Құрылыс конструкциялары - пәнінен дәрістер конспектісі
1 Дәріс Металл конструкциялардың материалдары
1 Құрылыс болаттар
2 Алюминий қорытпалары
2 Дәріс Металл материалдың механикалық қасиеттері мен олардың көрсеткіштері
1 Болаттардың механикалық қасиеттері
2 Алюминий қорытпалардың механикалық қасиеттері
3 Дәріс МКЭ есептеу негіздері
1 Ортасынан созылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
2 Ортасынан сығылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
3 Иілген элементтердің шектік күйі және оларды есептеу
3.1. Иілген элементтерді сенімділік шекте есептеу
3.2. Иілген элементті шектелген пластикалық деформация күйінде есептеу
3.3. Иілген элементтердің жалпы орнықтылығын тексеру
4 Ортасынан тыс сығылған, созылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
5 Элементтердің жергілікті орнықтылығын тексеру
4 Дәріс Темірбетонның мағынасы
1 Темірбетонның мәні
2 Бетон мен арматураның бірлескен жұмысы
3 Темірбетонның жақсы жақтары мен кемшіліктері
4 Темірбетонның түрлері
5 Дәріс Бетонның негізгі физикалық.механикалық қасиеттері
1 Жалпы талаптар
2 Бетондарды жекелеген белгілеріне қарай топтастыру
3 Бетонның құрамы
4 Бетонның ширауы мен ісінуі
6 Дәріс Бетонның беріктігі
1 Жалпы мәліметтер
2 Бетонның беріктігіне әсерін тигізетін факторлар
2.1. Қату уақыты мен жағдайы
2.2. Бетон үлгісінің формасы мен өлшемі
2.3. Кернелген күйдің түрі
3 Күшсалмақтар әсерінің берілу ұзақтығы
4 Көп мәрте қайталанатын күштердің әсері
5 Бетонның динамикалық беріктігі
7 Дәріс Бетонның деформациялануы
1 Жалпы мәліметтер
2 Күштік деформациялар
2.1. Күшсалмақтар бір рет әрі қысқа мерзімде әсер еткендегі
2.2. Күшсалмақтар тұрақты және ұзақ мерзімді әсер еткендегі деформациялар
2.3. Күшсалмақтар көп мәрте қайталанған кездегі деформациялар
3 Көлемдік деформациялар
8 Дәріс Темірбетонның арматурасы
1 Арматураны пайдаланудағы мақсат
2 Арматуралық болаттарды жіктеу
3 Арматураның түрлері
4 Арматуралық болаттардың механикалық қасиеттері
5 ТБК.ларда арматураны қолдануы
6 Дәнекерленген, тоқылған және сымдық арматуралық бұйымдар
9 Дәріс Темірбетон
1 Арматура мен бетонның ілінісуі
2 Арматураның бетонда анкерленуі
3 Темірбетонның ширауы мен жылжығыштығы
10 Дәріс Алдын.ала кернелген темірбетон конструкциялары
1 Алдын.ала кернелген темірбетонның мәні
2 Алдын.ала кернеу жасаудың тәсілдері
3 Бастапқы кернеудің шамасын тағайындау
4 Бастапқы кернеудің шығындары
11 Дәріс Темірбетон кедергісі теориясының эксперименттік негіздері. Темірбетон конструкциялардың есептеу әдістері»
1 Жалпы мәліметтер
2 Кернеулік.деформациялық жағдайлардың үш кезеңі
2.1. Кернеулік.деформациялық жағдайлардың бірінші кезеңі
2.2. Кернеулік.деформациялық жағдайлардың екінші кезеңі
2.3. Кернеулік.деформациялық жағдайлардың үшінші кезеңі
3 Мүмкіндік кернеу бойынша есептеу әдісі
4 Қиратушы күштер бойынша есептеу әдісі
5 Шектік күйлер бойынша есептеу әдісі
5.1. Шектік күйлердің бірінші және екінші тобы
5.2. Күшсалмақтар мен әсерлер
5.3. Бетонның мөлшерлік және есептік кедергілері
5.4. Арматураның мөлшерлік және есептік кедергілері
12 Дәріс Иілген темірбетон элементтерді беріктікке есептеу
1 Иілген темірбетон элементтердің конструкциялық ерекшеліктері
2 Иілген темірбетон элементтердің тік қималары бойынша беріктікке есептеу
3 Тік бұрышты қималы жалғыз арматуралы иілген элементтерді беріктікке есептеу
4 Көлденең қимасы тік бұрышты қос жұмыстық арматуралы иілген элементтерді беріктікке есептеу
13 Дәріс Көлденең қимасы тавр пішіндес иілген элементтердің тік қимасы бойынша беріктігін есептеу
1 Тавр пішіндес иілген элементтерді практикада қолдану
2 Екі есептік жағдай
3 Екі есептік жағдайын анықтау шарттары
14 Дәріс Темірбетон иілген элементтерді көлбеу қималары бойынша беріктікке есептеу
1 ТБИЭ.дің көлбеу қималары бойынша жұмысы
2 ТБИЭ.дің беріктігін көлденең күштердің әсерінен көлбеу жарықшақтардың арасындағы сығылған бетонның жолақ бойынша есептеу
3 ТБИЭ.дің көлбеу қималарын көлденең күштер әсеріне
есептеу
4 ТБИЭ.дің көлбеу қималарын июші моменттер әсеріне
есептеу
5 Көлденең арматурасыз ТБ элементтерді есептеу
15 Дәріс Тас және арматураланған тас конструкциялардың түрлері және материалдары
1 Жалпы талаптар
2 Тас қалауының материалдары
3 Тас материалдарының беріктігі және төзімділігі
4 Арматураланбаған тас қалауының беріктік және деформациялық сипаттамалары
16 Дәріс Ағаш конструкциялары
1 Ағаштан дайындалған құрылыс конструкциялары
2 Ағаштардың артықшылықтары
3 Ағаштардың кемшіліктері
4 Ағашты және ағаштан жасалған пластиналарды ағаш конструкцияларда қолдану
5 Ағаштың негізгі қасиеттерінің көрсеткіштері
6 Ағаштың механикалық беріктігі
7 Ағаштың құрылысының біркелкі еместігі
8 Ағаштың қатаңдығы мен қаттылығы
9 Ағаштың ылғалдығы да оның қасиеттеріне едәуір әсер етеді
10 Ағаш конструкцияларының ұзақ мерзіміділік пайдалануын қамтамасыз ету
11 Шіру
12 Отқа төзімділік
13 Ағаштың тотбасуы
14 Жазық ағаш конструкцияларының кеңістіктік орнықтылығын қамтамасыз ету
17 Дәріс Пластмасса конструкциялары
1 Конструкциялық пластмассалар
2 Құрылыста қолданылатын пластмассалар
3 Әйнекті пластика
4 Синтетикалық шайыр
5 Көбікті пласттар
6 Органикалық әйнек
7 Ауа өткізбейтін талшықтар
8 Винипласт
9 Ағаш пластиктер
18 Дәріс Көлденең қимасы тұтас ағаш және пластмасса конструкцияларының элементтерін есептеу
1 Шектік жағдайлардың топтарымен есептеудің негіздері
2 Көлденең қимасы тұтас элементтерді есептеу
3 Ағаш және пластмасса конструкцияларының жіктері, жалғасулары
1 Құрылыс болаттар
2 Алюминий қорытпалары
2 Дәріс Металл материалдың механикалық қасиеттері мен олардың көрсеткіштері
1 Болаттардың механикалық қасиеттері
2 Алюминий қорытпалардың механикалық қасиеттері
3 Дәріс МКЭ есептеу негіздері
1 Ортасынан созылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
2 Ортасынан сығылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
3 Иілген элементтердің шектік күйі және оларды есептеу
3.1. Иілген элементтерді сенімділік шекте есептеу
3.2. Иілген элементті шектелген пластикалық деформация күйінде есептеу
3.3. Иілген элементтердің жалпы орнықтылығын тексеру
4 Ортасынан тыс сығылған, созылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
5 Элементтердің жергілікті орнықтылығын тексеру
4 Дәріс Темірбетонның мағынасы
1 Темірбетонның мәні
2 Бетон мен арматураның бірлескен жұмысы
3 Темірбетонның жақсы жақтары мен кемшіліктері
4 Темірбетонның түрлері
5 Дәріс Бетонның негізгі физикалық.механикалық қасиеттері
1 Жалпы талаптар
2 Бетондарды жекелеген белгілеріне қарай топтастыру
3 Бетонның құрамы
4 Бетонның ширауы мен ісінуі
6 Дәріс Бетонның беріктігі
1 Жалпы мәліметтер
2 Бетонның беріктігіне әсерін тигізетін факторлар
2.1. Қату уақыты мен жағдайы
2.2. Бетон үлгісінің формасы мен өлшемі
2.3. Кернелген күйдің түрі
3 Күшсалмақтар әсерінің берілу ұзақтығы
4 Көп мәрте қайталанатын күштердің әсері
5 Бетонның динамикалық беріктігі
7 Дәріс Бетонның деформациялануы
1 Жалпы мәліметтер
2 Күштік деформациялар
2.1. Күшсалмақтар бір рет әрі қысқа мерзімде әсер еткендегі
2.2. Күшсалмақтар тұрақты және ұзақ мерзімді әсер еткендегі деформациялар
2.3. Күшсалмақтар көп мәрте қайталанған кездегі деформациялар
3 Көлемдік деформациялар
8 Дәріс Темірбетонның арматурасы
1 Арматураны пайдаланудағы мақсат
2 Арматуралық болаттарды жіктеу
3 Арматураның түрлері
4 Арматуралық болаттардың механикалық қасиеттері
5 ТБК.ларда арматураны қолдануы
6 Дәнекерленген, тоқылған және сымдық арматуралық бұйымдар
9 Дәріс Темірбетон
1 Арматура мен бетонның ілінісуі
2 Арматураның бетонда анкерленуі
3 Темірбетонның ширауы мен жылжығыштығы
10 Дәріс Алдын.ала кернелген темірбетон конструкциялары
1 Алдын.ала кернелген темірбетонның мәні
2 Алдын.ала кернеу жасаудың тәсілдері
3 Бастапқы кернеудің шамасын тағайындау
4 Бастапқы кернеудің шығындары
11 Дәріс Темірбетон кедергісі теориясының эксперименттік негіздері. Темірбетон конструкциялардың есептеу әдістері»
1 Жалпы мәліметтер
2 Кернеулік.деформациялық жағдайлардың үш кезеңі
2.1. Кернеулік.деформациялық жағдайлардың бірінші кезеңі
2.2. Кернеулік.деформациялық жағдайлардың екінші кезеңі
2.3. Кернеулік.деформациялық жағдайлардың үшінші кезеңі
3 Мүмкіндік кернеу бойынша есептеу әдісі
4 Қиратушы күштер бойынша есептеу әдісі
5 Шектік күйлер бойынша есептеу әдісі
5.1. Шектік күйлердің бірінші және екінші тобы
5.2. Күшсалмақтар мен әсерлер
5.3. Бетонның мөлшерлік және есептік кедергілері
5.4. Арматураның мөлшерлік және есептік кедергілері
12 Дәріс Иілген темірбетон элементтерді беріктікке есептеу
1 Иілген темірбетон элементтердің конструкциялық ерекшеліктері
2 Иілген темірбетон элементтердің тік қималары бойынша беріктікке есептеу
3 Тік бұрышты қималы жалғыз арматуралы иілген элементтерді беріктікке есептеу
4 Көлденең қимасы тік бұрышты қос жұмыстық арматуралы иілген элементтерді беріктікке есептеу
13 Дәріс Көлденең қимасы тавр пішіндес иілген элементтердің тік қимасы бойынша беріктігін есептеу
1 Тавр пішіндес иілген элементтерді практикада қолдану
2 Екі есептік жағдай
3 Екі есептік жағдайын анықтау шарттары
14 Дәріс Темірбетон иілген элементтерді көлбеу қималары бойынша беріктікке есептеу
1 ТБИЭ.дің көлбеу қималары бойынша жұмысы
2 ТБИЭ.дің беріктігін көлденең күштердің әсерінен көлбеу жарықшақтардың арасындағы сығылған бетонның жолақ бойынша есептеу
3 ТБИЭ.дің көлбеу қималарын көлденең күштер әсеріне
есептеу
4 ТБИЭ.дің көлбеу қималарын июші моменттер әсеріне
есептеу
5 Көлденең арматурасыз ТБ элементтерді есептеу
15 Дәріс Тас және арматураланған тас конструкциялардың түрлері және материалдары
1 Жалпы талаптар
2 Тас қалауының материалдары
3 Тас материалдарының беріктігі және төзімділігі
4 Арматураланбаған тас қалауының беріктік және деформациялық сипаттамалары
16 Дәріс Ағаш конструкциялары
1 Ағаштан дайындалған құрылыс конструкциялары
2 Ағаштардың артықшылықтары
3 Ағаштардың кемшіліктері
4 Ағашты және ағаштан жасалған пластиналарды ағаш конструкцияларда қолдану
5 Ағаштың негізгі қасиеттерінің көрсеткіштері
6 Ағаштың механикалық беріктігі
7 Ағаштың құрылысының біркелкі еместігі
8 Ағаштың қатаңдығы мен қаттылығы
9 Ағаштың ылғалдығы да оның қасиеттеріне едәуір әсер етеді
10 Ағаш конструкцияларының ұзақ мерзіміділік пайдалануын қамтамасыз ету
11 Шіру
12 Отқа төзімділік
13 Ағаштың тотбасуы
14 Жазық ағаш конструкцияларының кеңістіктік орнықтылығын қамтамасыз ету
17 Дәріс Пластмасса конструкциялары
1 Конструкциялық пластмассалар
2 Құрылыста қолданылатын пластмассалар
3 Әйнекті пластика
4 Синтетикалық шайыр
5 Көбікті пласттар
6 Органикалық әйнек
7 Ауа өткізбейтін талшықтар
8 Винипласт
9 Ағаш пластиктер
18 Дәріс Көлденең қимасы тұтас ағаш және пластмасса конструкцияларының элементтерін есептеу
1 Шектік жағдайлардың топтарымен есептеудің негіздері
2 Көлденең қимасы тұтас элементтерді есептеу
3 Ағаш және пластмасса конструкцияларының жіктері, жалғасулары
Металл конструкцияларында негізінде болаттар және алюминий қорытпалар қолданылады. Болат материалы - прокатты және құйма түрінде пайдаланады және олардың дәнекерлену қасиеттері жақсы болады. Алюминий қорытпалардың беріктігі жоғары және өте жақсы пластикалық қасиеттері болады. Құрылыс конструкцияларда 95% прокатты болат қолданылады, алюминий қорытпалар негізінде қорғау конструкцияларда қолданылады.
1. Қүрылыс болаттар
Болат дегеніміз - темірдің, көміртектің (У), рудадан қалған қоспалардың және легирлей қосымшалардың қорытпасы.
Болат көміртекті және легирленген болады. Көміртекті болаттар көміртектің мөлшеріне қарай бөлінеді:
1) - аз көміртекті, көміртектің мөлшері 0,09-0,23%;
2) - орта көміртекті, көміртектің мөлшері 0,24-0,50%;
3) - көп көміртекті, көміртектің мөлшері 0,51-1,20%;
Құрылыс металл конструкцияларда негізінде аз көміртекті болаттар қолданылады, олардың пластикалық қасиеттері жоғары және дәнекерлеу қасиеттері жақсы. Легирленген болаттар үш топқа бөлінеді:
1) - аз легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,5%-ға дейін;
2) - орта легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,6-10%;
3) - көп легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 10% көп.
Құрылыс металл конструкцияларда негізінде аз легирленген болаттар қолданылады, бірақ кейбір жағдайда орта легирленген болаттарда қолданылады. Болаттарды мартен және конвертор қорыту тәсілімен жасайды. Болаттардың қасиеттері және сапасы негізінде механикалық қасиеттері мен және химиялық құрамымен сипатталынады.
Болаттың химиялық құрамы
Болаттың химиялық құрамы әр түрлі қосымшалардың және қоспалардың мөлшері процентпен сипатталынады.
Көміртек (У) - аққыштық шекті және беріктікті ұлғайтады, бірақ дәнекерлену және пластикалық қасиеттерін төмендетеді, сондықтан МК аз көміртекті болаттар қолданылады. Болаттың құрамына арнайы легирлену қосымшаларды енгізеді, олар болаттардың қасиеттерін жақсартады. Мысалы:
Кремний (С) - беріктігін ұлғайтады, бірақ төзімділігін дәнекерлену қасиеттерін және соққы тұтқырлығын төмендетеді. Кремнийдің жағымсыз әсері марганең (Г) қосымшаның көп мөлшерімен басылады (төмендетеді). Марганец (Г) - оу,аи ұлғайтады, пластикалық қасиеттерін төмендетеді;
Мыс (Д) - беріктікті, коррозияға төзімділігін ұлғайтады;
1. Қүрылыс болаттар
Болат дегеніміз - темірдің, көміртектің (У), рудадан қалған қоспалардың және легирлей қосымшалардың қорытпасы.
Болат көміртекті және легирленген болады. Көміртекті болаттар көміртектің мөлшеріне қарай бөлінеді:
1) - аз көміртекті, көміртектің мөлшері 0,09-0,23%;
2) - орта көміртекті, көміртектің мөлшері 0,24-0,50%;
3) - көп көміртекті, көміртектің мөлшері 0,51-1,20%;
Құрылыс металл конструкцияларда негізінде аз көміртекті болаттар қолданылады, олардың пластикалық қасиеттері жоғары және дәнекерлеу қасиеттері жақсы. Легирленген болаттар үш топқа бөлінеді:
1) - аз легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,5%-ға дейін;
2) - орта легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,6-10%;
3) - көп легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 10% көп.
Құрылыс металл конструкцияларда негізінде аз легирленген болаттар қолданылады, бірақ кейбір жағдайда орта легирленген болаттарда қолданылады. Болаттарды мартен және конвертор қорыту тәсілімен жасайды. Болаттардың қасиеттері және сапасы негізінде механикалық қасиеттері мен және химиялық құрамымен сипатталынады.
Болаттың химиялық құрамы
Болаттың химиялық құрамы әр түрлі қосымшалардың және қоспалардың мөлшері процентпен сипатталынады.
Көміртек (У) - аққыштық шекті және беріктікті ұлғайтады, бірақ дәнекерлену және пластикалық қасиеттерін төмендетеді, сондықтан МК аз көміртекті болаттар қолданылады. Болаттың құрамына арнайы легирлену қосымшаларды енгізеді, олар болаттардың қасиеттерін жақсартады. Мысалы:
Кремний (С) - беріктігін ұлғайтады, бірақ төзімділігін дәнекерлену қасиеттерін және соққы тұтқырлығын төмендетеді. Кремнийдің жағымсыз әсері марганең (Г) қосымшаның көп мөлшерімен басылады (төмендетеді). Марганец (Г) - оу,аи ұлғайтады, пластикалық қасиеттерін төмендетеді;
Мыс (Д) - беріктікті, коррозияға төзімділігін ұлғайтады;
1. СНиП ІІ-25-85. Деревянные конструкции. Нормы проектирования, Изд-во АСВ. М.: 2001-20с.
2. Арленинов Д.К. и др. Конструкции из дерева и пластмасс. М.: Изд-во АСВ. М.: 2002-276с.
3. Зубарев Г.Н., Бойтемиров Ф.А., Головина В.М., Улицкая Э.М. Конструкции из дерева и пластмасс. 3-издание. Академия. М.: 2004.-302с.
4. СНиП 3.03.01-87. Несущие и ограждающие конструкции - М.: ЦИТП, 1988-192с.
5. Жилье и общественные здания.: Краткий справочник инженера-конструктора / Ю.А. Дыховичный, В.А.Максименко, Кондратьев В.Т.Крейтан, А.Н.Сканави, М.С.Вайнштейн; Под ред.Ю.А.Дыховичного.-3-е изд., перераб. и доп.-М.: Стройиздат, 1991-656с.:ил.
б.Бржанов Р.Т. Темірбетон және тас құрылымдары: Қысқаша дәрістер құралы / Бржанов Р.Т. - Петропавловск.: М.Қозыбаев атындағы СКМУ. 2006. - 67 бет. 7.Мандриков А.П. Темірбетон конструкцияларын есептеудің мысалдары: оқу құралы. І-бөлім / А.П. Мандриков. - Алматы.: РБК. 1996.-229б.
8. Байков В.Н. Железобетонные конструкции. Общий курс: учебник / В.Н. Байков, Э.С. Сигалов. - М.: Стройиздат. 1991.-767с.
9.Попов Н.Н. Проектирование и расчет железобетонных конструкций: учебник / Н.Н. Попов, А.В. Забегаев. - М.: Высшая школа. 1985.-319с. 10.СНиП 2.03.01-84 «Бетон және темірбетон кұралымдары».
11 .Металлические конструкции. Элементы конструкций. Том І. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Горева В.В., 2-е издание: - М.: Высшая школа, 2001. - 551с.
12. Металлические конструкции. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Беленя Е.И., 6-е издание. - М.: Стройиздат, 1986-560с.
13.СНиП РК 5.04.23-2002г. Нормы проектирования. Строительные конструкции. -Астана, 2003-118с.
14.СНиП ІІ-23-81* Стальные конструкции. М. Изд-во АСВ. 2001.-35с
2. Арленинов Д.К. и др. Конструкции из дерева и пластмасс. М.: Изд-во АСВ. М.: 2002-276с.
3. Зубарев Г.Н., Бойтемиров Ф.А., Головина В.М., Улицкая Э.М. Конструкции из дерева и пластмасс. 3-издание. Академия. М.: 2004.-302с.
4. СНиП 3.03.01-87. Несущие и ограждающие конструкции - М.: ЦИТП, 1988-192с.
5. Жилье и общественные здания.: Краткий справочник инженера-конструктора / Ю.А. Дыховичный, В.А.Максименко, Кондратьев В.Т.Крейтан, А.Н.Сканави, М.С.Вайнштейн; Под ред.Ю.А.Дыховичного.-3-е изд., перераб. и доп.-М.: Стройиздат, 1991-656с.:ил.
б.Бржанов Р.Т. Темірбетон және тас құрылымдары: Қысқаша дәрістер құралы / Бржанов Р.Т. - Петропавловск.: М.Қозыбаев атындағы СКМУ. 2006. - 67 бет. 7.Мандриков А.П. Темірбетон конструкцияларын есептеудің мысалдары: оқу құралы. І-бөлім / А.П. Мандриков. - Алматы.: РБК. 1996.-229б.
8. Байков В.Н. Железобетонные конструкции. Общий курс: учебник / В.Н. Байков, Э.С. Сигалов. - М.: Стройиздат. 1991.-767с.
9.Попов Н.Н. Проектирование и расчет железобетонных конструкций: учебник / Н.Н. Попов, А.В. Забегаев. - М.: Высшая школа. 1985.-319с. 10.СНиП 2.03.01-84 «Бетон және темірбетон кұралымдары».
11 .Металлические конструкции. Элементы конструкций. Том І. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Горева В.В., 2-е издание: - М.: Высшая школа, 2001. - 551с.
12. Металлические конструкции. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Беленя Е.И., 6-е издание. - М.: Стройиздат, 1986-560с.
13.СНиП РК 5.04.23-2002г. Нормы проектирования. Строительные конструкции. -Астана, 2003-118с.
14.СНиП ІІ-23-81* Стальные конструкции. М. Изд-во АСВ. 2001.-35с
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Ш.ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНОЛГИЯ ЖӘНЕ ИНЖИНИРИГ
УНИВЕРСИТЕТІ
ҚYenРЫЛЫС КАФЕДРАСЫ
БРЖАНОВ Р.Т., СУГИРОВ Д.У.
ДӘРІСТЕР КОНСПЕКТІСІ
"Қүрылыс конструкциялары - 1" пәнінен 050729- Қүрылыс мамандығы бойынша Оқулық
Актау 2010 ж.
ӘОЖ 624 (075.8) ББК 38.5я 73 К77
ISBN 978-601-7276-28-7
Құрастырғандар: Бржанов Р.Т. - т.ғ.к., доцент, Сугиров Д.У. т.ғ.д., проф.
"Құрылыс конструкциялары - 1" пәнінен дәрістер конспектісі.Оқулық - Актау: Ш. Есенов атындағы КМТжИУ, 2010- б. 157
Пікір берушілер: Кенжетаев Г.Ж. - т.ғ.д., профессор, КГУТиИ г.Актау
Кулманова.Н.К.. - т.ғ.д.,профессор, КазАТК г.Алматы
"Құрылыс конструкциялары - 1" пәнінен дәрістер конспектісі оқу жоспарына және типтік бағдарламасына сәйкес құрастырылған және пән бойынша сабақтарды өткізуге арналған барлық қажетті мәліметтер келтірілген. Әр түрлі материалдардын физика-механикалық қасиеттері, және есеп әдістері ,конструкциялардын сыртқы жүк пен жүктемелерге карсыласуы қарастырылған.Әр бір дәріс бакылау сүрақтарымен аяқталады.
ӘОЖ 624 (075.8)
ББК 38.5я 73
Ш. Есенов атындағы КМТжИУ әдістемелік кеңесімен баспаға ұсынылған. ISBN 978-601-7276-28-7
(C) Ш.Есенов атындағы КМТжИУ, 2010 ж.
1. Дәріс
Тақырып: Металл конструкциялардың материалдары
Жоспар:
Құрылыс болаттар
Алюминий қорытпалары
Металл конструкцияларында негізінде болаттар және алюминий қорытпалар қолданылады. Болат материалы - прокатты және құйма түрінде пайдаланады және олардың дәнекерлену қасиеттері жақсы болады. Алюминий қорытпалардың беріктігі жоғары және өте жақсы пластикалық қасиеттері болады. Құрылыс конструкцияларда 95% прокатты болат қолданылады, алюминий қорытпалар негізінде қорғау конструкцияларда қолданылады.
1. Қүрылыс болаттар
Болат дегеніміз - темірдің, көміртектің (У), рудадан қалған қоспалардың және легирлей қосымшалардың қорытпасы.
Болат көміртекті және легирленген болады. Көміртекті болаттар көміртектің мөлшеріне қарай бөлінеді:
- аз көміртекті, көміртектің мөлшері 0,09-0,23%;
- орта көміртекті, көміртектің мөлшері 0,24-0,50%;
- көп көміртекті, көміртектің мөлшері 0,51-1,20%;
Құрылыс металл конструкцияларда негізінде аз көміртекті болаттар қолданылады, олардың пластикалық қасиеттері жоғары және дәнекерлеу қасиеттері жақсы. Легирленген болаттар үш топқа бөлінеді:
- аз легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,5%-ға дейін;
- орта легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,6-10%;
- көп легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 10% көп.
Құрылыс металл конструкцияларда негізінде аз легирленген болаттар қолданылады, бірақ кейбір жағдайда орта легирленген болаттарда қолданылады. Болаттарды мартен және конвертор қорыту тәсілімен жасайды. Болаттардың қасиеттері және сапасы негізінде механикалық қасиеттері мен және химиялық құрамымен сипатталынады.
Болаттың химиялық құрамы
Болаттың химиялық құрамы әр түрлі қосымшалардың және қоспалардың мөлшері процентпен сипатталынады.
Көміртек (У) - аққыштық шекті және беріктікті ұлғайтады, бірақ дәнекерлену және пластикалық қасиеттерін төмендетеді, сондықтан МК аз көміртекті болаттар қолданылады. Болаттың құрамына арнайы легирлену қосымшаларды енгізеді, олар болаттардың қасиеттерін жақсартады. Мысалы:
Кремний (С) - беріктігін ұлғайтады, бірақ төзімділігін дәнекерлену қасиеттерін және соққы тұтқырлығын төмендетеді. Кремнийдің жағымсыз әсері марганең (Г) қосымшаның көп мөлшерімен басылады (төмендетеді). Марганец (Г) - оу,аи ұлғайтады, пластикалық қасиеттерін төмендетеді;
Мыс (Д) - беріктікті, коррозияға төзімділігін ұлғайтады;
Алюминий (Ю) - соққы тұтқырлығын ұлғайтады, фосфордың жағымсыз әсерін төмендетеді;
Азот (А) - легирлеу элементтермен қосыла болаттың механикалық қасиеттерін жақсартады;
Легирлеу қосымшалар - никель (Н), ванадий (Ф), вольфрам (В), молибден (М), титан (Т), бор (Р) азкөміртекті болаттардың беріктігін және механикалық қасиеттерін жақсартады. Кейбір қоспалар зиянды болады:
Фосфор - пластикалық және соққы тұтқырлық қасиеттері төмендейді, төмен температураның әсерінен болат морт қирауы мүмкін (- 0,045%); Күкірт - беріктігін төмендетеді, дәнекерленген кезде жарықшақтардың пайда болуына себеп болады (0,055-0,040%);
О2, Н2, N - оттегі, сутегі, азот - балқытылған болатқа аудан О2, Н2, N түскен жағдайда болаттың морттылығы күшейтіледі.
Болатты балқытып қорытқан кезде, болаттың ашыту дәрежесіне байланысты олар бөлінеді:
тынық болат;
жартылай тынық болат;
қайнатылған болат.
Егер балқытқан болатты ашытпасақ, онда газдар сыртқа шығып болат қайнаған су сияқты болады. Осындай болаттарды қайнатылған деп айтады. Бұндай болаттардың құрамында көпдеген газдар болады және тез суытылғаннан, болаттың құрамы біртекті емес болады.
Сондықтан балқытылған болаттың құрамына ашытқыш элементтер қосады -кремний (0,12-0,30%) және алюминий (0,1%) дейін. Осы элементтер болаттың құрамындағы еріген оттегімен (О2) қосылып, оның жағымсыз әсерін төмендетеді. Осы процессті - ашыту процесс деп санайды және бұл кезде жылу шығарылады. Ашытқан процестен кейін болатты тындырады және оны тынық деп атайды. Қайнатылған және тынық болат ортасындағы болаттың сапасы жартылай тынық болаттың түріне сәйкес. Бұл жағдайда болатты кремний элементпен ашытады (0,05-
0,15%).
Тынық болаттың құрамы біртекті, дәнекерлену қасиеттері жақсы, динамикалық әсерге және морт қирауына жақсы қарсыласады. Бірақ олар қайнатылған болаттармен салыстырсақ 12% қымбат, сондықтан оны қолдану шектелінеді. Механикалық қасиеттер бойынша болаттар бөлінеді:
1) жай берікті, оған аз көміртекті болаттар жатады, көміртектің (У) мөлшері -
0,22%, аққыштық шегі ту = 270 МПа дейін, ал беріктік шегі ти = 390 МПа дейін (ти -
үзілуге уақытша кедергісі);
жоғары берікті, оған аз легирленген болаттар жатады: ау = 305 - 390 МПа, аи = 440 - 540 МПа дейін;
өте жоғары берікті, оған аз легирленген және термиялық бекемделген болаттар жатады: ау = 410 - 600 МПа, аи = 570 - 700 МПа;
Металлургия зауыттары жай берікті болаттарды үш топ бойынша дайындайды: А тобы - механикалық қасиеттерге гарантия беріледі; Б тобы - химиялық қасиеттерге гарантия беріледі;
В тобы - механикалық және химиялық қасиеттерге гарантия беріледі. Металл конструкцияларда В топтағы болатты қолданады.
Аз көміртекті болаттардың маркасы ГОСТ 380-71*. ГОСТ 23570-79; ГОСТ 19282 - 73, ГОСТ 19281-73 әріппен және сандармен белгіленеді.
Мысалы: ВСт3 сп5; ВСт3Г пс5;
В - болат В топ бойынша дайындалған, оның механикалық және химиялық қасиеттеріне гарантия берілген; Ст - сталь, болат;
З - азкөміртекті болат маркасының нөмірі. Болаттардың маркасы химиялық құрамы және механикалық қасиеттері бойынша келесі түрі болады СтО... Ст5, МК Ст3 қолданылады, олар беріктігі жоғары, пластикалық және дәнекерлену қасиеттері жақсы;
Сп - ашыту дәрежесі, спокойная - тынық; Пс - полуспокойная - жартылай тынық; Кп - кипящая - қайнатылған. Г - құрамында марганец мөлшері жоғары;
5 - болаттың категориясы, аз көміртекті болаттар соққы тұтқырлық қасиеттері бойынша 6 категорияға бөлінеді. Әр категорияға болаттың химиялық құрамы, уақытша кедергісінің мөлшері және салыстырмалы ұзару деформациясы белгіленген. Болат 18 сп, 18 Г сп
Болат В топ бойынша дайындалған, 0,18% көміртектің мөлшері;
Көпір конструкцияларды, гидротехникалық құрылыста және өте жауапты
конструкцияларда аз көміртекті болаттарды маркасы М16с және 16Д қолданылады:
а) 0,16% - молибден, (0,3-1,0%) - кремний (С);
б) 0,16% - көміртекті, мыс (Д) - 0,3-1,0%.
Бірінші сан - көміртектің мөлшері (%)
Одан кейін әріп - легирлену қосымшалар, егер әріптен кейін сан жоқ болса онда ол легирлену қосымшаның мөлшерін көрсетеді. 14Г2 - 0,14% көміртегі (У), марганец (г) -0,02%,
15хСНД - 0,15% көміртегі; хром (х), кремний (с), нигель (н), мыс (Д), әр лигерлену қоспаның мөлшері (0,3-1,0%).
МК материалдардың жұмыс істеу жағдайына байланысты 4 топқа бөлінеді (СНиП ІІ-23-81*):
І топ: - Өте ауыр жағдайда жұмыс істейтін және динамикалық, вибрациялық немесе жылжымалы күшсалмақтардың тікелей әсер ететін, пісіріп дәнекерленген конструкциялар және олардың элементтері; І топқа жатады - кранастындағы арқалық, жұмыс алаңның арқалықтары, бункерлердің және жүк арту эстакалардың конструкциялары, фермалардың фасонкалары, галереялардың аралық құрылыс конструкциялары, электр жүйесінің биіктігі 60м-ден жоғары тіреулері, және т.т.; ІІтоп- Статикалық күшсалмақтардың әсеріне жұмыс істейтін пісіріп дәнекерленген конструкциялар немесе олардың олардың элементтері және дәнекерленген қосылыстары жоқ 1 -ші топтың конструкциялары; ІІ топқа жатады - фермалар, қаңқаның рамалары, жабын арқалықтары, саты косоурлары, жоғары вольтты электржүйелердің тіреулері, галереялардың тіреулері, иілген және иіліп-созылған элементтер;
ІІІтоп- Статикалық күшсалмақтардың әсеріне жұмыс істейтін сығылып немесе сығылып иілетін пісіріп дәнекерленген конструкциялар және олардың элементтері, тағы дәнекерленген қосылыстары жоқ ІІ топтың конструкциялары; ІІІ топқа жатады
- ұстындар, тіреулер, тірек плиталар, құрал жабдықтарды көтеретін конструкциялар, жабын арқалықтар және т.б.
ІУтоп-Ғимараттардың қосалқы қосылыстары және дәнекерленген қосылыстары жоқ ІІІ топтың конструкциялары. Байланыс, фахверк элементтері, сатылар, алаңдар, қоршаулар, кабельді каналдың металл конструкциялары және т.б...
2. Алюминий қорытпалары
Алюминий өзінің қасиеттері бойынша болаттардан көп айырмашылығы бар. Мысалы:
тығыздығы ү=2640-2800кгм (үш есе кем);
серпімділік модулі E = 71000 МПа (үш есе кем);
жылжу модулі СТ = 27000МПа;
алюминийдің аққыштық алаңы болмайды, үзілгендегі созылуы 40-50%;
беріктігі аъ = 60 - 70МПа; а02 = 20 - 30МПа (шартты аққыштық шегі);
алюминий коррозияға өте тұрақты, себебі бетінде өте жұқа қабыршақ пайда болып ары қарай коррозияны болдырмайды;
алюминийдің беріктігі өте төмен, сол себептен алюминийді таза түрінде құрылыста қолданбайды;
алюминийдің беріктігін жоғарлату үшін:
а)қосымша легирлену металлдарды қолданады, легирленген алюминийдің беріктігі 2-5 есе асады, ал қалдық салыстырмалы созылуы 2-3 есе төмендейді;
легирлену үшін келесі металл элементтерін қолданады: Mn марганец (Г), Mg магний (Mg), Si кремний (С), Zn цинк, Cu мыс (Д), Cr хром (Х);
құрылыста келесі алюминий қорытпалары пайдаланады: - AMr (алюминий-магний) дәнекерлеу қасиеттері жоғары, коррозияға төзімді; - AMn (алюминий-марганец); - Д дюралюмины, олар AI, Cu, Vg, Mn құрастырылады; - АВ және АД типті авиаль, олар AI, Si, Mg құрастырылады; - жоғары беріктік қорытпа В (AI, Zn, Cu, Mg)A
б) тартып беріктігін жоғарлатады (нагартовка вытяжкой);
в) термиялық өңдейді:
көп компонентті қорытпалар AI-Mg-Si; AI-Cu-Mg; AI-Mg-Zn термиялық өндірген кезде беріктігі жоғарлайды. Олардың маркасы АД31Т; АД 31Т1; АД31Т4; АД31Т5; 1925; 1915Т; 1935Т - термиялық беріктенетін AI қорытпалары.
AI-Mg; AI-Mn қорытпалары термиялық өндірген кезде беріктігі артпайды, сондықтан АД1М; AMgM; AMn2M; AMn2H2 алюминий қорытпаларды термиялық беріктенбейтін деп атайды.
Алюминий қорытпаларын прокат түрінде (табақ, профильді құбыр және т.б.)
зауыттарда өзіне қойылған стандарттар бойынша шығарылады.
Шығару жағдайына байланысты маркадан кейін келесі шартты белгілеп қойылады:
ГП - ыстық тапталған;
М - жұмсақ (күйдірілген)
Н - ногартталған
12Н - жартылай ногартталған (П)
Т - суарылған (қатты) және ескерілген 3-6 тәулікте
Мысалы: Д16-Т дюралюминий №16, суарылған және ескерілген.
AI - қорытпалар бөлінеді:
а) 1 топ - төмен және орта беріктік, коррозияға төзімді ► AMr, AMn, АВ
қабырға және шатыр панельдер үшін, витрина, терезе рамалар мен переплет.
б) 2-топ - жоғары беріктік, бірақ коррозияға төзімділігі орташа Д - дюралюмины, В
- ж.б. қорытпа оларды көтергіштік конструкциялар ретінде.
Бақылау сүрақтар:
1. Болаттағы көміртектің мөлшері ?
A. аз көміртекті
Б. орта көміртекті
B. көп көміртекті
Г.. көміртектің мөлшері 0,09-1,20%; Д. көміртектің мөлшері 0,24-0,50%;
2. Легирлеу қосымшалардың мөлшері?
A. аз легирленген
Б. орта легирленген
B. көп легирленген
Г.. легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,6-10% Д. легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,5%
3. Болаттың химиялық құрамы
А.Темір (Fe)
Б. Темір (Fe) және көміртек (C)
В. Темір (Fe) , легирлеу қосымшалар
Г. Легирлеу қосымшалар, көміртек (C)
Д.. Темір (Fe), легирлеу қосымшалар, көміртек (C)
4. Тынық болаттардың белгісі
А.. Сп Б. Кп ,Пс В. Кп, Г.Кп,Пс
Д. Пс
5. Жартылай тынық болаттар
A. Сп
Б. Кп ,Пс
B. Кп, Сп
Г. Кп,Сп,Пс
Д.. Пс
6.Қайнатылған болаттар
A. Пс
Б.Сп
B. Сп, Пс
Г.. Кп Д. Кп,Пс
7.Болаттарды дайындау бойынша топтар
А.. А,Б,В
Б. В,Б,Д В. Б,А,Д Г. Д,А,Б Д. В,Б,Д
8.МК материалдардың жұмыс істеу жағдайы бойынша топтар
A. 1,2,4
Б. 1,3,4
B. 1 топ
Г. 3 топ
Д.. 4 топ
9. Алюминий тығыздығы
A. 1800 кг м[3]
Б. 2800 кг м[3]
В..2600 кг м[3]
Г. 2300 кг м3 Д. 2100 кг м[3]
10. Алюминийдің беріктігі
А.. 60-70 Мпа Б. 70-90 Мпа
B. 40-70 Мпа
Г. 80-90 Мпа
Д. 160-170 Мпа
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Металлические конструкции. Элементы конструкций. Том І. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Горева В.В., 2-е издание: - М.: Высшая школа, 2001. - 551с.
Металлические конструкции. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Беленя Е.И., 6-е издание. - М.: Стройиздат, 1986-560с.
СНиП РК 5.04.23-2002г. Нормы проектирования. Строительные конструкции. -
Астана, 2003-118с.
4. СНиП ІІ-23-81* Стальные конструкции. М. Изд-во АСВ. 2001.-35с.
2 . Дәріс
Тақырып: Металл материалдың механикалық қасиеттері мен олардың
көрсеткіштері
Жоспар:
Болаттардың механикалық қасиеттері
Алюминий қорытпалардың механикалық қасиеттері
1. Болаттардың механикалық қасиеттері
Болаттардың механикалық қасиеті келесі көрсеткіштермен сипатталынады: беріктік; серпімділік; пластикалық; морт қирауына бейімділігін көрсететін қасиет немесе соққы тұтқырлығы (морттылығы немесе сынғыштығы). Болаттың беріктігі сыртқы күшсалмақтарға әсер еткенде материалдың кедергісі бойынша анықталады.
Егер жүктеуді аяқтағаннан кейін материал бастапқы пішінге қайтып келсе, онда бұл материалды серпімді деп атайды.
Егер жүктеуді аяқтағаннан кейін материал бастапқы пішінге келмеген жағдайда материалды пластикалық деп атайды.
Егер материал аз деформацияның себебінен қираған кезде материалдың морттылығы жоғары болады.
Механикалық қасиеттері келесі көрсеткіштермен анықталады:
апу - пропорциональдік шегі; aep - серпімдік шегі; ау - аққыштық шегі; an - беріктік
шегі (үзілуге уақытша кедергісі); 8 - үзілгеннен кейінгі салыстырмалу ұзару; Е -серпімділік модулі;
Пропорциональді шегі (апу) - Гук заңы жарамды болатын кернеулердің ең үлкен мөлшері; a = Es; Е = tga- серпімді модулі
Серпімдік шегі - қалдық деформация пайда болмайтын кернеудің ең төмен мөлшері немесе жүктеуді аяқтағаннан кейін үлгі бастапқы өлшемдеріне қайтып келеді. Аққыштық шегі - пластикалық деформация пайда болатын кернеу, a = s диаграммада аққыштық алаңы пайда болады.
Аз көміртекті болат а = ау жүктеуді аяқтаған кезде s0 - деген қалдық деформация
пайда болады. Егер одан кейін қайтадан жүктесек онда серпімдік шегі aep өседі.
Алдын - ала пластикалық деформациялануы арқылы серпімділік шегін үлкейткен кезде болаттың беріктігі жоғарлайды, осы процесті наклеп немесе нагартовка деп атайды.
Азлегирленген болаттар және А1 - қорытпалар
Белгілі -Акқыштық шегі жоқ.
Акқыштық шегі ретінде шартты акқыштық шегі алынады ау, бұл кезде қалдық
деформация 0,2% тең (бастапқы деформация). Жоғары беріктік болаттар
(ти) - беріктік шегі немесе үзілуге уақытша кедергісі, материал қираған немесе үзылген кездегі ең үлкен кернеудің мөлшері.
(8) - салыстырмалы ұзару металлдың пластикалық қасиетін сипаттайды.
8(%)= [1] k [1] o - \00%
' 0
Аз көміртекті және жоғары беріктік болаттар үшін акқыштық шегі бойынша созылуға, сығылуға және иілуге мөлшерлік кедергісі анықталады.
Өте жоғары беріктік болаттар үшін диаграммада акқыштық шегі жоқ, сондықтан болаттың мөлшерлік кедергісі rm = аи (үзілуге уақытша кедергісі)
Болаттың аққыштық шегі және үзілуге уақытша кедергісі бойынша созылуға, иілуге есептік кедергісі
r = Ryn 1 Ут Ru = Кип 1 Ут
ут = 1,025 -1,15 материалдар бойынша сенімділік коэффициент
r
Ығысу кезіндегі есептік кедергісі rs = 0,5%^- ут = \,\
У т
Тік (дөңбек) төселген бетін жаншылу (жергілікті сығылу) кезіндегі есептік кедергісі
p ип' I т 1т ?
Жергілікті жаншылу кезіндегі есептік кедергісі
rp = 0,5 ^ Ут = 1,1
[У] т
Прокаттың қалыңдығы бағыты бойынша созылу кезіндегі кедергісі
rh = 0,5 ■ ryn I ут
Егер ус,уп -коэффициенті ескерген жағдайда
r =r -у Iу -у
у уп с т п
ут = 1,025 -1,15 - материалдар бойынша сенімділік коэффициент;
ус = 0,7 - \,\ - жұмыс жағдайын ескеретін коэффициент;
уп - ғимараттың жауаптылық дәрежесін ескеретін коэффициент.
класқа жататын ғимараттар (ерекше маңызды) - уп = 1,0
класқа маңыздылығы бар ғимараттар уп = 0,95
класқа маңыздылығы шектелген және уақытша ғимараттар уп = 0,%5 - 0,90
2. Алюминий қорытпалардың механикалық қасиеттері
Алюминий - конструкцияларды қолданғанда және ортаның температу-расы 50[и]С жоғары болған кезде (51-100°С) алюминий корытпаның есептік кедергісін у(
коэффициентке көбейтеді у{ = 0,%5 - 0,90
у( = 0,6 - 0,9 -жұмыс жағдайын ескеретін коэффициент; алюминий конструкциялардың жоғары деформативтік қасиеттерін ескереді. ус - коэффициент арқылы алюминий конструкциялардың жоғары деформативтік қасиеттері еске алынады.
Алюминий корытпаның есептік кедергісін анықтайтын формулалар: - созылуға, сығылуға және иілуге R;
ығысуға R = 0,6R;
тік төселген бетін жаншылуға (жергілікті сығылуға) Rp = 0,75R
Алюминий қорытпаның шартты аққыштық шегі j0 2 және үзілуге уақытша кедергісі аи бойынша созылуға, сығылуға және иілуге есептік кедергісі
R = 1 ут
Осы есептік кедергілердің минимальды мөлшері алюминий қорытпаның есептік кедергісіне тең (R)
R = Ry (Ru )
Ryn = о02 - шартты аққыштық шегі
Ruin =уъ - үзілуге уақытша кедергісі
ут = 1,1 тең - материалдың сенімділік коэффициенті
уи = 1,45 тең - беріктік шегі бойынша сенімділік коэффициенті
Бақылау сүрақтар:
І.Болаттардың механикалық қасиеттерінің көрсеткіштері
А.. беріктік; серпімділік; пластикалық; морт қирауына бейімділігін көрсететін қасиет немесе соққы тұтқырлығы . Б. серпімділік; пластикалық;
В. пластикалық; морт қирауына бейімділігін көрсететін қасиет Г. беріктік; серпімділік; пластикалық Д. соққы тұтқырлығы
2.Болаттардың беріктік қасиеттері
A. апу - пропорциональдік шегі; аер - серпімдік шегі; ау - аққыштық шегі;
ап - беріктік шегі (үзілуге уақытша кедергісі); 8 - үзілгеннен кейінгі салыстырмалу
ұзару; Е - серпімділік модулі; Б. пропорциональдік шегі
B. пропорциональдік шегі; серпімдік шегі
Г. үзілуге уақытша кедергісі
Д. үзілгеннен кейінгі салыстырмалу ұзару; серпімділік модулі;
З.Болаттардың пластикалық қасиеттері А. апу Б. о
ep
Г. о„
Д.. 8
4.Болаттардың морттылық қасиеттері А. оу,
Б. оп
Д. 8
5. Алюминий қорытпалардың механикалық қасиеттері А.. оп Б. 8 [В.] [о]у
б.Пропорциональдік шегінің белгісі А.. On
Б. 8
Д. о
7. Серпімдік шегінің белгісі
А. On
Д. 8
8. Беріктік шегінің белгісі
A. On
В..
Г. 8
9. Үзілгеннен кейінгі салыстырмалу ұзарудың белгісі
Б. о
ny
B. On
Г.. 8
Д. Oep
10. Болат материалдар бойынша сенімділік коэффициент
А.1,10-1,20
Б. 1,15-1,20
В.. 1.025-1,15
Г. 1,0-1,3
Д. 1,05-1,11
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Металлические конструкции. Элементы конструкций. Том І. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Горева В.В., 2-е издание: - М.: Высшая школа, 2001. - 551с.
Металлические конструкции. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Беленя Е.И., 6-е издание. - М.: Стройиздат, 1986-560с.
СНиП РК 5.04.23-2002г. Нормы проектирования. Строительные конструкции. -Астана, 2003-118с.
СНиП ІІ-23-81* Стальные конструкции. М. Изд-во АСВ. 2001.-35с.
3. Дәріс
Тақырып: МКЭ есептеу негіздері
Жоспар:
Ортасынан созылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
Ортасынан сығылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
Иілген элементтердің шектік күйі және оларды есептеу 3.1.Иілген элементтердің серпімділік шекте есептеу
3.2.Иілген элементтердің шектелген пластикалық деформация күйінде есептеу
3.3.Иілген элементтердің жалпы орнықтылығын тексеру
4. Ортасынан тыс сығылған, созылған элементтердің шектік күйлері және оларды
есептеу
1. Ортасынан созылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
Бұл элементтердің жұмысы материалдың a-s диаграммасына сәйкес. Ортасынан сығылған элементтерді есептеу негізі болып оның беріктігін тексеру болып табылады.
* = A Ryyc (1)
1 формула элемент қимасында пластикалық деформацияның дамуын шектейді.
R
-- Ry болаттардан жасалған элемент және аққыштық шектен асқан кезде элемент
Уп
эксплуатацияға тарауға болатын кезде мына формуланы қолданады:
A у
п п
уп - сенімділік коэффициент
Элементті қүрылыс алаңына жеткізу монтаждау және эксплуатация кезінде өз салмағынан иілмеуін сақтау үшін беріктігін есептеумен қатар оның иілгіштігін тексеру қажет. Бүл үшін созылған элемент иілгіштігі мах шектелген (рүқсат етілген) иілгіштік шамасынан кіші болу қажет.
A = ^ [Л\
(3)
min
2. Ортасынан сығылған элементтердің шектік күйлері
және оларды есептеу
Қысқа сығылған элементің шектік күйі олардың беріктігін тексерумен, ал иілгіш элементтердің шектік күйі - орнықтылығымен анықталады. Ортасынан сығылған элементтердің беріктігі ортасынан сығылған элементтерге сәйкес 1 және 2 формулаларымен анықталады.
Орнықтылығын тексеру
N бойлық күш критикалық шамасына жеткенге дейін элементтің орнықтылығы сақталады, ал Ncr - N элемент орнықтылығына жоғалтады. Ол қатаңдығы аз
жазықтықта иіле бастайды. Сонда критикалық күштің шамасын Эйлер формуласымен анықтауға болады.
ж[2]EJ ;
Сонда критикалық кернеулер:
ж[2] ■ EJ
A
J
A
2
min
ж[2] ■ E ■ i
Ј2
min
ж[2] ■ E
min
ж[2] ■ E
A2
V Zmin j
Бүл формула Е түрақты болған кезде қолданбалы (кернеу пропорционалдық шектен
аспаған кезде Яж
[)]
Иілгіштігі орташа және аз элементтерде орнықтылығын жоғалту серпімді және пластикалық стадияда өтеді EpЈ.
Ортасынан сығылған элементтердің орнықтылығын тексеру дегеніміз элемент қимасында пайда болатын кернеуді (есептік күштерден) критикалық кернеулермен салыстыру болып табылады.
N
Есептеуге оңай болу үшін осг болаттың есептік беріктігімен және бойлық иілу коэффициентімен алмастырады:
E
с =
N
A
R ■у
(5)
ср коэффициенттің мағынасы: ол есептік қарсыласуын (беріктігін) элементтің орнықтылығын сақтайтын шамаға дейін азайтады (критикалық кернеуге дейін)
я.
Ф коэффициент Ry және Л функциясы болып табылады. Оның мәні СНиП 11 -23 - 81 есептік формулалардан немесе кестеден анықталады.
3. Иілген элементтердің шектік күйі және оларды есептеу
Иілген элементтер үшін І топтағы шектеу күйі бойынша беріктігі және орнықтылығы тексеріледі, ал ІІ шектік күй бойынша ауыспалығы тексеріледі.
3.1. Иілген элементтерді сенімділік шекте есептеу
Бүл кезде шектік күй нормальды және жанама кернеулердің ау (аққыштық
шегіне) жетуімен анықталады.
Иілген элементтердің беріктігі бір бас жазықтықта иілген кезде келесі формулалармен анықталады:
& = Ry Тс (7)
n,min
T = ^tl rs .7c (8)
J ■ t
мүндағы: Rs - материалдың ығысуға есептік кедергісі
t - жанама кернеуді ескерген жердегі элемент қалыңдығы
S - қиманың ығысқан бөлігінің нейтральды осіне салыстырмалы
статикалық момент J - қиманың толық инерция моменті Иілген элементтердің екі жазықтықта иілген кездегі беріктігі:
У
xRy ■Га (9)
х және у - бас өстерге салыстырмалы есептік нүктелердің координаттары.
Нормальды және жанама кернеулердің біріккен әсерінен металлдың аққыштығы оның шектік аққыштығының келтірілген аққыштыққа теңелген кезде анықталады.
°ш -°х°у +г[2]у + К иЩге (10)
°ш =№ + К l,15Ry Та (11)
Элементтің серпімділік стадиясында иілгіштік жүктемеге пропорционал өседі, сонан соң иілгіштік тез өсе бастайды, соңында пластикалық топсал пайда болады, ол элемент өз беріктігін жоғалтты деген сөз.
3.2. Иілген элементті шектелген пластикалық деформация күйінде есептеу
Қимасы түтас арқалықтарда пластикалық жүмыс ескеріледі және т 0,9Rs беріктікке есептеу келесі формула бойынша жасалынады.
Rr (12)
с ^ w у
1 n,min
с1- коэффициент пластикалық деформациялардың өсуін ескереді.
15
Егер т0,5Rs болса, онда с1 = cдеп қабылданады. Егер 0,5Rs т0,9Rs болса, онда келесі формула арқылы анықталады:
с = 1,05?- с = 1,05с
1 - 2(тR )[2]
(13)
Q
мүнда т = -- - орта жанама кернеу; th
а - коэффициент: қоставр қималар үшін а = 0,7, басқа қималарға а = 0; с - коэффициент қима формасына және пластикалық деформациялардың өсу дәрежесіне байланысты қабылданады. Арқалықтың екі жазықтықта иілген кезде және т 0.5Rs
Mx + RT (14)
с -W . а -W . y
х xn ,mn y yn, min
Егер арқалықта таза иілу ауданы пайда болса c1, cx және cy коэффи-циенттердің орнына 12 және 14 формулада
^ = 0,5-(1 + c); cm = 0,5-(1 + cx); cm = 0,5-(1 + cj (15)
қабылданады.
3.3. Иілген элементтердің жалпы орнықтылығын тексеру
Жүктемелер бір бас өстің бойымен түскен кезде элемент осы өс бойынша иіледі. Жүктеменің шамасы критикалық мәнге жеткен кезде иілген элемент өз орнықтылығын жоғалта бастайды.
Арқалықтың жалпы орнықтылығын тексеру дегеніміз қимадағы кернеуді критикалық кернеумен салыстыру
М
Критикалық кернеу болаттың есептік қарсыласуы срь коэффициенті арқылы байланысты:
я.
Фь =^г- сонда
У
ст = -- Rt (16)
Фь - коэффициент, элементтің жалпы орнықтылығын есептік қарсыласудың
мәні арқылы ескеріледі; Фь - шамасына әсер етеді: жүктеменің арқалық бойына салыстырмалы
орналасуы; көлденең қиманың түрі; арқалықтың есептік сызбасы; жүктеме түрі; болат маркасы; Фь - коэффициентін табу үшін ф1 - коэффициентін анықтау қажет.
\2
f h л
E
m
Vlf j
мүнда: у -коэффициент кесте бойынша анықталады және оның мәні жүктеменің орналасуына, сығылған белдеушінің бекітілуіне және а - коэффициентке байланысты.
Егер р1 0,85 рь = р1 (материал серпімділік шегінде жүмыс істейді)
Егер р1 0,85 рь = 0,68 - 0,21р 1 бүл кезде материалда пластикалық деформациялар дамиды.
Иілген элементтің иілімділігі шектік күйдің ІІ-ші тобы бойынша тексеріледі.
f ' [f] (17)
Салыстырмалы шектік нормалық (рүқсат етілген) иілгіштіктен кіші болу қажет.
4.Ортасынан тыс сығылған, созылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
Ортасынан тыс созылған және қысқа ортасынан тыс сығылған элементтердің шектік күйлері оларды беріктігімен және пластикалық деформацияның өсуімен, ал иілгіш ортасынан тыс сығылған элементтердің орнықтылығын жоғалуымен сипатталады.
Беріктігін есептеу. Беріктігі Ry 580МПа болаттарға
lL+-J,y+-JxRy .г, (18)
Ортасынан тыс сығылған және созылған элементтерді (беріктігі төмен жүмсақ болаттардан жасалған) беріктігі пластикалық деформацияны ескерумен анықталады.
N
cW с W
x x.min у y.min
Коэффициент n, сх, су -- пластикалық деформацияның өсуін ескереді. Олар қиманың түріне байланысты.
Орнықтылығын тексеру. Сығылу күші бүл элементтерде е эксцентриситетпен жүктеледі. Элемент бір жағынан сығылып екінші жағынан иіледі. Орынқтылығы келесі формула бойынша есептеледі.
ct = n Ry7c (20)
Ре
Ry
Бүл жерде: ре - орнықтылығын жоғалтуымен байланысқан элементтің көтергіштік қабілетінің төмендеуін ескеретін коэффициент; ре- коэффициент мәні басқа коэффициенттерге р,рь сәйкес;
ре келтірілген эксцентриситет mf және шартты иілімділікпен байланысты X :
~Х = Ц Ry E (21) m f =rj- m (22)
Мүнда: X - иілімділік, m - салыстырмалы эксцентриситет m = --
[р]
е -- эксцентрисит
Р - қима ядросының түйінінің радиусы. Г - қима түрі әсерінің коэффициенті
Бүл коэффициент кәдімгі төртбүрыш қимадан басқа күрделі қимаға өтуін сипаттайтын коэффициент.
Торлы қимаға ре - коэффициент келтірілген иілімділік
X -- f = xefJlRy7E (23)
және салыстымалы эксцентриситет арқылы СНиП-ІІ-23-81 75 кестесімен анықталады.
Егер екі жазықтықта элемент қатаңдығы екі түрлі болса, ал момент қатаңдығы жоғары жазықтықта эсер етсе элемент бүл жазықтықтан тыс жазықтықта орнықтылығын жоғалту мүмкін, сондықтан оны СНиП ІІ-25-81 бойынша осы жазықтықтағы (момент эсер етіп түрған жазықтықтан тыс жазықтықта) орнықтылығын тексеру қажет.
N CpyA Ry -үс (24)
Мүнда: py - бойлық иілу коэффициенттінің ортасынан сығылған элементтерге
сэйкес Xy иілгіштік арқылы анықталады
с -- иіліп бүралу кезіндегі орнықтылығын жоғалтуын ескеретін коэффициент С -- коэффициент салыстырмалы эксцентриситет жэне қима түріне байланысты (сығылған элемент иілу момент эсерінен көтергіштік қабілетінің өзгеруін ескереді).
5. Элементтердің жергілікті орнықтылығын тексеру
Қабырғалары жүқа жэне иілімділігі төмен элементтердің өз орнықтылығын жоғалтқанға дейін оның қабырға жэне белдеу орнықтылығы жоғалуы мүмкін. Қабырғаның немесе белдеудің орнықтылығын жоғалуы элементтің жүмысын өзгертеді.
Белдеу жэне қабырғаның орнықтылығының жоғалуы нормальды, жанама жэне олардың біріккен эсерінен болуы мүмкін.
МК элемент жергілікті орнықтылығының бірнеше жиі кездесетін мысалдарын келтірейік.
Арқалық жэне үстын белдеулері -- нормальды кернеуленген үзын пластина. Бүл элементтің орнықтылығының жоғалуы белдеу шеттерінің толқынды деформациясымен сипатталады.
Пластикалық деформацияны ескермеген кезде ocr = Ry шартынан белдеудің орнықтылығын келесі формула бойынша анықталады:
Ү 0,5 jETR 25)
бүл жерде: bf - шеті шеттелмеген белдеу шығысы. Пластикалық деформацияны ескермеген кезде
bef 0,5.
bf 0,11 ^; (26) t
[ -- ] аспау қажет. hf - арқалықтың есептік биіктігі
Ұстындарда табақ беттердің жергілікті орнықтылығы ұстынның жалпы
орнықтылығына теңеледі: acr =q- R
b
Сонда bf (o,36 + о,іод)
-- (27)
д - шартты иілімділік
Ортасынан сығылған ұстын қабырғасы - ұзын пластина нормальды біркелкі таралған нормальды кернеуленген. Бұл элементтің орнықтылығын жоғалту деп оның орта жағында толқындық деформациясы деп түсінуге болады. Қабырға орнықтылығы ұстынның жалпы орнықтылығына теңеліп қабырға енінің оның қалыңдығына қатынасы арқылы анықталады:
V
-- (28)
Мұнда: AuD - қабырғаның шартты иілімділігі
Аию анықтайтын формулалар СНиП ІІ-23-81 27 кестеде келтірілген.
Ортасынан тыс сығылған ұстындар қабырғасы - бұл кезде эксцентриситеттен пайда болатын момент қиманың бір шетінде нормальды кернеуді азайтады. Бұл жай а -коэффициентімен ескеріледі.
а = ■
а
а -қабырға шетіндегі ең максимальды сығылу кернеуі.
Егер а 0,5 болғанда (28) формуламен тексеріледі, ал а 1 артық болғанда:
hf = 4,35
t 1
, [(2а][-][1) -- ] ч 3,8
[ -- ] (29)
Ry
-- О
Мұнда р = 1,4(2а -1) -- ; -- = -- жанама кернудің орташа мәні
а tD ■ hD
h
Егер 0,5а 1 -- сызықша интерполяция арқылы анықталады. Сығылған
элементтердегі жанама кернеу қабырғаның толқыма түрде орнықтылығын жоғалтуға әкеледі. Бұл кезде орнықтылығын жоғалтуға әкеледі. Бұл кезде орнықтылығын жоғалту критикалық жанама кернеуді келесі формула бойынша анықталады.
-- сг = 10,3 ■Rt (30)
Aef
Aef - қабырғаның шартты иілімділігі
Егер қабырға көлденең қатаңдық қырларымен бекітілген болса онда
0,76
1 + ^
, . -3- (31)
^ V ) Aef
V - пластиканың үлкен өлшемінің кіші өлшеміне қатынасы а,тсг,аЪс біріккен әсерінен
Орнықтылығы келесі формула бойынша анықталады.
R
[а] , aioc
2
[1] T ^
2
(32)
Пластикалық деформациясын ескерген кезде және аІОС = 0, т 0,9R 2,2 Aw - 6 келесі формула арқылы есептеледі.
hi
'A.
0,25
( A,
-- ^ + а
(33)
Мұнда a = 0,24 - 0,15(t Rs J - 8,5 -10 [3] (Aw - 2,2)2
Бақылау сүрақтар:
1. Ортасынан созылған элементтердің беріктік шарты
А. а = N RyYc
M
Б.
-- y c
w y c
n,min
N
В. а = -- л RyYc Г. асг = p-Ry
Д. а = N RY
A y
n n
а =
2. Ортасынан сығылған элементтердің беріктік шарты
А. а = -- RyYc
N_
PeA
Б. а = -j RyYc
В. а = N ^
A„ ү„
M
а = Ry -үс
W y
n,min
Д. acr = p-Ry
3. Иілген элементтердің беріктік шарттары
А. ar =p-Ry
Г.
Б. т = -- - RyYc В. c = N RyYc
Г. c = N R^
A у
n n
tt M
Д.. o- = Ry -Yc
W y c
n,min
4. Иілген элементтердің беріктік жалпы орнықтылығын тепксеру
[А.] C = A Ryyc
Бі v
N
An
N , RuYc
A у
nn
В. c = Ry -ус
W y
n,min
N
[Г.] a = -- 7 RyYc
(eA
Д. ccr = p-Ry
5. Ортадан тыс сығылған және созылған элементтердің беріктік және орнықтылық шарттары
A. c = N ^
M
Б. c = Ry -ус
W y
n,min
B. c = N RyYc
Г. acr = p-Ry
Д. c = N RyYc
6. Орынқтылығы келесі формула бойынша есептеледі.
А. c = N RyYc
[Б.] acr =p-Ry
В.. t = n RyYc
PeA
Г. c = Ry -yc
W y
n,min
TT М
P6WC y
7. Ұстындарда табақ беттердің жергілікті орнықтылығы ұстынның жалпы орнықтылығына теңеледі
л М
А. ccr = RyYC
p6wc yc
Б. c = -- - RyYc
PeA
В.. acr =p-Ry
[Г.] C = -J RyYc An
M
Д. c = Ry -yc
yc
8. Болаттың критикалық кернеуі
N
Wy
n,min
Г.. ccr = RyYC
p6wc yc
9. МК иілімділік белгісі
А. i
Б. т
В.. Л
Г. в
Д. Р
10. Қима түрі әсерінің коэффициенті А.. tj Б. X В. Р Г. в
Д. т
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Металлические конструкции. Элементы конструкций. Том І. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Горева В.В., 2-е издание: - М.: Высшая школа, 2001. - 551с.
Металлические конструкции. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Беленя Е.И., 6-е издание. - М.: Стройиздат, 1986-560с.
СНиП РК 5.04.23-2002г. Нормы проектирования. Строительные конструкции. -Астана, 2003-118с.
4.СНиП ІІ-23-81* Стальные конструкции. М. Изд-во АСВ. 2001.-35с.
4 .Дәріс
Тақырып: Темірбетонның мағынасы
Жоспар:
Темірбетонның мәні
Бетон мен арматураның бірлескен жұмысы
Темірбетонның жақсы жақтары мен кемшіліктері
Темірбетонның түрлері
1. Темірбетонның мәні
Күштердің әсеріне тұтасып бірлесе жұмыс істейтін бетон мен арматурадан тұратын құрылыс материалын темірбетон деп атайды.
Бетон деп жасанды тас тектес материалды атайды. Бетон материалы қоспа қатқаннан кейін пайда болады. Қоспа құрамына байластырғыш пен толтырғыш материал және су кіреді. Байластырғыш материалы: цемент, гипс, әк, полимер материалдар. Толтырғыштар: жасанды (шлак, керамзит); табиғи - тығыз (шағыл тас, құм); кеуекті (пемза, ұлутас).
Арматура деп - бетонда орналастырылатын болат стержінді атайды. Бетон кез келген жасанды немесе табиғи тас сияқты сығылуға жақсы, ал созылуға өте нашар қарсыласады. Rb ■- Rbt (10...20 есе) Rb - бетонның сығылу кедергісі Rbt- бетонның созылу кедергісі
Арқалық көлденең иілгенде төменгі аймағы созылады, ал жоғарғы аймағы сығылады. Бетонның созылуға нашар қарсыласуы себебінен мұндай арқалықтың күшсалмақтарға көтергіштік қабілеті төмен болады, әрі сығылған аймақтағы бетонның беріктігі толық пайдаланбайды. Егер арқалықтың созылған аймағындағы бетонды арматурамен күшейтсек, онда арқалықтың күшсалмақтарға көтергіштік қабілеті жоғарылайды. Оның себебі арматураның стержіндері созылуға өте жақсы жұмыс істейді. Сондықтан арматура негізінен созылу күштерді, ал бетон сығушы күштерді қабылдауға арналады.
2. Бетон мен арматураның бірлескен жү_мысы
Бетон мен болат арматураның бірлескен жұмысын бұл материалдың физикалық және механикалық қасиеттері қолайлы үйлесуіне байланысты:
бетон қатқан кезде онымен болат арматураның арасында едәуір ілінісу күштер пайда болады. Сондықтан екі материалда күш түскен кезде бірлесе деформацияланады.
бетон мен арматураның сызықтық температуралық коэффициенттерінің мәндері жақын болғандықтан температураның 100 [0] С -қа дейінгі өзгерістері бетонның арматурамен ілінісу беріктігін бұзбайды, яғни бетондағы арматура сырғымайды.
ast = 12-Ю6; аы = (l* 15)- 1(Г6
3) тығыз бетон арматураны коррозиядан, сондай-ақ оттың тікелей әсерінен қорғайды.
3. Темірбетонның жақсы жақтары мен кемшіліктері Жақсы жақтары:
механикалық қасиеттерінің жоғарлығы. Темірбетонның беріктігі мен соққы күшін қабылдау қабілеті, яғни статикалық және динамикалық күшсалмақтарға қарсыласу қабілеті жоғары;
пайдалануға төзімділігі ұзақ уақытқа жарамдығы. Дұрыс жасалған әрі пайдалану шарттары сақталған жағдайда темірбетонның беріктігі уақыт өткен сайын жоғарылай түседі;
отқа төзімділігі жоғары. Темірбетон конструкциялары жанбайды және бетон арматураны тез қызудан сенімді қорғап тұрғандықтан өрт кездеріндегі олардың отқа төзімділік дәрежесі жеткілікті;
сейсмикалық күштерге төзімділігі жоғары. Темірбетонның тұтастығы мен үлкен қатаңдығы оны сейсмикалық күштерге төзімді материалдар қатарына қосады;
құрылыс жұмыстарының жылдамдығы жоғары, себебі болат конструкцияларға қарағанда монтаждық жіктерінің саны темірбетон конструкцияларында өте аз, сондықтан құрылыс салу мерзімі қысқарады;
эксплуатациялық шығындарының аздығы. Құрылыс жұмыстарының сапасы жоғары болғанда және дұрыс пайдаланылғанда ТБК ұзақ уақыт бойы күрделі жөндеуді қажет етпейді;
бетон қоспасының пластикалығы (созымдылығы) темірбетонға кез-келген пішін беруге мүмкіндік туғызады, сондықтан архитектуралық, конструкциялық және басқа да талаптарды қанағаттандыруға болады.
Кемшіліктері:
темірбетонның үлкен меншіктік салмағы ТБК-ларының экономикалық тиімді аралығының шамасын шектейді;
үлкен жылу және дыбыс өткізгіштігі. Темірбетонның мұндай жағымсыз ерекшеліктерімен күресу үшін қабырғалар мен төбенің жабын конструкцияларына жылу және дыбыс өткізбейтін материалдарды пайдалануға тура келеді.
Жарықшақтардың пайда болу қауіптілігі. Жарықшақтар темірбетонның тұтастығын бұзады, сол себепті оның қатаңдығы мен беріктігі төмендейді. Жарықшақтар арқылы сіңген ылғал арматураның коррозияға ұшыратады және конструкцияның қирауына әкеп соғуы ықтимал.
4. Темірбетонның түрлері
Орындалу әдістері бойынша темірбетон:
а) тұтас, яғни құрылыс объектісінде тікелей тұрғызылатын;
б) құрастырмалы, яғни зауыттар мен полигондарда дайындалатын;
в) құрастырмалы-тұтас, яғни құрастырмалы элементтерден тұрғызылатын, бірақ
құрылыс басында жекелеген учаскілері бетондалады.
Тұтас ТБК үйлер мен ғимараттардың жекелеген бөлшектері мен элементтерінің пайдалануы аз, сондай-ақ жақын маңайында темірбетон бұйымдары зауытты жоқ
болғанда қолданылады. Тұтас бетонның қолданылуының әрбір жағдайы экономикалық тұрғыдан негізделуі керек, себебі оның мынадай кемшіліктері бар:
көп еңбек сіңіруді талап ететін әрі қымбат қалыптар мен жабдықтарды тұрғызу қажеттілігі;
бетонның табиғи жағдайларда қату ұзақтығына тәуелді, құрылыс мерзімдерінің ұзақтығы;
жұмыстардың маусымдылығы, өйткені бетонды жылытудың арнаулы шараларын жүзеге асыру қажеттілігі көптеген жағдайларда тұтас темірбетонның қысқы уақыттарда дайындалуының экономикалық тиімсіздігіне әкеп соғады;
Егер үйлер мен ғимараттарды құрастырмалы темірбетоннан орындаса, онда тұтас темірбетонның кемшіліктерінен арылуға болады.
Қү_растырмалы темірбетонның мәні алдын ала зауыттарда дайындалған ірі өлшемді элементтерден тікелей құрылыс басында үйлер мен ғимараттарды тұрғызады.
Динамикалық күшсалмақтарға әсер ететін сейсмикалығы жоғары аудандарда салынатын үйлер мен ғимараттарда, жылу және гидростанцияларда басқа жауапты үйлер мен ғимараттар салынған кезде тоңазытқыштарда құрастырмалы тұтас темірбетон кеңінен пайдаланылады.
Бақылау сүрақтар:
1. Темірбетонның мәні
A. . сығылуға жақсы, ал созылуға өте нашар қарсыласады.
Б. сығылуға нашар, ал созылуға өте жақсы қарсыласады.
B. сығылуға нашар, ал созылуға өте нашар қарсыласады.
Г. арматураның стержіндері созылуға өте нашар жұмыс істейді Д. Бетон созылуға жақсы қарсыласады
2. Бетон мен арматураның бірлескен жұмысы неге байланысты?
А.. бетон мен болат арматураның арасында едәуір ілінісу күштер бар, олардың сызықтық температуралық коэффициенттерінің мәндері жақын ,тығыз бетон арматураны коррозиядан қорғайды
Б. бетон мен болат арматураның арасында едәуір ілінісу күштер бар.
В. олардың сызықтық температуралық коэффициенттерінің мәндері жақын
Г. олардың сызықтық температуралық коэффициенттерінің мәндері жақын ,тығыз
бетон арматураны коррозиядан қорғайды
Д. тығыз бетон арматураны коррозиядан қорғайды
3. Темірбетонның жетістіктері
A. Темірбетонның беріктігі мен соққы күшін қабылдау қабілеті
Б. пайдалануға төзімділігі
B. отқа төзімділігі
Г. эксплуатациялық шығындарының аздығы Д.. Алынғылардың бәрі де
4. Темірбетонның кемшіліктері
А. темірбетонның үлкен меншіктік салмағы Б. үлкен жылу және дыбыс өткізгіштігі
В. жарықшақтардың пайда болу қауіптілігі
Г.. жарықшақтардың пайда болу қауіптілігі, үлкен жылу және дыбыс өткізгіштігі, темірбетонның үлкен меншіктік салмағы
Д. жарықшақтардың пайда болу қауіптілігі, үлкен жылу және дыбыс өткізгіштігі
5. Темірбетонның түрлері
А.. тұтас, құрастырмалы, құрастырмалы-тұтас
Б. құрастырмалы-тұтас, құрастырмалы
В. тұтас, құрастырмалы,
Г. құрастырмалы
Д. құрастырмалы-тұтас
6. Жалғыз жұмыстық арматуралы иілген элементте
А.. Арматура тек қана созылған аймақта орналасады
Б. Арматура тек қана сығылған аймақта орналасады
В. Арматура көлденең қиманың шетінде орналасқан
Г. Арматура көлденең қиманың ортасында орналасқан
Д. Арматура көлденең қиманың созылған және сығылған аймақта орналасқан
7. Қос жұмыстық арматуралы иілген элементте
А.. Арматура көлденең қиманың созылған және сығылған аймақта орналасқан Б. Арматура тек қана созылған аймақта орналасады
8. Арматура тек қана сығылған аймақта орналасады
Г. Арматура көлденең қиманың шетінде орналасқан
Д. Арматура көлденең қиманың ортасында орналасқа
8. Неге темірбетон арқалықтық көтергіштік қабілеті бетон арқалықтық көтергіштік
қабілетімен салыстырғанда жоғары
А.. Қимадағы арматура созылған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
УНИВЕРСИТЕТІ
ҚYenРЫЛЫС КАФЕДРАСЫ
БРЖАНОВ Р.Т., СУГИРОВ Д.У.
ДӘРІСТЕР КОНСПЕКТІСІ
"Қүрылыс конструкциялары - 1" пәнінен 050729- Қүрылыс мамандығы бойынша Оқулық
Актау 2010 ж.
ӘОЖ 624 (075.8) ББК 38.5я 73 К77
ISBN 978-601-7276-28-7
Құрастырғандар: Бржанов Р.Т. - т.ғ.к., доцент, Сугиров Д.У. т.ғ.д., проф.
"Құрылыс конструкциялары - 1" пәнінен дәрістер конспектісі.Оқулық - Актау: Ш. Есенов атындағы КМТжИУ, 2010- б. 157
Пікір берушілер: Кенжетаев Г.Ж. - т.ғ.д., профессор, КГУТиИ г.Актау
Кулманова.Н.К.. - т.ғ.д.,профессор, КазАТК г.Алматы
"Құрылыс конструкциялары - 1" пәнінен дәрістер конспектісі оқу жоспарына және типтік бағдарламасына сәйкес құрастырылған және пән бойынша сабақтарды өткізуге арналған барлық қажетті мәліметтер келтірілген. Әр түрлі материалдардын физика-механикалық қасиеттері, және есеп әдістері ,конструкциялардын сыртқы жүк пен жүктемелерге карсыласуы қарастырылған.Әр бір дәріс бакылау сүрақтарымен аяқталады.
ӘОЖ 624 (075.8)
ББК 38.5я 73
Ш. Есенов атындағы КМТжИУ әдістемелік кеңесімен баспаға ұсынылған. ISBN 978-601-7276-28-7
(C) Ш.Есенов атындағы КМТжИУ, 2010 ж.
1. Дәріс
Тақырып: Металл конструкциялардың материалдары
Жоспар:
Құрылыс болаттар
Алюминий қорытпалары
Металл конструкцияларында негізінде болаттар және алюминий қорытпалар қолданылады. Болат материалы - прокатты және құйма түрінде пайдаланады және олардың дәнекерлену қасиеттері жақсы болады. Алюминий қорытпалардың беріктігі жоғары және өте жақсы пластикалық қасиеттері болады. Құрылыс конструкцияларда 95% прокатты болат қолданылады, алюминий қорытпалар негізінде қорғау конструкцияларда қолданылады.
1. Қүрылыс болаттар
Болат дегеніміз - темірдің, көміртектің (У), рудадан қалған қоспалардың және легирлей қосымшалардың қорытпасы.
Болат көміртекті және легирленген болады. Көміртекті болаттар көміртектің мөлшеріне қарай бөлінеді:
- аз көміртекті, көміртектің мөлшері 0,09-0,23%;
- орта көміртекті, көміртектің мөлшері 0,24-0,50%;
- көп көміртекті, көміртектің мөлшері 0,51-1,20%;
Құрылыс металл конструкцияларда негізінде аз көміртекті болаттар қолданылады, олардың пластикалық қасиеттері жоғары және дәнекерлеу қасиеттері жақсы. Легирленген болаттар үш топқа бөлінеді:
- аз легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,5%-ға дейін;
- орта легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,6-10%;
- көп легирленген, легирлеу қосымшалардың мөлшері 10% көп.
Құрылыс металл конструкцияларда негізінде аз легирленген болаттар қолданылады, бірақ кейбір жағдайда орта легирленген болаттарда қолданылады. Болаттарды мартен және конвертор қорыту тәсілімен жасайды. Болаттардың қасиеттері және сапасы негізінде механикалық қасиеттері мен және химиялық құрамымен сипатталынады.
Болаттың химиялық құрамы
Болаттың химиялық құрамы әр түрлі қосымшалардың және қоспалардың мөлшері процентпен сипатталынады.
Көміртек (У) - аққыштық шекті және беріктікті ұлғайтады, бірақ дәнекерлену және пластикалық қасиеттерін төмендетеді, сондықтан МК аз көміртекті болаттар қолданылады. Болаттың құрамына арнайы легирлену қосымшаларды енгізеді, олар болаттардың қасиеттерін жақсартады. Мысалы:
Кремний (С) - беріктігін ұлғайтады, бірақ төзімділігін дәнекерлену қасиеттерін және соққы тұтқырлығын төмендетеді. Кремнийдің жағымсыз әсері марганең (Г) қосымшаның көп мөлшерімен басылады (төмендетеді). Марганец (Г) - оу,аи ұлғайтады, пластикалық қасиеттерін төмендетеді;
Мыс (Д) - беріктікті, коррозияға төзімділігін ұлғайтады;
Алюминий (Ю) - соққы тұтқырлығын ұлғайтады, фосфордың жағымсыз әсерін төмендетеді;
Азот (А) - легирлеу элементтермен қосыла болаттың механикалық қасиеттерін жақсартады;
Легирлеу қосымшалар - никель (Н), ванадий (Ф), вольфрам (В), молибден (М), титан (Т), бор (Р) азкөміртекті болаттардың беріктігін және механикалық қасиеттерін жақсартады. Кейбір қоспалар зиянды болады:
Фосфор - пластикалық және соққы тұтқырлық қасиеттері төмендейді, төмен температураның әсерінен болат морт қирауы мүмкін (- 0,045%); Күкірт - беріктігін төмендетеді, дәнекерленген кезде жарықшақтардың пайда болуына себеп болады (0,055-0,040%);
О2, Н2, N - оттегі, сутегі, азот - балқытылған болатқа аудан О2, Н2, N түскен жағдайда болаттың морттылығы күшейтіледі.
Болатты балқытып қорытқан кезде, болаттың ашыту дәрежесіне байланысты олар бөлінеді:
тынық болат;
жартылай тынық болат;
қайнатылған болат.
Егер балқытқан болатты ашытпасақ, онда газдар сыртқа шығып болат қайнаған су сияқты болады. Осындай болаттарды қайнатылған деп айтады. Бұндай болаттардың құрамында көпдеген газдар болады және тез суытылғаннан, болаттың құрамы біртекті емес болады.
Сондықтан балқытылған болаттың құрамына ашытқыш элементтер қосады -кремний (0,12-0,30%) және алюминий (0,1%) дейін. Осы элементтер болаттың құрамындағы еріген оттегімен (О2) қосылып, оның жағымсыз әсерін төмендетеді. Осы процессті - ашыту процесс деп санайды және бұл кезде жылу шығарылады. Ашытқан процестен кейін болатты тындырады және оны тынық деп атайды. Қайнатылған және тынық болат ортасындағы болаттың сапасы жартылай тынық болаттың түріне сәйкес. Бұл жағдайда болатты кремний элементпен ашытады (0,05-
0,15%).
Тынық болаттың құрамы біртекті, дәнекерлену қасиеттері жақсы, динамикалық әсерге және морт қирауына жақсы қарсыласады. Бірақ олар қайнатылған болаттармен салыстырсақ 12% қымбат, сондықтан оны қолдану шектелінеді. Механикалық қасиеттер бойынша болаттар бөлінеді:
1) жай берікті, оған аз көміртекті болаттар жатады, көміртектің (У) мөлшері -
0,22%, аққыштық шегі ту = 270 МПа дейін, ал беріктік шегі ти = 390 МПа дейін (ти -
үзілуге уақытша кедергісі);
жоғары берікті, оған аз легирленген болаттар жатады: ау = 305 - 390 МПа, аи = 440 - 540 МПа дейін;
өте жоғары берікті, оған аз легирленген және термиялық бекемделген болаттар жатады: ау = 410 - 600 МПа, аи = 570 - 700 МПа;
Металлургия зауыттары жай берікті болаттарды үш топ бойынша дайындайды: А тобы - механикалық қасиеттерге гарантия беріледі; Б тобы - химиялық қасиеттерге гарантия беріледі;
В тобы - механикалық және химиялық қасиеттерге гарантия беріледі. Металл конструкцияларда В топтағы болатты қолданады.
Аз көміртекті болаттардың маркасы ГОСТ 380-71*. ГОСТ 23570-79; ГОСТ 19282 - 73, ГОСТ 19281-73 әріппен және сандармен белгіленеді.
Мысалы: ВСт3 сп5; ВСт3Г пс5;
В - болат В топ бойынша дайындалған, оның механикалық және химиялық қасиеттеріне гарантия берілген; Ст - сталь, болат;
З - азкөміртекті болат маркасының нөмірі. Болаттардың маркасы химиялық құрамы және механикалық қасиеттері бойынша келесі түрі болады СтО... Ст5, МК Ст3 қолданылады, олар беріктігі жоғары, пластикалық және дәнекерлену қасиеттері жақсы;
Сп - ашыту дәрежесі, спокойная - тынық; Пс - полуспокойная - жартылай тынық; Кп - кипящая - қайнатылған. Г - құрамында марганец мөлшері жоғары;
5 - болаттың категориясы, аз көміртекті болаттар соққы тұтқырлық қасиеттері бойынша 6 категорияға бөлінеді. Әр категорияға болаттың химиялық құрамы, уақытша кедергісінің мөлшері және салыстырмалы ұзару деформациясы белгіленген. Болат 18 сп, 18 Г сп
Болат В топ бойынша дайындалған, 0,18% көміртектің мөлшері;
Көпір конструкцияларды, гидротехникалық құрылыста және өте жауапты
конструкцияларда аз көміртекті болаттарды маркасы М16с және 16Д қолданылады:
а) 0,16% - молибден, (0,3-1,0%) - кремний (С);
б) 0,16% - көміртекті, мыс (Д) - 0,3-1,0%.
Бірінші сан - көміртектің мөлшері (%)
Одан кейін әріп - легирлену қосымшалар, егер әріптен кейін сан жоқ болса онда ол легирлену қосымшаның мөлшерін көрсетеді. 14Г2 - 0,14% көміртегі (У), марганец (г) -0,02%,
15хСНД - 0,15% көміртегі; хром (х), кремний (с), нигель (н), мыс (Д), әр лигерлену қоспаның мөлшері (0,3-1,0%).
МК материалдардың жұмыс істеу жағдайына байланысты 4 топқа бөлінеді (СНиП ІІ-23-81*):
І топ: - Өте ауыр жағдайда жұмыс істейтін және динамикалық, вибрациялық немесе жылжымалы күшсалмақтардың тікелей әсер ететін, пісіріп дәнекерленген конструкциялар және олардың элементтері; І топқа жатады - кранастындағы арқалық, жұмыс алаңның арқалықтары, бункерлердің және жүк арту эстакалардың конструкциялары, фермалардың фасонкалары, галереялардың аралық құрылыс конструкциялары, электр жүйесінің биіктігі 60м-ден жоғары тіреулері, және т.т.; ІІтоп- Статикалық күшсалмақтардың әсеріне жұмыс істейтін пісіріп дәнекерленген конструкциялар немесе олардың олардың элементтері және дәнекерленген қосылыстары жоқ 1 -ші топтың конструкциялары; ІІ топқа жатады - фермалар, қаңқаның рамалары, жабын арқалықтары, саты косоурлары, жоғары вольтты электржүйелердің тіреулері, галереялардың тіреулері, иілген және иіліп-созылған элементтер;
ІІІтоп- Статикалық күшсалмақтардың әсеріне жұмыс істейтін сығылып немесе сығылып иілетін пісіріп дәнекерленген конструкциялар және олардың элементтері, тағы дәнекерленген қосылыстары жоқ ІІ топтың конструкциялары; ІІІ топқа жатады
- ұстындар, тіреулер, тірек плиталар, құрал жабдықтарды көтеретін конструкциялар, жабын арқалықтар және т.б.
ІУтоп-Ғимараттардың қосалқы қосылыстары және дәнекерленген қосылыстары жоқ ІІІ топтың конструкциялары. Байланыс, фахверк элементтері, сатылар, алаңдар, қоршаулар, кабельді каналдың металл конструкциялары және т.б...
2. Алюминий қорытпалары
Алюминий өзінің қасиеттері бойынша болаттардан көп айырмашылығы бар. Мысалы:
тығыздығы ү=2640-2800кгм (үш есе кем);
серпімділік модулі E = 71000 МПа (үш есе кем);
жылжу модулі СТ = 27000МПа;
алюминийдің аққыштық алаңы болмайды, үзілгендегі созылуы 40-50%;
беріктігі аъ = 60 - 70МПа; а02 = 20 - 30МПа (шартты аққыштық шегі);
алюминий коррозияға өте тұрақты, себебі бетінде өте жұқа қабыршақ пайда болып ары қарай коррозияны болдырмайды;
алюминийдің беріктігі өте төмен, сол себептен алюминийді таза түрінде құрылыста қолданбайды;
алюминийдің беріктігін жоғарлату үшін:
а)қосымша легирлену металлдарды қолданады, легирленген алюминийдің беріктігі 2-5 есе асады, ал қалдық салыстырмалы созылуы 2-3 есе төмендейді;
легирлену үшін келесі металл элементтерін қолданады: Mn марганец (Г), Mg магний (Mg), Si кремний (С), Zn цинк, Cu мыс (Д), Cr хром (Х);
құрылыста келесі алюминий қорытпалары пайдаланады: - AMr (алюминий-магний) дәнекерлеу қасиеттері жоғары, коррозияға төзімді; - AMn (алюминий-марганец); - Д дюралюмины, олар AI, Cu, Vg, Mn құрастырылады; - АВ және АД типті авиаль, олар AI, Si, Mg құрастырылады; - жоғары беріктік қорытпа В (AI, Zn, Cu, Mg)A
б) тартып беріктігін жоғарлатады (нагартовка вытяжкой);
в) термиялық өңдейді:
көп компонентті қорытпалар AI-Mg-Si; AI-Cu-Mg; AI-Mg-Zn термиялық өндірген кезде беріктігі жоғарлайды. Олардың маркасы АД31Т; АД 31Т1; АД31Т4; АД31Т5; 1925; 1915Т; 1935Т - термиялық беріктенетін AI қорытпалары.
AI-Mg; AI-Mn қорытпалары термиялық өндірген кезде беріктігі артпайды, сондықтан АД1М; AMgM; AMn2M; AMn2H2 алюминий қорытпаларды термиялық беріктенбейтін деп атайды.
Алюминий қорытпаларын прокат түрінде (табақ, профильді құбыр және т.б.)
зауыттарда өзіне қойылған стандарттар бойынша шығарылады.
Шығару жағдайына байланысты маркадан кейін келесі шартты белгілеп қойылады:
ГП - ыстық тапталған;
М - жұмсақ (күйдірілген)
Н - ногартталған
12Н - жартылай ногартталған (П)
Т - суарылған (қатты) және ескерілген 3-6 тәулікте
Мысалы: Д16-Т дюралюминий №16, суарылған және ескерілген.
AI - қорытпалар бөлінеді:
а) 1 топ - төмен және орта беріктік, коррозияға төзімді ► AMr, AMn, АВ
қабырға және шатыр панельдер үшін, витрина, терезе рамалар мен переплет.
б) 2-топ - жоғары беріктік, бірақ коррозияға төзімділігі орташа Д - дюралюмины, В
- ж.б. қорытпа оларды көтергіштік конструкциялар ретінде.
Бақылау сүрақтар:
1. Болаттағы көміртектің мөлшері ?
A. аз көміртекті
Б. орта көміртекті
B. көп көміртекті
Г.. көміртектің мөлшері 0,09-1,20%; Д. көміртектің мөлшері 0,24-0,50%;
2. Легирлеу қосымшалардың мөлшері?
A. аз легирленген
Б. орта легирленген
B. көп легирленген
Г.. легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,6-10% Д. легирлеу қосымшалардың мөлшері 2,5%
3. Болаттың химиялық құрамы
А.Темір (Fe)
Б. Темір (Fe) және көміртек (C)
В. Темір (Fe) , легирлеу қосымшалар
Г. Легирлеу қосымшалар, көміртек (C)
Д.. Темір (Fe), легирлеу қосымшалар, көміртек (C)
4. Тынық болаттардың белгісі
А.. Сп Б. Кп ,Пс В. Кп, Г.Кп,Пс
Д. Пс
5. Жартылай тынық болаттар
A. Сп
Б. Кп ,Пс
B. Кп, Сп
Г. Кп,Сп,Пс
Д.. Пс
6.Қайнатылған болаттар
A. Пс
Б.Сп
B. Сп, Пс
Г.. Кп Д. Кп,Пс
7.Болаттарды дайындау бойынша топтар
А.. А,Б,В
Б. В,Б,Д В. Б,А,Д Г. Д,А,Б Д. В,Б,Д
8.МК материалдардың жұмыс істеу жағдайы бойынша топтар
A. 1,2,4
Б. 1,3,4
B. 1 топ
Г. 3 топ
Д.. 4 топ
9. Алюминий тығыздығы
A. 1800 кг м[3]
Б. 2800 кг м[3]
В..2600 кг м[3]
Г. 2300 кг м3 Д. 2100 кг м[3]
10. Алюминийдің беріктігі
А.. 60-70 Мпа Б. 70-90 Мпа
B. 40-70 Мпа
Г. 80-90 Мпа
Д. 160-170 Мпа
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Металлические конструкции. Элементы конструкций. Том І. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Горева В.В., 2-е издание: - М.: Высшая школа, 2001. - 551с.
Металлические конструкции. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Беленя Е.И., 6-е издание. - М.: Стройиздат, 1986-560с.
СНиП РК 5.04.23-2002г. Нормы проектирования. Строительные конструкции. -
Астана, 2003-118с.
4. СНиП ІІ-23-81* Стальные конструкции. М. Изд-во АСВ. 2001.-35с.
2 . Дәріс
Тақырып: Металл материалдың механикалық қасиеттері мен олардың
көрсеткіштері
Жоспар:
Болаттардың механикалық қасиеттері
Алюминий қорытпалардың механикалық қасиеттері
1. Болаттардың механикалық қасиеттері
Болаттардың механикалық қасиеті келесі көрсеткіштермен сипатталынады: беріктік; серпімділік; пластикалық; морт қирауына бейімділігін көрсететін қасиет немесе соққы тұтқырлығы (морттылығы немесе сынғыштығы). Болаттың беріктігі сыртқы күшсалмақтарға әсер еткенде материалдың кедергісі бойынша анықталады.
Егер жүктеуді аяқтағаннан кейін материал бастапқы пішінге қайтып келсе, онда бұл материалды серпімді деп атайды.
Егер жүктеуді аяқтағаннан кейін материал бастапқы пішінге келмеген жағдайда материалды пластикалық деп атайды.
Егер материал аз деформацияның себебінен қираған кезде материалдың морттылығы жоғары болады.
Механикалық қасиеттері келесі көрсеткіштермен анықталады:
апу - пропорциональдік шегі; aep - серпімдік шегі; ау - аққыштық шегі; an - беріктік
шегі (үзілуге уақытша кедергісі); 8 - үзілгеннен кейінгі салыстырмалу ұзару; Е -серпімділік модулі;
Пропорциональді шегі (апу) - Гук заңы жарамды болатын кернеулердің ең үлкен мөлшері; a = Es; Е = tga- серпімді модулі
Серпімдік шегі - қалдық деформация пайда болмайтын кернеудің ең төмен мөлшері немесе жүктеуді аяқтағаннан кейін үлгі бастапқы өлшемдеріне қайтып келеді. Аққыштық шегі - пластикалық деформация пайда болатын кернеу, a = s диаграммада аққыштық алаңы пайда болады.
Аз көміртекті болат а = ау жүктеуді аяқтаған кезде s0 - деген қалдық деформация
пайда болады. Егер одан кейін қайтадан жүктесек онда серпімдік шегі aep өседі.
Алдын - ала пластикалық деформациялануы арқылы серпімділік шегін үлкейткен кезде болаттың беріктігі жоғарлайды, осы процесті наклеп немесе нагартовка деп атайды.
Азлегирленген болаттар және А1 - қорытпалар
Белгілі -Акқыштық шегі жоқ.
Акқыштық шегі ретінде шартты акқыштық шегі алынады ау, бұл кезде қалдық
деформация 0,2% тең (бастапқы деформация). Жоғары беріктік болаттар
(ти) - беріктік шегі немесе үзілуге уақытша кедергісі, материал қираған немесе үзылген кездегі ең үлкен кернеудің мөлшері.
(8) - салыстырмалы ұзару металлдың пластикалық қасиетін сипаттайды.
8(%)= [1] k [1] o - \00%
' 0
Аз көміртекті және жоғары беріктік болаттар үшін акқыштық шегі бойынша созылуға, сығылуға және иілуге мөлшерлік кедергісі анықталады.
Өте жоғары беріктік болаттар үшін диаграммада акқыштық шегі жоқ, сондықтан болаттың мөлшерлік кедергісі rm = аи (үзілуге уақытша кедергісі)
Болаттың аққыштық шегі және үзілуге уақытша кедергісі бойынша созылуға, иілуге есептік кедергісі
r = Ryn 1 Ут Ru = Кип 1 Ут
ут = 1,025 -1,15 материалдар бойынша сенімділік коэффициент
r
Ығысу кезіндегі есептік кедергісі rs = 0,5%^- ут = \,\
У т
Тік (дөңбек) төселген бетін жаншылу (жергілікті сығылу) кезіндегі есептік кедергісі
p ип' I т 1т ?
Жергілікті жаншылу кезіндегі есептік кедергісі
rp = 0,5 ^ Ут = 1,1
[У] т
Прокаттың қалыңдығы бағыты бойынша созылу кезіндегі кедергісі
rh = 0,5 ■ ryn I ут
Егер ус,уп -коэффициенті ескерген жағдайда
r =r -у Iу -у
у уп с т п
ут = 1,025 -1,15 - материалдар бойынша сенімділік коэффициент;
ус = 0,7 - \,\ - жұмыс жағдайын ескеретін коэффициент;
уп - ғимараттың жауаптылық дәрежесін ескеретін коэффициент.
класқа жататын ғимараттар (ерекше маңызды) - уп = 1,0
класқа маңыздылығы бар ғимараттар уп = 0,95
класқа маңыздылығы шектелген және уақытша ғимараттар уп = 0,%5 - 0,90
2. Алюминий қорытпалардың механикалық қасиеттері
Алюминий - конструкцияларды қолданғанда және ортаның температу-расы 50[и]С жоғары болған кезде (51-100°С) алюминий корытпаның есептік кедергісін у(
коэффициентке көбейтеді у{ = 0,%5 - 0,90
у( = 0,6 - 0,9 -жұмыс жағдайын ескеретін коэффициент; алюминий конструкциялардың жоғары деформативтік қасиеттерін ескереді. ус - коэффициент арқылы алюминий конструкциялардың жоғары деформативтік қасиеттері еске алынады.
Алюминий корытпаның есептік кедергісін анықтайтын формулалар: - созылуға, сығылуға және иілуге R;
ығысуға R = 0,6R;
тік төселген бетін жаншылуға (жергілікті сығылуға) Rp = 0,75R
Алюминий қорытпаның шартты аққыштық шегі j0 2 және үзілуге уақытша кедергісі аи бойынша созылуға, сығылуға және иілуге есептік кедергісі
R = 1 ут
Осы есептік кедергілердің минимальды мөлшері алюминий қорытпаның есептік кедергісіне тең (R)
R = Ry (Ru )
Ryn = о02 - шартты аққыштық шегі
Ruin =уъ - үзілуге уақытша кедергісі
ут = 1,1 тең - материалдың сенімділік коэффициенті
уи = 1,45 тең - беріктік шегі бойынша сенімділік коэффициенті
Бақылау сүрақтар:
І.Болаттардың механикалық қасиеттерінің көрсеткіштері
А.. беріктік; серпімділік; пластикалық; морт қирауына бейімділігін көрсететін қасиет немесе соққы тұтқырлығы . Б. серпімділік; пластикалық;
В. пластикалық; морт қирауына бейімділігін көрсететін қасиет Г. беріктік; серпімділік; пластикалық Д. соққы тұтқырлығы
2.Болаттардың беріктік қасиеттері
A. апу - пропорциональдік шегі; аер - серпімдік шегі; ау - аққыштық шегі;
ап - беріктік шегі (үзілуге уақытша кедергісі); 8 - үзілгеннен кейінгі салыстырмалу
ұзару; Е - серпімділік модулі; Б. пропорциональдік шегі
B. пропорциональдік шегі; серпімдік шегі
Г. үзілуге уақытша кедергісі
Д. үзілгеннен кейінгі салыстырмалу ұзару; серпімділік модулі;
З.Болаттардың пластикалық қасиеттері А. апу Б. о
ep
Г. о„
Д.. 8
4.Болаттардың морттылық қасиеттері А. оу,
Б. оп
Д. 8
5. Алюминий қорытпалардың механикалық қасиеттері А.. оп Б. 8 [В.] [о]у
б.Пропорциональдік шегінің белгісі А.. On
Б. 8
Д. о
7. Серпімдік шегінің белгісі
А. On
Д. 8
8. Беріктік шегінің белгісі
A. On
В..
Г. 8
9. Үзілгеннен кейінгі салыстырмалу ұзарудың белгісі
Б. о
ny
B. On
Г.. 8
Д. Oep
10. Болат материалдар бойынша сенімділік коэффициент
А.1,10-1,20
Б. 1,15-1,20
В.. 1.025-1,15
Г. 1,0-1,3
Д. 1,05-1,11
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Металлические конструкции. Элементы конструкций. Том І. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Горева В.В., 2-е издание: - М.: Высшая школа, 2001. - 551с.
Металлические конструкции. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Беленя Е.И., 6-е издание. - М.: Стройиздат, 1986-560с.
СНиП РК 5.04.23-2002г. Нормы проектирования. Строительные конструкции. -Астана, 2003-118с.
СНиП ІІ-23-81* Стальные конструкции. М. Изд-во АСВ. 2001.-35с.
3. Дәріс
Тақырып: МКЭ есептеу негіздері
Жоспар:
Ортасынан созылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
Ортасынан сығылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
Иілген элементтердің шектік күйі және оларды есептеу 3.1.Иілген элементтердің серпімділік шекте есептеу
3.2.Иілген элементтердің шектелген пластикалық деформация күйінде есептеу
3.3.Иілген элементтердің жалпы орнықтылығын тексеру
4. Ортасынан тыс сығылған, созылған элементтердің шектік күйлері және оларды
есептеу
1. Ортасынан созылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
Бұл элементтердің жұмысы материалдың a-s диаграммасына сәйкес. Ортасынан сығылған элементтерді есептеу негізі болып оның беріктігін тексеру болып табылады.
* = A Ryyc (1)
1 формула элемент қимасында пластикалық деформацияның дамуын шектейді.
R
-- Ry болаттардан жасалған элемент және аққыштық шектен асқан кезде элемент
Уп
эксплуатацияға тарауға болатын кезде мына формуланы қолданады:
A у
п п
уп - сенімділік коэффициент
Элементті қүрылыс алаңына жеткізу монтаждау және эксплуатация кезінде өз салмағынан иілмеуін сақтау үшін беріктігін есептеумен қатар оның иілгіштігін тексеру қажет. Бүл үшін созылған элемент иілгіштігі мах шектелген (рүқсат етілген) иілгіштік шамасынан кіші болу қажет.
A = ^ [Л\
(3)
min
2. Ортасынан сығылған элементтердің шектік күйлері
және оларды есептеу
Қысқа сығылған элементің шектік күйі олардың беріктігін тексерумен, ал иілгіш элементтердің шектік күйі - орнықтылығымен анықталады. Ортасынан сығылған элементтердің беріктігі ортасынан сығылған элементтерге сәйкес 1 және 2 формулаларымен анықталады.
Орнықтылығын тексеру
N бойлық күш критикалық шамасына жеткенге дейін элементтің орнықтылығы сақталады, ал Ncr - N элемент орнықтылығына жоғалтады. Ол қатаңдығы аз
жазықтықта иіле бастайды. Сонда критикалық күштің шамасын Эйлер формуласымен анықтауға болады.
ж[2]EJ ;
Сонда критикалық кернеулер:
ж[2] ■ EJ
A
J
A
2
min
ж[2] ■ E ■ i
Ј2
min
ж[2] ■ E
min
ж[2] ■ E
A2
V Zmin j
Бүл формула Е түрақты болған кезде қолданбалы (кернеу пропорционалдық шектен
аспаған кезде Яж
[)]
Иілгіштігі орташа және аз элементтерде орнықтылығын жоғалту серпімді және пластикалық стадияда өтеді EpЈ.
Ортасынан сығылған элементтердің орнықтылығын тексеру дегеніміз элемент қимасында пайда болатын кернеуді (есептік күштерден) критикалық кернеулермен салыстыру болып табылады.
N
Есептеуге оңай болу үшін осг болаттың есептік беріктігімен және бойлық иілу коэффициентімен алмастырады:
E
с =
N
A
R ■у
(5)
ср коэффициенттің мағынасы: ол есептік қарсыласуын (беріктігін) элементтің орнықтылығын сақтайтын шамаға дейін азайтады (критикалық кернеуге дейін)
я.
Ф коэффициент Ry және Л функциясы болып табылады. Оның мәні СНиП 11 -23 - 81 есептік формулалардан немесе кестеден анықталады.
3. Иілген элементтердің шектік күйі және оларды есептеу
Иілген элементтер үшін І топтағы шектеу күйі бойынша беріктігі және орнықтылығы тексеріледі, ал ІІ шектік күй бойынша ауыспалығы тексеріледі.
3.1. Иілген элементтерді сенімділік шекте есептеу
Бүл кезде шектік күй нормальды және жанама кернеулердің ау (аққыштық
шегіне) жетуімен анықталады.
Иілген элементтердің беріктігі бір бас жазықтықта иілген кезде келесі формулалармен анықталады:
& = Ry Тс (7)
n,min
T = ^tl rs .7c (8)
J ■ t
мүндағы: Rs - материалдың ығысуға есептік кедергісі
t - жанама кернеуді ескерген жердегі элемент қалыңдығы
S - қиманың ығысқан бөлігінің нейтральды осіне салыстырмалы
статикалық момент J - қиманың толық инерция моменті Иілген элементтердің екі жазықтықта иілген кездегі беріктігі:
У
xRy ■Га (9)
х және у - бас өстерге салыстырмалы есептік нүктелердің координаттары.
Нормальды және жанама кернеулердің біріккен әсерінен металлдың аққыштығы оның шектік аққыштығының келтірілген аққыштыққа теңелген кезде анықталады.
°ш -°х°у +г[2]у + К иЩге (10)
°ш =№ + К l,15Ry Та (11)
Элементтің серпімділік стадиясында иілгіштік жүктемеге пропорционал өседі, сонан соң иілгіштік тез өсе бастайды, соңында пластикалық топсал пайда болады, ол элемент өз беріктігін жоғалтты деген сөз.
3.2. Иілген элементті шектелген пластикалық деформация күйінде есептеу
Қимасы түтас арқалықтарда пластикалық жүмыс ескеріледі және т 0,9Rs беріктікке есептеу келесі формула бойынша жасалынады.
Rr (12)
с ^ w у
1 n,min
с1- коэффициент пластикалық деформациялардың өсуін ескереді.
15
Егер т0,5Rs болса, онда с1 = cдеп қабылданады. Егер 0,5Rs т0,9Rs болса, онда келесі формула арқылы анықталады:
с = 1,05?- с = 1,05с
1 - 2(тR )[2]
(13)
Q
мүнда т = -- - орта жанама кернеу; th
а - коэффициент: қоставр қималар үшін а = 0,7, басқа қималарға а = 0; с - коэффициент қима формасына және пластикалық деформациялардың өсу дәрежесіне байланысты қабылданады. Арқалықтың екі жазықтықта иілген кезде және т 0.5Rs
Mx + RT (14)
с -W . а -W . y
х xn ,mn y yn, min
Егер арқалықта таза иілу ауданы пайда болса c1, cx және cy коэффи-циенттердің орнына 12 және 14 формулада
^ = 0,5-(1 + c); cm = 0,5-(1 + cx); cm = 0,5-(1 + cj (15)
қабылданады.
3.3. Иілген элементтердің жалпы орнықтылығын тексеру
Жүктемелер бір бас өстің бойымен түскен кезде элемент осы өс бойынша иіледі. Жүктеменің шамасы критикалық мәнге жеткен кезде иілген элемент өз орнықтылығын жоғалта бастайды.
Арқалықтың жалпы орнықтылығын тексеру дегеніміз қимадағы кернеуді критикалық кернеумен салыстыру
М
Критикалық кернеу болаттың есептік қарсыласуы срь коэффициенті арқылы байланысты:
я.
Фь =^г- сонда
У
ст = -- Rt (16)
Фь - коэффициент, элементтің жалпы орнықтылығын есептік қарсыласудың
мәні арқылы ескеріледі; Фь - шамасына әсер етеді: жүктеменің арқалық бойына салыстырмалы
орналасуы; көлденең қиманың түрі; арқалықтың есептік сызбасы; жүктеме түрі; болат маркасы; Фь - коэффициентін табу үшін ф1 - коэффициентін анықтау қажет.
\2
f h л
E
m
Vlf j
мүнда: у -коэффициент кесте бойынша анықталады және оның мәні жүктеменің орналасуына, сығылған белдеушінің бекітілуіне және а - коэффициентке байланысты.
Егер р1 0,85 рь = р1 (материал серпімділік шегінде жүмыс істейді)
Егер р1 0,85 рь = 0,68 - 0,21р 1 бүл кезде материалда пластикалық деформациялар дамиды.
Иілген элементтің иілімділігі шектік күйдің ІІ-ші тобы бойынша тексеріледі.
f ' [f] (17)
Салыстырмалы шектік нормалық (рүқсат етілген) иілгіштіктен кіші болу қажет.
4.Ортасынан тыс сығылған, созылған элементтердің шектік күйлері және оларды есептеу
Ортасынан тыс созылған және қысқа ортасынан тыс сығылған элементтердің шектік күйлері оларды беріктігімен және пластикалық деформацияның өсуімен, ал иілгіш ортасынан тыс сығылған элементтердің орнықтылығын жоғалуымен сипатталады.
Беріктігін есептеу. Беріктігі Ry 580МПа болаттарға
lL+-J,y+-JxRy .г, (18)
Ортасынан тыс сығылған және созылған элементтерді (беріктігі төмен жүмсақ болаттардан жасалған) беріктігі пластикалық деформацияны ескерумен анықталады.
N
cW с W
x x.min у y.min
Коэффициент n, сх, су -- пластикалық деформацияның өсуін ескереді. Олар қиманың түріне байланысты.
Орнықтылығын тексеру. Сығылу күші бүл элементтерде е эксцентриситетпен жүктеледі. Элемент бір жағынан сығылып екінші жағынан иіледі. Орынқтылығы келесі формула бойынша есептеледі.
ct = n Ry7c (20)
Ре
Ry
Бүл жерде: ре - орнықтылығын жоғалтуымен байланысқан элементтің көтергіштік қабілетінің төмендеуін ескеретін коэффициент; ре- коэффициент мәні басқа коэффициенттерге р,рь сәйкес;
ре келтірілген эксцентриситет mf және шартты иілімділікпен байланысты X :
~Х = Ц Ry E (21) m f =rj- m (22)
Мүнда: X - иілімділік, m - салыстырмалы эксцентриситет m = --
[р]
е -- эксцентрисит
Р - қима ядросының түйінінің радиусы. Г - қима түрі әсерінің коэффициенті
Бүл коэффициент кәдімгі төртбүрыш қимадан басқа күрделі қимаға өтуін сипаттайтын коэффициент.
Торлы қимаға ре - коэффициент келтірілген иілімділік
X -- f = xefJlRy7E (23)
және салыстымалы эксцентриситет арқылы СНиП-ІІ-23-81 75 кестесімен анықталады.
Егер екі жазықтықта элемент қатаңдығы екі түрлі болса, ал момент қатаңдығы жоғары жазықтықта эсер етсе элемент бүл жазықтықтан тыс жазықтықта орнықтылығын жоғалту мүмкін, сондықтан оны СНиП ІІ-25-81 бойынша осы жазықтықтағы (момент эсер етіп түрған жазықтықтан тыс жазықтықта) орнықтылығын тексеру қажет.
N CpyA Ry -үс (24)
Мүнда: py - бойлық иілу коэффициенттінің ортасынан сығылған элементтерге
сэйкес Xy иілгіштік арқылы анықталады
с -- иіліп бүралу кезіндегі орнықтылығын жоғалтуын ескеретін коэффициент С -- коэффициент салыстырмалы эксцентриситет жэне қима түріне байланысты (сығылған элемент иілу момент эсерінен көтергіштік қабілетінің өзгеруін ескереді).
5. Элементтердің жергілікті орнықтылығын тексеру
Қабырғалары жүқа жэне иілімділігі төмен элементтердің өз орнықтылығын жоғалтқанға дейін оның қабырға жэне белдеу орнықтылығы жоғалуы мүмкін. Қабырғаның немесе белдеудің орнықтылығын жоғалуы элементтің жүмысын өзгертеді.
Белдеу жэне қабырғаның орнықтылығының жоғалуы нормальды, жанама жэне олардың біріккен эсерінен болуы мүмкін.
МК элемент жергілікті орнықтылығының бірнеше жиі кездесетін мысалдарын келтірейік.
Арқалық жэне үстын белдеулері -- нормальды кернеуленген үзын пластина. Бүл элементтің орнықтылығының жоғалуы белдеу шеттерінің толқынды деформациясымен сипатталады.
Пластикалық деформацияны ескермеген кезде ocr = Ry шартынан белдеудің орнықтылығын келесі формула бойынша анықталады:
Ү 0,5 jETR 25)
бүл жерде: bf - шеті шеттелмеген белдеу шығысы. Пластикалық деформацияны ескермеген кезде
bef 0,5.
bf 0,11 ^; (26) t
[ -- ] аспау қажет. hf - арқалықтың есептік биіктігі
Ұстындарда табақ беттердің жергілікті орнықтылығы ұстынның жалпы
орнықтылығына теңеледі: acr =q- R
b
Сонда bf (o,36 + о,іод)
-- (27)
д - шартты иілімділік
Ортасынан сығылған ұстын қабырғасы - ұзын пластина нормальды біркелкі таралған нормальды кернеуленген. Бұл элементтің орнықтылығын жоғалту деп оның орта жағында толқындық деформациясы деп түсінуге болады. Қабырға орнықтылығы ұстынның жалпы орнықтылығына теңеліп қабырға енінің оның қалыңдығына қатынасы арқылы анықталады:
V
-- (28)
Мұнда: AuD - қабырғаның шартты иілімділігі
Аию анықтайтын формулалар СНиП ІІ-23-81 27 кестеде келтірілген.
Ортасынан тыс сығылған ұстындар қабырғасы - бұл кезде эксцентриситеттен пайда болатын момент қиманың бір шетінде нормальды кернеуді азайтады. Бұл жай а -коэффициентімен ескеріледі.
а = ■
а
а -қабырға шетіндегі ең максимальды сығылу кернеуі.
Егер а 0,5 болғанда (28) формуламен тексеріледі, ал а 1 артық болғанда:
hf = 4,35
t 1
, [(2а][-][1) -- ] ч 3,8
[ -- ] (29)
Ry
-- О
Мұнда р = 1,4(2а -1) -- ; -- = -- жанама кернудің орташа мәні
а tD ■ hD
h
Егер 0,5а 1 -- сызықша интерполяция арқылы анықталады. Сығылған
элементтердегі жанама кернеу қабырғаның толқыма түрде орнықтылығын жоғалтуға әкеледі. Бұл кезде орнықтылығын жоғалтуға әкеледі. Бұл кезде орнықтылығын жоғалту критикалық жанама кернеуді келесі формула бойынша анықталады.
-- сг = 10,3 ■Rt (30)
Aef
Aef - қабырғаның шартты иілімділігі
Егер қабырға көлденең қатаңдық қырларымен бекітілген болса онда
0,76
1 + ^
, . -3- (31)
^ V ) Aef
V - пластиканың үлкен өлшемінің кіші өлшеміне қатынасы а,тсг,аЪс біріккен әсерінен
Орнықтылығы келесі формула бойынша анықталады.
R
[а] , aioc
2
[1] T ^
2
(32)
Пластикалық деформациясын ескерген кезде және аІОС = 0, т 0,9R 2,2 Aw - 6 келесі формула арқылы есептеледі.
hi
'A.
0,25
( A,
-- ^ + а
(33)
Мұнда a = 0,24 - 0,15(t Rs J - 8,5 -10 [3] (Aw - 2,2)2
Бақылау сүрақтар:
1. Ортасынан созылған элементтердің беріктік шарты
А. а = N RyYc
M
Б.
-- y c
w y c
n,min
N
В. а = -- л RyYc Г. асг = p-Ry
Д. а = N RY
A y
n n
а =
2. Ортасынан сығылған элементтердің беріктік шарты
А. а = -- RyYc
N_
PeA
Б. а = -j RyYc
В. а = N ^
A„ ү„
M
а = Ry -үс
W y
n,min
Д. acr = p-Ry
3. Иілген элементтердің беріктік шарттары
А. ar =p-Ry
Г.
Б. т = -- - RyYc В. c = N RyYc
Г. c = N R^
A у
n n
tt M
Д.. o- = Ry -Yc
W y c
n,min
4. Иілген элементтердің беріктік жалпы орнықтылығын тепксеру
[А.] C = A Ryyc
Бі v
N
An
N , RuYc
A у
nn
В. c = Ry -ус
W y
n,min
N
[Г.] a = -- 7 RyYc
(eA
Д. ccr = p-Ry
5. Ортадан тыс сығылған және созылған элементтердің беріктік және орнықтылық шарттары
A. c = N ^
M
Б. c = Ry -ус
W y
n,min
B. c = N RyYc
Г. acr = p-Ry
Д. c = N RyYc
6. Орынқтылығы келесі формула бойынша есептеледі.
А. c = N RyYc
[Б.] acr =p-Ry
В.. t = n RyYc
PeA
Г. c = Ry -yc
W y
n,min
TT М
P6WC y
7. Ұстындарда табақ беттердің жергілікті орнықтылығы ұстынның жалпы орнықтылығына теңеледі
л М
А. ccr = RyYC
p6wc yc
Б. c = -- - RyYc
PeA
В.. acr =p-Ry
[Г.] C = -J RyYc An
M
Д. c = Ry -yc
yc
8. Болаттың критикалық кернеуі
N
Wy
n,min
Г.. ccr = RyYC
p6wc yc
9. МК иілімділік белгісі
А. i
Б. т
В.. Л
Г. в
Д. Р
10. Қима түрі әсерінің коэффициенті А.. tj Б. X В. Р Г. в
Д. т
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Металлические конструкции. Элементы конструкций. Том І. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Горева В.В., 2-е издание: - М.: Высшая школа, 2001. - 551с.
Металлические конструкции. Учебник для студентов ВУЗов, обучающихся по специальности ПГС. Под ред. Беленя Е.И., 6-е издание. - М.: Стройиздат, 1986-560с.
СНиП РК 5.04.23-2002г. Нормы проектирования. Строительные конструкции. -Астана, 2003-118с.
4.СНиП ІІ-23-81* Стальные конструкции. М. Изд-во АСВ. 2001.-35с.
4 .Дәріс
Тақырып: Темірбетонның мағынасы
Жоспар:
Темірбетонның мәні
Бетон мен арматураның бірлескен жұмысы
Темірбетонның жақсы жақтары мен кемшіліктері
Темірбетонның түрлері
1. Темірбетонның мәні
Күштердің әсеріне тұтасып бірлесе жұмыс істейтін бетон мен арматурадан тұратын құрылыс материалын темірбетон деп атайды.
Бетон деп жасанды тас тектес материалды атайды. Бетон материалы қоспа қатқаннан кейін пайда болады. Қоспа құрамына байластырғыш пен толтырғыш материал және су кіреді. Байластырғыш материалы: цемент, гипс, әк, полимер материалдар. Толтырғыштар: жасанды (шлак, керамзит); табиғи - тығыз (шағыл тас, құм); кеуекті (пемза, ұлутас).
Арматура деп - бетонда орналастырылатын болат стержінді атайды. Бетон кез келген жасанды немесе табиғи тас сияқты сығылуға жақсы, ал созылуға өте нашар қарсыласады. Rb ■- Rbt (10...20 есе) Rb - бетонның сығылу кедергісі Rbt- бетонның созылу кедергісі
Арқалық көлденең иілгенде төменгі аймағы созылады, ал жоғарғы аймағы сығылады. Бетонның созылуға нашар қарсыласуы себебінен мұндай арқалықтың күшсалмақтарға көтергіштік қабілеті төмен болады, әрі сығылған аймақтағы бетонның беріктігі толық пайдаланбайды. Егер арқалықтың созылған аймағындағы бетонды арматурамен күшейтсек, онда арқалықтың күшсалмақтарға көтергіштік қабілеті жоғарылайды. Оның себебі арматураның стержіндері созылуға өте жақсы жұмыс істейді. Сондықтан арматура негізінен созылу күштерді, ал бетон сығушы күштерді қабылдауға арналады.
2. Бетон мен арматураның бірлескен жү_мысы
Бетон мен болат арматураның бірлескен жұмысын бұл материалдың физикалық және механикалық қасиеттері қолайлы үйлесуіне байланысты:
бетон қатқан кезде онымен болат арматураның арасында едәуір ілінісу күштер пайда болады. Сондықтан екі материалда күш түскен кезде бірлесе деформацияланады.
бетон мен арматураның сызықтық температуралық коэффициенттерінің мәндері жақын болғандықтан температураның 100 [0] С -қа дейінгі өзгерістері бетонның арматурамен ілінісу беріктігін бұзбайды, яғни бетондағы арматура сырғымайды.
ast = 12-Ю6; аы = (l* 15)- 1(Г6
3) тығыз бетон арматураны коррозиядан, сондай-ақ оттың тікелей әсерінен қорғайды.
3. Темірбетонның жақсы жақтары мен кемшіліктері Жақсы жақтары:
механикалық қасиеттерінің жоғарлығы. Темірбетонның беріктігі мен соққы күшін қабылдау қабілеті, яғни статикалық және динамикалық күшсалмақтарға қарсыласу қабілеті жоғары;
пайдалануға төзімділігі ұзақ уақытқа жарамдығы. Дұрыс жасалған әрі пайдалану шарттары сақталған жағдайда темірбетонның беріктігі уақыт өткен сайын жоғарылай түседі;
отқа төзімділігі жоғары. Темірбетон конструкциялары жанбайды және бетон арматураны тез қызудан сенімді қорғап тұрғандықтан өрт кездеріндегі олардың отқа төзімділік дәрежесі жеткілікті;
сейсмикалық күштерге төзімділігі жоғары. Темірбетонның тұтастығы мен үлкен қатаңдығы оны сейсмикалық күштерге төзімді материалдар қатарына қосады;
құрылыс жұмыстарының жылдамдығы жоғары, себебі болат конструкцияларға қарағанда монтаждық жіктерінің саны темірбетон конструкцияларында өте аз, сондықтан құрылыс салу мерзімі қысқарады;
эксплуатациялық шығындарының аздығы. Құрылыс жұмыстарының сапасы жоғары болғанда және дұрыс пайдаланылғанда ТБК ұзақ уақыт бойы күрделі жөндеуді қажет етпейді;
бетон қоспасының пластикалығы (созымдылығы) темірбетонға кез-келген пішін беруге мүмкіндік туғызады, сондықтан архитектуралық, конструкциялық және басқа да талаптарды қанағаттандыруға болады.
Кемшіліктері:
темірбетонның үлкен меншіктік салмағы ТБК-ларының экономикалық тиімді аралығының шамасын шектейді;
үлкен жылу және дыбыс өткізгіштігі. Темірбетонның мұндай жағымсыз ерекшеліктерімен күресу үшін қабырғалар мен төбенің жабын конструкцияларына жылу және дыбыс өткізбейтін материалдарды пайдалануға тура келеді.
Жарықшақтардың пайда болу қауіптілігі. Жарықшақтар темірбетонның тұтастығын бұзады, сол себепті оның қатаңдығы мен беріктігі төмендейді. Жарықшақтар арқылы сіңген ылғал арматураның коррозияға ұшыратады және конструкцияның қирауына әкеп соғуы ықтимал.
4. Темірбетонның түрлері
Орындалу әдістері бойынша темірбетон:
а) тұтас, яғни құрылыс объектісінде тікелей тұрғызылатын;
б) құрастырмалы, яғни зауыттар мен полигондарда дайындалатын;
в) құрастырмалы-тұтас, яғни құрастырмалы элементтерден тұрғызылатын, бірақ
құрылыс басында жекелеген учаскілері бетондалады.
Тұтас ТБК үйлер мен ғимараттардың жекелеген бөлшектері мен элементтерінің пайдалануы аз, сондай-ақ жақын маңайында темірбетон бұйымдары зауытты жоқ
болғанда қолданылады. Тұтас бетонның қолданылуының әрбір жағдайы экономикалық тұрғыдан негізделуі керек, себебі оның мынадай кемшіліктері бар:
көп еңбек сіңіруді талап ететін әрі қымбат қалыптар мен жабдықтарды тұрғызу қажеттілігі;
бетонның табиғи жағдайларда қату ұзақтығына тәуелді, құрылыс мерзімдерінің ұзақтығы;
жұмыстардың маусымдылығы, өйткені бетонды жылытудың арнаулы шараларын жүзеге асыру қажеттілігі көптеген жағдайларда тұтас темірбетонның қысқы уақыттарда дайындалуының экономикалық тиімсіздігіне әкеп соғады;
Егер үйлер мен ғимараттарды құрастырмалы темірбетоннан орындаса, онда тұтас темірбетонның кемшіліктерінен арылуға болады.
Қү_растырмалы темірбетонның мәні алдын ала зауыттарда дайындалған ірі өлшемді элементтерден тікелей құрылыс басында үйлер мен ғимараттарды тұрғызады.
Динамикалық күшсалмақтарға әсер ететін сейсмикалығы жоғары аудандарда салынатын үйлер мен ғимараттарда, жылу және гидростанцияларда басқа жауапты үйлер мен ғимараттар салынған кезде тоңазытқыштарда құрастырмалы тұтас темірбетон кеңінен пайдаланылады.
Бақылау сүрақтар:
1. Темірбетонның мәні
A. . сығылуға жақсы, ал созылуға өте нашар қарсыласады.
Б. сығылуға нашар, ал созылуға өте жақсы қарсыласады.
B. сығылуға нашар, ал созылуға өте нашар қарсыласады.
Г. арматураның стержіндері созылуға өте нашар жұмыс істейді Д. Бетон созылуға жақсы қарсыласады
2. Бетон мен арматураның бірлескен жұмысы неге байланысты?
А.. бетон мен болат арматураның арасында едәуір ілінісу күштер бар, олардың сызықтық температуралық коэффициенттерінің мәндері жақын ,тығыз бетон арматураны коррозиядан қорғайды
Б. бетон мен болат арматураның арасында едәуір ілінісу күштер бар.
В. олардың сызықтық температуралық коэффициенттерінің мәндері жақын
Г. олардың сызықтық температуралық коэффициенттерінің мәндері жақын ,тығыз
бетон арматураны коррозиядан қорғайды
Д. тығыз бетон арматураны коррозиядан қорғайды
3. Темірбетонның жетістіктері
A. Темірбетонның беріктігі мен соққы күшін қабылдау қабілеті
Б. пайдалануға төзімділігі
B. отқа төзімділігі
Г. эксплуатациялық шығындарының аздығы Д.. Алынғылардың бәрі де
4. Темірбетонның кемшіліктері
А. темірбетонның үлкен меншіктік салмағы Б. үлкен жылу және дыбыс өткізгіштігі
В. жарықшақтардың пайда болу қауіптілігі
Г.. жарықшақтардың пайда болу қауіптілігі, үлкен жылу және дыбыс өткізгіштігі, темірбетонның үлкен меншіктік салмағы
Д. жарықшақтардың пайда болу қауіптілігі, үлкен жылу және дыбыс өткізгіштігі
5. Темірбетонның түрлері
А.. тұтас, құрастырмалы, құрастырмалы-тұтас
Б. құрастырмалы-тұтас, құрастырмалы
В. тұтас, құрастырмалы,
Г. құрастырмалы
Д. құрастырмалы-тұтас
6. Жалғыз жұмыстық арматуралы иілген элементте
А.. Арматура тек қана созылған аймақта орналасады
Б. Арматура тек қана сығылған аймақта орналасады
В. Арматура көлденең қиманың шетінде орналасқан
Г. Арматура көлденең қиманың ортасында орналасқан
Д. Арматура көлденең қиманың созылған және сығылған аймақта орналасқан
7. Қос жұмыстық арматуралы иілген элементте
А.. Арматура көлденең қиманың созылған және сығылған аймақта орналасқан Б. Арматура тек қана созылған аймақта орналасады
8. Арматура тек қана сығылған аймақта орналасады
Г. Арматура көлденең қиманың шетінде орналасқан
Д. Арматура көлденең қиманың ортасында орналасқа
8. Неге темірбетон арқалықтық көтергіштік қабілеті бетон арқалықтық көтергіштік
қабілетімен салыстырғанда жоғары
А.. Қимадағы арматура созылған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz