаевқа жүктелсін.
Ескерту. 4-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2010.07.03 N 703 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.
5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс.
Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов
Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2008 жылғы 2 желтоқсандағы
N 1126 қаулысымен
бекітілген
2009 - 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш" бағдарламасы Астана қ., 2008 жыл Мазмұны
1. Бағдарламаның паспорты
2. Кіріспе
3. Қазақстан Республикасындағы көші-қон процестерінің қазіргі жай-күйін талдау
4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері
5. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен іске асыру тетігі
5.1. Бағдарламаға қатысушылар
5.2. Бағдарламаға қатысушыларды қоныстандыру аймақтары
5.3. Бағдарламаға қатысушыларды қоныстандыруды ынталандыру
5.3.1. Қоныстандыру
5.3.2. Әлеуметтік қолдау
5.3.3. Тұрғын үймен қамтамасыз ету
5.4. Бағдарламаға қатысушыларды жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету
5.5. Бағдарламаға қатысушыларды көшіруді және бейімдеуді ұйымдастыру
5.5.1. Ақпараттық-түсіндіру жұмысы
5.5.2. Қоныс аударуды және алғашқы бейімдеуді ұйымдастыру
5.6. Бағдарламаның іске асырылуын басқару
5.7. Бағдарламаны нормативтік құқықтық қамтамасыз ету
6. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері
7. Күтілетін нәтижелер
8. 2009 - 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш" бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары
1. Бағдарламаның паспорты
Ескерту. 1-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.04.21 N 561, 2009.12.29 № 2218, 2010.11.28 N 1252 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.06.25 № 708 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 1445 Қаулыларымен.
Бағдарламаның атауы 2009 - 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш"
бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама)
Әзірлеу үшін негіздеме Бағдарлама Қазақстан Республикасы
Президентінің 2007 жылғы 28 тамыздағы N
399 Жарлығымен бекітілген Қазақстан
Республикасы көші-қон саясатының 2007 -
2015 жылдарға арналған тұжырымдамасына
қараңыз.U110088;
Қазақстан Республикасы Президентінің
2006 жылғы 28 тамыздағы N 167 Жарлығымен
бекітілген Қазақстан Республикасының
2015 жылға дейінгі аумақтық даму
стратегиясына және Қазақстан
Республикасы Президентінің 2003 жылғы 10
шілдедегі N 1149 Жарлығымен бекітілген
Қазақстан Республикасының Ауылдық
аумақтарын дамытудың 2004 - 2010
жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасына сәйкес әзірленді
Әзірлеуші Қазақстан Республикасы Еңбек және
халықты әлеуметтік қорғау министрлігі
Мақсаты Этникалық көшіп келушілерді; Қазақстан
Республикасының аумағында еңбек қызметін
жүзеге асыру үшін келген Қазақстанның
бұрынғы азаматтарын; еліміздің қолайсыз
аудандарында тұратын Қазақстан
азаматтарын ұтымды қоныстандыру және
олардың жайғасуына жәрдемдесу
Міндеттері Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу үшін
мынадай міндеттерді шешу көзделеді:
Бағдарламаға қатысушыларды экономиканың
еңбек ресурстарына және серпінді
жобаларды іске асыруға деген
қажеттіліктеріне сәйкес қоныстандыруды
ынталандыру;
Бағдарламаға қатысушыларды әлеуметтік
қолдаудың жаңа тетіктерін әзірлеу және
іске асыру;
тұрғын үй құрылысына және тұрғын үй
сатып алуға кредит беру жолымен
Бағдарламаға қатысушыларды тұрғын үймен
қамтамасыз ету;
Бағдарламаға қатысушылардың тұрақты
жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету;
көші-қон процестерін реттеудің
нормативтік құқықтық базасын жетілдіру
Іске асыру мерзімі 2009-2011 жылдар
Қаржыландыру көлемі Бағдарламаны қаржыландыру республикалық
мен көздері және жергілікті бюджеттер қаражатының,
сондай-ақ Қазақстан Республикасының
заңнамасында тыйым салынбаған өзге де
көздердің есебінен және шегінде жүзеге
асырылатын болады.
2009 - 2011 жылдары Бағдарламаны іске
асыруға барлығы 67 689,6 млн. теңге,
оның ішінде қосымша 14 647,9 млн.
теңге:
республикалық бюджеттен:
2009 жылы -- 12 441,8 млн. теңге;
2010 жылы - 26 330,8 млн. теңге, оның
ішінде қосымша 8 968,5 млн. теңге;
2011 жылы -- 20 862,3 млн. теңге, оның
ішінде қосымша 5 679,4 млн. теңге;
жергілікті бюджеттерден:
2009 жылы - 25,8 млн. теңге;
басқа көздерден:
2009 жылы - 8 028,9* млн. теңге;
* - Қазақстан Республикасындағы тұрғын
үй құрылысының 2008 - 2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы
шеңберінде 2008 жылы пилоттық жобаларды
іске асыруға "Сарыарқа", "Ертіс" және
"Оңтүстік" әлеуметтік-кәсіпкерлік
корпорациялар есебінен, олардың жарғылық
капиталына аударылған 7 178,3 млн.
теңге.
- Оңтүстік Қазақстан облысы Шымкент
қаласының Асар шағын ауданындағы
жылыжай шаруашылығын дамытуға
Самұрық-Қазына ҰӘҚ АҚ есебінен 850,6
млн. теңге.
Бағдарламаны 2010 - 2011 жылдары іске
асыру шығыстары тиісті қаржылық кезеңге
арналған республикалық бюджет
туралы заңда нақтыланатын болады
Күтілетін нәтижелер Бағдарламаны іске асыру:
этникалық, ішкі және сыртқы көші-қон
процестерін реттеуге және оны өңірлердің
әлеуметтік-экономикалық даму мүддесіне
бағындыруға;
этникалық және ішкі көшіп-қонушылардың
басым бөлігінің өмір сүру сапасын
арттыруға;
бұрын Қазақстаннан кеткен жоғары білікті
мамандардың қайта оралуын ынталандыруға;
көшіп-қонушылардың бейімделу және кірігу
қиындықтарымен, жұмыссыздықпен және
бытырап көшіп-қонумен байланысты
әлеуметтік қатерлердің туындауының алдын
алуға;
ұлттық шоғырлану процестерінің одан әрі
дамуын, әлеуметтік тұрақтылық пен
келісімнің нығаюын, демографиялық
ахуалдың жақсаруын қамтамасыз етуге
мүмкіндік береді.
2. Кіріспе
Қазақстан Республикасы да тәуелсіздік жылдары әлемдік көші-қон процестерінің белсенді қатысушысына айналды.
1991 жылдан бері Қазақстан Республикасы 706 мыңнан астам этникалық қазақты қабылдады.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап көші-қон процестерін реттеу мемлекеттік саясаттың маңызды бағыттарының біріне жатады.
2007 жылы Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2007 - 2015 жылдарға арналған тұжырымдамасы қабылданды (Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 28 тамыздағы N 399 Жарлығы) қараңыз.U110088.
Бағдарламаның құқықтық негізін Қазақстан Республикасының Конституциясы, "Халықтың көші-қоны туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 13 желтоқсандағы Заңы, Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2007 - 2015 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы" 2007 жылғы 28 тамыздағы N 399 , "Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы туралы" 2006 жылғы 28 тамыздағы N 167 (бұдан әрі - Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы) және "Қазақстан Республикасының Ауылдық аумақтарын дамытудың 2004 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" 2003 жылғы 10 шілдедегі N 1149 Жарлықтары құрайды.
3. Қазақстан Республикасындағы көші-қон процестерінің қазіргі жай-күйін талдау
Ескерту. 3-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2010.04.28 № 359 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.
Қазіргі таңдағы көші-қон жағдайында мынадай үрдістер байқалады.
ТМД елдері шеңберіндегі негізгі көші-қон ағыны Ресей, Украина және Орта Азия елдерімен; алыс шет елдердің арасында - Германиямен байланысты болып отыр.
ТМД елдерімен (Ресей Федерациясын, Беларусь Республикасы мен Украинаны қоспағанда) оң көші-қон сальдосы сақталуда. Көші-қон шығыны да қысқарып келеді: ол Ресей Федерациясымен 1999 - 2007 жылдар арасында - 3 есеге; Белоруссиямен - 6 есеге, Украинамен - 7 есеге төмендеді.
Алайда 2007 жылы:
алдыңғы жылмен салыстырғанда, көші-қонның оң сальдосы үш еседен астам (11 мың адам) қысқарған;
көшіп кету көбейген - 42,4 мың адам Қазақстаннан шетелге кеткен, бұл 2006 жылғыдан 20%-ға артық. Бұл ретте көшіп кетушілердің негізгі бөлігі (71%) - еңбек жасындағы адамдар;
көшіп келу азайған - Қазақстанға 53,4 мың адам келген, бұл алдыңғы жылғы деңгейден 20,0%-ға төмен. Негізгі шығу елдері: Өзбекстан (көшіп-қонушылардың 47 %), Ресей (20 % астам) және Қытай (11%).
1993 жылдан бастап этникалық көшіп-қонушылардың қоныс аударуы көшіп келу квотасын белгілеумен реттеледі. Соңғы жылдары (2005 -2008 жылдар) оралмандардың көшіп келу квотасы жыл сайын 15 мың отбасын құрады. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес 2009 жылдан бастап оралмандардың көшіп келу квотасы жылына 20 мың отбасына дейін көбейетін болады.
Келген оралмандардың жартысынан астамы - еңбек жасындағы адамдар (54 %), 18 жасқа дейінгі балалардың үлесі - 41% және шамамен 5% - зейнеткерлер.
Білім деңгейі бойынша: 33,1 мың адамның (9,2 %) жоғары білімі, 5,2 мыңнан астам адамның (1,4 %) аяқталмаған жоғары білімі бар. Әрбір бесінші адамның - орта арнаулы, 233,7 мың адамның (65 %) - жалпы орта білімі және шамамен 14 мың адамның (3,9 %) білімі жоқ.
Мемлекет оралмандарға қажетті әлеуметтік көмек пен қолдау көрсетіп келеді. Қазіргі уақытта біржолғы жәрдемақыны, тұрғын үй алуға берілетін қаражатты, жол ақысы және жүк тасымалдау шығыстарының өтеміне берілетін қаржыны ескергенде, орта есеппен 5 адамнан тұратын әрбір отбасына 833 мың теңге қаражат бөлінеді.
Елімізде 14 оралмандарды уақытша орналастыру орталықтары (бұдан әрі - орталықтар) жұмыс істейді. 2008 жылдан бастап Қарағанды, Шымкент қалаларында және Оңтүстік Қазақстан облысының Ақсукент ауылында оралмандарды бейімдеу және кіріктіру орталықтары жұмыс істей бастады. Ақтау қаласында үлгі бейімдеу орталығының құрылысы басталды.
Орталықтарда іске асырылатын бейімдеу бағдарламалары құқықтық мәселелер бойынша консультация беруді, мемлекеттік тілді, оралманның қалауы бойынша - орыс тілін оқытуды, кәсіби даярлауды, қайта даярлауды және біліктілігін арттыруды көздейді.
Оралмандардың барлығының медициналық қызметке, білім алуына және әлеуметтік қамсыздандырылуына қол жетімділігі қамтамасыз етілген; олар жұмыспен қамтуда жәрдемдесу шаралары қолданылатын нысаналы топтардың біріне жатады. Еңбек жасындағы оралмандардың 66 % астамы өндірістің түрлі салаларында жұмыспен қамтылған; әрбір төртіншісі ауыл шаруашылығымен айналысады.
Оралмандарға көмек көрсету үшін облыстық әкімдіктердің жанынан Оралмандар кеңесі құрылған, олар оралмандардың жаңа өмір жағдайындағы проблемаларын зерттеумен және шешумен айналысады.
"Оралман" дерекқоры құрылып жетілдірілуде, ол кейіннен әлеуметтік саланың бірыңғай ақпараттық жүйесіне кіріктірілетін болады, бұл этникалық көшіп келушілерге әлеуметтік қызметтердің толық тізбесін жедел көрсетуге мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта республикада этникалық көшіп келушілердің тұрғын үй мәселесін шешу жөніндегі жобалар жүзеге асырылуда. Мысалы, Оңтүстік Қазақстан облысының Шымкент қаласында Өзбекстан Республикасынан шамамен 2 мың этникалық көшіп келушілер отбасын көшіру жөніндегі жоба іске асырылуда. Қоныс аударушылардың өздерін құрылысқа тарту және жергілікті құрылыс материалдарын пайдаланудың негізінде, олардың бірыңғайласып тұруын ұйымдастыру үшін 2 мың коттедждің құрылысы жүріп жатыр. Алматы қаласында 185 үйді тұрғызу жөніндегі "Байбесік" жобасы іске асырылуда.
Жергілікті еңбек нарықтарындағы білікті кадрлардың тапшылығы жағдайында шетелдік жұмыс күшін тарту Қазақстан экономикасы қажеттіліктерін қамтамасыз етудің қажетті шартына айналды. 2007 жылы қазақстандық кәсіпорындар мен ұйымдарда 104 елден 58,8 мың шетелдік маманның еңбегі пайдаланылды.
Ішкі еңбек нарығын қорғау мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі республика аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін шетелдік жұмыс күшін әкелуге арналған квотаны белгілейді және оның сақталуын бақылайды, шетелдік мамандарды кейіннен жергілікті кадрлармен ауыстыру саясатын жүргізеді.
2008 жылы республика аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін шетелдік жұмыс күшін тартуға республиканың экономикалық белсенді халқына шаққанда 1,6 пайыз мөлшерінде квота белгіленген болатын.
Жоғары білікті мамандарды басым тарту мақсатында жаңа Квота белгілеу ережесі, жұмыс берушілерге шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат беру шарттары мен тәртібі әзірленіп, 2008 жылдың маусымынан бастап қолданысқа енгізілді, онда шетелдік қызметкерлердің біліктілік сипаттамаларын баллдық бағалау енгізілді, негізгі құрамдас бөліктер бойынша (білімі, жұмыс стажы, еңбек нарығында кәсіпке (мамандыққа) деген сұраныс) өлшемдер белгіленді.
Соңғы уақытта ішкі көші-қон процесі жанданды.
1991 - 2007 жылдары облысаралық және облыс ішіндегі көші-қон процестеріне 4,7 млн. астам адам қатысты. 2006 - 2007 жылдардың қорытындысы бойынша көші-қонның кері сальдосы, Қарағанды және Маңғыстау облыстары мен Астана және Алматы қалаларынан басқа, республика облыстарының барлығында орын алған.
Қазіргі уақытта ішкі көшіп-қонушылардың саны жылына 300,0 мың адам деңгейінде тұрақтады. Көшіп-қонушылардың басым бөлігі - ауыл тұрғындары.
Қабылданған шаралар мен белгілі бір оң қадамдарға қарамастан, көші-қон процестерін реттеуде бірқатар елеулі проблемалар сақталуда.
Көші-қонның оң сальдосы төмендеуде. Бұл орайда, көші-қон шығыны, әсіресе білікті мамандардың арасындағы шығын ерекше алаңдаушылық туғызады. Мысалы, соңғы 3 жылда жоғары білімді адамдар бойынша кері көші-қон сальдосы 4,7 мың адамды құрады.
Шетелдік инвесторлар жергілікті персоналды кәсіби даярлау және шетелдік мамандарды солармен алмастыру жөніндегі ерекше шарттарды жеткілікті дәрежеде орындамай отыр.
Ішкі көшіп-қонушылардың бытыраңқы түрде көшіп қонуы әлеуметтік шиеленіс туғызып, ішкі еңбек нарығы үйлесімін қиындатуда.
Этникалық көшіп келушілерді өңірлер бойынша қоныстандыру, өндірістік күштердің аумақтық орналасуы ескерілмей, әркелкі жүргізілуде, қайталама көші-қон да орын алуда. Оралмандардың басым бөлігі еңбек күші артық өңірлерде - Оңтүстік Қазақстан, Маңғыстау, Алматы және Жамбыл облыстарында тұрады, ал солтүстік өңірлер керісінше, еңбек ресурстарына тапшылықты сезінуде.
Оралмандарды әлеуметтік қолдау жүйесі қосымша жетілдіруді талап етеді. Әлеуметтік төлемдердің негізгі бөлігі тұрғын үймен қолдауға және көші-қон квотасына енгізілген отбасылардың көшуіне бағытталады. Тұрғын үймен қамтамасыз ету тетігі де бүгінгі күннің талабына сәйкес келмейді, осының салдарынан оралман отбасылардың шамамен жартысының тұрғын үйі жоқ.
Көші-қон мәселелерін шешумен айналысатын мемлекеттік басқару органдарының іс-қимылдарын үйлестіру және оны ұйымдастырудың кешенді тәсілі жоқ.
Жергілікті атқарушы органдардың деректері бойынша еңбек жасындағы этникалық көшіп келушілердің үштен бірі еңбек қызметімен қамтылмаған.
Шет елдердегі қазақ диаспорасы өкілдерінің арасында имидждік және ақпараттық-насихат жұмысының тиімділігі төмен.
Оралмандар кәсіптік білім алу, балаларды мектепке дейінгі мекемелерге орналастыруда да қиындықтарға тап болып отыр.
Міне, мұның бәрі осы көші-қон Бағдарламасын әзірлеуге себеп болды.
Бағдарламаның негізгі бағыттарын айқындауда, көшіп-қонушыларды қабылдауды, қоныстандыруды және бейімдеуді ұйымдастыру; көші-қон процестерін өңірлердің әлеуметтік-экономикалық даму мүддесінде пайдалану бөлігінде этникалық көші-қонды реттеудің халықаралық тәжірибесі (Израиль, Германия) пайдаланылды.
4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері
Бағдарламаның мақсаты өңірлерді демографиялық және әлеуметтік-экономикалық дамыту және Бағдарламаға қатысушылардың әлеуетін іске асыру мүддесімен этникалық көшіп келушілерді, Қазақстан Республикасының аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін келген Қазақстанның бұрынғы азаматтарын және еліміздің қолайсыз аудандарында тұратын Қазақстан азаматтарын ұтымды қоныстандыру және олардың жайғасуы мен кірігуіне жәрдемдесу болып табылады.
Бағдарламаның негізгі міндеттері:
Бағдарламаға қатысушыларды экономиканың еңбек ресурстарына және серпінді жобаларды іске асыруға деген қажеттіліктерге сәйкес қоныстануын ынталандыру;
Бағдарламаға қатысушыларды әлеуметтік қолдау мәселелерін кешенді шешуді көздейтін жаңа тетіктерді әзірлеу және іске асыру;
тұрғын үй құрылысына және тұрғын үй сатып алуға кредит беру жолымен Бағдарламаға қатысушыларды тұрғын үймен қамтамасыз ету;
Бағдарламаға қатысушылардың тұрақты жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету;
көші-қон процестерін басқарудың нормативтік құқықтық базасын жетілдіру болып табылады.
5. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен іске асыру тетігі
5.1. Бағдарламаға қатысушылар
Бағдарламаға қатысушылар:
1) этникалық көшіп келушілер;
2) Қазақстан Республикасының аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін келген Қазақстанның бұрынғы азаматтары;
3) елдің қолайсыз аудандарында тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылады.
5.2. Бағдарламаға қатысушыларды қоныстандыру аймақтары
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясына сәйкес Солтүстік, Оңтүстік және Орталық аумақтық даму осьтері Бағдарламаға қатысушылардың негізгі орналастыру макроаймақтары болып табылатын болады. Бағдарламаға қатысушыларды макроаймақтардың ішінде қоныстандыру:
а) ұлттық және өңірлік деңгейдегі көшбасшы және тірек қалалардың айналасында. Өзіне тән экономикалық мамандануы мен дамыған жергілікті еңбек нарығы бар шағын серіктес қалалар желісін қалыптастыру қарастырылады. Есеп бойынша көшбасшы және тірек қалаларда 45 серпінді жобаны іске асыру үшін кемінде 390 мың қызметкер қажет болады;
ә) шекараға іргелес елді мекендерде:
халықтың санын тұрақтандыру үшін;
шекараға іргелес ірі өңірлердің әкімшілік маңызын арттыру үшін және көршілес мемлекеттердің еңбек күші артық өңірлерінің тарапынан демографиялық қысымның (бытыраңқы сыртқы көші-қон) алдын алу үшін жүзеге асырылатын болады;
б) даму әлеуеті жоғары және орташа ауылдық елді мекендерде.
Бұл елді мекендердің әлеуеттік сыйымдылығы Солтүстік аумақтық даму осі бойынша - 342,2 мың адамды, Оңтүстік ось бойынша - 898,6 мың адамды, Орталық ось бойынша - 77,7 мың адамды құрайды.
5.3. Бағдарламаға қатысушыларды қоныстандыруды ынталандыру
5.3.1. Қоныстандыру
Қатысу туралы шешім, тұратын жерін және қоныстандыру аймақтарында жұмыс таңдау ерікті негізде қабылданатын болады.
Бұл ретте Бағдарламаға қатысушылардың санын айқындау және оларды даму аймақтары бойынша қоныстандыру, өндірістік күштердің аумақтық орналасуы және экономиканың еңбек ресурстарына қажеттілігі ескеріліп, елдің әлеуметтік-экономикалық даму стратегиялық жоспарына сәйкес жүзеге асырылатын болады.
Бағдарламаға қатысу:
этникалық көшіп келушілер үшін - оралмандардың жыл сайынғы көшіп келу квотасы шеңберінде;
Қазақстан Республикасы аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін келген Қазақстанның бұрынғы азаматтары үшін - Қазақстан Республикасы аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін шетелдік жұмыс күшін тартуға арналған жыл сайынғы квота шеңберінде;
еліміздің қолайсыз аумақтарында тұратын Қазақстан азаматтары үшін - ішкі көшіп-қонушылардың қоныс аударуына арналған квота негізінде айқындалатын болады.
5.3.2. Әлеуметтік қолдау
Ескерту. 5.3.2-кіші бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.12.29 № 2218 Қаулысымен.
Бағдарламаға қатысушылар мен олардың отбасы мүшелері Бағдарламаға қатысушылардың санаты мен қоныстандыру аймақтары бойынша сараланған әлеуметтік қолдау құқығына ие болады.
Әлеуметтік қолдау:
1) этникалық көшіп келушілер үшін:
экономиканың белгілі бір секторында тиісті білімі, біліктілігі және жұмыс тәжірибесі бар оралмандарды көшіп келу квотасына басымдықпен енгізуді;
бейімдеу қызметтерін тегін көрсетуді (республикалық бюджет қаражаты есебінен);
қоныстандыру осьтері бойынша сараланған біржолғы жәрдемақы төлемін, жол ақысы мен жүк тасымалдау шығыстарын өтеуді (республикалық бюджет қаражаты есебінен) қамтитын болады.
Біржолғы жәрдемақы мөлшерін айқындау үшін түзету коэффициенттері белгіленетін болады (Солтүстік осі макроаймақтары үшін - 2,0; Орталық - 1,7; Оңтүстік - 1,0);
2) еліміздің қолайсыз аудандарында тұратын Қазақстан азаматтары үшін:
кәсіптік даярлау және қайта даярлауды (жергілікті бюджет қаражаты есебінен);
3) Қазақстанның бұрынғы азаматтары үшін:
тұрақты тұруға рұқсат беруді және олардың Қазақстан Республикасының азаматтығын алуын қамтитын болады.
Бағдарламаға қатысушылардың бәріне тұрғын үймен қамтамасыз етудің тең шарттары көзделеді.
5.3.3. Тұрғын үймен қамтамасыз ету
Ескерту. 5.3.3-кіші бөлімге өзгерістер енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.04.21 N 561, 2009.12.29 № 2218, 2010.04.28 № 359 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз), 2010.07.03 N 703 (қолданысқа енгізілу тәртібін2-т. қараңыз), 2010.11.28 N 1252 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03N 1445; 21.10.2014 N 1120 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) қаулыларымен.
Бағдарламаға қатысушылардың барлығын тұрғын үймен қамтамасыз ету көзделеді. Бұл ретте тұрғын үй қоры тұрғын үйді қалпына келтіру, салу және сатып алу есебінен, ал Астана және Алматы қалаларында тұрғын үйді жалдау есебінен қалыптасатын болады.
Тұрғын үй салу және сатып алу, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдардың коммуналдық меншігіндегі ескірген тұрғын үйді қалпына келтіру республикалық бюджеттен жергілікті атқарушы органдарға берілетін бюджеттік кредит қаражаты есебінен жүзеге асырылатын болады.
2009 - 2011 жылдар кезеңінде Бағдарламаға қатысушы 3269 отбасын тұрғын үймен қамтамасыз ету көзделеді.
Қоныс аударушылардың бірыңғай тұруына арналған құрылыстарға ерекше мән беріледі.
Бұл ретте оралмандардың тікелей қатысуымен үлгі қоныстар салу тәжірибесі қолданылатын болады ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бағдарламаны іске асыруға 2009-2011 жылдарға 197 795,6 млн. теңге, оның ішінде қосымша 118 073,7 млн. теңге қарастырылып отыр. Бірақ жүзе - ге асыру 2010 жылдан басталмақшы.
Алматы көші-қон комитетінің мәліметінше, Астана мен Алматы қалаларына Нұрлы көш бағдарламасы бойынша қоныстандыру жүргізілмеуі де мүмкін. Өйткені тұрғын үй қымбат, бөлі - нетін жер телімі тапшы. Ал на - рық бағасынан төмен қақпен, әкімдік тарапынан берілетін жал - дамалы пәтерлердің мәсе - лесі әзір шешілмейтін түрі бар.
Есесіне өзге облыстар бойынша қоныстандыру жүргізіл - мек. Әсіресе, облыс орталықтарында, жұмыс орыны жеткілікті қалаларда, шегкараға іргелес ел - ді мекендерде, ауылдық елді мекендерге қоныстандыруға кө - ңіл бөлінбек.
Нұрлы көш бағдарламасы бойынша барлық көшіп келу - шілерді тұрғын үймен қамтамасыз етіледі делініп отыр. Тұрғын жайлар жергілікті атқарушы ор - гандардың коммуналдық мен - шігіндегі тұрғын үй есебінен үлестіріледі. Кейбір аймақтарда оралмандарды шоғырландырып қоныстандыратын қалашықтар салынбақшы. Олардың қарызын қайтару үшін оралмандарға Қа - зақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкінен 4 пайыздық мөлшерде кредит беріледі. Оны қайтару үшін жұмыспен қамтылады, кәсіппен шұғылдануға қар - жыбөлінеді.
НҰРЛЫ КӨШ - СОРЛЫ КӨШке айналды ма?
2009 жылы сол кездегi Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрi Бердiбек Сапарбаевтың бастамасымен өмiрге жолдама алған Нұрлы көш бағдарламасының алғашқы кезеңi 2009-2011 жылдарға жоспарланған болатын. Бұл бағдарлама бойынша, осы уақыт аралығында Қазақстанға 300 мыңдай этникалық қазақ қоныс аударуы тиiс болатын. Негiзiнен бұл мақсатқа арналған 200 миллиардтай теңге жұмсалды. Алайда межелеген 60 отбасы Нұрлы көш бағдарламасы бойынша тұрғызылған ауылдарға қоныстанып үлгердi ме, жоқ па, ол жағы беймәлiм.
Тосқауыл күн өткен сайын артып барады
Көші-қон мәселелерімен нақты айналысатын мекеменің жоқтығынан Нұрлы көш бағдарламасы жайында нақты мәлімет алу қиынға соғып отыр.
Айталық, 2011 жылы қабылданған Халықтың көші-қоны туралы Заңда этникалық қазақтардың Қазақстан территориясында жүріп тұруы қиындады, тіркеу тәртібі күшейтілді және ең өкініштісі, азаматтық алу процесін жетілдірудің орнына 1991-1999 жылдардағы кедергіні қайтадан көлденең тартып отыр. Бұрын этникалық қазақтар былай тұрсын, шетелден келіп білім алып жүрген кез келген азамат үшін оқу визасы берілетін. Қазір оқып жатқанына қарамастан, студенттердің өзіне визасы аяқталғаннан кейін қудалау басталады екен. Жақында маған жолыққан бір жігіт балдызының Өнер академиясында оқып жатқанын, алайда тіркеу уақытының аяқталуына байланысты, оның Қытайға қайтып кетуі қажеттігін айтады. Аты жөнін айтудан бас тартқан ол балдызының есімінің де құпия болғандығын өтіне отырып, Алматыдағы тіркеу уақыты аяқталғаннан кейін, Алматы көші-қон полициясы оны екі айдан кейін тіркеуден шығарған екен. Енді Алматы облысы бұны заңсыз деп тауып, оны тіркеуге алмай отыр.
- Сонда менің балдызым оқуын тастап, Қытайға оралуы керек пе, - дейді ол жыларман күйде.
Дәл осындай мысалды осыдан бірнеше ай бұрын тағы жолықтырған едім. Астанада Л. Н. Гумилев атындағы университеттің Тарих факультетінің студенті Ташкентке өндірістік тәжі - рибеден өту үшін сапар шегеді. Алайда Сарыағаш бекетіндегі біздің шекарашылар оның оқу визасы бар екеніне қарамастан, 60 мың теңге айыппұл салады. Бар тапқан кінәсі - Қазақстан территориясында болуы тиіс 90 күннен уақыты асып кеткендігі. Ал оқып жатқан анықтамасын олар қаперге ілмеген.
НҰРЛЫ КӨШТІ ЕНДІ СОРЛЫ КӨШ ДЕЙМІЗ БЕ?
2009-2011 жылдар аралығында Нұрлы көш бағдарламасы Шымкенттен бастау алып, Ақмола, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Ақтау және Алматы облыстарында жүзеге асырылды. Бұл жоба Оңтүстік Қазақстан облысының, Шымкент қаласындағы Асар шағын ауданында сәтті жалғасын тапты. Үкімет бұл жобаны қолға алғанда, осы Асар шағын ауданының тәжірибесін ескерген болатын. Бұдан кейін жобаға үш жыл ішінде - 200 миллиардтай теңге бөлінді. Шығыс Қазақстан облысында бұл бағдарлама бойынша, 403 пәтер салынған. Олар Курчатов қаласы, Новоявленко селосы. Өскемен қаласының маңында Ертістің сол жағалауында 110 га аумақта 7000 үй салу көзделген. Шымкентте 2011 жылдың 13 қазанында бағдарламаға қатысуға ниет білдірген 650 адамның өтініші түскен, олардың 465-імен келіссім шартқа қол қойылып, 239 үй тұрғызылып, 138 үйдің құрылысы пайдаға берілген. Ақтөбе облысында бұл жоба бойынша Хромтау ауданының Көктау-2 ауылында 75 коттедж бой көтерген. Бұл облысқа 3 мың отбасын қабылдау үшін үш жылға 1-1,2 миллиард теңге бөлінген. Батыс Қазақстан облысының Зеленовск ауданы Балаган ауылында 100 үйдің құрылысы басталған. Сондай-ақ, Нұрлы көш бағдарламасы жүзеге асырылған аумақтарда оралмандарды жұмыспен қамту көзделген. Әрі әрбір ауылдың жанынан мектеп, бала бақша және акушерлік пункт салына бастаған. Мәселен Шығыс Қазақстан облысының Новоявленко ауылында 600 орындық мектеп, Батыс Қазақстан облысының Балаған ауылында 192 орындық мектеп пен 75 орындық бала бақшаның, 35 орындық акушерлік пункттің жобасы қолға алынған. Шымкентте тұрғызылған үйлермен қатар жылыжайлар салынған. Ол жылыжайлардан жылына 12000 доллардың табысын табу көзделген. Бір ескерте кететіні - бұл үйлер тегін берілмейді. Оралмандарға 15 жылға, Тұрғын үй жинақ банкіден 5,5 пайыз үстемақымен несиеге беріледі. Олар айына 25-30 мың теңге төлеп тұруға мәжбүр. Бірақ олардың көңілін су сепкендей басқаны - біріншіден, жұмыспен қамту мәселесінің ойдағыдай болмағаны, екіншіден салынған үйлердің сапасыздығы. Мәселен Көкшетау қаласының жанындағы Красный Яр ауылының жанынан тұрғызылған 272 үйге Нұрлы көш ауылы деген ат беріліпті. Өйткені бұл үйлер Красный Яр ауылына ресми түрде өткізілмеген. Сол себепті де оларды қанатының астына алған ешкім жоқ. Ал үйлердің қақыраған аязға төтеп бермей, жарылып кеткендігі, 30-40 градус аязға сай салынбағандығы бұған дейін баспасөз беттерінде көп айтылды. Сол кездегі Ақмола облысының әкімі өзі бас болып барып, үйлерді жөндеуден өткізіп, оны салған Сарыарқа коммуналдық мекемесіне жөндеу жұмыстарын жүргізуді мәжбүрлегені мәлім. Дәл осындай проблема Шығыс Қазақстан облысындағы Новоявленко ауылы және Курчатов қалаларында да бой көтерді.
Нұрлы көш бағдарламасының басты мақсаты - адам аз қоныстанған солтүстік, шығыс және батыс облыстар мен шекара аймақтарды қамту болатын. Сол мақсатпен бұл жоба Павлодар және Қостанай облыстарында да қолға алынуы тиіс еді. Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының Павлодар облысындағы филиалының жетекшісі Болат Заут Павлодарда бұл бағдарламаның қолға алынбағанын айтса, Қостанай облысының басшылары Нұрлы көш бағдарламасымен салынуға тиісті үйлерден бас тартып, 551 миллион теңгені үкімет қор - жынына қайтарған екен. Бұл жайында Алаш айнасы газетінде егжей тегжейлі жазылған. Қостанай облысының Тұрғын үй қатынастары жөніндегі агенттігі Қостанайда салынатын үйдің бір шаршы метрі 90 мың теңге, яғни 600 АҚШ долларына тең екендігін жаза отырып, Нұрлы көш бағдарламасы бойынша, салынуға тиісті үйлердің бір шаршы метрі 56515 теңгеге бағаланған, оны ешкім салуға дауаламай отыр: Кәнекей, шаршы метрі 56 мың тұратын жөні түзу баспана салып көріңдерші. Бізде қазір 1 шаршы метрдің құны 120 мың теңгені құрайды, орта есеппен 90 мың дейік. Ал басқа бағаға біз үй тұрғыза алмаймыз, - дейді облыс әкімі Сергей Кулагин. Осыны тілге тиек еткен жергілікті билік Нұрлы көш бағдарламасы аясында Қостанайға бөлінген қаржыны қазынаға қайтаруды жөн көріпті. Қостанай облысы әкімінің бірінші орынбасары Виктор Мейстер: Нұрлы көштің 551 миллион теңге қаржысын біз өз еркімізбен қайтардық. Инженерлік желілерді қалдырдық, себебі басқа жүйеге қайта қарастырып берді. Бірде-бір мердігер 90 мыңнан төмен бағаға үй салуға келіскен жоқ, - дейді. Осылайша, ұлттық шоғырлану процесінің одан әрі дамуын, әлеуметтік тұрақтылық пен өзара келісімнің нығаюын, демографиялық ахуалдың жақсаруын қамтамасыз етуге бағытталған Нұрлы көштің Қостанайдағы жыры жергілікті билік үшін оңай, ал атамекенге оралуды аңсаған қайран отандастар үшін өкінішпен аяқталды деп жазады Қостанайдағы Нұрлы көш көштен неге қалды? (Алаш айнасы, 2010.11.04) атты мақалада Әсел Мизамқызы.
Демек, көздеген мақсаты игі, жақсы жобаның көш керуенді дұрыс бағытқа бағыттай алмағаны байқалады.
ГАЗЕТТЕР ОРАЛМАНДАРДЫ ОҢДЫРАР ЕМЕС
Егемен Қазақстан газетінде Сейфолла Шайынғазының Өз елінде өзі қонақ болғысы келетін оралман ағайындардың ойлағандары не? атты мақаласы жарық көрді. Дәл осындай сарындас мақалалар Время газетіндегі Данияр Әшімбаевтан бастап, Айқын газетінде жалғасын тапқан еді. Бұл Жаңаөзендегі әлеуметтік шиеленістерден кейін жүргізілген саясат. Елдегі осы саясат - оралманға қырын қарау, қазақ мәселесіне көз жұму, ішкі көші-қонды тыю болайын деп тұрғандай. 70 жыл Қызыл империяның қанды шеңгелінде қазақ мәселесін көтеруге мүмкіндік болмады. Ал өз қолымыз өз аузымызға жеткен бүгінгі таңда қазақ мәселесін көтергендерге тағы да жауыға бастадық. Бұның сыры неде? Сұрақ көп, жауап жоқ.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көші-қон
Басты бет Көші-қон Нұрлы көш бағдарламасы және Моңғолия қазақтары
2009-2011 жылдарға арналған Нұрлы көш бағдарламасы Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2007-2015 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес президент Н. Назарбаевтың тікелей тапсырмасымен әзірленген еді. Өз қандастарын елге шақырып қоныстандыруда басқаларға үлгі болған Германия және Израиль секілді елдердің көші-қон тәжірибесіне негізделген бұл бағдарламаның мақсаты - этникалық көшіп-келушілерді яғни шетелдегі қандастардың көшін, Қазақстан аумағында еңбек ету үшін келген Қазақстанның бұрынғы азаматтарын (атажұрттарына көшіп кеткен неміс,орыс, кәріс, шешен тағы басқалардың) елміздің қолайсыз аудандарында тұратын басым көпшілігі қазақтар болып келетін азаматтарды ұтымды қоныстандыру, жайлы жайғасуына жәрдемдесу еді [1].
Нұрлы көш бағдарламасы бойынша сырттан көшіп келушілерді негізінен Қазақстанның солтүстік, орталық және шығыс аймақтарына қоныстандыру жоспарланған болатын. Осы мақсатқа арнап үкімет қыруар қаржы бөлді. Қазақстанның еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі дайындаған Нұрлы көш бағдарламасы 2009-2011 жылдары жүзеге асырылып, мемлекеттік және жергілікті бюджеттен бұл бағдарламаға 197 миллиард теңге қарастырылған. Үш жылда бұл бағдарлама бойынша, 60 мың отбасын, орта есеппен 300 мың адамды көшіріп алу жоспарланған болатын.
Алайда Нұрлы көш бағдарламасына жұмсалған қаржы жағдайын тексерген Қазақстан Республикасының Есеп комитеті 2009-2011 жылдардағы Нұрлы көш бағдарламасы тиімсіз іске асырылыпты деген қортындыға келді [2]. ҚР президентіне тікелей бағынатын жоғары қаржылық бақылау органы болып табылатын аталмыш комитеттің мәлімдеуінше, Нұрлы көш бағдарламасының шараларын іске асыру барысында тиісті мониторинг және ведомствоаралық өзара іс-қимыл ұйымдастырылмағандықтан жоспарланған 21 іс-шараның 9-ы ғана орындалып, 3-уі орындалмаған, ал 9 іс-шара сапасыз орындалған. 2009-2011 жылдары Бағдарлама шеңберінде 2567 этникалық қазақ отбасына тұрғын үй берілген. Бағдарлама шеңберінде жалпы құны 2,6 млрд. теңгеден астам сомаға салынған 3223 пәтердің 622 пәтеріне ел қоныстанбаған. Ақмола облысындағы Красный Яр ауылында 138 екі пәтерлік тұрғын үй төменгі сапамен салынған. Бос тұрған құны 51,6 млн.теңгелік 18 пәтер тұруға жарамсыз, жөндеу жұмыстарын қажет етеді. Солтүстік Қазақстан облысында құны 42,0 млн.теңгеден астам соманы құрайтын бір пәтерлік 10 тұрғын үйдің құрылысы аяқталмай қалған. Міне бұл республикалық бюджеттің қалай жұмсалғандығына бақылау жасайтын құзырлы мекеменің айтып отырғаны.
Жалпысы оу-бастан Нұрлы көш бағдарламасын кең түрде насихаттап жүргізу мәселесінде кемшіліктер көптеп орын алғаны белгілі жайт. Бұны 2009-2010 жылдары Моңғолияға және Қытайға жұмыс сапарымен барғанымда өз көзіммен көрдім. Ондағы ағайындардың Нұрлы көш бағдарламасы туралы есігендері болмаса нақты мүмкіндіктері жайында көбінің білмейтіні байқалды [3]. Соған қарамастан Нұрлы көш бағдарламасы шеңберінде 2009-2010 жылдары Моңғолиядан барлығы 1317 отбасы немесе 6271 адам Қазақстанға қоныс аударған. Олар Ақмола, Павлодар, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Алматы, Солтүстік Қазақстан, Ақтөбе, Оңтүстік Қазақстан, Қостанай облыстары және Алматы қаласы мен Астана қалаларына көшіп келді.
2010 жылы Нұрлы көш бағдарламасы бойынша 150 ден астам отбасы барлық жан саны 750 дей адам Моңғолияның Баян-Өлгей және Қобда аймағынан Павлодар, Қарағанды, Ақмола облыстарына көшіп келді. Көбісі жол қаражатына керек ақшаны әреңдеп тауып келді. Алайда сол кісілерге Нұрлы көш бағдарламасы бойынша берілетін көмек ақшалары бір жылдан астам уақыт кешіктіріліп берілді. Олар бұрын көшіп келген ағайын туыстарын паналап бір қысты әреңдеп өткізген.
Нұрлы көш бағдарламасы бойынша 2011 жылы Моңғолияның әр түкпірінен Қазақстанға қоныс аударсақ деген отбасылар саны көп болды. Жалпысы Нұрлы көш бағдарламасының жүйелі түрде іске асуына көп кедергілер туындады. Әсіресе, мынау Көкшетау облысының Қызылжар деген аулына және Шығыс Қазақстан обылысындағы Куршатов қаласына көшіп барған оралмандар өздерінің хал-жағдайлары және бағдарлама бойынша берілген үй-баспаналары жағдайына қатысты қыс бойы ақпарат құралдары арқылы реніштерін, сын пікірлерін білдірумен болды. Нұрлы көш бағдарламасы бойынша олардың жұмыс орыны, мектебі, ауруханасы, балабақшасы, адамға қажетті барлық инфрақұрылымдары әзір болуға тиісті болған. Олар салынып бітпеген. Жұмысы жоқ адамдар үкімет салып берген үй-баспанаға ай сайын төлейтін 25-30 мың теңге шамасындағы ақшаны қалай төлей алсын! Оған қоса аз уақыттың ішінде сапасыз салынған үйлер Қызылжар мен Куршатовтың суығына шыдамай, жарыла бастаған. Осындай қиындықтарды бастарынан кешкен оралмандар зар жылаумен болды.
Нұрлы көш бағдарламасының жүйелі түрде іске аспай жатуының басты бір себебі бұл көші-қон саласын жайлаған жемқорлық болып отыр. Мысалы, ҚР Бас прокуратурасының жария - лаған мәліметіне назар аударсақ, Солтүс - тік Қазақстан облысында Нұрлы көш бағ - дарламасына бөлінген 137 миллион тең - ге әлдекімдердің жеке пайдасына жұм - сал - ған. Маңғыстау облы - сын - да осындай 136 миллион теңге қолды болса, Шығыс Қазақ - стан, Оңтүстік Қазақ - стан сияқты бірнеше облыстарда салынуы тиіс 700 үйдің қар - жысы жалған ақпар жасау арқылы желге ұшқан. Ал Қазақстанға мүлдем келмеген немесе бұрын жәрдемақы алған ора - лман - дар - ға жалған құжатпен заңсыз қаржы тө - леу салдарынан 80 миллион теңге талан-таражға түскен. Жақында ғана Өскеменде белгісіз біреулер Монғолиядан көшіп келмеген 17 қазақ отбасының атынан Нұрлы көш мемлекеттік бағдарламасы бойынша квота алып, жалпы сомасы 24 млн теңгені жымқырғаны туралы хабарланды [4].
Прокурорлардың айтуынша, белгісіз біреулер Моңғолиядағы қандастардың құжаттарын әкеліп, оларды квота алатындардың тізіміне қосқан. Ал оралмандарға тиесілі қаржы кімнің қалтасында кеткені әлі анықталған жоқ. Міне көші-қон саласын жайлаған осындай жемқорлық және бей-берекетсіздік шеттегі қандастардың ата-жұртқа жетіп, жайлы қоныстансақ деген үмітін шайып, жақсы тілектеріне үлкен тұсау болып отыр. Сондықтан көші-қон саласындағы жемқорлыққа карсы күресті күшейту арқылы жұмысты жандандыру оны жаңа деңгейге көтеруді заман бізден талап етуде.
Ал, Дүниежүзі қазақтарының IV құрылтайында Елбасы Н.Назарбаев Нұрлы көш бағдарламасының екінші кезеңін бастаймыз, бағдарламаны тоқтатпаймыз дегенді айтты [5]. Егер қазақтың санын 20 миллионға жеткізейік десек онда ұлы көштің бұйдасын кеңірек ағытып, көш көлікті болсынды басымырақ айту жөн болмақ.
Пайдаланылған әдебиеттер мен дерек көздер:
1. 2009 - 2011 жылдарға арналған Нұрлы көш бағдарламасы www.e.gov.kzwsp
2. www.esep.kz- 2012
3. Баймолда Д. Моңғолия сапары Алтын Бесік. №5. 2009.
4. www.procuror.kz
5. Назарбаев Н. Қазақстан - дүниедегі әр қазақтың қастерлі құбыласы (Дүниежүзі қазақтарының 4 құрылтайында сөйлеген сөзі). - Егемен Қазақстан. 26.05 2011.
Досан Баймолда,
философия докторы - PhD,
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің кафедра меңгерушісі
Қазақстан қоғамының дамуына қандастарымыздың қосқан үлесі: Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының құрылуының 20 жылдығына орай өткізілген республикалық ғыл.-практ. конф. материалдары (Павлодар қ. 8 маусым 2012 ж.) = Вклад соотечественников в развитие казахстанского общества: Материалы республиканской науч.-практ. конф., посвященной 20-летию Всемирной Ассоциации казахов (г. Павлодар, 8 июня 2012 г.) Жауапты ред. Т.А. Мамашев. - Алматы: Атажұрт, 2012. - 96 б. қазақша, орысша; ДҚҚ-ның ағымдағы мұрағаты
2009 - 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш" бағдарламасын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 2 желтоқсандағы N 1126 Қаулысы
* Мәтін
* Ресми жарияланым
* Ақпарат
* Өзгерістер тарихы
* Сілтемелер
* Екі тілде
* Көшіру
* Қағазға шығару
Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған 2009 - 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш" бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Бағдарламаның орындалуына жауапты орталық және жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ мүдделі ұйымдар:
1) Бағдарламаны іске асыру жөнінде шаралар қабылдасын;
2) Бағдарламаны іске асырудың барысы туралы ақпаратты жылына екі рет, жарты жылдықтың қорытындылары бойынша 15 қаңтарға және 15 шілдеге Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігіне ұсынсын.
Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2011.06.25 № 708 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.
3. Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Бағдарламаны іске асырудың барысы туралы жиынтық ақпаратты жыл сайын жылдың қорытындылары бойынша 30 қаңтарға Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсынсын.
Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2011.06.25 № 708 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.
4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары Е.Т. Орынбаевқа жүктелсін.
Ескерту. 4-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2010.07.03 N 703 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.
5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс.
Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов
Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2008 жылғы 2 желтоқсандағы
N 1126 қаулысымен
бекітілген
2009 - 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш" бағдарламасы Астана қ., 2008 жыл Мазмұны
1. Бағдарламаның паспорты
2. Кіріспе
3. Қазақстан Республикасындағы көші-қон процестерінің қазіргі жай-күйін талдау
4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері
5. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен іске асыру тетігі
5.1. Бағдарламаға қатысушылар
5.2. Бағдарламаға қатысушыларды қоныстандыру аймақтары
5.3. Бағдарламаға қатысушыларды қоныстандыруды ынталандыру
5.3.1. Қоныстандыру
5.3.2. Әлеуметтік қолдау
5.3.3. Тұрғын үймен қамтамасыз ету
5.4. Бағдарламаға қатысушыларды жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету
5.5. Бағдарламаға қатысушыларды көшіруді және бейімдеуді ұйымдастыру
5.5.1. Ақпараттық-түсіндіру жұмысы
5.5.2. Қоныс аударуды және алғашқы бейімдеуді ұйымдастыру
5.6. Бағдарламаның іске асырылуын басқару
5.7. Бағдарламаны нормативтік құқықтық қамтамасыз ету
6. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері
7. Күтілетін нәтижелер
8. 2009 - 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш" бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары
1. Бағдарламаның паспорты
Ескерту. 1-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.04.21 N 561, 2009.12.29 № 2218, 2010.11.28 N 1252 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.06.25 № 708 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 1445 Қаулыларымен.
Бағдарламаның атауы 2009 - 2011 жылдарға арналған "Нұрлы көш"
бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама)
Әзірлеу үшін негіздеме Бағдарлама Қазақстан Республикасы
Президентінің 2007 жылғы 28 тамыздағы N
399 Жарлығымен бекітілген Қазақстан
Республикасы көші-қон саясатының 2007 -
2015 жылдарға арналған тұжырымдамасына
қараңыз.U110088;
Қазақстан Республикасы Президентінің
2006 жылғы 28 тамыздағы N 167 Жарлығымен
бекітілген Қазақстан Республикасының
2015 жылға дейінгі аумақтық даму
стратегиясына және Қазақстан
Республикасы Президентінің 2003 жылғы 10
шілдедегі N 1149 Жарлығымен бекітілген
Қазақстан Республикасының Ауылдық
аумақтарын дамытудың 2004 - 2010
жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасына сәйкес әзірленді
Әзірлеуші Қазақстан Республикасы Еңбек және
халықты әлеуметтік қорғау министрлігі
Мақсаты Этникалық көшіп келушілерді; Қазақстан
Республикасының аумағында еңбек қызметін
жүзеге асыру үшін келген Қазақстанның
бұрынғы азаматтарын; еліміздің қолайсыз
аудандарында тұратын Қазақстан
азаматтарын ұтымды қоныстандыру және
олардың жайғасуына жәрдемдесу
Міндеттері Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу үшін
мынадай міндеттерді шешу көзделеді:
Бағдарламаға қатысушыларды экономиканың
еңбек ресурстарына және серпінді
жобаларды іске асыруға деген
қажеттіліктеріне сәйкес қоныстандыруды
ынталандыру;
Бағдарламаға қатысушыларды әлеуметтік
қолдаудың жаңа тетіктерін әзірлеу және
іске асыру;
тұрғын үй құрылысына және тұрғын үй
сатып алуға кредит беру жолымен
Бағдарламаға қатысушыларды тұрғын үймен
қамтамасыз ету;
Бағдарламаға қатысушылардың тұрақты
жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету;
көші-қон процестерін реттеудің
нормативтік құқықтық базасын жетілдіру
Іске асыру мерзімі 2009-2011 жылдар
Қаржыландыру көлемі Бағдарламаны қаржыландыру республикалық
мен көздері және жергілікті бюджеттер қаражатының,
сондай-ақ Қазақстан Республикасының
заңнамасында тыйым салынбаған өзге де
көздердің есебінен және шегінде жүзеге
асырылатын болады.
2009 - 2011 жылдары Бағдарламаны іске
асыруға барлығы 67 689,6 млн. теңге,
оның ішінде қосымша 14 647,9 млн.
теңге:
республикалық бюджеттен:
2009 жылы -- 12 441,8 млн. теңге;
2010 жылы - 26 330,8 млн. теңге, оның
ішінде қосымша 8 968,5 млн. теңге;
2011 жылы -- 20 862,3 млн. теңге, оның
ішінде қосымша 5 679,4 млн. теңге;
жергілікті бюджеттерден:
2009 жылы - 25,8 млн. теңге;
басқа көздерден:
2009 жылы - 8 028,9* млн. теңге;
* - Қазақстан Республикасындағы тұрғын
үй құрылысының 2008 - 2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы
шеңберінде 2008 жылы пилоттық жобаларды
іске асыруға "Сарыарқа", "Ертіс" және
"Оңтүстік" әлеуметтік-кәсіпкерлік
корпорациялар есебінен, олардың жарғылық
капиталына аударылған 7 178,3 млн.
теңге.
- Оңтүстік Қазақстан облысы Шымкент
қаласының Асар шағын ауданындағы
жылыжай шаруашылығын дамытуға
Самұрық-Қазына ҰӘҚ АҚ есебінен 850,6
млн. теңге.
Бағдарламаны 2010 - 2011 жылдары іске
асыру шығыстары тиісті қаржылық кезеңге
арналған республикалық бюджет
туралы заңда нақтыланатын болады
Күтілетін нәтижелер Бағдарламаны іске асыру:
этникалық, ішкі және сыртқы көші-қон
процестерін реттеуге және оны өңірлердің
әлеуметтік-экономикалық даму мүддесіне
бағындыруға;
этникалық және ішкі көшіп-қонушылардың
басым бөлігінің өмір сүру сапасын
арттыруға;
бұрын Қазақстаннан кеткен жоғары білікті
мамандардың қайта оралуын ынталандыруға;
көшіп-қонушылардың бейімделу және кірігу
қиындықтарымен, жұмыссыздықпен және
бытырап көшіп-қонумен байланысты
әлеуметтік қатерлердің туындауының алдын
алуға;
ұлттық шоғырлану процестерінің одан әрі
дамуын, әлеуметтік тұрақтылық пен
келісімнің нығаюын, демографиялық
ахуалдың жақсаруын қамтамасыз етуге
мүмкіндік береді.
2. Кіріспе
Қазақстан Республикасы да тәуелсіздік жылдары әлемдік көші-қон процестерінің белсенді қатысушысына айналды.
1991 жылдан бері Қазақстан Республикасы 706 мыңнан астам этникалық қазақты қабылдады.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап көші-қон процестерін реттеу мемлекеттік саясаттың маңызды бағыттарының біріне жатады.
2007 жылы Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2007 - 2015 жылдарға арналған тұжырымдамасы қабылданды (Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 28 тамыздағы N 399 Жарлығы) қараңыз.U110088.
Бағдарламаның құқықтық негізін Қазақстан Республикасының Конституциясы, "Халықтың көші-қоны туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 13 желтоқсандағы Заңы, Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2007 - 2015 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы" 2007 жылғы 28 тамыздағы N 399 , "Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы туралы" 2006 жылғы 28 тамыздағы N 167 (бұдан әрі - Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы) және "Қазақстан Республикасының Ауылдық аумақтарын дамытудың 2004 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" 2003 жылғы 10 шілдедегі N 1149 Жарлықтары құрайды.
3. Қазақстан Республикасындағы көші-қон процестерінің қазіргі жай-күйін талдау
Ескерту. 3-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2010.04.28 № 359 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз) Қаулысымен.
Қазіргі таңдағы көші-қон жағдайында мынадай үрдістер байқалады.
ТМД елдері шеңберіндегі негізгі көші-қон ағыны Ресей, Украина және Орта Азия елдерімен; алыс шет елдердің арасында - Германиямен байланысты болып отыр.
ТМД елдерімен (Ресей Федерациясын, Беларусь Республикасы мен Украинаны қоспағанда) оң көші-қон сальдосы сақталуда. Көші-қон шығыны да қысқарып келеді: ол Ресей Федерациясымен 1999 - 2007 жылдар арасында - 3 есеге; Белоруссиямен - 6 есеге, Украинамен - 7 есеге төмендеді.
Алайда 2007 жылы:
алдыңғы жылмен салыстырғанда, көші-қонның оң сальдосы үш еседен астам (11 мың адам) қысқарған;
көшіп кету көбейген - 42,4 мың адам Қазақстаннан шетелге кеткен, бұл 2006 жылғыдан 20%-ға артық. Бұл ретте көшіп кетушілердің негізгі бөлігі (71%) - еңбек жасындағы адамдар;
көшіп келу азайған - Қазақстанға 53,4 мың адам келген, бұл алдыңғы жылғы деңгейден 20,0%-ға төмен. Негізгі шығу елдері: Өзбекстан (көшіп-қонушылардың 47 %), Ресей (20 % астам) және Қытай (11%).
1993 жылдан бастап этникалық көшіп-қонушылардың қоныс аударуы көшіп келу квотасын белгілеумен реттеледі. Соңғы жылдары (2005 -2008 жылдар) оралмандардың көшіп келу квотасы жыл сайын 15 мың отбасын құрады. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес 2009 жылдан бастап оралмандардың көшіп келу квотасы жылына 20 мың отбасына дейін көбейетін болады.
Келген оралмандардың жартысынан астамы - еңбек жасындағы адамдар (54 %), 18 жасқа дейінгі балалардың үлесі - 41% және шамамен 5% - зейнеткерлер.
Білім деңгейі бойынша: 33,1 мың адамның (9,2 %) жоғары білімі, 5,2 мыңнан астам адамның (1,4 %) аяқталмаған жоғары білімі бар. Әрбір бесінші адамның - орта арнаулы, 233,7 мың адамның (65 %) - жалпы орта білімі және шамамен 14 мың адамның (3,9 %) білімі жоқ.
Мемлекет оралмандарға қажетті әлеуметтік көмек пен қолдау көрсетіп келеді. Қазіргі уақытта біржолғы жәрдемақыны, тұрғын үй алуға берілетін қаражатты, жол ақысы және жүк тасымалдау шығыстарының өтеміне берілетін қаржыны ескергенде, орта есеппен 5 адамнан тұратын әрбір отбасына 833 мың теңге қаражат бөлінеді.
Елімізде 14 оралмандарды уақытша орналастыру орталықтары (бұдан әрі - орталықтар) жұмыс істейді. 2008 жылдан бастап Қарағанды, Шымкент қалаларында және Оңтүстік Қазақстан облысының Ақсукент ауылында оралмандарды бейімдеу және кіріктіру орталықтары жұмыс істей бастады. Ақтау қаласында үлгі бейімдеу орталығының құрылысы басталды.
Орталықтарда іске асырылатын бейімдеу бағдарламалары құқықтық мәселелер бойынша консультация беруді, мемлекеттік тілді, оралманның қалауы бойынша - орыс тілін оқытуды, кәсіби даярлауды, қайта даярлауды және біліктілігін арттыруды көздейді.
Оралмандардың барлығының медициналық қызметке, білім алуына және әлеуметтік қамсыздандырылуына қол жетімділігі қамтамасыз етілген; олар жұмыспен қамтуда жәрдемдесу шаралары қолданылатын нысаналы топтардың біріне жатады. Еңбек жасындағы оралмандардың 66 % астамы өндірістің түрлі салаларында жұмыспен қамтылған; әрбір төртіншісі ауыл шаруашылығымен айналысады.
Оралмандарға көмек көрсету үшін облыстық әкімдіктердің жанынан Оралмандар кеңесі құрылған, олар оралмандардың жаңа өмір жағдайындағы проблемаларын зерттеумен және шешумен айналысады.
"Оралман" дерекқоры құрылып жетілдірілуде, ол кейіннен әлеуметтік саланың бірыңғай ақпараттық жүйесіне кіріктірілетін болады, бұл этникалық көшіп келушілерге әлеуметтік қызметтердің толық тізбесін жедел көрсетуге мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта республикада этникалық көшіп келушілердің тұрғын үй мәселесін шешу жөніндегі жобалар жүзеге асырылуда. Мысалы, Оңтүстік Қазақстан облысының Шымкент қаласында Өзбекстан Республикасынан шамамен 2 мың этникалық көшіп келушілер отбасын көшіру жөніндегі жоба іске асырылуда. Қоныс аударушылардың өздерін құрылысқа тарту және жергілікті құрылыс материалдарын пайдаланудың негізінде, олардың бірыңғайласып тұруын ұйымдастыру үшін 2 мың коттедждің құрылысы жүріп жатыр. Алматы қаласында 185 үйді тұрғызу жөніндегі "Байбесік" жобасы іске асырылуда.
Жергілікті еңбек нарықтарындағы білікті кадрлардың тапшылығы жағдайында шетелдік жұмыс күшін тарту Қазақстан экономикасы қажеттіліктерін қамтамасыз етудің қажетті шартына айналды. 2007 жылы қазақстандық кәсіпорындар мен ұйымдарда 104 елден 58,8 мың шетелдік маманның еңбегі пайдаланылды.
Ішкі еңбек нарығын қорғау мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі республика аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін шетелдік жұмыс күшін әкелуге арналған квотаны белгілейді және оның сақталуын бақылайды, шетелдік мамандарды кейіннен жергілікті кадрлармен ауыстыру саясатын жүргізеді.
2008 жылы республика аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін шетелдік жұмыс күшін тартуға республиканың экономикалық белсенді халқына шаққанда 1,6 пайыз мөлшерінде квота белгіленген болатын.
Жоғары білікті мамандарды басым тарту мақсатында жаңа Квота белгілеу ережесі, жұмыс берушілерге шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат беру шарттары мен тәртібі әзірленіп, 2008 жылдың маусымынан бастап қолданысқа енгізілді, онда шетелдік қызметкерлердің біліктілік сипаттамаларын баллдық бағалау енгізілді, негізгі құрамдас бөліктер бойынша (білімі, жұмыс стажы, еңбек нарығында кәсіпке (мамандыққа) деген сұраныс) өлшемдер белгіленді.
Соңғы уақытта ішкі көші-қон процесі жанданды.
1991 - 2007 жылдары облысаралық және облыс ішіндегі көші-қон процестеріне 4,7 млн. астам адам қатысты. 2006 - 2007 жылдардың қорытындысы бойынша көші-қонның кері сальдосы, Қарағанды және Маңғыстау облыстары мен Астана және Алматы қалаларынан басқа, республика облыстарының барлығында орын алған.
Қазіргі уақытта ішкі көшіп-қонушылардың саны жылына 300,0 мың адам деңгейінде тұрақтады. Көшіп-қонушылардың басым бөлігі - ауыл тұрғындары.
Қабылданған шаралар мен белгілі бір оң қадамдарға қарамастан, көші-қон процестерін реттеуде бірқатар елеулі проблемалар сақталуда.
Көші-қонның оң сальдосы төмендеуде. Бұл орайда, көші-қон шығыны, әсіресе білікті мамандардың арасындағы шығын ерекше алаңдаушылық туғызады. Мысалы, соңғы 3 жылда жоғары білімді адамдар бойынша кері көші-қон сальдосы 4,7 мың адамды құрады.
Шетелдік инвесторлар жергілікті персоналды кәсіби даярлау және шетелдік мамандарды солармен алмастыру жөніндегі ерекше шарттарды жеткілікті дәрежеде орындамай отыр.
Ішкі көшіп-қонушылардың бытыраңқы түрде көшіп қонуы әлеуметтік шиеленіс туғызып, ішкі еңбек нарығы үйлесімін қиындатуда.
Этникалық көшіп келушілерді өңірлер бойынша қоныстандыру, өндірістік күштердің аумақтық орналасуы ескерілмей, әркелкі жүргізілуде, қайталама көші-қон да орын алуда. Оралмандардың басым бөлігі еңбек күші артық өңірлерде - Оңтүстік Қазақстан, Маңғыстау, Алматы және Жамбыл облыстарында тұрады, ал солтүстік өңірлер керісінше, еңбек ресурстарына тапшылықты сезінуде.
Оралмандарды әлеуметтік қолдау жүйесі қосымша жетілдіруді талап етеді. Әлеуметтік төлемдердің негізгі бөлігі тұрғын үймен қолдауға және көші-қон квотасына енгізілген отбасылардың көшуіне бағытталады. Тұрғын үймен қамтамасыз ету тетігі де бүгінгі күннің талабына сәйкес келмейді, осының салдарынан оралман отбасылардың шамамен жартысының тұрғын үйі жоқ.
Көші-қон мәселелерін шешумен айналысатын мемлекеттік басқару органдарының іс-қимылдарын үйлестіру және оны ұйымдастырудың кешенді тәсілі жоқ.
Жергілікті атқарушы органдардың деректері бойынша еңбек жасындағы этникалық көшіп келушілердің үштен бірі еңбек қызметімен қамтылмаған.
Шет елдердегі қазақ диаспорасы өкілдерінің арасында имидждік және ақпараттық-насихат жұмысының тиімділігі төмен.
Оралмандар кәсіптік білім алу, балаларды мектепке дейінгі мекемелерге орналастыруда да қиындықтарға тап болып отыр.
Міне, мұның бәрі осы көші-қон Бағдарламасын әзірлеуге себеп болды.
Бағдарламаның негізгі бағыттарын айқындауда, көшіп-қонушыларды қабылдауды, қоныстандыруды және бейімдеуді ұйымдастыру; көші-қон процестерін өңірлердің әлеуметтік-экономикалық даму мүддесінде пайдалану бөлігінде этникалық көші-қонды реттеудің халықаралық тәжірибесі (Израиль, Германия) пайдаланылды.
4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері
Бағдарламаның мақсаты өңірлерді демографиялық және әлеуметтік-экономикалық дамыту және Бағдарламаға қатысушылардың әлеуетін іске асыру мүддесімен этникалық көшіп келушілерді, Қазақстан Республикасының аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін келген Қазақстанның бұрынғы азаматтарын және еліміздің қолайсыз аудандарында тұратын Қазақстан азаматтарын ұтымды қоныстандыру және олардың жайғасуы мен кірігуіне жәрдемдесу болып табылады.
Бағдарламаның негізгі міндеттері:
Бағдарламаға қатысушыларды экономиканың еңбек ресурстарына және серпінді жобаларды іске асыруға деген қажеттіліктерге сәйкес қоныстануын ынталандыру;
Бағдарламаға қатысушыларды әлеуметтік қолдау мәселелерін кешенді шешуді көздейтін жаңа тетіктерді әзірлеу және іске асыру;
тұрғын үй құрылысына және тұрғын үй сатып алуға кредит беру жолымен Бағдарламаға қатысушыларды тұрғын үймен қамтамасыз ету;
Бағдарламаға қатысушылардың тұрақты жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету;
көші-қон процестерін басқарудың нормативтік құқықтық базасын жетілдіру болып табылады.
5. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен іске асыру тетігі
5.1. Бағдарламаға қатысушылар
Бағдарламаға қатысушылар:
1) этникалық көшіп келушілер;
2) Қазақстан Республикасының аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін келген Қазақстанның бұрынғы азаматтары;
3) елдің қолайсыз аудандарында тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылады.
5.2. Бағдарламаға қатысушыларды қоныстандыру аймақтары
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясына сәйкес Солтүстік, Оңтүстік және Орталық аумақтық даму осьтері Бағдарламаға қатысушылардың негізгі орналастыру макроаймақтары болып табылатын болады. Бағдарламаға қатысушыларды макроаймақтардың ішінде қоныстандыру:
а) ұлттық және өңірлік деңгейдегі көшбасшы және тірек қалалардың айналасында. Өзіне тән экономикалық мамандануы мен дамыған жергілікті еңбек нарығы бар шағын серіктес қалалар желісін қалыптастыру қарастырылады. Есеп бойынша көшбасшы және тірек қалаларда 45 серпінді жобаны іске асыру үшін кемінде 390 мың қызметкер қажет болады;
ә) шекараға іргелес елді мекендерде:
халықтың санын тұрақтандыру үшін;
шекараға іргелес ірі өңірлердің әкімшілік маңызын арттыру үшін және көршілес мемлекеттердің еңбек күші артық өңірлерінің тарапынан демографиялық қысымның (бытыраңқы сыртқы көші-қон) алдын алу үшін жүзеге асырылатын болады;
б) даму әлеуеті жоғары және орташа ауылдық елді мекендерде.
Бұл елді мекендердің әлеуеттік сыйымдылығы Солтүстік аумақтық даму осі бойынша - 342,2 мың адамды, Оңтүстік ось бойынша - 898,6 мың адамды, Орталық ось бойынша - 77,7 мың адамды құрайды.
5.3. Бағдарламаға қатысушыларды қоныстандыруды ынталандыру
5.3.1. Қоныстандыру
Қатысу туралы шешім, тұратын жерін және қоныстандыру аймақтарында жұмыс таңдау ерікті негізде қабылданатын болады.
Бұл ретте Бағдарламаға қатысушылардың санын айқындау және оларды даму аймақтары бойынша қоныстандыру, өндірістік күштердің аумақтық орналасуы және экономиканың еңбек ресурстарына қажеттілігі ескеріліп, елдің әлеуметтік-экономикалық даму стратегиялық жоспарына сәйкес жүзеге асырылатын болады.
Бағдарламаға қатысу:
этникалық көшіп келушілер үшін - оралмандардың жыл сайынғы көшіп келу квотасы шеңберінде;
Қазақстан Республикасы аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін келген Қазақстанның бұрынғы азаматтары үшін - Қазақстан Республикасы аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру үшін шетелдік жұмыс күшін тартуға арналған жыл сайынғы квота шеңберінде;
еліміздің қолайсыз аумақтарында тұратын Қазақстан азаматтары үшін - ішкі көшіп-қонушылардың қоныс аударуына арналған квота негізінде айқындалатын болады.
5.3.2. Әлеуметтік қолдау
Ескерту. 5.3.2-кіші бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.12.29 № 2218 Қаулысымен.
Бағдарламаға қатысушылар мен олардың отбасы мүшелері Бағдарламаға қатысушылардың санаты мен қоныстандыру аймақтары бойынша сараланған әлеуметтік қолдау құқығына ие болады.
Әлеуметтік қолдау:
1) этникалық көшіп келушілер үшін:
экономиканың белгілі бір секторында тиісті білімі, біліктілігі және жұмыс тәжірибесі бар оралмандарды көшіп келу квотасына басымдықпен енгізуді;
бейімдеу қызметтерін тегін көрсетуді (республикалық бюджет қаражаты есебінен);
қоныстандыру осьтері бойынша сараланған біржолғы жәрдемақы төлемін, жол ақысы мен жүк тасымалдау шығыстарын өтеуді (республикалық бюджет қаражаты есебінен) қамтитын болады.
Біржолғы жәрдемақы мөлшерін айқындау үшін түзету коэффициенттері белгіленетін болады (Солтүстік осі макроаймақтары үшін - 2,0; Орталық - 1,7; Оңтүстік - 1,0);
2) еліміздің қолайсыз аудандарында тұратын Қазақстан азаматтары үшін:
кәсіптік даярлау және қайта даярлауды (жергілікті бюджет қаражаты есебінен);
3) Қазақстанның бұрынғы азаматтары үшін:
тұрақты тұруға рұқсат беруді және олардың Қазақстан Республикасының азаматтығын алуын қамтитын болады.
Бағдарламаға қатысушылардың бәріне тұрғын үймен қамтамасыз етудің тең шарттары көзделеді.
5.3.3. Тұрғын үймен қамтамасыз ету
Ескерту. 5.3.3-кіші бөлімге өзгерістер енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.04.21 N 561, 2009.12.29 № 2218, 2010.04.28 № 359 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз), 2010.07.03 N 703 (қолданысқа енгізілу тәртібін2-т. қараңыз), 2010.11.28 N 1252 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03N 1445; 21.10.2014 N 1120 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) қаулыларымен.
Бағдарламаға қатысушылардың барлығын тұрғын үймен қамтамасыз ету көзделеді. Бұл ретте тұрғын үй қоры тұрғын үйді қалпына келтіру, салу және сатып алу есебінен, ал Астана және Алматы қалаларында тұрғын үйді жалдау есебінен қалыптасатын болады.
Тұрғын үй салу және сатып алу, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдардың коммуналдық меншігіндегі ескірген тұрғын үйді қалпына келтіру республикалық бюджеттен жергілікті атқарушы органдарға берілетін бюджеттік кредит қаражаты есебінен жүзеге асырылатын болады.
2009 - 2011 жылдар кезеңінде Бағдарламаға қатысушы 3269 отбасын тұрғын үймен қамтамасыз ету көзделеді.
Қоныс аударушылардың бірыңғай тұруына арналған құрылыстарға ерекше мән беріледі.
Бұл ретте оралмандардың тікелей қатысуымен үлгі қоныстар салу тәжірибесі қолданылатын болады ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz