«Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасына» сай «Информатиканың теориялық негіздері» пәні бойынша электрондық оқулық
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1 ОҚЫТЫП.ҮЙРЕТУШІ ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТАРДЫ ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ БІЛІМ БЕРУ ДЕҢГЕЙІН КӨТЕРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.1 Электронды оқулықтарды пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Ақпараттық.коммуникациялық технологияларды қолданып білім беру деңгейін жетілдіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Есептің қойылуы (жүйеге талаптарды анықтау) және жүйені құру технологиясын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2 MACROMEDIA FLASH MX ПРОГРАММАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНДА ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТЫ ҚҰРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.1 Flash MX технологиясы туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.1.1 Flash MX программасының терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.1.2 Файлдармен жұмыс жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.1.3 Мәтінмен жұмыс жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.1.4 Графикалық обьектілердің анимациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.2 Батырмалар және басқа да интерфейс элементтерін құру ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.3 Flash ортасында дыбысты пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
2.4 FLASH технологиясында программалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
3 ЖҰМЫСТЫ ІСКЕ АСЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІН БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
3.1 Бағдарламаларды сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
3.2 Жұмысытың экономикалық тиімділігін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
4 АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ КОМПЬЮТЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕРДЕ АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..41
4.1 ЭЕМ желілеріндегі қауіпсіздік және жұмыс режіміне қойылатын талаптар 41
4.2 Операциялық жүйедегі қауіпсіздік концепциясының негізі. Түйін қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
4.3 Желі қауіпсіздігін қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44
4.4 Мәліметтердің қол жеткізу мүмкіндігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .49
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
Қосымша А. Бағдарламалар листингі
Қосымша Б. Графикалық бөлімнің слайдтары
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1 ОҚЫТЫП.ҮЙРЕТУШІ ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТАРДЫ ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ БІЛІМ БЕРУ ДЕҢГЕЙІН КӨТЕРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.1 Электронды оқулықтарды пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Ақпараттық.коммуникациялық технологияларды қолданып білім беру деңгейін жетілдіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Есептің қойылуы (жүйеге талаптарды анықтау) және жүйені құру технологиясын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2 MACROMEDIA FLASH MX ПРОГРАММАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНДА ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТЫ ҚҰРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.1 Flash MX технологиясы туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.1.1 Flash MX программасының терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.1.2 Файлдармен жұмыс жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.1.3 Мәтінмен жұмыс жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.1.4 Графикалық обьектілердің анимациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.2 Батырмалар және басқа да интерфейс элементтерін құру ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.3 Flash ортасында дыбысты пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
2.4 FLASH технологиясында программалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
3 ЖҰМЫСТЫ ІСКЕ АСЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІН БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
3.1 Бағдарламаларды сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
3.2 Жұмысытың экономикалық тиімділігін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
4 АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ КОМПЬЮТЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕРДЕ АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..41
4.1 ЭЕМ желілеріндегі қауіпсіздік және жұмыс режіміне қойылатын талаптар 41
4.2 Операциялық жүйедегі қауіпсіздік концепциясының негізі. Түйін қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
4.3 Желі қауіпсіздігін қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44
4.4 Мәліметтердің қол жеткізу мүмкіндігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .49
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
Қосымша А. Бағдарламалар листингі
Қосымша Б. Графикалық бөлімнің слайдтары
2006 жылдың 1 наурызындағы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың халыққа жолдауында «Электрондық үкімет» жүйесін шұғыл енгізу құқығын әдейі баса көрсеткім келеді деп нақты атап көрсетті. Біз электрондық үкіметпен бірге ел басқарамыз, мемлекеттік органдарды тиімді пайдаланамыз.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін ақпараттандыру еліміздің даму стратегиясының негізгі бағыттарының бірі, себебі ХХІ ғасыр – білім беру жүйесін ақпараттандыру ғасыры.
Бүгінгі таңда компьютерлік дизайн, Web-дизайн, жүйелік программалушы, администратор және тағы басқа мамандардың қажет екендігін түрлі жарнамалық газеттерден, бұқаралық ақпарат құралдарынан да көруге болады. Аталған мамандықтарды қалай дайындап, оларға қандай программалық құралдарды үйрету арқылы жетілдіруге болатыны әдістемелік жұмыстың өзекті мәселелерінің бірі болып отыр.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Қазіргі уақытта электрондық WEB оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз – мультимедиялық оқулық, сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс. Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмайды, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.
Жоғарғы оқу орны секілді мектептердің де оқыту жоспарын басқару жүйесі қатқыл, динамикалық жүйе болу керек. Яғни, бұл жүйеде көзделген жоспарларды тиімді қарастыру керек, барлық өзгерістер мен жаңа тенденцияны оперативті түрде ескеру қажет. Әр Жоғарғы оқу орны мен қатар мектептердің білім беру саласын басқару үшін үлкен мүмкіндіктері байланыс құралы мен есептеу техникасын қолдану қажетті дүние болып табылады. Заманауи кезде Жоғарғы оқу орнын басқаруда автоматтандырылған жүйенің енуі және белгілі бір өңдеу тәжірибесі жинақталған.
Ұйымдастырылған жүйеде қиынырақ жұмыс болып ақпаратты өңдеумен байланысқан процестер жатады. Ол ақпараттарға – жинау, қайта өңдеу, бейнелеу, сақтау, жіберу, тасымалдау және шығару жатады. Осы процестерді тездету және мұғалімдердің жұмысын жеңілдетуде автоматтандырылған ақпараттық жүйелер көмектеседі.
Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігіне байланысты дипломдық жұмыстың мақсаты – «Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасына» сай «Информатиканың теориялық негіздері» пәні бойынша электрондық оқулық элементін құрудың программалық жабдығын құру. «Информатиканың теориялық негіздері» оқулығын жасау кезінде теоиялық мәліметтер және сондай-ақ қосымша материалдарды қолдана отырып, Macromedia Flash MX программалау технологиясының көмегімен электрондық оқулық элементі жасалды. Жұмысты орындау процесі толықтай Macromedia Flash MX технологиясының өзінде жасалынды.
Ақпаратты реттеп қана қоймай, сонымен қатар оның талдау процестерін оңайлату және керекті басқару шешімін қабылдау керек.
1. Дипломдық жұмыс 4 тараудан, негізгі бөлімі 51 беттен 20 суреттен тұрады. Жалпы бұл дипломдық жұмыста мен мынадай бірқатар әдебиеттер мен таныстым: Д.И.Тверезовский. Самоучитель Macromedia Flash MX 2004.-Москва – Санкт-Петербург – Киев, 2005. Жадаев. Самоучитель Macromedia Flash MX. – Москва: «Технолоджи -3000», 2005. К.З. Халықова, С.М. Кеңесбаев, Р.М. Мафухаев. Macromedia Flash MX технологиясы. Алматы, 2006.
Бұл оқулықтардан өзіме атап айтарлықтай дәрежеде тәжірибе жинадым.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін ақпараттандыру еліміздің даму стратегиясының негізгі бағыттарының бірі, себебі ХХІ ғасыр – білім беру жүйесін ақпараттандыру ғасыры.
Бүгінгі таңда компьютерлік дизайн, Web-дизайн, жүйелік программалушы, администратор және тағы басқа мамандардың қажет екендігін түрлі жарнамалық газеттерден, бұқаралық ақпарат құралдарынан да көруге болады. Аталған мамандықтарды қалай дайындап, оларға қандай программалық құралдарды үйрету арқылы жетілдіруге болатыны әдістемелік жұмыстың өзекті мәселелерінің бірі болып отыр.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Қазіргі уақытта электрондық WEB оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз – мультимедиялық оқулық, сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс. Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмайды, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.
Жоғарғы оқу орны секілді мектептердің де оқыту жоспарын басқару жүйесі қатқыл, динамикалық жүйе болу керек. Яғни, бұл жүйеде көзделген жоспарларды тиімді қарастыру керек, барлық өзгерістер мен жаңа тенденцияны оперативті түрде ескеру қажет. Әр Жоғарғы оқу орны мен қатар мектептердің білім беру саласын басқару үшін үлкен мүмкіндіктері байланыс құралы мен есептеу техникасын қолдану қажетті дүние болып табылады. Заманауи кезде Жоғарғы оқу орнын басқаруда автоматтандырылған жүйенің енуі және белгілі бір өңдеу тәжірибесі жинақталған.
Ұйымдастырылған жүйеде қиынырақ жұмыс болып ақпаратты өңдеумен байланысқан процестер жатады. Ол ақпараттарға – жинау, қайта өңдеу, бейнелеу, сақтау, жіберу, тасымалдау және шығару жатады. Осы процестерді тездету және мұғалімдердің жұмысын жеңілдетуде автоматтандырылған ақпараттық жүйелер көмектеседі.
Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігіне байланысты дипломдық жұмыстың мақсаты – «Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасына» сай «Информатиканың теориялық негіздері» пәні бойынша электрондық оқулық элементін құрудың программалық жабдығын құру. «Информатиканың теориялық негіздері» оқулығын жасау кезінде теоиялық мәліметтер және сондай-ақ қосымша материалдарды қолдана отырып, Macromedia Flash MX программалау технологиясының көмегімен электрондық оқулық элементі жасалды. Жұмысты орындау процесі толықтай Macromedia Flash MX технологиясының өзінде жасалынды.
Ақпаратты реттеп қана қоймай, сонымен қатар оның талдау процестерін оңайлату және керекті басқару шешімін қабылдау керек.
1. Дипломдық жұмыс 4 тараудан, негізгі бөлімі 51 беттен 20 суреттен тұрады. Жалпы бұл дипломдық жұмыста мен мынадай бірқатар әдебиеттер мен таныстым: Д.И.Тверезовский. Самоучитель Macromedia Flash MX 2004.-Москва – Санкт-Петербург – Киев, 2005. Жадаев. Самоучитель Macromedia Flash MX. – Москва: «Технолоджи -3000», 2005. К.З. Халықова, С.М. Кеңесбаев, Р.М. Мафухаев. Macromedia Flash MX технологиясы. Алматы, 2006.
Бұл оқулықтардан өзіме атап айтарлықтай дәрежеде тәжірибе жинадым.
1.А.Кишик, П.Галушкин. Flash MX. Эффективный самоучитель: -СПб.:ООО «ДиаСофтЮп», 2003.
2. Б.Сандерс. Эффективная работа: Flash 5. СПб: Питер, 2001.
3. В.Дунаев. Самоучитель Flash MX 2004. –CПб.: Питер, 2005.
4. В.Дронов. Macromedia Flash MX. Санкт-Петербург:»БХВ-Петербург»,2003.
5. Д.И.Тверезовский. Самоучитель Macromedia Flash MX 2004.-Москва – Санкт-Петербург – Киев, 2005
6. Д.В.Лещев. Flash MX 2004. Теория и практика. Самоучитель. –СПб.:Питер, 2004.
7. Дженнифер ДиХаан. Анимация и спецэффекты во Macromedia Flash MX 2004. СПб.:Питер, 2005.
8. Дэвид Вогенир, Мэтью Пицци. Macromedia Flash MX Professional 20047 полное руководства. - СПб.:ООО «ДиаСофтЮп», 2006.
9. Жадаев. Самоучитель Macromedia Flash MX. – Москва: «технолоджи-3000»,2005.
10. Найджел Чепмен, Дженни Чепмен. Цифровые графические инструменты. – СПб.:ООО «ДиаСофтЮп», 2005.
11. Найджел Чепмен, Дженни Чепмен. Цифровые технологии мультимедиа. - Москва –Санкт-Петербург –Киев, 2005.
12. Обучение Macromedia Flash MX. СD. 2003.
13. Роберт Рейхардт, Джой Лотт. Macromedia Flash MX 2004. ActionScript. –Москва –Санкт-Петербург –Киев, 2006.
14. Роберт Рейхардт, Сноу Дауд. Macromedia Flash MX 2004. для начинаюших. –СПб.:Питер, 2006.
15. С.И.Переверзев. Macromedia Flash вшколе. Информатика и образование. 2003.
16. Этан Уотролл, Норберт Гербес. Flash MX.- Санкт-Петербург, 2003.
17. К.З. Халықова, С.М. Кеңесбаев, Р.М. Мафухаев. Macromedia Flash MX технологиясы. Алматы, 2006.
18. Компания Macromedia, Inc. Macromedia Flash MX 2004 Action Script 2.0. справочник разработчика. 2006.
19. Эллен Финкельштейн, Гарди Лит. Macromedia Flash MX 2004. для «чайников» СПб.:Питер, 2005.
20. www.flashsupport.com
21. www.dialektika.com
22. www.williamspublishing.com
23. И.Г.Захарова. Информационные технологии в образовании: Учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений. – М: Издательский центр «Академия», 2003
24. Христочевский С.А. Электронные мультимедийные учебники и энциклопедии// Информатика и образование. - 2000. - №2. – С.70-77.
25. Гасов В. М., Цыганенко А. М. Методы и средства подготовки электронных изданий: Учебное пособие. - М.: МГУП, 2001.
26. Нургалиева Г.К. Состояние и перспективы информатизации образования на основе информационно-коммуникационных технологий //Информатизация образования Казахстана и стран СНГ: Сб. научных статей 4-международного форума. - Алматы: РЦИО, 2006.
2. Б.Сандерс. Эффективная работа: Flash 5. СПб: Питер, 2001.
3. В.Дунаев. Самоучитель Flash MX 2004. –CПб.: Питер, 2005.
4. В.Дронов. Macromedia Flash MX. Санкт-Петербург:»БХВ-Петербург»,2003.
5. Д.И.Тверезовский. Самоучитель Macromedia Flash MX 2004.-Москва – Санкт-Петербург – Киев, 2005
6. Д.В.Лещев. Flash MX 2004. Теория и практика. Самоучитель. –СПб.:Питер, 2004.
7. Дженнифер ДиХаан. Анимация и спецэффекты во Macromedia Flash MX 2004. СПб.:Питер, 2005.
8. Дэвид Вогенир, Мэтью Пицци. Macromedia Flash MX Professional 20047 полное руководства. - СПб.:ООО «ДиаСофтЮп», 2006.
9. Жадаев. Самоучитель Macromedia Flash MX. – Москва: «технолоджи-3000»,2005.
10. Найджел Чепмен, Дженни Чепмен. Цифровые графические инструменты. – СПб.:ООО «ДиаСофтЮп», 2005.
11. Найджел Чепмен, Дженни Чепмен. Цифровые технологии мультимедиа. - Москва –Санкт-Петербург –Киев, 2005.
12. Обучение Macromedia Flash MX. СD. 2003.
13. Роберт Рейхардт, Джой Лотт. Macromedia Flash MX 2004. ActionScript. –Москва –Санкт-Петербург –Киев, 2006.
14. Роберт Рейхардт, Сноу Дауд. Macromedia Flash MX 2004. для начинаюших. –СПб.:Питер, 2006.
15. С.И.Переверзев. Macromedia Flash вшколе. Информатика и образование. 2003.
16. Этан Уотролл, Норберт Гербес. Flash MX.- Санкт-Петербург, 2003.
17. К.З. Халықова, С.М. Кеңесбаев, Р.М. Мафухаев. Macromedia Flash MX технологиясы. Алматы, 2006.
18. Компания Macromedia, Inc. Macromedia Flash MX 2004 Action Script 2.0. справочник разработчика. 2006.
19. Эллен Финкельштейн, Гарди Лит. Macromedia Flash MX 2004. для «чайников» СПб.:Питер, 2005.
20. www.flashsupport.com
21. www.dialektika.com
22. www.williamspublishing.com
23. И.Г.Захарова. Информационные технологии в образовании: Учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений. – М: Издательский центр «Академия», 2003
24. Христочевский С.А. Электронные мультимедийные учебники и энциклопедии// Информатика и образование. - 2000. - №2. – С.70-77.
25. Гасов В. М., Цыганенко А. М. Методы и средства подготовки электронных изданий: Учебное пособие. - М.: МГУП, 2001.
26. Нургалиева Г.К. Состояние и перспективы информатизации образования на основе информационно-коммуникационных технологий //Информатизация образования Казахстана и стран СНГ: Сб. научных статей 4-международного форума. - Алматы: РЦИО, 2006.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 5
1 оқытып-үйретуші электронды оқулықтарды пайдалану арқылы білім беру
деңгейін көтеру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 7
1.1 Электронды оқулықтарды
пайдалану ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданып білім беру деңгейін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. .8
1.3 Есептің қойылуы (жүйеге талаптарды анықтау) және жүйені құру
технологиясын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 12
2 Macromedia flash mx программалау технологиясында электронды оқулықты
құруды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.1 Flash MX технологиясы туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1.1 Flash MX программасының
терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.1.2 Файлдармен жұмыс
жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...18
2.1.3 Мәтінмен жұмыс
жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... 20
2.1.4 Графикалық обьектілердің
анимациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
2.2 Батырмалар және басқа да интерфейс элементтерін
құру ... ... ... ... ... ... ... .. 28
2.3 Flash ортасында дыбысты
пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
2.4 FLASH технологиясында
программалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
3 ЖҰмысты іске асыру нәтижелерін бағалау
... ... ... ... ... ... ... ... .. 38
3.1 Бағдарламаларды сипаттау
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...38
3.2 Жұмысытың экономикалық тиімділігін есептеу
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..38
4 АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ КОМПЬЮТЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕРДЕ АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ..41
4.1 ЭЕМ желілеріндегі қауіпсіздік және жұмыс режіміне қойылатын талаптар 41
4.2 Операциялық жүйедегі қауіпсіздік концепциясының негізі. Түйін
қауіпсіздігі
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..43
4.3 Желі қауіпсіздігін қамтамасыздандыру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 44
4.4 Мәліметтердің қол жеткізу мүмкіндігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... .48
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...51
Қосымша А. Бағдарламалар листингі
Қосымша Б. Графикалық бөлімнің слайдтары
КІРІСПЕ
2006 жылдың 1 наурызындағы Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауында Электрондық үкімет жүйесін шұғыл енгізу
құқығын әдейі баса көрсеткім келеді деп нақты атап көрсетті. Біз
электрондық үкіметпен бірге ел басқарамыз, мемлекеттік органдарды тиімді
пайдаланамыз.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін ақпараттандыру еліміздің
даму стратегиясының негізгі бағыттарының бірі, себебі ХХІ ғасыр – білім
беру жүйесін ақпараттандыру ғасыры.
Бүгінгі таңда компьютерлік дизайн, Web-дизайн, жүйелік программалушы,
администратор және тағы басқа мамандардың қажет екендігін түрлі жарнамалық
газеттерден, бұқаралық ақпарат құралдарынан да көруге болады. Аталған
мамандықтарды қалай дайындап, оларға қандай программалық құралдарды үйрету
арқылы жетілдіруге болатыны әдістемелік жұмыстың өзекті мәселелерінің бірі
болып отыр.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды.
Сондықтан қазіргі ақпараттандандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай
алға жылжу мүмкін емес.
Қазіргі уақытта электрондық WEB оқулықтың қандай екендігі туралы
біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз – мультимедиялық оқулық,
сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс.
Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп
отырмайды, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге
зор ықпал етеді.
Жоғарғы оқу орны секілді мектептердің де оқыту жоспарын басқару жүйесі
қатқыл, динамикалық жүйе болу керек. Яғни, бұл жүйеде көзделген жоспарларды
тиімді қарастыру керек, барлық өзгерістер мен жаңа тенденцияны оперативті
түрде ескеру қажет. Әр Жоғарғы оқу орны мен қатар мектептердің білім беру
саласын басқару үшін үлкен мүмкіндіктері байланыс құралы мен есептеу
техникасын қолдану қажетті дүние болып табылады. Заманауи кезде Жоғарғы оқу
орнын басқаруда автоматтандырылған жүйенің енуі және белгілі бір өңдеу
тәжірибесі жинақталған.
Ұйымдастырылған жүйеде қиынырақ жұмыс болып ақпаратты өңдеумен
байланысқан процестер жатады. Ол ақпараттарға – жинау, қайта өңдеу,
бейнелеу, сақтау, жіберу, тасымалдау және шығару жатады. Осы процестерді
тездету және мұғалімдердің жұмысын жеңілдетуде автоматтандырылған
ақпараттық жүйелер көмектеседі.
Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігіне байланысты дипломдық
жұмыстың мақсаты – Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік
бағдарламасына сай Информатиканың теориялық негіздері пәні бойынша
электрондық оқулық элементін құрудың программалық жабдығын құру.
Информатиканың теориялық негіздері оқулығын жасау кезінде теоиялық
мәліметтер және сондай-ақ қосымша материалдарды қолдана отырып, Macromedia
Flash MX программалау технологиясының көмегімен электрондық оқулық элементі
жасалды. Жұмысты орындау процесі толықтай Macromedia Flash MX
технологиясының өзінде жасалынды.
Ақпаратты реттеп қана қоймай, сонымен қатар оның талдау процестерін
оңайлату және керекті басқару шешімін қабылдау керек.
1. Дипломдық жұмыс 4 тараудан, негізгі бөлімі 51 беттен 20 суреттен
тұрады. Жалпы бұл дипломдық жұмыста мен мынадай бірқатар әдебиеттер
мен таныстым: Д.И.Тверезовский. Самоучитель Macromedia Flash MX 2004.-
Москва – Санкт-Петербург – Киев, 2005. Жадаев. Самоучитель Macromedia
Flash MX. – Москва: Технолоджи -3000, 2005. К.З. Халықова, С.М.
Кеңесбаев, Р.М. Мафухаев. Macromedia Flash MX технологиясы. Алматы,
2006.
Бұл оқулықтардан өзіме атап айтарлықтай дәрежеде тәжірибе жинадым.
1 оқытып - үйретуші электронды оқулықтарды пайдалану арқылы білім беру
деңгейін көтеру
1.1 Электронды оқулықтарды пайдалану
Қазіргі уақытта электрондық WEB оқулықтың қандай екендігі туралы
біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз – мультимедиялық оқулық,
сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс.
Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп
отырмайд, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге
зор ықпал етеді. Себебі, оқушының өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет
элементінің жанында жазуы болады.
2006 жылдың 1 наурызындағы Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауында Электрондық үкімет жүйесін шұғыл енгізу
құқығын әдейі баса көрсеткім келеді деп нақты атап көрсетті. Біз
электрондық үкіметпен бірге ел басқарамыз, мемлекеттік органдарды тиімді
пайдаланамыз.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін
үздіксіз және толық толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық
ізденіс қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген саласында Электрондық
оқулықтарды пайдалану оқушыларыдң танымдық белсенділігін арттырып қана
қоймай ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылық пен айналысуға сондай-ақ
ойлау қабілетінің заманауи тұрғыдан дамуына жағдай жасайды. [25]
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды.
Сондықтан қазіргі ақпараттандандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай
алға жылжу мүмкін емес. Осы принципті басшылыққа ала отырып, біз мектепте
Кирилл и Мефодий деген жүйелік программаны сабақта пайдаланамыз, оқу
бағдарламамыз да сол оқулық негізінде құрылған. Әр сабаққа арналған бейне
көрініс электрондық оқулықта бар. Бұл электрондық оқулық сабақ бергенде өте
тиімді, мұғалім көп ізденбей-ақ дайын сабақтарды өз жұмысында пайдалануға
толық мүмкіншілігі бар. Әсіресе, желі туралы, Интернетке шығу, сайт құру.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша
бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт
масштабын згертуге және көріністерді тез немесе жәй түрде көрсетуге
пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік
туғызады. Электрондық оқулықтың ең қажет элементі – аудиохабарлар. Мысалы:
құстардың дайыстарына қарай қандай құс екенін ажырата білу, жүрек қағысын
байқау.
Бір жағынан, Электрондық оқулықтың келеңсіз жақтары да бар. Бұл
психология – педагогикалық талаптардың, пәнаралық байланыстардың жоқтығы
сияқты. Көрнекілік материалдарды бірыңғай таңдау , оқушының жеке
ерекшеліктерін, денсаулық жағдайын және оқып үйренудегі мамандық бойынша
бағыты ескерілмейді.
Ең үлкен кемшілігі – фрагменттік бағдарлама. Ол материалды толық
аудару, берілген материалдағы санитарлық, гигиеналық нормалардың
сақталмауы, компьютердің графикалық мүмкіншілігінің қолданылуының нашарлығы
және әлсіздігі. Ол әсіресе жоғары кластарға арналған математика , физика
т.б. электрондық оқулықтарына байланысты. [24]
Информатика пәні бойынша Информатика 30 сабақ бағдарламасы және
Электрондық практикум берілген. Оқушы оқулықты қажет етпей-ақ информатика
негіздерінен кез келген мәліметті тауып алып, оқып үйренуіне болады.
Лабораториялық, практикалық жұмыстар жылдам түсіндіріледі. Бағдарламаны
меңгеруге арналған тест сұрақтарымен қамтамасыз етілген.
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылықтары күрт артқандығы байқалады. Сондай-ақ мұғалімдергеде
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан
пайдалана алады. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде
электрондық оқулықтарда сабаққа пайдалану – оқытудың жаңа технологиясының
бір түрі ретінде қарастыруға болады. Ой-өрісі дамыған, шетелдік білім
жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз
мәнінде жүргізу үшін, бір-бірімізден тәжірибе алмасып, кемшілік-
жетістіктерді айтып отырсақ жұмысымыз өнімді болады деп ойлаймын.
2. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданып білім
беру деңгейін жетілдіру
Елбасы Н.Назарбаев Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер – бүгінгі
мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол деңгейде
болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр деген болатын. Қазіргі
заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық,
педагогикалық – психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік
және ақпараттық сауаттылықты талап етуде. Ол заман талабына сай білім
беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие
ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда ғана
білігі мен жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 қыркүйектегі № 6345
өкімімен бекітілген Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік
бағдарламасы мектептегі білім беруді ақпарттандыру процесіне негіз қалады.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты оқушылардың
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау барысында
оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда жаңа әдістерді қолдану
қажеттілігі туындап отыр.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасында: ...экономиканың барлық салалары үшін
жоғары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлаудың сапасын
арттыру... және ...кәсіби міндеттерін дербес әрі шығармашылық тұрғыдан
шешуге, кәсиби қызметтің тұлғалық және қоғамдық маңызын түсінуге, оның
нәтижелері үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзіретті жеке тұлғаны,
бәсекеге қабілетті маманды қалыптастыруды қамтамасыз етудің білім беруді
басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болады... деп атап көрсеткен.
Мемлекеттік бағдарламада оқу үрдісіне педагогикалық және ақпараттық –
коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану – жалпы білім беруді
дамытудың басты бағыттарының бірі делінген.
Бүгінгі күні әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің деңгейіне Республика
мектептерін көтерудің тиімді жолы – білім беру саласын толықтай
ақпараттандыру. Қазақстан Републикасының Білім туралы Заңында білім беру
жүйесін ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде
анықталынып, осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр.
Қазақстан – 2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің
қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру
кеңістігіне кіріктірумен сипатталады.
Индустриалды өркениметтен ақпаратты өркениетке көшудің қазіргі
кезеңінде қоғам дамуының негізгі факторы Мемлекеттің қызметін құрайтын
саяси-экономикалық, әлеуметтік смалаға белсенді әсер ететін ақпараттық –
коммуникациялық сала болып табылады, және экономиканы ғаламдандыру мен
қоғамдық қатынастар процестерін айқындайды.
Ел президентінің Қазақстан халқына Жолдауында өткен ғасырдың 30
жылдарында сауатсыздық пен күрес жүргізілгендей, компьютерлік сауаттану
жөніндегі ауқымды іске азаматтарды тарту қажеттігі айтылған және
мемлекеттік қызметке және қызметкерлерді қабылдау кезінде компьютерді,
интернетті және электрондық поштаны қолдана білу дағдысы міндетті талап
болуға тиіс екендігі атап көрсетілген. Осыған байланысты XXI ғасырда
ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында
төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр: компьютерліктехникаы,
интернет, компьютерлік желі, электрондық және телекоммуникациялық
құралдарды электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді пайдалану арқылы
білім сапасын көтеру.
Ақпараттық мәдениет дегеніміз – тек компьютер мен дұрыс жұмыс істей
білу емес, кез келген ақпарат көзін – анықтамалықтарды, сөздіктерді,
энциклопедияларды, көліктердің жүру кестелерін , теледидер бағдарламаларын
т.с.с. дұрыс пайдалана білу деген сөз. Ақпараттық мәдениет – бұл әңгімелесе
білу, теледидар, хабар, (интернетті) талғамды түрде қарау немесе қарамау,
алынған мәліметті ой елегінен өткізіп талдай білу және де өзгелердің
еркіндігіне әсер ететін жағдайларда өз еркіндігіңді шектей білу.
Еліміздегі саяси, әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге сай білім беруді
ақпараттандыру бағытында біз жасап жатқан электронды оқулық
ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылуда.
Осы сала төңірегінде Білім беру саласындағы ақпараттық технологиялар,
Информатика пәнін оқытудағы инновациялық технологиялар, Qbasic, Pascal
программалау тілдері, 12 жылдық білім беру барысында информатика пәнін
оқыту әдістемесі, Білім беру саласындағы ақпараттық мәдениет негіздері
тағы басқа да ақпараттар бойынша білім жетілдіру курстары ұйымдастырылды.
XIX ғ. ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік сауаттылық
қажет. Ал бұл сауаттылықтың алғашқы баспалдағы мектеп тен басталады. Мектеп
қабырғасынан теориялық білім мен қатар практикалық білімнің алғы шарттарын
меңгеруі тиіс. Ал, теориялық білімді практикамен ұштастыру үшін
компьютердің қажет екендігі даусыз.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелерін
зерттеудегі ғылыми проблемаларды шешу ең басты орын алады. Бұған себеп
оқыту процесінде туындайтын компьютерлендірудің педагогика-психологиялық
жаңа проблемалары әлі толық шешілмегені.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру Қазақстандық білім беру үшін үлкен
перспективалар ашады. Соңғы жылдары компьютерлік, телекоммуникациялық
техника мен технологиялардың қоғам өміріндегі рөлі мен орнында түбегейлі
өзгерістер болды. Ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды игеру
қазіргі заманда әрбір жеке тұлға үшін оқу және жазу қабілеті сияқты сапалар
мен бір қатарға және әрбір адам үшін қажетті шартқа айналды. Алынған білім
мен дағдылы бұдан әрі көптеген жағдайда қоғамның даму жолдарын анықтайды.
[26]
Ақпараттандырудың негізгі бағыты XIX ғасырдың талаптарына сәйкес
қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім
стратегиясына көшу болып табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің
ерекшеліктеріне – оның іргелілігі, алдын алу сипаты және осыларға қол
жеткізу мүмкіндіктері жатады. Білім беру жүйесін ақпараттандыру
бағыттарының бірі ақпараттық коммуникациялық технологияларды білім беру
саласына енгізу жұмыстары болып саналады.
Ақпараттандыру және бұқаралық телекоммуникацияларды ғаламдастыру
кезеңінде қазіргі қоғам ақпаратты нақты тұтынушының ұсыныстары мен
қызығуына сай ақпарат ағынын қалыптастыруға, ақпаратқа көлем және жылдамдық
жағынан шектеусіз қол жеткізеді, сондай-ақ кез келген қашықтықтағы ақпарат
көзіне, оның ішінде оқу ақпаратына назар аударуды қамтамасыз етуге
мүмкіндік беретін әлемдік ақпараттық орта жағдайында ақпаратты қоғамдық нім
ретінде белсенді пайдаланумен сипатталады. Бұл өскелең ұрпақты ақпараттық
қоғаммен зиялы қарам қатынасқа оқытып, тәрбиелеуге және ақпараттық
мәдениетін қалыптастыруға жағдай жасайды.
Әрбір елдің технологиялық даму дәрежесіне оның экономикалық қуаты мен
халқының тұрмыс деңгейі ғана емес, сол елдің әлемдік қоғамдастықта алатын
орны, басқа елдермен экономикалық және саяси ықпалдасу мүмкіндіктері,
сондай-ақ ұлттық қауіпсіздік мәселелерін шешуі де байланысты. Сонымен
қатар, әлдебір елде қазіргі технологияның дамуы мен қолданылуының деңгейі
оның материалдық базасының дамуымен ғана емес, негізінен қоғамды
парасаттандыру деңгейімен, оның жаңа білімді туындату, игеру және қолдана
білу қабілетімен де анықталады.
Жедел дамып отырған ғылыми техникалық прогресс қоғам өмірінің барлық
салаларын ақпараттандырудың ғаламдық процесінің негізіне айналды.
Ақпараттық технологиялық дамуға және оның қарқынына экономиканық жағдайы,
адамдардың тұрмыс деңгейі, ұлттық қауіпсіздік, бүкіл дүниежүзілік
қауымдастықтағы мемлекеттің ролі тәуелді болады. Тұтас дүние қалыптастыру
мен қоғамдастықтар, жеке адам мен бүкіл дүние жүзілік қоғамдастықтың өмір
сүруі үшін жаңа жағдайларды қамтамасыз етуде ақпараттық телекоммуникациялық
технологиялар маңызды рөл атқарады.
Ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу – ағарту саласының оқыту
үрдісінде жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде
қолдануды қажет етеді. Білім беру саласында электрондық байланыс
жүйелерінде ақпарат алмасу интернет, электрондыпошта, теле-конференция,
видео-конференция, телекоммуникациялық жүйелер арқылы іске асырылуда.
Қазір бүкіл дүние жүзі біртұтас денеге айналып – ғаламдасу құбылысы
жүріп жатқанда, әртүрлі байланыс жүйелері сол дененің нерв, қан
тамырларының рөліне айналған мына заманда интернеттік жүйені меңгермеген ел
ерте ме, кеш пе дүниежүзінен келетін байланыс нәрін жоғалта бастайды. Түрлі
елдерде болып жатқан жаңалықтар мен танысуда, ақпараттар ағымынан
қалыптасуда интернет, электронды пошта құралдарын пайдалануға болатыны
белгілі. Сондықтан білім беруді ақпараттандырудың тағы бір басты
бағыттарының бір оқушылардың интернет жүйесінде жұмыс істей білуіне жағдай
жасау.
Интернет жүйесінде жұмыс істеу оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылыс
жетістігінен хабардар болып, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашатыны хақ.
Интернетті пайдалану арқылы оқушылар өздеріне керекті мәліметтер алу арқылы
білімін жетілдіре түсетіні сөзсіз.
Заман ағымына қарай күнделікті сабаққа видео, аудио қондырғыларымен
теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Кезкелген
сабақта электронды оқулықты пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін
арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға,
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Дәмтүрлі оқулықты оның
электрондық нұсқасына оңай айналдыруға болады. Бұл ңұсқаның жетістігі – оны
компьютер жадында сақтау мүмкіндігі, оны компютерлік желілер арқылы тарату
болып табылады. [25]
Ақпараттық технологияларды пайдаланудың ғылыми-педагогикалық,
әдістемелік негіздері қалыптасу үстінде. Қазақстанның тәуелсіз мемлекет
ретінде қалыптасуы орта білім беру жүйесінің дамуымен тығыз байланысты. Қай
халықтың, қай ұлттың болсын толығып өсуіне, рухани әрі мәдени дамуына басты
ықпал жасайтын тірегі де, түп қазығы да мектеп.
Қазақ мектептерінің білім деңгейін және онда ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы оқу-тәрбие процесін тиімті деңгейге көтеру, мектеп
ұстаздарының, басшыларының, педагогикалық ұжымының жүйелі басшылыққа алған
бағыты деп есептейміз.
Жоғарыда айтылған ой-пікірлерді тұжырымдай келе, комиьютерді қолдану
негізінде мектеп пәндерін оқыту сапасын арттырып, білім беруді
ақпараттандыру жүйелі түрде іске асады деуге болады.
Мектепті ақпараттандыруға осылай мемлекет тарапынан экономикалық қолдау
көрсетіліп, оны оқыту, үйрету мәселесі бүкіл халықтық деңгейге көтерілсе
ғана біздің еліміз өндірістің жоғары психологиясын меңгерген дүниежүзілік
бәсекеге төтеп беретін, өндіріс өнімдерін өндіре алатын алдыңғы қатарлы
мемлекетке айналады. Ол дәрежеге жетуге қажетті білім алуына біздің жас
ұрпақтың қабілетінің жететініне сенім мол.
Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік
стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет деп, Елбасы атап
көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу
үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор.
3. Есептің қойылуы (жүйеге талаптарды анықтау) және
жүйені құру технологиясын таңдау
Бұл программаның өте көп артықшылығы бар. Сондықтан да, электрондық
оқулықты құру қажеттілігі туындап отыр. Осындай мәселелерді жылдам шешу
барысында уақытты үнемдей алуымызға болады. Қарастырылып отырған тақырыпқа
байланысты электрондық оқулықты құру мұғалімнің оқушыларғарға оқуды
жеңілдетуге негізделініп жасалынған.
Электрондық оқулықтың артықшылықтары:
- Оқулықтың көрнекілігі.
- Уақыт үнемділігін көбейту.
- Оқушыларды оқытуда мұғалімнің пайдалануына ыңғайлылығы.
- Жылдам іздестіру.
- Қажетті ақпаратты көруге болады;
Кабинетке компьютер орналастырып сондай-ақ проектор құрылғысын
компьютерге жалғап және де тақтаға интерактивті тақтаны орналастырып, осы
құрылғылар арқылы оқушының жаңа технологиямен танысуына және қызықты сабақ
өткізуге болады. Қалған кабинеттерге де компьютерлер орналастырып желі
арқылы байланыстырсақ, оларда осы электрондық оқулық негізінде оқып үйрене
алады. Яғни, барлық компьютерлерге бұл электрондық оқулыққа жалпы
қолжетімділік беріледі. Сабақ болып жатқан кезде мұғалім компьютердегі
электрондық оқулықты ашып, оқушыларға қажетті мәліметтерді беріп, тақырыпты
түсіндіре алады. Оқушылар тақтаға орнатылған интерактивті тақтаға
түсірілген ақпарат арқылы оқулықтың электрондық нұсқасынан оқып үйрене
алады.
Бұл тақырыпты таңдау себебім электрондық оқулықты құру арқылы болашақта
мұғалімдердің жұмысын жеңілдетіп және оқушылардың ой-өрісін заманауи
тұрғыда дамытып оқуға деген құштарлығын арттырсам деймін, ең бастысы біздің
өскелең ұрпақтың да білім деңгейі еш елден кем болмаса деп ойлаймын.
2 Macromedia flash mx программалау технологиясында электронды оқулықты
құруды ұйымдастыру
2.1 Flash MX технологиясы туралы түсінік
Негізінен Macromedia Flash технологиясы 1996 жылдан бастап Web беттерге
арналған интерактивті векторлық анимацияларды жасау үшін пайдаланылып,
дамып келеді. Flash технологияның негізгі жетістігі деп – оның жүктелуде
өте аз уақыт кетіретін бірақ интерактивтіліктің жоғары сатысын көрсететін
үлкен көлемді векторлық анимациялық файлды жай алуы.
Сонымен қатар кейінгі кезде (әсіресе Flash MX нұсқасының шығуымен)
Flash технология аудио және видео файлдарды, сондай-ақ мәліметтер қорын
шақыра алатын жәнеде XML қолдауына ие болатын көп функционалды құрылымға
айналып отыр. Flash техологиядағы бұл айтылған процестің барлығы Java
Script тіліне ұқсайтын Action Script 2.0 тілінің негізінде жасалады.
Сандық компьютерлік графика өз кезегінде кодтау тәсілімен векторлық
және расторлық болып блінеді. Олардың екуінің де өз алдына жетістіктерімен
қатар кемшіліктері болады. Қазіргі біздің қарастырғалы отытған тақырыбымыз
осының векторлық бөлігі.
Атап айтарлықтай жайт, ол қазіргі таңда кез келген Web сайт беттерін
қозғалушы анимациялық көркемделусіз елестету қиын, тіпті оған
пайдаланушылардың өзі де қалыптасып алған деп айтсма да болады. Қазіргі
сайттардың бетіндегі кез келген көркемделуші дүние, әсіресе жернамалар осы
анимация арқылы жарияланады. Бұл айтпасада түсінікті, өйткені анимаңия
арқылы таныстыру жай суреттерді қолдануға қарағанда әлдеқайда деңгейлі,
көркем әрі түсінікті болып келеді яғни қай жағынан алып қараса да қарапайым
суреттерден жоғары. Мұнымен қатар оның тиімділігі кішігірім бетте кард
арқылы бірнеше мағынадан тұратын көлемді ақпаратты сыйғызуға болады.
Анимация – бұл әр қайсысы бір бірінен өзгеше бірақ бірінен кейін бірі
келіп бірінен екіншісіне өзгеріп отыратын кадрлардың өте жылдам темппен
бірінен екіншісіне ауысып, өзгеріп отыруы.[1]
2.1.1 Flash MX программасының терезесі
Macromedia Flash MX программасының жұмыс алаңы пайдаланушыға өте
ыңғайлы орналасқан. Фильм құруға қолданылатын барлық саймандар мен меню
командалары, түстік палитралар, фильмді монтаждауға, фильм обьектісін
құруға арналған фильм терзесі, обьектінің құрамын беруге және әрекеттерді
басқару палитрасы жылдам, әрі нәтижелі жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Төменде (Сурет 2.1) Macromedia Flash MX программасының жұмыс терезесі
келтірілген
Сурет 2.1 – Macromedia Flash MX программасының жұмыс терезесі
Енді жұмыс алаңында орналасқан қосымшаларға тоқталайық. Программа
терезесінің оң жақ бөлігінде тақырып қатары орналасқан. (сурет 2.2).
Сурет 2.2 – Тақырып қатары
Ол программа аты мен ағымдағы ашылған файл атынан тұрады. Оның оң
жағында стандартты терезені жинап қою, қалпына келтіру және жабу
батырмалары бар.
Тақырып жолының астында программаны басқару командасы мен фильм құруға
арналған меню алаңы орналасқан (сурет 2.3).
Сурет 2.3 – Macromedia Flash MX программасының меню алаңы
Программа жұмыс үстелінің сол жақ шетінде саймандар тақтасы орналасқан.
Ондағы батырмалар әртүрлі құралдарды таңдау арқылы, графиканы құру және
түзетуге арналған. Бұл құралдар графикалық кескіндер мен әртүрлі
әрекеттерді орындауға мүмкіндік береді. Мысалы, сурет салу, түсін өзгерту,
обьектіні белгілеу, олармен жұмыс істеуге және бейнелеу әдісін өзгерту.[14]
Тышқан көрсеткішін кез келген саймандар тақтасына келтірейік. Әрбір
батырманың міндетін білу үшін тышқан көрсеткішін сол батырманың үстіне
орналыстырамыз. Аз уақыттан соң кішкене тртбұрыштың ішіне оның аты
жазылады. Батырманың аты оның орындайтын қызметін бейнелейді.
Программа жұмыс алаңының оң жақ шетінде қосымша палитралар орналасқан
(сурет 2.4). Бұл терезенің кез келгені жабық болуы мүмкін (қызыл жолақпен
қоршалып қойылған).
Сурет 2.4 – Macromedia Flash MX программасының жұмыс алаңы
Ол үшін жоғарыдағы оң жақ бұрыштағы батырманы басу жеткілікті және
пайда болған контекстік менюден панельді жабу командасын таңдау керек.
Сондай-ақ, кез келген уақытта керекті терезені экранның қалаған жеріне
жылжытуға, оның өлшемін өзгертуге болады. Терезе тақтасын жаңа орынға
жылжыту үшін тақтаның жоғарғы бөлігіндегі сол жақ батырманы басып тұрып,
курсорды жылжытамыз. Өлшемін өзгерту үшін тышқан көрсеткішін тақтаның
төменгі оң жақ бөлігіне орналастырамыз. Тышқанның сол жақ батырмасын басып
тұрып, терезені қажетті өлшемге дейін үлкейтеміз немесе кішірейтеміз.
Сурет 2.5 – Программаның фильм құруға арналған уақыт шкаласы
Программаның жұмыс алаңының ортасында фильм терезесі орналасқан. Оның
жоғарғы бөлігінде фильм аты көрсетілген. Ал төменгі бөлігінде сахна нөмірі
бар жол орналасқан. Фильм терезесі екі бөліктен тұрады. Жоғарғы бөлігінде
уақыт шкаласы (Сурет 2.5) – фильмді монтаждауға, ал төменгі бөлігінде
–фильм обьектісін құру және орналастыру аймағы (сурет 2.6) бар.
Сурет 2.6 – Фильм обьектісін құру және орналастыру аймағы
Ағымдағы сахнаны бейнелеу аймағының төменгі бөлігінде обьектінің
құрамын беру және әрекеттерді басқару терезесі орналасқан (Сурет 2.7).
Сурет 2.7 – Әрекеттерді басқару терезесі
2.1.2 Файлдармен жұмыс жасау
Flash ортасында жұмыс бастамас бұрын файлдармен жұмыс жасаумен танысу
қажет. Жаңа файл ашу үшін File пуктінен New командасын шақыру жеткілікті.
Нәтижесінде жаңа фильм терезесі ашылады. Жаңа фильм құру кезінде, оның
баптаулары қалыпты жағдайда берілуіне байланысты пайдаланушының
қажеттіліктерін қанағаттандыруы мүмкін. Сол үшін оның баптауын пайдаланушы
өзі ұйымдастырады.
Ол үшін фильмнің кез келген жерінде тышқанның оң жақ батырмасын басу
керек. Пайда болған тізімнен Document Properties (Құжат қасиеттері,
Свойства документа) пунктін таңдап аламыз, жаңа фильмнің қасиеттерін түзету
сұхбат терезесі ашылады.
Frame Rate (Кадрлар жиілігі, кадровая частота) енгізу алаңында 1
секундта ойналатын кадрлардың саны көрсетілген. Dimensions, Frame Rate
(Өлшемдер, Размеры) енгізу алаңына фильмнің пиксельмен өлшенетін
кадрларының ені мен биіктігі көрсетілген. Backgraund Color (Фонның түсі,
Фоновый цвет) палитрасында фильм кадры фонының түсін таңдауымызға болады.
Ruler Units (Сызғыштар, Линейки) пунктінен кадрдың өлшемін беретін
сызғыштың өлшем бірліктерін таңдауымызға болады. Дискдегі файлды ашу үшін
File (Файл) менюіндегі Open (Ашу, Открыть) командасы пайдаланылады. Open
(Ашу, Открыть) командасын шақыру арқылы экранда файлды ашу сұхбат терезесін
көруге болады. Берідген сұхбат терезесінде дисктегі файлға жүретін жолы
көрсетіліп, аты енгізіледі. Содан кейін Open батырмасын басамыз, сонда файл
программаға енеді. Macromedia Flash MX программасының жұмыс алаңы
пайдаланушыға өте ыңғайлы орналасқан. Фильм құруға қолданылатын барлық
саймандар мен меню командалары, түстік палитралар, фильмді монтаждауға,
фильм обьектісін құруға арналған фильм терзесі, обьектінің құрамын беруге
және әрекеттерді басқару палитрасы жылдам, әрі нәтижелі жұмыс істеуге
мүмкіндік береді. [12]
Flash – те фильмдер мен обьекттердің дайын тобы жиі қолданылады. Олар
кітапхана деп аталады. Кітапхана сияқты әртүрлі форматта кез келген файлды
ашуға болады. Ол үшін File меню пунктінде орналасқан Open as Library...
(Кітапханадан ашу, Открыть от библиотеки) командасы іске қосылады.Ашылған
файлды сақтаймыз, ол үшін File менюіндегі Save командасын орындаймыз. Осы
команда орындалғаннан кейін ашылып тұрған файл сол атымен сақталады.
Дисктегі басқа файлға жазу үшін Save as... командасын шақырамыз және файлдың
атын таңдап құжатты файлға жазамыз.
Құжатты баптау үшін File менюіндегі Page Setup командасын шақырамыз.
Экранда параметрлердің жиынтығы бар құжаттың жұмысын басқаратын сұхбат
терезесі ашылады.
Құжаттың негізгі параметрлерін қарастырайық. Алаң тобында құжаттың шеті
мен барлық қашықтығының өлшемі беріледі. Барлық өлшемдер дюммен
көрсетіледі. Қашықтық өлшемі енгізу алаңының астында жалаушалар орналасқан.
Олардың көмегімен құжаттағы берілгендердің режимін беруге болады. Paper
параметрлер тобы қағаздың лшемін таңдауға және оны баспаға жіберудің типін
таңдау үшін қолданылады.
Құжат өлшемін беру үшін көрінетін тізімді ашып, оның ішінен тұрақты
өлшемінің біреуін таңдау керек. Сонан кейін құжат бағытын көрсететін екі
батырма бар. Программа жұмыс үстелінің сол жақ шетінде саймандар тақтасы
орналасқан. Ондағы батырмалар әртүрлі құралдарды таңдау арқылы, графиканы
құру және түзетуге арналған. Бұл құралдар графикалық кескіндер мен әртүрлі
әрекеттерді орындауға мүмкіндік береді. Мысалы, сурет салу, түсін өзгерту,
обьектіні белгілеу, олармен жұмыс істеуге және бейнелеу әдісін өзгерту.
Тышқан көрсеткішін кез келген саймандар тақтасына келтірейік. Әрбір
батырманың міндетін білу үшін тышқан көрсеткішін сол батырманың үстіне
орналыстырамыз. Аз уақыттан соң кішкене тртбұрыштың ішіне оның аты
жазылады. Батырманың аты оның орындайтын қызметін бейнелейді.
Программа жұмыс алаңының оң жақ шетінде қосымша палитралар орналасқан
(1.5-сурет). Бұл терезенің кез келгені жабық болуы мүмкін (қызыл жолақпен
қоршалып қойылған).
Сонымен қатар, беттің қарапайым кітап, әйтпесе альбомдық түрін беруге
болады. Терезенің қағаз параметрлерін беру сұхбат терезесінің төменгі
бөлігінде құжат кадрларының көрінісін басқаратын параметрлер тобы
орналасқан. Printer... батырмасының көмегімен құжатты басу сұхбат терезесін
шақыруға болады. Құжаттың енгізілген параметрлерін сақтау үшін OK
батырмасын басамыз. Сұхбат терезесі жабылады.
2.1.3 Мәтінмен жұмыс жасау
Flash ортасында құрылған фильмде графикалық обьекттермен қатар,
мәтіндік обьектілермен де жұмыс істеуге болады. Macromedia Flash
программасы фильмге мәтіндік элементті қойып, қасиеттерін беруге және
жндеуге мүмкіндік береді. Баспа жүйелерйне және иллюстрациялар құруға
арналған басқа да прграммалар тәрізді Flash ортасында сол бетте орналасқан
мәтінге қатысты мәтінді беттің кез келген жеріне орналастыруға болады. Ол
үшін кестелер немесе ұяшықтар құрудың қажеті жоқ. Сондай-ақ, мәтіннің
өлшемін өзгерту, бұру және бұрмалау мүмкіндіктері қарастырылған. Енгізілген
мәтіннің түсін, стилін згертіп, оны туралауға да болады. Ол үшін жоғарыдағы
оң жақ бұрыштағы батырманы басу жеткілікті және пайда болған контекстік
менюден панельді жабу командасын таңдау керек. Сондай-ақ, кез келген
уақытта керекті терезені экранның қалаған жеріне жылжытуға, оның өлшемін
өзгертуге болады. Flash ортасында жұмыс бастамас бұрын файлдармен жұмыс
жасаумен танысу қажет. Жаңа файл ашу үшін File пуктінен New командасын
шақыру жеткілікті. Нәтижесінде жаңа фильм терезесі ашылады. Жаңа фильм құру
кезінде, оның баптаулары қалыпты жағдайда берілуіне байланысты
пайдаланушының қажеттіліктерін қанағаттандыруы мүмкін. Сол үшін оның
баптауын пайдаланушы өзі ұйымдастырады.
Ол үшін фильмнің кез келген жерінде тышқанның оң жақ батырмасын басу
керек. Пайда болған тізімнен Document Properties (Құжат қасиеттері,
Свойства документа) пунктін таңдап аламыз, жаңа фильмнің қасиеттерін түзету
сұхбат терезесі ашылады.
Frame Rate (Кадрлар жиілігі, кадровая частота) енгізу алаңында 1
секундта ойналатын кадрлардың саны көрсетілген. Dimensions, Frame Rate
(Өлшемдер, Размеры) енгізу алаңына фильмнің пиксельмен өлшенетін
кадрларының ені мен биіктігі көрсетілген. Backgraund Color (Фонның түсі,
Фоновый цвет) палитрасында фильм кадры фонының түсін таңдауымызға болады.
Ruler Units (Сызғыштар, Линейки) пунктінен кадрдың өлшемін беретін
сызғыштың өлшем бірліктерін таңдауымызға болады. Дискдегі файлды ашу үшін
File (Файл) менюіндегі Open (Ашу, Открыть) командасы пайдаланылады. Open
(Ашу, Открыть) командасын шақыру арқылы экранда файлды ашу сұхбат терезесін
көруге болады. Берідген сұхбат терезесінде дисктегі файлға жүретін жолы
көрсетіліп, аты енгізіледі. Содан кейін Open батырмасын басамыз, сонда
файл программаға енеді.
Құжатты баптау үшін File менюіндегі Page Setup командасын шақырамыз.
Flash ортасында құрылған фильмде графикалық обьекттермен қатар, мәтіндік
обьектілермен де жұмыс істеуге болады. Macromedia Flash программасы фильмге
мәтіндік элементті қойып, қасиеттерін беруге және жндеуге мүмкіндік береді.
Баспа жүйелерйне және иллюстрациялар құруға арналған басқа да прграммалар
тәрізді Flash ортасында сол бетте орналасқан мәтінге қатысты мәтінді беттің
кез келген жеріне орналастыруға болады. Ол үшін кестелер немесе ұяшықтар
құрудың қажеті жоқ. Сондай-ақ, мәтіннің өлшемін өзгерту, бұру және бұрмалау
мүмкіндіктері қарастырылған. Енгізілген мәтіннің түсін, стилін згертіп, оны
туралауға да болады. Графикалық обьект сияқты мәтін әртүрлі формада болуы
мүмкін.
Мәтінді графикалық обьектіге түрлендіріп, оған векторлық графикалық
барлық мүмкіндіктерін қолдануға болады. Сонымен қатар, мәтін анимациялық
обьектте бола алады. Flash ортасында мәтіннің үш түрі құрылады:Экранда
параметрлердің жиынтығы бар құжаттың жұмысын басқаратын сұхбат терезесі
ашылады. [17]
Құжаттың негізгі параметрлерін қарастырайық. Алаң тобында құжаттың шеті
мен барлық қашықтығының өлшемі беріледі. Барлық өлшемдер дюммен
көрсетіледі. Қашықтық өлшемі енгізу алаңының астында жалаушалар орналасқан.
Олардың көмегімен құжаттағы берілгендердің режимін беруге болады. Paper
параметрлер тобы қағаздың лшемін таңдауға және оны баспаға жіберудің типін
таңдау үшін қолданылады. Құжат өлшемін беру үшін көрінетін тізімді ашып,
оның ішінен тұрақты өлшемінің біреуін таңдау керек. Сонан кейін құжат
бағытын көрсететін екі батырма бар.
Құжатты баптау үшін File менюіндегі Page Setup командасын шақырамыз.
Экранда параметрлердің жиынтығы бар құжаттың жұмысын басқаратын сұхбат
терезесі ашылады.
Құжаттың негізгі параметрлерін қарастырайық. Алаң тобында құжаттың шеті
мен барлық қашықтығының өлшемі беріледі. Барлық өлшемдер дюммен
көрсетіледі. Қашықтық өлшемі енгізу алаңының астында жалаушалар орналасқан.
Олардың көмегімен құжаттағы берілгендердің режимін беруге болады. Paper
параметрлер тобы қағаздың лшемін таңдауға және оны баспаға жіберудің типін
таңдау үшін қолданылады.
Құжат лшемін беру үшін көрінетін тізімді ашып, оның ішінен тұрақты
өлшемінің біреуін таңдау керек. Сонан кейін құжат бағытын көрсететін екі
батырма бар.
Сонымен қатар, беттің қарапайым кітап, әйтпесе альбомдық түрін беруге
болады. Терезенің қағаз параметрлерін беру сұхбат терезесінің төменгі
бөлігінде құжат кадрларының көрінісін басқаратын параметрлер тобы
орналасқан. Printer... батырмасының көмегімен құжатты басу сұхбат терезесін
шақыруға болады. Құжаттың енгізілген параметрлерін сақтау үшін OK
батырмасын басамыз. Сұхбат терезесі жабылады.
Flash ортасында жұмыс бастамас бұрын файлдармен жұмыс жасаумен танысу
қажет. Жаңа файл ашу үшін File пуктінен New командасын шақыру жеткілікті.
Нәтижесінде жаңа фильм терезесі ашылады. Жаңа фильм құру кезінде, оның
баптаулары қалыпты жағдайда берілуіне байланысты пайдаланушының
қажеттіліктерін қанағаттандыруы мүмкін. Сол үшін оның баптауын пайдаланушы
өзі ұйымдастырады.
Ол үшін фильмнің кез келген жерінде тышқанның оң жақ батырмасын басу
керек. Пайда болған тізімнен Document Properties (Құжат қасиеттері,
Свойства документа) пунктін таңдап аламыз, жаңа фильмнің қасиеттерін түзету
сұхбат терезесі ашылады.Frame Rate (Кадрлар жиілігі, кадровая частота)
енгізу алаңында 1 секундта ойналатын кадрлардың саны көрсетілген.
Құжатты баптау үшін File менюіндегі Page Setup командасын шақырамыз.
Экранда параметрлердің жиынтығы бар құжаттың жұмысын басқаратын сұхбат
терезесі ашылады.
Құжаттың негізгі параметрлерін қарастырайық. Алаң тобында құжаттың шеті
мен барлық қашықтығының өлшемі беріледі. Барлық өлшемдер дюммен
көрсетіледі. Қашықтық өлшемі енгізу алаңының астында жалаушалар орналасқан.
Олардың көмегімен құжаттағы берілгендердің режимін беруге болады. Paper
параметрлер тобы қағаздың лшемін таңдауға және оны баспаға жіберудің типін
таңдау үшін қолданылады.
Құжат лшемін беру үшін көрінетін тізімді ашып, оның ішінен тұрақты
өлшемінің біреуін таңдау керек. Сонан кейін құжат бағытын көрсететін екі
батырма бар.
Сонымен қатар, беттің қарапайым кітап, әйтпесе альбомдық түрін беруге
болады. Терезенің қағаз параметрлерін беру сұхбат терезесінің төменгі
бөлігінде құжат кадрларының көрінісін басқаратын параметрлер тобы
орналасқан. Printer... батырмасының көмегімен құжатты басу сұхбат терезесін
шақыруға болады. Құжаттың енгізілген параметрлерін сақтау үшін OK
батырмасын басамыз. Сұхбат терезесі жабылады.
Dimensions, Frame Rate (Өлшемдер, Размеры) енгізу алаңына фильмнің
пиксельмен өлшенетін кадрларының ені мен биіктігі көрсетілген. Backgraund
Color (Фонның түсі, Фоновый цвет) палитрасында фильм кадры фонының түсін
таңдауымызға болады. Ruler Units (Сызғыштар, Линейки) пунктінен кадрдың
өлшемін беретін сызғыштың өлшем бірліктерін таңдауымызға болады.
Дискдегі файлды ашу үшін File (Файл) менюіндегі Open (Ашу, Открыть)
командасы пайдаланылады. Open (Ашу, Открыть) командасын шақыру арқылы
экранда файлды ашу сұхбат терезесін көруге болады. Берідген сұхбат
терезесінде дисктегі файлға жүретін жолы көрсетіліп, аты енгізіледі. Содан
кейін Open батырмасын басамыз, сонда файл программаға енеді.
Flash – те фильмдер мен обьекттердің дайын тобы жиі қолданылады. Олар
кітапхана деп аталады. Кітапхана сияқты әртүрлі форматта кез келген файлды
ашуға болады. Ол үшін File меню пунктінде орналасқан Open as Library...
(Кітапханадан ашу, Открыть от библиотеки) командасы іске қосылады.
Ашылған файлды сақтаймыз, ол үшін File менюіндегі Save командасын
орындаймыз. Осы команда орындалғаннан кейін ашылып тұрған файл сол атымен
сақталады. Дисктегі басқа файлға жазу үшін Save as... командасын шақырамыз
және файлдың атын таңдап құжатты файлға жазамыз
Сонымен қатар, беттің қарапайым кітап, әйтпесе альбомдық түрін беруге
болады. Терезенің қағаз параметрлерін беру сұхбат терезесінің төменгі
бөлігінде құжат кадрларының көрінісін басқаратын параметрлер тобы
орналасқан. Printer... батырмасының көмегімен құжатты басу сұхбат терезесін
шақыруға болады. Құжаттың енгізілген параметрлерін сақтау үшін OK
батырмасын басамыз.
Сұхбат терезесі жабылады.Терезе тақтасын жаңа орынға жылжыту үшін
тақтаның жоғарғы бөлігіндегі сол жақ батырманы басып тұрып, курсорды
жылжытамыз. Өлшемін өзгерту үшін тышқан көрсеткішін тақтаның төменгі оң жақ
бөлігіне орналастырамыз. Мәтіннің типі обьектілер инспекторы терезесінің
көмегімен беріледі. Оны экранға шақыру үшін Window-Properties командасын
орындау қажет. Нәтижесінде қасиеттер терезесі ашылады. Text type
ашылатын тізімінің опциялары мәтіннің типін анықтауға мүмкіндік береді. Ал,
Properties панелі мәтіннің әрбір түріне қажетті параметрлер жиынтығын
береді.
Flash фильмінің кадрына мәтін енгізу барысында мәтіндік блок құрылады.
Статикалық мәтін екі түрлі жолмен енгізіледі: кп жолдық блок және неі
шектеулі блок. Мәтін енгізіңіз. Жаңа символдардың қосылуына қарай
мәтіндікблок кеңейе береді. Enter клавишын басқаннан кейін ғана курсор жаңа
жолға көшеді.
Ендігі кезекте мәтінді форматтайтын болсақ. Мәтінді форматтау үшін
обьектілер инсперторы терезесін пайдаланамыз. Мәтінді енгізу үшін тышқанның
сол жақ батырмасын басып, пайда болған мәтіндік блоктың ішіне мәтін
енгіземіз.
Arrow Tool (курсор) – құралының көмегімен мәтінді ерекшелейміз. Мәтінді
баптаудың негізгі құралы – баптау құралы болып табылады.
Font (Өлшем, Шрифт) тізімінде мәтін шрифті енгізіледі.
Анимация бұл статикалық суреттедің тізбектеліп бірінен соң бірінің
шығарылуы. Flash фильмі кадрларының шығарылуы ретін көрсету үшін уақыт
шкаласы пайдаланылады. Жаңа фильм құрғанда уақыт шкаласының барлық барлық
оң жақ бөлігі бос тіктөртбұрыштардан тұрады, ал курсор бірінші кдрда
орналасады. Мұндағы бос тіктөртбұрыштар құрылатын фильмнің кадрларын
бейнелейді. Бос Flash фильмінде ағымдағы кадрдың көрсеткіші тек бірінші
кадрда ғана орналасадыТышқанның сол жақ батырмасын басып тұрып, терезені
қажетті өлшемге дейін үлкейтеміз немесе кішірейтеміз.
Программаның жұмыс алаңының ортасында фильм терезесі орналасқан
Графикалық обьект сияқты мәтін әртүрлі формада болуы мүмкін.
Мәтінді графикалық обьектіге түрлендіріп, оған векторлық графикалық
барлық мүмкіндіктерін қолдануға болады. Сонымен қатар, мәтін анимациялық
обьектте бола алады. Flash ортасында мәтіннің үш түрі құрылады:
- Статикалық мәтін. Мұндай мәтін Flash фильмінің кадрларында мәтіндік
ақпаратты орналастыру үшін пайдаланылады. Мұндай ақпарат
программалық құралдармен де, WEB – сайтты пайдаланушылармен де
өзгертілмейді.
- Динамикалық мәтін. Мұндай мәтін программада мәтіндік ақпаратты
шығаруға арналған өріс болып табылады. Ол Интернетке орналастыруға
арналған Flash фильмдерінде де, Flash – плеердің кмегімен
пргграммаларды көру үшін де пайдаланылады.
- Енгізу өрісі. Мәтіннің бұл түрі, негізінен интерактивті форма құруға
арналған . Мұндай өрістің көмегімен сайтты пайдаланушы мәтіндік
ақпарат енгізіп, оны серверге жібере алады.
Мәтіннің типі обьектілер инспекторы терезесінің көмегімен беріледі. Оны
экранға шақыру үшін Window-Properties командасын орындау қажет. Нәтижесінде
қасиеттер терезесі ашылады. Text type ашылатын тізімінің опциялары
мәтіннің типін анықтауға мүмкіндік береді. Ал, Properties панелі мәтіннің
әрбір түріне қажетті параметрлер жиынтығын береді.
Flash фильмінің кадрына мәтін енгізу барысында мәтіндік блок құрылады.
Статикалық мәтін екі түрлі жолмен енгізіледі: кп жолдық блок және неі
шектеулі блок. Мәтінді енгізу үшін:
1. А – құралын таңдаңыз. Курсордың түрі +А түріне айналады.
2. Курсорды кадр алаңына орналастырамыз, мәтіндік блок басталатын
орынды курсормен белгілеңіз. Нәтижесінде көп жолдық мәтіндік блок
(сурет 2.8) құрылады.
Сурет 2.8 – Көп жолдық мәтіндік блок.
3. Мәтін енгізіңіз. Жаңа символдардың қосылуына қарай мәтіндікблок
кеңейе береді. Enter клавишын басқаннан кейін ғана курсор жаңа жолға
көшеді.
Ендігі кезекте мәтінді форматтайтын болсақ. Мәтінді форматтау үшін
обьектілер инсперторы терезесін пайдаланамыз. Мәтінді енгізу үшін тышқанның
сол жақ батырмасын басып, пайда болған мәтіндік блоктың ішіне мәтін
енгіземіз.
Arrow Tool (курсор) – құралының көмегімен мәтінді ерекшелейміз. Мәтінді
баптаудың негізгі құралы – баптау құралы болып табылады. Font (Өлшем,
Шрифт) тізімінде мәтін шрифті енгізіледі.
2.1.4 Графикалық обьектілердің анимациясы
Анимация бұл статикалық суреттедің тізбектеліп бірінен соң бірінің
шығарылуы. Flash фильмі кадрларының шығарылуы ретін көрсету үшін уақыт
шкаласы пайдаланылады. Жаңа фильм құрғанда уақыт шкаласының барлық барлық
оң жақ бөлігі бос тіктөртбұрыштардан тұрады, ал курсор бірінші кдрда
орналасады. Мұндағы бос тіктөртбұрыштар құрылатын фильмнің кадрларын
бейнелейді. Бос Flash фильмінде ағымдағы кадрдың көрсеткіші тек бірінші
кадрда ғана орналасады. Flash ортасында кадрлар уақытты сипаттау үшін
пайдаланылады (сурет 2.9).
Сурет 2.9 – Монтаждау үстелі терезесі
Фильмге кез келген мөлшердегі кадрларды қосуға болады. Кадрлардың
жиілігі ескерусіз секундына 12 кадр, қарапайым WEB жұмыстары үшін секундына
8 кадрды қолдануға болады. Кадрлар жиілігін көбейту фильм қозғалысын
жылдамдатып, анимацияны шынайылыққа жақындатады. Ал жиілікті кеміту фильмді
баяулатады, анимацияның күрделілігіне қарай діріл пайда болуы мүмкін.
Анимация бұл статикалық суреттедің тізбектеліп бірінен соң бірінің
шығарылуы. Flash фильмі кадрларының шығарылуы ретін көрсету үшін уақыт
шкаласы пайдаланылады. Жаңа фильм құрғанда уақыт шкаласының барлық барлық
оң жақ бөлігі бос тіктөртбұрыштардан тұрады, ал курсор бірінші кдрда
орналасады. Мұндағы бос тіктөртбұрыштар құрылатын фильмнің кадрларын
бейнелейді. Бос Flash фильмінде ағымдағы кадрдың көрсеткіші тек бірінші
кадрда ғана орналасады. Flash ортасында кадрлар уақытты сипаттау үшін
пайдаланылады. [7]
Фильмге кез келген мөлшердегі кадрларды қосуға болады. Кадрлардың
жиілігі ескерусіз секундына 12 кадр, қарапайым WEB жұмыстары үшін секундына
8 кадрды қолдануға болады. Кадрлар жиілігін көбейту фильм қозғалысын
жылдамдатып, анимацияны шынайылыққа жақындатады. Ал жиілікті кеміту фильмді
баяулатады, анимацияның күрделілігіне қарай діріл пайда болуы мүмкін.
Flash фильмінің өлшемін азайту үшін мүмкіндігінше кадрлар жиілігін
төмендету қажет. Кадрда обьект пайда болғаннан кейін бірінші кадрдың бос
тіктөртбұрышы нүктесі бар тіктөртбұрышқа ауысады. Мұндай кадр кілттік кадр
деп аталады.
Кілттік кадр барлық уақытта қандай да бір обьектілерден немесе
алдыңғыкадрларға қатысты осы обьектілердің өзгерісінен тұрады. Кілттік
кадрлардың тізбегін құра отырып, кез келген қиындықтағы анимациялық тізбек
құруға болады. Кілттік кадрлар тізбегінен тұратын анимация кадрлықанимация
деп аталады.
Әрбір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 5
1 оқытып-үйретуші электронды оқулықтарды пайдалану арқылы білім беру
деңгейін көтеру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 7
1.1 Электронды оқулықтарды
пайдалану ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданып білім беру деңгейін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. .8
1.3 Есептің қойылуы (жүйеге талаптарды анықтау) және жүйені құру
технологиясын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 12
2 Macromedia flash mx программалау технологиясында электронды оқулықты
құруды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.1 Flash MX технологиясы туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1.1 Flash MX программасының
терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.1.2 Файлдармен жұмыс
жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...18
2.1.3 Мәтінмен жұмыс
жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... 20
2.1.4 Графикалық обьектілердің
анимациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
2.2 Батырмалар және басқа да интерфейс элементтерін
құру ... ... ... ... ... ... ... .. 28
2.3 Flash ортасында дыбысты
пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
2.4 FLASH технологиясында
программалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
3 ЖҰмысты іске асыру нәтижелерін бағалау
... ... ... ... ... ... ... ... .. 38
3.1 Бағдарламаларды сипаттау
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...38
3.2 Жұмысытың экономикалық тиімділігін есептеу
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..38
4 АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ КОМПЬЮТЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕРДЕ АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ..41
4.1 ЭЕМ желілеріндегі қауіпсіздік және жұмыс режіміне қойылатын талаптар 41
4.2 Операциялық жүйедегі қауіпсіздік концепциясының негізі. Түйін
қауіпсіздігі
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..43
4.3 Желі қауіпсіздігін қамтамасыздандыру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 44
4.4 Мәліметтердің қол жеткізу мүмкіндігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... .48
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...51
Қосымша А. Бағдарламалар листингі
Қосымша Б. Графикалық бөлімнің слайдтары
КІРІСПЕ
2006 жылдың 1 наурызындағы Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауында Электрондық үкімет жүйесін шұғыл енгізу
құқығын әдейі баса көрсеткім келеді деп нақты атап көрсетті. Біз
электрондық үкіметпен бірге ел басқарамыз, мемлекеттік органдарды тиімді
пайдаланамыз.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін ақпараттандыру еліміздің
даму стратегиясының негізгі бағыттарының бірі, себебі ХХІ ғасыр – білім
беру жүйесін ақпараттандыру ғасыры.
Бүгінгі таңда компьютерлік дизайн, Web-дизайн, жүйелік программалушы,
администратор және тағы басқа мамандардың қажет екендігін түрлі жарнамалық
газеттерден, бұқаралық ақпарат құралдарынан да көруге болады. Аталған
мамандықтарды қалай дайындап, оларға қандай программалық құралдарды үйрету
арқылы жетілдіруге болатыны әдістемелік жұмыстың өзекті мәселелерінің бірі
болып отыр.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды.
Сондықтан қазіргі ақпараттандандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай
алға жылжу мүмкін емес.
Қазіргі уақытта электрондық WEB оқулықтың қандай екендігі туралы
біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз – мультимедиялық оқулық,
сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс.
Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп
отырмайды, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге
зор ықпал етеді.
Жоғарғы оқу орны секілді мектептердің де оқыту жоспарын басқару жүйесі
қатқыл, динамикалық жүйе болу керек. Яғни, бұл жүйеде көзделген жоспарларды
тиімді қарастыру керек, барлық өзгерістер мен жаңа тенденцияны оперативті
түрде ескеру қажет. Әр Жоғарғы оқу орны мен қатар мектептердің білім беру
саласын басқару үшін үлкен мүмкіндіктері байланыс құралы мен есептеу
техникасын қолдану қажетті дүние болып табылады. Заманауи кезде Жоғарғы оқу
орнын басқаруда автоматтандырылған жүйенің енуі және белгілі бір өңдеу
тәжірибесі жинақталған.
Ұйымдастырылған жүйеде қиынырақ жұмыс болып ақпаратты өңдеумен
байланысқан процестер жатады. Ол ақпараттарға – жинау, қайта өңдеу,
бейнелеу, сақтау, жіберу, тасымалдау және шығару жатады. Осы процестерді
тездету және мұғалімдердің жұмысын жеңілдетуде автоматтандырылған
ақпараттық жүйелер көмектеседі.
Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігіне байланысты дипломдық
жұмыстың мақсаты – Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік
бағдарламасына сай Информатиканың теориялық негіздері пәні бойынша
электрондық оқулық элементін құрудың программалық жабдығын құру.
Информатиканың теориялық негіздері оқулығын жасау кезінде теоиялық
мәліметтер және сондай-ақ қосымша материалдарды қолдана отырып, Macromedia
Flash MX программалау технологиясының көмегімен электрондық оқулық элементі
жасалды. Жұмысты орындау процесі толықтай Macromedia Flash MX
технологиясының өзінде жасалынды.
Ақпаратты реттеп қана қоймай, сонымен қатар оның талдау процестерін
оңайлату және керекті басқару шешімін қабылдау керек.
1. Дипломдық жұмыс 4 тараудан, негізгі бөлімі 51 беттен 20 суреттен
тұрады. Жалпы бұл дипломдық жұмыста мен мынадай бірқатар әдебиеттер
мен таныстым: Д.И.Тверезовский. Самоучитель Macromedia Flash MX 2004.-
Москва – Санкт-Петербург – Киев, 2005. Жадаев. Самоучитель Macromedia
Flash MX. – Москва: Технолоджи -3000, 2005. К.З. Халықова, С.М.
Кеңесбаев, Р.М. Мафухаев. Macromedia Flash MX технологиясы. Алматы,
2006.
Бұл оқулықтардан өзіме атап айтарлықтай дәрежеде тәжірибе жинадым.
1 оқытып - үйретуші электронды оқулықтарды пайдалану арқылы білім беру
деңгейін көтеру
1.1 Электронды оқулықтарды пайдалану
Қазіргі уақытта электрондық WEB оқулықтың қандай екендігі туралы
біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз – мультимедиялық оқулық,
сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуы тиіс.
Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп
отырмайд, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге
зор ықпал етеді. Себебі, оқушының өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет
элементінің жанында жазуы болады.
2006 жылдың 1 наурызындағы Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауында Электрондық үкімет жүйесін шұғыл енгізу
құқығын әдейі баса көрсеткім келеді деп нақты атап көрсетті. Біз
электрондық үкіметпен бірге ел басқарамыз, мемлекеттік органдарды тиімді
пайдаланамыз.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін
үздіксіз және толық толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық
ізденіс қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген саласында Электрондық
оқулықтарды пайдалану оқушыларыдң танымдық белсенділігін арттырып қана
қоймай ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылық пен айналысуға сондай-ақ
ойлау қабілетінің заманауи тұрғыдан дамуына жағдай жасайды. [25]
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды.
Сондықтан қазіргі ақпараттандандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай
алға жылжу мүмкін емес. Осы принципті басшылыққа ала отырып, біз мектепте
Кирилл и Мефодий деген жүйелік программаны сабақта пайдаланамыз, оқу
бағдарламамыз да сол оқулық негізінде құрылған. Әр сабаққа арналған бейне
көрініс электрондық оқулықта бар. Бұл электрондық оқулық сабақ бергенде өте
тиімді, мұғалім көп ізденбей-ақ дайын сабақтарды өз жұмысында пайдалануға
толық мүмкіншілігі бар. Әсіресе, желі туралы, Интернетке шығу, сайт құру.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша
бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт
масштабын згертуге және көріністерді тез немесе жәй түрде көрсетуге
пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік
туғызады. Электрондық оқулықтың ең қажет элементі – аудиохабарлар. Мысалы:
құстардың дайыстарына қарай қандай құс екенін ажырата білу, жүрек қағысын
байқау.
Бір жағынан, Электрондық оқулықтың келеңсіз жақтары да бар. Бұл
психология – педагогикалық талаптардың, пәнаралық байланыстардың жоқтығы
сияқты. Көрнекілік материалдарды бірыңғай таңдау , оқушының жеке
ерекшеліктерін, денсаулық жағдайын және оқып үйренудегі мамандық бойынша
бағыты ескерілмейді.
Ең үлкен кемшілігі – фрагменттік бағдарлама. Ол материалды толық
аудару, берілген материалдағы санитарлық, гигиеналық нормалардың
сақталмауы, компьютердің графикалық мүмкіншілігінің қолданылуының нашарлығы
және әлсіздігі. Ол әсіресе жоғары кластарға арналған математика , физика
т.б. электрондық оқулықтарына байланысты. [24]
Информатика пәні бойынша Информатика 30 сабақ бағдарламасы және
Электрондық практикум берілген. Оқушы оқулықты қажет етпей-ақ информатика
негіздерінен кез келген мәліметті тауып алып, оқып үйренуіне болады.
Лабораториялық, практикалық жұмыстар жылдам түсіндіріледі. Бағдарламаны
меңгеруге арналған тест сұрақтарымен қамтамасыз етілген.
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылықтары күрт артқандығы байқалады. Сондай-ақ мұғалімдергеде
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан
пайдалана алады. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде
электрондық оқулықтарда сабаққа пайдалану – оқытудың жаңа технологиясының
бір түрі ретінде қарастыруға болады. Ой-өрісі дамыған, шетелдік білім
жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз
мәнінде жүргізу үшін, бір-бірімізден тәжірибе алмасып, кемшілік-
жетістіктерді айтып отырсақ жұмысымыз өнімді болады деп ойлаймын.
2. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданып білім
беру деңгейін жетілдіру
Елбасы Н.Назарбаев Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер – бүгінгі
мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол деңгейде
болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр деген болатын. Қазіргі
заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық,
педагогикалық – психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік
және ақпараттық сауаттылықты талап етуде. Ол заман талабына сай білім
беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие
ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда ғана
білігі мен жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 қыркүйектегі № 6345
өкімімен бекітілген Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік
бағдарламасы мектептегі білім беруді ақпарттандыру процесіне негіз қалады.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты оқушылардың
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау барысында
оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда жаңа әдістерді қолдану
қажеттілігі туындап отыр.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасында: ...экономиканың барлық салалары үшін
жоғары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлаудың сапасын
арттыру... және ...кәсіби міндеттерін дербес әрі шығармашылық тұрғыдан
шешуге, кәсиби қызметтің тұлғалық және қоғамдық маңызын түсінуге, оның
нәтижелері үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзіретті жеке тұлғаны,
бәсекеге қабілетті маманды қалыптастыруды қамтамасыз етудің білім беруді
басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болады... деп атап көрсеткен.
Мемлекеттік бағдарламада оқу үрдісіне педагогикалық және ақпараттық –
коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану – жалпы білім беруді
дамытудың басты бағыттарының бірі делінген.
Бүгінгі күні әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің деңгейіне Республика
мектептерін көтерудің тиімді жолы – білім беру саласын толықтай
ақпараттандыру. Қазақстан Републикасының Білім туралы Заңында білім беру
жүйесін ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде
анықталынып, осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр.
Қазақстан – 2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің
қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру
кеңістігіне кіріктірумен сипатталады.
Индустриалды өркениметтен ақпаратты өркениетке көшудің қазіргі
кезеңінде қоғам дамуының негізгі факторы Мемлекеттің қызметін құрайтын
саяси-экономикалық, әлеуметтік смалаға белсенді әсер ететін ақпараттық –
коммуникациялық сала болып табылады, және экономиканы ғаламдандыру мен
қоғамдық қатынастар процестерін айқындайды.
Ел президентінің Қазақстан халқына Жолдауында өткен ғасырдың 30
жылдарында сауатсыздық пен күрес жүргізілгендей, компьютерлік сауаттану
жөніндегі ауқымды іске азаматтарды тарту қажеттігі айтылған және
мемлекеттік қызметке және қызметкерлерді қабылдау кезінде компьютерді,
интернетті және электрондық поштаны қолдана білу дағдысы міндетті талап
болуға тиіс екендігі атап көрсетілген. Осыған байланысты XXI ғасырда
ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында
төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр: компьютерліктехникаы,
интернет, компьютерлік желі, электрондық және телекоммуникациялық
құралдарды электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді пайдалану арқылы
білім сапасын көтеру.
Ақпараттық мәдениет дегеніміз – тек компьютер мен дұрыс жұмыс істей
білу емес, кез келген ақпарат көзін – анықтамалықтарды, сөздіктерді,
энциклопедияларды, көліктердің жүру кестелерін , теледидер бағдарламаларын
т.с.с. дұрыс пайдалана білу деген сөз. Ақпараттық мәдениет – бұл әңгімелесе
білу, теледидар, хабар, (интернетті) талғамды түрде қарау немесе қарамау,
алынған мәліметті ой елегінен өткізіп талдай білу және де өзгелердің
еркіндігіне әсер ететін жағдайларда өз еркіндігіңді шектей білу.
Еліміздегі саяси, әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге сай білім беруді
ақпараттандыру бағытында біз жасап жатқан электронды оқулық
ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылуда.
Осы сала төңірегінде Білім беру саласындағы ақпараттық технологиялар,
Информатика пәнін оқытудағы инновациялық технологиялар, Qbasic, Pascal
программалау тілдері, 12 жылдық білім беру барысында информатика пәнін
оқыту әдістемесі, Білім беру саласындағы ақпараттық мәдениет негіздері
тағы басқа да ақпараттар бойынша білім жетілдіру курстары ұйымдастырылды.
XIX ғ. ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік сауаттылық
қажет. Ал бұл сауаттылықтың алғашқы баспалдағы мектеп тен басталады. Мектеп
қабырғасынан теориялық білім мен қатар практикалық білімнің алғы шарттарын
меңгеруі тиіс. Ал, теориялық білімді практикамен ұштастыру үшін
компьютердің қажет екендігі даусыз.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелерін
зерттеудегі ғылыми проблемаларды шешу ең басты орын алады. Бұған себеп
оқыту процесінде туындайтын компьютерлендірудің педагогика-психологиялық
жаңа проблемалары әлі толық шешілмегені.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру Қазақстандық білім беру үшін үлкен
перспективалар ашады. Соңғы жылдары компьютерлік, телекоммуникациялық
техника мен технологиялардың қоғам өміріндегі рөлі мен орнында түбегейлі
өзгерістер болды. Ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды игеру
қазіргі заманда әрбір жеке тұлға үшін оқу және жазу қабілеті сияқты сапалар
мен бір қатарға және әрбір адам үшін қажетті шартқа айналды. Алынған білім
мен дағдылы бұдан әрі көптеген жағдайда қоғамның даму жолдарын анықтайды.
[26]
Ақпараттандырудың негізгі бағыты XIX ғасырдың талаптарына сәйкес
қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім
стратегиясына көшу болып табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің
ерекшеліктеріне – оның іргелілігі, алдын алу сипаты және осыларға қол
жеткізу мүмкіндіктері жатады. Білім беру жүйесін ақпараттандыру
бағыттарының бірі ақпараттық коммуникациялық технологияларды білім беру
саласына енгізу жұмыстары болып саналады.
Ақпараттандыру және бұқаралық телекоммуникацияларды ғаламдастыру
кезеңінде қазіргі қоғам ақпаратты нақты тұтынушының ұсыныстары мен
қызығуына сай ақпарат ағынын қалыптастыруға, ақпаратқа көлем және жылдамдық
жағынан шектеусіз қол жеткізеді, сондай-ақ кез келген қашықтықтағы ақпарат
көзіне, оның ішінде оқу ақпаратына назар аударуды қамтамасыз етуге
мүмкіндік беретін әлемдік ақпараттық орта жағдайында ақпаратты қоғамдық нім
ретінде белсенді пайдаланумен сипатталады. Бұл өскелең ұрпақты ақпараттық
қоғаммен зиялы қарам қатынасқа оқытып, тәрбиелеуге және ақпараттық
мәдениетін қалыптастыруға жағдай жасайды.
Әрбір елдің технологиялық даму дәрежесіне оның экономикалық қуаты мен
халқының тұрмыс деңгейі ғана емес, сол елдің әлемдік қоғамдастықта алатын
орны, басқа елдермен экономикалық және саяси ықпалдасу мүмкіндіктері,
сондай-ақ ұлттық қауіпсіздік мәселелерін шешуі де байланысты. Сонымен
қатар, әлдебір елде қазіргі технологияның дамуы мен қолданылуының деңгейі
оның материалдық базасының дамуымен ғана емес, негізінен қоғамды
парасаттандыру деңгейімен, оның жаңа білімді туындату, игеру және қолдана
білу қабілетімен де анықталады.
Жедел дамып отырған ғылыми техникалық прогресс қоғам өмірінің барлық
салаларын ақпараттандырудың ғаламдық процесінің негізіне айналды.
Ақпараттық технологиялық дамуға және оның қарқынына экономиканық жағдайы,
адамдардың тұрмыс деңгейі, ұлттық қауіпсіздік, бүкіл дүниежүзілік
қауымдастықтағы мемлекеттің ролі тәуелді болады. Тұтас дүние қалыптастыру
мен қоғамдастықтар, жеке адам мен бүкіл дүние жүзілік қоғамдастықтың өмір
сүруі үшін жаңа жағдайларды қамтамасыз етуде ақпараттық телекоммуникациялық
технологиялар маңызды рөл атқарады.
Ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу – ағарту саласының оқыту
үрдісінде жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде
қолдануды қажет етеді. Білім беру саласында электрондық байланыс
жүйелерінде ақпарат алмасу интернет, электрондыпошта, теле-конференция,
видео-конференция, телекоммуникациялық жүйелер арқылы іске асырылуда.
Қазір бүкіл дүние жүзі біртұтас денеге айналып – ғаламдасу құбылысы
жүріп жатқанда, әртүрлі байланыс жүйелері сол дененің нерв, қан
тамырларының рөліне айналған мына заманда интернеттік жүйені меңгермеген ел
ерте ме, кеш пе дүниежүзінен келетін байланыс нәрін жоғалта бастайды. Түрлі
елдерде болып жатқан жаңалықтар мен танысуда, ақпараттар ағымынан
қалыптасуда интернет, электронды пошта құралдарын пайдалануға болатыны
белгілі. Сондықтан білім беруді ақпараттандырудың тағы бір басты
бағыттарының бір оқушылардың интернет жүйесінде жұмыс істей білуіне жағдай
жасау.
Интернет жүйесінде жұмыс істеу оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылыс
жетістігінен хабардар болып, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашатыны хақ.
Интернетті пайдалану арқылы оқушылар өздеріне керекті мәліметтер алу арқылы
білімін жетілдіре түсетіні сөзсіз.
Заман ағымына қарай күнделікті сабаққа видео, аудио қондырғыларымен
теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Кезкелген
сабақта электронды оқулықты пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін
арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға,
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Дәмтүрлі оқулықты оның
электрондық нұсқасына оңай айналдыруға болады. Бұл ңұсқаның жетістігі – оны
компьютер жадында сақтау мүмкіндігі, оны компютерлік желілер арқылы тарату
болып табылады. [25]
Ақпараттық технологияларды пайдаланудың ғылыми-педагогикалық,
әдістемелік негіздері қалыптасу үстінде. Қазақстанның тәуелсіз мемлекет
ретінде қалыптасуы орта білім беру жүйесінің дамуымен тығыз байланысты. Қай
халықтың, қай ұлттың болсын толығып өсуіне, рухани әрі мәдени дамуына басты
ықпал жасайтын тірегі де, түп қазығы да мектеп.
Қазақ мектептерінің білім деңгейін және онда ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы оқу-тәрбие процесін тиімті деңгейге көтеру, мектеп
ұстаздарының, басшыларының, педагогикалық ұжымының жүйелі басшылыққа алған
бағыты деп есептейміз.
Жоғарыда айтылған ой-пікірлерді тұжырымдай келе, комиьютерді қолдану
негізінде мектеп пәндерін оқыту сапасын арттырып, білім беруді
ақпараттандыру жүйелі түрде іске асады деуге болады.
Мектепті ақпараттандыруға осылай мемлекет тарапынан экономикалық қолдау
көрсетіліп, оны оқыту, үйрету мәселесі бүкіл халықтық деңгейге көтерілсе
ғана біздің еліміз өндірістің жоғары психологиясын меңгерген дүниежүзілік
бәсекеге төтеп беретін, өндіріс өнімдерін өндіре алатын алдыңғы қатарлы
мемлекетке айналады. Ол дәрежеге жетуге қажетті білім алуына біздің жас
ұрпақтың қабілетінің жететініне сенім мол.
Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік
стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет деп, Елбасы атап
көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу
үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор.
3. Есептің қойылуы (жүйеге талаптарды анықтау) және
жүйені құру технологиясын таңдау
Бұл программаның өте көп артықшылығы бар. Сондықтан да, электрондық
оқулықты құру қажеттілігі туындап отыр. Осындай мәселелерді жылдам шешу
барысында уақытты үнемдей алуымызға болады. Қарастырылып отырған тақырыпқа
байланысты электрондық оқулықты құру мұғалімнің оқушыларғарға оқуды
жеңілдетуге негізделініп жасалынған.
Электрондық оқулықтың артықшылықтары:
- Оқулықтың көрнекілігі.
- Уақыт үнемділігін көбейту.
- Оқушыларды оқытуда мұғалімнің пайдалануына ыңғайлылығы.
- Жылдам іздестіру.
- Қажетті ақпаратты көруге болады;
Кабинетке компьютер орналастырып сондай-ақ проектор құрылғысын
компьютерге жалғап және де тақтаға интерактивті тақтаны орналастырып, осы
құрылғылар арқылы оқушының жаңа технологиямен танысуына және қызықты сабақ
өткізуге болады. Қалған кабинеттерге де компьютерлер орналастырып желі
арқылы байланыстырсақ, оларда осы электрондық оқулық негізінде оқып үйрене
алады. Яғни, барлық компьютерлерге бұл электрондық оқулыққа жалпы
қолжетімділік беріледі. Сабақ болып жатқан кезде мұғалім компьютердегі
электрондық оқулықты ашып, оқушыларға қажетті мәліметтерді беріп, тақырыпты
түсіндіре алады. Оқушылар тақтаға орнатылған интерактивті тақтаға
түсірілген ақпарат арқылы оқулықтың электрондық нұсқасынан оқып үйрене
алады.
Бұл тақырыпты таңдау себебім электрондық оқулықты құру арқылы болашақта
мұғалімдердің жұмысын жеңілдетіп және оқушылардың ой-өрісін заманауи
тұрғыда дамытып оқуға деген құштарлығын арттырсам деймін, ең бастысы біздің
өскелең ұрпақтың да білім деңгейі еш елден кем болмаса деп ойлаймын.
2 Macromedia flash mx программалау технологиясында электронды оқулықты
құруды ұйымдастыру
2.1 Flash MX технологиясы туралы түсінік
Негізінен Macromedia Flash технологиясы 1996 жылдан бастап Web беттерге
арналған интерактивті векторлық анимацияларды жасау үшін пайдаланылып,
дамып келеді. Flash технологияның негізгі жетістігі деп – оның жүктелуде
өте аз уақыт кетіретін бірақ интерактивтіліктің жоғары сатысын көрсететін
үлкен көлемді векторлық анимациялық файлды жай алуы.
Сонымен қатар кейінгі кезде (әсіресе Flash MX нұсқасының шығуымен)
Flash технология аудио және видео файлдарды, сондай-ақ мәліметтер қорын
шақыра алатын жәнеде XML қолдауына ие болатын көп функционалды құрылымға
айналып отыр. Flash техологиядағы бұл айтылған процестің барлығы Java
Script тіліне ұқсайтын Action Script 2.0 тілінің негізінде жасалады.
Сандық компьютерлік графика өз кезегінде кодтау тәсілімен векторлық
және расторлық болып блінеді. Олардың екуінің де өз алдына жетістіктерімен
қатар кемшіліктері болады. Қазіргі біздің қарастырғалы отытған тақырыбымыз
осының векторлық бөлігі.
Атап айтарлықтай жайт, ол қазіргі таңда кез келген Web сайт беттерін
қозғалушы анимациялық көркемделусіз елестету қиын, тіпті оған
пайдаланушылардың өзі де қалыптасып алған деп айтсма да болады. Қазіргі
сайттардың бетіндегі кез келген көркемделуші дүние, әсіресе жернамалар осы
анимация арқылы жарияланады. Бұл айтпасада түсінікті, өйткені анимаңия
арқылы таныстыру жай суреттерді қолдануға қарағанда әлдеқайда деңгейлі,
көркем әрі түсінікті болып келеді яғни қай жағынан алып қараса да қарапайым
суреттерден жоғары. Мұнымен қатар оның тиімділігі кішігірім бетте кард
арқылы бірнеше мағынадан тұратын көлемді ақпаратты сыйғызуға болады.
Анимация – бұл әр қайсысы бір бірінен өзгеше бірақ бірінен кейін бірі
келіп бірінен екіншісіне өзгеріп отыратын кадрлардың өте жылдам темппен
бірінен екіншісіне ауысып, өзгеріп отыруы.[1]
2.1.1 Flash MX программасының терезесі
Macromedia Flash MX программасының жұмыс алаңы пайдаланушыға өте
ыңғайлы орналасқан. Фильм құруға қолданылатын барлық саймандар мен меню
командалары, түстік палитралар, фильмді монтаждауға, фильм обьектісін
құруға арналған фильм терзесі, обьектінің құрамын беруге және әрекеттерді
басқару палитрасы жылдам, әрі нәтижелі жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Төменде (Сурет 2.1) Macromedia Flash MX программасының жұмыс терезесі
келтірілген
Сурет 2.1 – Macromedia Flash MX программасының жұмыс терезесі
Енді жұмыс алаңында орналасқан қосымшаларға тоқталайық. Программа
терезесінің оң жақ бөлігінде тақырып қатары орналасқан. (сурет 2.2).
Сурет 2.2 – Тақырып қатары
Ол программа аты мен ағымдағы ашылған файл атынан тұрады. Оның оң
жағында стандартты терезені жинап қою, қалпына келтіру және жабу
батырмалары бар.
Тақырып жолының астында программаны басқару командасы мен фильм құруға
арналған меню алаңы орналасқан (сурет 2.3).
Сурет 2.3 – Macromedia Flash MX программасының меню алаңы
Программа жұмыс үстелінің сол жақ шетінде саймандар тақтасы орналасқан.
Ондағы батырмалар әртүрлі құралдарды таңдау арқылы, графиканы құру және
түзетуге арналған. Бұл құралдар графикалық кескіндер мен әртүрлі
әрекеттерді орындауға мүмкіндік береді. Мысалы, сурет салу, түсін өзгерту,
обьектіні белгілеу, олармен жұмыс істеуге және бейнелеу әдісін өзгерту.[14]
Тышқан көрсеткішін кез келген саймандар тақтасына келтірейік. Әрбір
батырманың міндетін білу үшін тышқан көрсеткішін сол батырманың үстіне
орналыстырамыз. Аз уақыттан соң кішкене тртбұрыштың ішіне оның аты
жазылады. Батырманың аты оның орындайтын қызметін бейнелейді.
Программа жұмыс алаңының оң жақ шетінде қосымша палитралар орналасқан
(сурет 2.4). Бұл терезенің кез келгені жабық болуы мүмкін (қызыл жолақпен
қоршалып қойылған).
Сурет 2.4 – Macromedia Flash MX программасының жұмыс алаңы
Ол үшін жоғарыдағы оң жақ бұрыштағы батырманы басу жеткілікті және
пайда болған контекстік менюден панельді жабу командасын таңдау керек.
Сондай-ақ, кез келген уақытта керекті терезені экранның қалаған жеріне
жылжытуға, оның өлшемін өзгертуге болады. Терезе тақтасын жаңа орынға
жылжыту үшін тақтаның жоғарғы бөлігіндегі сол жақ батырманы басып тұрып,
курсорды жылжытамыз. Өлшемін өзгерту үшін тышқан көрсеткішін тақтаның
төменгі оң жақ бөлігіне орналастырамыз. Тышқанның сол жақ батырмасын басып
тұрып, терезені қажетті өлшемге дейін үлкейтеміз немесе кішірейтеміз.
Сурет 2.5 – Программаның фильм құруға арналған уақыт шкаласы
Программаның жұмыс алаңының ортасында фильм терезесі орналасқан. Оның
жоғарғы бөлігінде фильм аты көрсетілген. Ал төменгі бөлігінде сахна нөмірі
бар жол орналасқан. Фильм терезесі екі бөліктен тұрады. Жоғарғы бөлігінде
уақыт шкаласы (Сурет 2.5) – фильмді монтаждауға, ал төменгі бөлігінде
–фильм обьектісін құру және орналастыру аймағы (сурет 2.6) бар.
Сурет 2.6 – Фильм обьектісін құру және орналастыру аймағы
Ағымдағы сахнаны бейнелеу аймағының төменгі бөлігінде обьектінің
құрамын беру және әрекеттерді басқару терезесі орналасқан (Сурет 2.7).
Сурет 2.7 – Әрекеттерді басқару терезесі
2.1.2 Файлдармен жұмыс жасау
Flash ортасында жұмыс бастамас бұрын файлдармен жұмыс жасаумен танысу
қажет. Жаңа файл ашу үшін File пуктінен New командасын шақыру жеткілікті.
Нәтижесінде жаңа фильм терезесі ашылады. Жаңа фильм құру кезінде, оның
баптаулары қалыпты жағдайда берілуіне байланысты пайдаланушының
қажеттіліктерін қанағаттандыруы мүмкін. Сол үшін оның баптауын пайдаланушы
өзі ұйымдастырады.
Ол үшін фильмнің кез келген жерінде тышқанның оң жақ батырмасын басу
керек. Пайда болған тізімнен Document Properties (Құжат қасиеттері,
Свойства документа) пунктін таңдап аламыз, жаңа фильмнің қасиеттерін түзету
сұхбат терезесі ашылады.
Frame Rate (Кадрлар жиілігі, кадровая частота) енгізу алаңында 1
секундта ойналатын кадрлардың саны көрсетілген. Dimensions, Frame Rate
(Өлшемдер, Размеры) енгізу алаңына фильмнің пиксельмен өлшенетін
кадрларының ені мен биіктігі көрсетілген. Backgraund Color (Фонның түсі,
Фоновый цвет) палитрасында фильм кадры фонының түсін таңдауымызға болады.
Ruler Units (Сызғыштар, Линейки) пунктінен кадрдың өлшемін беретін
сызғыштың өлшем бірліктерін таңдауымызға болады. Дискдегі файлды ашу үшін
File (Файл) менюіндегі Open (Ашу, Открыть) командасы пайдаланылады. Open
(Ашу, Открыть) командасын шақыру арқылы экранда файлды ашу сұхбат терезесін
көруге болады. Берідген сұхбат терезесінде дисктегі файлға жүретін жолы
көрсетіліп, аты енгізіледі. Содан кейін Open батырмасын басамыз, сонда файл
программаға енеді. Macromedia Flash MX программасының жұмыс алаңы
пайдаланушыға өте ыңғайлы орналасқан. Фильм құруға қолданылатын барлық
саймандар мен меню командалары, түстік палитралар, фильмді монтаждауға,
фильм обьектісін құруға арналған фильм терзесі, обьектінің құрамын беруге
және әрекеттерді басқару палитрасы жылдам, әрі нәтижелі жұмыс істеуге
мүмкіндік береді. [12]
Flash – те фильмдер мен обьекттердің дайын тобы жиі қолданылады. Олар
кітапхана деп аталады. Кітапхана сияқты әртүрлі форматта кез келген файлды
ашуға болады. Ол үшін File меню пунктінде орналасқан Open as Library...
(Кітапханадан ашу, Открыть от библиотеки) командасы іске қосылады.Ашылған
файлды сақтаймыз, ол үшін File менюіндегі Save командасын орындаймыз. Осы
команда орындалғаннан кейін ашылып тұрған файл сол атымен сақталады.
Дисктегі басқа файлға жазу үшін Save as... командасын шақырамыз және файлдың
атын таңдап құжатты файлға жазамыз.
Құжатты баптау үшін File менюіндегі Page Setup командасын шақырамыз.
Экранда параметрлердің жиынтығы бар құжаттың жұмысын басқаратын сұхбат
терезесі ашылады.
Құжаттың негізгі параметрлерін қарастырайық. Алаң тобында құжаттың шеті
мен барлық қашықтығының өлшемі беріледі. Барлық өлшемдер дюммен
көрсетіледі. Қашықтық өлшемі енгізу алаңының астында жалаушалар орналасқан.
Олардың көмегімен құжаттағы берілгендердің режимін беруге болады. Paper
параметрлер тобы қағаздың лшемін таңдауға және оны баспаға жіберудің типін
таңдау үшін қолданылады.
Құжат өлшемін беру үшін көрінетін тізімді ашып, оның ішінен тұрақты
өлшемінің біреуін таңдау керек. Сонан кейін құжат бағытын көрсететін екі
батырма бар. Программа жұмыс үстелінің сол жақ шетінде саймандар тақтасы
орналасқан. Ондағы батырмалар әртүрлі құралдарды таңдау арқылы, графиканы
құру және түзетуге арналған. Бұл құралдар графикалық кескіндер мен әртүрлі
әрекеттерді орындауға мүмкіндік береді. Мысалы, сурет салу, түсін өзгерту,
обьектіні белгілеу, олармен жұмыс істеуге және бейнелеу әдісін өзгерту.
Тышқан көрсеткішін кез келген саймандар тақтасына келтірейік. Әрбір
батырманың міндетін білу үшін тышқан көрсеткішін сол батырманың үстіне
орналыстырамыз. Аз уақыттан соң кішкене тртбұрыштың ішіне оның аты
жазылады. Батырманың аты оның орындайтын қызметін бейнелейді.
Программа жұмыс алаңының оң жақ шетінде қосымша палитралар орналасқан
(1.5-сурет). Бұл терезенің кез келгені жабық болуы мүмкін (қызыл жолақпен
қоршалып қойылған).
Сонымен қатар, беттің қарапайым кітап, әйтпесе альбомдық түрін беруге
болады. Терезенің қағаз параметрлерін беру сұхбат терезесінің төменгі
бөлігінде құжат кадрларының көрінісін басқаратын параметрлер тобы
орналасқан. Printer... батырмасының көмегімен құжатты басу сұхбат терезесін
шақыруға болады. Құжаттың енгізілген параметрлерін сақтау үшін OK
батырмасын басамыз. Сұхбат терезесі жабылады.
2.1.3 Мәтінмен жұмыс жасау
Flash ортасында құрылған фильмде графикалық обьекттермен қатар,
мәтіндік обьектілермен де жұмыс істеуге болады. Macromedia Flash
программасы фильмге мәтіндік элементті қойып, қасиеттерін беруге және
жндеуге мүмкіндік береді. Баспа жүйелерйне және иллюстрациялар құруға
арналған басқа да прграммалар тәрізді Flash ортасында сол бетте орналасқан
мәтінге қатысты мәтінді беттің кез келген жеріне орналастыруға болады. Ол
үшін кестелер немесе ұяшықтар құрудың қажеті жоқ. Сондай-ақ, мәтіннің
өлшемін өзгерту, бұру және бұрмалау мүмкіндіктері қарастырылған. Енгізілген
мәтіннің түсін, стилін згертіп, оны туралауға да болады. Ол үшін жоғарыдағы
оң жақ бұрыштағы батырманы басу жеткілікті және пайда болған контекстік
менюден панельді жабу командасын таңдау керек. Сондай-ақ, кез келген
уақытта керекті терезені экранның қалаған жеріне жылжытуға, оның өлшемін
өзгертуге болады. Flash ортасында жұмыс бастамас бұрын файлдармен жұмыс
жасаумен танысу қажет. Жаңа файл ашу үшін File пуктінен New командасын
шақыру жеткілікті. Нәтижесінде жаңа фильм терезесі ашылады. Жаңа фильм құру
кезінде, оның баптаулары қалыпты жағдайда берілуіне байланысты
пайдаланушының қажеттіліктерін қанағаттандыруы мүмкін. Сол үшін оның
баптауын пайдаланушы өзі ұйымдастырады.
Ол үшін фильмнің кез келген жерінде тышқанның оң жақ батырмасын басу
керек. Пайда болған тізімнен Document Properties (Құжат қасиеттері,
Свойства документа) пунктін таңдап аламыз, жаңа фильмнің қасиеттерін түзету
сұхбат терезесі ашылады.
Frame Rate (Кадрлар жиілігі, кадровая частота) енгізу алаңында 1
секундта ойналатын кадрлардың саны көрсетілген. Dimensions, Frame Rate
(Өлшемдер, Размеры) енгізу алаңына фильмнің пиксельмен өлшенетін
кадрларының ені мен биіктігі көрсетілген. Backgraund Color (Фонның түсі,
Фоновый цвет) палитрасында фильм кадры фонының түсін таңдауымызға болады.
Ruler Units (Сызғыштар, Линейки) пунктінен кадрдың өлшемін беретін
сызғыштың өлшем бірліктерін таңдауымызға болады. Дискдегі файлды ашу үшін
File (Файл) менюіндегі Open (Ашу, Открыть) командасы пайдаланылады. Open
(Ашу, Открыть) командасын шақыру арқылы экранда файлды ашу сұхбат терезесін
көруге болады. Берідген сұхбат терезесінде дисктегі файлға жүретін жолы
көрсетіліп, аты енгізіледі. Содан кейін Open батырмасын басамыз, сонда
файл программаға енеді.
Құжатты баптау үшін File менюіндегі Page Setup командасын шақырамыз.
Flash ортасында құрылған фильмде графикалық обьекттермен қатар, мәтіндік
обьектілермен де жұмыс істеуге болады. Macromedia Flash программасы фильмге
мәтіндік элементті қойып, қасиеттерін беруге және жндеуге мүмкіндік береді.
Баспа жүйелерйне және иллюстрациялар құруға арналған басқа да прграммалар
тәрізді Flash ортасында сол бетте орналасқан мәтінге қатысты мәтінді беттің
кез келген жеріне орналастыруға болады. Ол үшін кестелер немесе ұяшықтар
құрудың қажеті жоқ. Сондай-ақ, мәтіннің өлшемін өзгерту, бұру және бұрмалау
мүмкіндіктері қарастырылған. Енгізілген мәтіннің түсін, стилін згертіп, оны
туралауға да болады. Графикалық обьект сияқты мәтін әртүрлі формада болуы
мүмкін.
Мәтінді графикалық обьектіге түрлендіріп, оған векторлық графикалық
барлық мүмкіндіктерін қолдануға болады. Сонымен қатар, мәтін анимациялық
обьектте бола алады. Flash ортасында мәтіннің үш түрі құрылады:Экранда
параметрлердің жиынтығы бар құжаттың жұмысын басқаратын сұхбат терезесі
ашылады. [17]
Құжаттың негізгі параметрлерін қарастырайық. Алаң тобында құжаттың шеті
мен барлық қашықтығының өлшемі беріледі. Барлық өлшемдер дюммен
көрсетіледі. Қашықтық өлшемі енгізу алаңының астында жалаушалар орналасқан.
Олардың көмегімен құжаттағы берілгендердің режимін беруге болады. Paper
параметрлер тобы қағаздың лшемін таңдауға және оны баспаға жіберудің типін
таңдау үшін қолданылады. Құжат өлшемін беру үшін көрінетін тізімді ашып,
оның ішінен тұрақты өлшемінің біреуін таңдау керек. Сонан кейін құжат
бағытын көрсететін екі батырма бар.
Құжатты баптау үшін File менюіндегі Page Setup командасын шақырамыз.
Экранда параметрлердің жиынтығы бар құжаттың жұмысын басқаратын сұхбат
терезесі ашылады.
Құжаттың негізгі параметрлерін қарастырайық. Алаң тобында құжаттың шеті
мен барлық қашықтығының өлшемі беріледі. Барлық өлшемдер дюммен
көрсетіледі. Қашықтық өлшемі енгізу алаңының астында жалаушалар орналасқан.
Олардың көмегімен құжаттағы берілгендердің режимін беруге болады. Paper
параметрлер тобы қағаздың лшемін таңдауға және оны баспаға жіберудің типін
таңдау үшін қолданылады.
Құжат лшемін беру үшін көрінетін тізімді ашып, оның ішінен тұрақты
өлшемінің біреуін таңдау керек. Сонан кейін құжат бағытын көрсететін екі
батырма бар.
Сонымен қатар, беттің қарапайым кітап, әйтпесе альбомдық түрін беруге
болады. Терезенің қағаз параметрлерін беру сұхбат терезесінің төменгі
бөлігінде құжат кадрларының көрінісін басқаратын параметрлер тобы
орналасқан. Printer... батырмасының көмегімен құжатты басу сұхбат терезесін
шақыруға болады. Құжаттың енгізілген параметрлерін сақтау үшін OK
батырмасын басамыз. Сұхбат терезесі жабылады.
Flash ортасында жұмыс бастамас бұрын файлдармен жұмыс жасаумен танысу
қажет. Жаңа файл ашу үшін File пуктінен New командасын шақыру жеткілікті.
Нәтижесінде жаңа фильм терезесі ашылады. Жаңа фильм құру кезінде, оның
баптаулары қалыпты жағдайда берілуіне байланысты пайдаланушының
қажеттіліктерін қанағаттандыруы мүмкін. Сол үшін оның баптауын пайдаланушы
өзі ұйымдастырады.
Ол үшін фильмнің кез келген жерінде тышқанның оң жақ батырмасын басу
керек. Пайда болған тізімнен Document Properties (Құжат қасиеттері,
Свойства документа) пунктін таңдап аламыз, жаңа фильмнің қасиеттерін түзету
сұхбат терезесі ашылады.Frame Rate (Кадрлар жиілігі, кадровая частота)
енгізу алаңында 1 секундта ойналатын кадрлардың саны көрсетілген.
Құжатты баптау үшін File менюіндегі Page Setup командасын шақырамыз.
Экранда параметрлердің жиынтығы бар құжаттың жұмысын басқаратын сұхбат
терезесі ашылады.
Құжаттың негізгі параметрлерін қарастырайық. Алаң тобында құжаттың шеті
мен барлық қашықтығының өлшемі беріледі. Барлық өлшемдер дюммен
көрсетіледі. Қашықтық өлшемі енгізу алаңының астында жалаушалар орналасқан.
Олардың көмегімен құжаттағы берілгендердің режимін беруге болады. Paper
параметрлер тобы қағаздың лшемін таңдауға және оны баспаға жіберудің типін
таңдау үшін қолданылады.
Құжат лшемін беру үшін көрінетін тізімді ашып, оның ішінен тұрақты
өлшемінің біреуін таңдау керек. Сонан кейін құжат бағытын көрсететін екі
батырма бар.
Сонымен қатар, беттің қарапайым кітап, әйтпесе альбомдық түрін беруге
болады. Терезенің қағаз параметрлерін беру сұхбат терезесінің төменгі
бөлігінде құжат кадрларының көрінісін басқаратын параметрлер тобы
орналасқан. Printer... батырмасының көмегімен құжатты басу сұхбат терезесін
шақыруға болады. Құжаттың енгізілген параметрлерін сақтау үшін OK
батырмасын басамыз. Сұхбат терезесі жабылады.
Dimensions, Frame Rate (Өлшемдер, Размеры) енгізу алаңына фильмнің
пиксельмен өлшенетін кадрларының ені мен биіктігі көрсетілген. Backgraund
Color (Фонның түсі, Фоновый цвет) палитрасында фильм кадры фонының түсін
таңдауымызға болады. Ruler Units (Сызғыштар, Линейки) пунктінен кадрдың
өлшемін беретін сызғыштың өлшем бірліктерін таңдауымызға болады.
Дискдегі файлды ашу үшін File (Файл) менюіндегі Open (Ашу, Открыть)
командасы пайдаланылады. Open (Ашу, Открыть) командасын шақыру арқылы
экранда файлды ашу сұхбат терезесін көруге болады. Берідген сұхбат
терезесінде дисктегі файлға жүретін жолы көрсетіліп, аты енгізіледі. Содан
кейін Open батырмасын басамыз, сонда файл программаға енеді.
Flash – те фильмдер мен обьекттердің дайын тобы жиі қолданылады. Олар
кітапхана деп аталады. Кітапхана сияқты әртүрлі форматта кез келген файлды
ашуға болады. Ол үшін File меню пунктінде орналасқан Open as Library...
(Кітапханадан ашу, Открыть от библиотеки) командасы іске қосылады.
Ашылған файлды сақтаймыз, ол үшін File менюіндегі Save командасын
орындаймыз. Осы команда орындалғаннан кейін ашылып тұрған файл сол атымен
сақталады. Дисктегі басқа файлға жазу үшін Save as... командасын шақырамыз
және файлдың атын таңдап құжатты файлға жазамыз
Сонымен қатар, беттің қарапайым кітап, әйтпесе альбомдық түрін беруге
болады. Терезенің қағаз параметрлерін беру сұхбат терезесінің төменгі
бөлігінде құжат кадрларының көрінісін басқаратын параметрлер тобы
орналасқан. Printer... батырмасының көмегімен құжатты басу сұхбат терезесін
шақыруға болады. Құжаттың енгізілген параметрлерін сақтау үшін OK
батырмасын басамыз.
Сұхбат терезесі жабылады.Терезе тақтасын жаңа орынға жылжыту үшін
тақтаның жоғарғы бөлігіндегі сол жақ батырманы басып тұрып, курсорды
жылжытамыз. Өлшемін өзгерту үшін тышқан көрсеткішін тақтаның төменгі оң жақ
бөлігіне орналастырамыз. Мәтіннің типі обьектілер инспекторы терезесінің
көмегімен беріледі. Оны экранға шақыру үшін Window-Properties командасын
орындау қажет. Нәтижесінде қасиеттер терезесі ашылады. Text type
ашылатын тізімінің опциялары мәтіннің типін анықтауға мүмкіндік береді. Ал,
Properties панелі мәтіннің әрбір түріне қажетті параметрлер жиынтығын
береді.
Flash фильмінің кадрына мәтін енгізу барысында мәтіндік блок құрылады.
Статикалық мәтін екі түрлі жолмен енгізіледі: кп жолдық блок және неі
шектеулі блок. Мәтін енгізіңіз. Жаңа символдардың қосылуына қарай
мәтіндікблок кеңейе береді. Enter клавишын басқаннан кейін ғана курсор жаңа
жолға көшеді.
Ендігі кезекте мәтінді форматтайтын болсақ. Мәтінді форматтау үшін
обьектілер инсперторы терезесін пайдаланамыз. Мәтінді енгізу үшін тышқанның
сол жақ батырмасын басып, пайда болған мәтіндік блоктың ішіне мәтін
енгіземіз.
Arrow Tool (курсор) – құралының көмегімен мәтінді ерекшелейміз. Мәтінді
баптаудың негізгі құралы – баптау құралы болып табылады.
Font (Өлшем, Шрифт) тізімінде мәтін шрифті енгізіледі.
Анимация бұл статикалық суреттедің тізбектеліп бірінен соң бірінің
шығарылуы. Flash фильмі кадрларының шығарылуы ретін көрсету үшін уақыт
шкаласы пайдаланылады. Жаңа фильм құрғанда уақыт шкаласының барлық барлық
оң жақ бөлігі бос тіктөртбұрыштардан тұрады, ал курсор бірінші кдрда
орналасады. Мұндағы бос тіктөртбұрыштар құрылатын фильмнің кадрларын
бейнелейді. Бос Flash фильмінде ағымдағы кадрдың көрсеткіші тек бірінші
кадрда ғана орналасадыТышқанның сол жақ батырмасын басып тұрып, терезені
қажетті өлшемге дейін үлкейтеміз немесе кішірейтеміз.
Программаның жұмыс алаңының ортасында фильм терезесі орналасқан
Графикалық обьект сияқты мәтін әртүрлі формада болуы мүмкін.
Мәтінді графикалық обьектіге түрлендіріп, оған векторлық графикалық
барлық мүмкіндіктерін қолдануға болады. Сонымен қатар, мәтін анимациялық
обьектте бола алады. Flash ортасында мәтіннің үш түрі құрылады:
- Статикалық мәтін. Мұндай мәтін Flash фильмінің кадрларында мәтіндік
ақпаратты орналастыру үшін пайдаланылады. Мұндай ақпарат
программалық құралдармен де, WEB – сайтты пайдаланушылармен де
өзгертілмейді.
- Динамикалық мәтін. Мұндай мәтін программада мәтіндік ақпаратты
шығаруға арналған өріс болып табылады. Ол Интернетке орналастыруға
арналған Flash фильмдерінде де, Flash – плеердің кмегімен
пргграммаларды көру үшін де пайдаланылады.
- Енгізу өрісі. Мәтіннің бұл түрі, негізінен интерактивті форма құруға
арналған . Мұндай өрістің көмегімен сайтты пайдаланушы мәтіндік
ақпарат енгізіп, оны серверге жібере алады.
Мәтіннің типі обьектілер инспекторы терезесінің көмегімен беріледі. Оны
экранға шақыру үшін Window-Properties командасын орындау қажет. Нәтижесінде
қасиеттер терезесі ашылады. Text type ашылатын тізімінің опциялары
мәтіннің типін анықтауға мүмкіндік береді. Ал, Properties панелі мәтіннің
әрбір түріне қажетті параметрлер жиынтығын береді.
Flash фильмінің кадрына мәтін енгізу барысында мәтіндік блок құрылады.
Статикалық мәтін екі түрлі жолмен енгізіледі: кп жолдық блок және неі
шектеулі блок. Мәтінді енгізу үшін:
1. А – құралын таңдаңыз. Курсордың түрі +А түріне айналады.
2. Курсорды кадр алаңына орналастырамыз, мәтіндік блок басталатын
орынды курсормен белгілеңіз. Нәтижесінде көп жолдық мәтіндік блок
(сурет 2.8) құрылады.
Сурет 2.8 – Көп жолдық мәтіндік блок.
3. Мәтін енгізіңіз. Жаңа символдардың қосылуына қарай мәтіндікблок
кеңейе береді. Enter клавишын басқаннан кейін ғана курсор жаңа жолға
көшеді.
Ендігі кезекте мәтінді форматтайтын болсақ. Мәтінді форматтау үшін
обьектілер инсперторы терезесін пайдаланамыз. Мәтінді енгізу үшін тышқанның
сол жақ батырмасын басып, пайда болған мәтіндік блоктың ішіне мәтін
енгіземіз.
Arrow Tool (курсор) – құралының көмегімен мәтінді ерекшелейміз. Мәтінді
баптаудың негізгі құралы – баптау құралы болып табылады. Font (Өлшем,
Шрифт) тізімінде мәтін шрифті енгізіледі.
2.1.4 Графикалық обьектілердің анимациясы
Анимация бұл статикалық суреттедің тізбектеліп бірінен соң бірінің
шығарылуы. Flash фильмі кадрларының шығарылуы ретін көрсету үшін уақыт
шкаласы пайдаланылады. Жаңа фильм құрғанда уақыт шкаласының барлық барлық
оң жақ бөлігі бос тіктөртбұрыштардан тұрады, ал курсор бірінші кдрда
орналасады. Мұндағы бос тіктөртбұрыштар құрылатын фильмнің кадрларын
бейнелейді. Бос Flash фильмінде ағымдағы кадрдың көрсеткіші тек бірінші
кадрда ғана орналасады. Flash ортасында кадрлар уақытты сипаттау үшін
пайдаланылады (сурет 2.9).
Сурет 2.9 – Монтаждау үстелі терезесі
Фильмге кез келген мөлшердегі кадрларды қосуға болады. Кадрлардың
жиілігі ескерусіз секундына 12 кадр, қарапайым WEB жұмыстары үшін секундына
8 кадрды қолдануға болады. Кадрлар жиілігін көбейту фильм қозғалысын
жылдамдатып, анимацияны шынайылыққа жақындатады. Ал жиілікті кеміту фильмді
баяулатады, анимацияның күрделілігіне қарай діріл пайда болуы мүмкін.
Анимация бұл статикалық суреттедің тізбектеліп бірінен соң бірінің
шығарылуы. Flash фильмі кадрларының шығарылуы ретін көрсету үшін уақыт
шкаласы пайдаланылады. Жаңа фильм құрғанда уақыт шкаласының барлық барлық
оң жақ бөлігі бос тіктөртбұрыштардан тұрады, ал курсор бірінші кдрда
орналасады. Мұндағы бос тіктөртбұрыштар құрылатын фильмнің кадрларын
бейнелейді. Бос Flash фильмінде ағымдағы кадрдың көрсеткіші тек бірінші
кадрда ғана орналасады. Flash ортасында кадрлар уақытты сипаттау үшін
пайдаланылады. [7]
Фильмге кез келген мөлшердегі кадрларды қосуға болады. Кадрлардың
жиілігі ескерусіз секундына 12 кадр, қарапайым WEB жұмыстары үшін секундына
8 кадрды қолдануға болады. Кадрлар жиілігін көбейту фильм қозғалысын
жылдамдатып, анимацияны шынайылыққа жақындатады. Ал жиілікті кеміту фильмді
баяулатады, анимацияның күрделілігіне қарай діріл пайда болуы мүмкін.
Flash фильмінің өлшемін азайту үшін мүмкіндігінше кадрлар жиілігін
төмендету қажет. Кадрда обьект пайда болғаннан кейін бірінші кадрдың бос
тіктөртбұрышы нүктесі бар тіктөртбұрышқа ауысады. Мұндай кадр кілттік кадр
деп аталады.
Кілттік кадр барлық уақытта қандай да бір обьектілерден немесе
алдыңғыкадрларға қатысты осы обьектілердің өзгерісінен тұрады. Кілттік
кадрлардың тізбегін құра отырып, кез келген қиындықтағы анимациялық тізбек
құруға болады. Кілттік кадрлар тізбегінен тұратын анимация кадрлықанимация
деп аталады.
Әрбір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz