Буаз және құлынды биені азықтандыру
Кіріспе
Негізгі бөлім
• Буаз және құлынды биені азықтандыру
• Құлын.тай, құнан.дөненді азықтандыру
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі бөлім
• Буаз және құлынды биені азықтандыру
• Құлын.тай, құнан.дөненді азықтандыру
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Буаз биені күтіп-бағудың ең ұтымды әдісі - оны жайылымда ұстау. Сондықтан да мүмкіндік туысымен дереу өріске шығару керек. Бірақ маусым ерекшеліктеріне байланысты оларды қорада да ұстайды. Буаз бие қорасы қысыр бие мен аттар қорасынан кең, едені тегіс болуы қажет. Ӛйткені еденнің сәл еңкістігінің өзі бие қынабының шығып кетуіне соқтыруы мүмкін. Қора іші мен бие байлайтын орны таза да жарық болып, еденіне құрғақ сабан төселеді. Биені ауыр жұмыстан босатып, үстін үнемі тазартып тұрады. Буаз биені түсік тастаудан сақтандыру қажет. Бие түсік тастауының әр түрлі себептері болады. Соның ішіндегі ең қауіптісі - жылқы қылауының бациллдері тудыратын инфекция салдары. Оған қарсы дер кезінде шара қолданылмаса жұқпалы түсік тастау ауруы буаз бие арасында тез тарайды. Оның алдын алу үшін ең алдымен түсік себебін лабораториялық зерттеу арқылы анықтап, ажырату керек. Зерттеу үшін түскен түсік пен оның жұқа қабығын шелекке не пакетке салып мал дәрігері келгенше сақтайды не жеткізіп береді. Түсікті тасмалдағанда оның қаны мен сұйығының тасымалдаушы арба мен төсенішіне, ат айдаушы киіміне жұқтырмауын мұқият қарастырады. Түсік тастаған биені басқа малдан дереу оқшаулап, ол тұрған қора еденін, қиын, жеген азық қалдығын 1 кг бір шелек сумен сӛндірілген әк (карбол, креолин) ерітіндісін құйып залалсыздандырады да, аса сақтықпен сыртқа шығарып тастайды. Қи шығарған арбаны да әлгі ерітінділермен мұқият жуады. Ат қораның бүкіл қабырғасы, оттық, бие әбзелдері мен құрал- жабдықтары залалсыздандырылады. Бие түсікті жайылымда тастаған болса, дереу өрісі ауыстырылып, ескі өріс әк (креолин, карбол) ерітіндісімен өңделеді. Түсіктің себебі анықталғанша биені басқа малдан оқшау ұстайды. Оның суаратын шелегі, тазартатын щеткасы мен тарағы бӛлек болуға тиіс. Ат қораның кіре берісіне аяқ тазалайтын және залалсыздандырылған зат салынған жәшіктер қояды. Қораға бөгде адамдарға кіруге тыйым салынады. Қора айына бір рет залалсыздандырылып тұрады. Жазда биелер жайылымға шыққанда лайдан тӛселген еден алынып, қайта жаңартылып тӛселеді де, үстіне әк ерітіндісі құйылады. Биеге жемшӛпті еденге тастамай, тек оттыққа салып береді. Осы қатерлі инфекциядан басқа да бие түсік тастауына кӛгеріп, шіріген не мұз қатқан, қырау тұрған жемшӛп жеуі, суық су ішіп не қар қабуы, жауын- шашын, ызғарлы желден суық тиуі де соқтыруы мүмкін. Буаз биені ауыр жұмыстан босатып, терлеп-зорығудан, басқа айғырдың жарақаттандыруынан сақтандырады. Оларды улы шӛп ӛсетін өріске жаймай, жемінде химиялық қоспалардың, іш дәрілерінің кӛп болмауын бақылайды. Буаз биені тек таза сапалы, жеңіл қорытылатын құнарлы жемшӛппен 145 азықтандырады.
1. SA Козлов, VA Парфенов. Konevodstvo.Uchebnik.2003.
2. AS Красников, VH Khotov. Konevodstvo.1995.
3. PA Федотов. Equine.
4. EV Кожевников, DY Гуревич. Үй жылқы шаруашылығы.
5. Жаңа экономикалық жағдайында жылқы. Noveshnikov .// Equine және ат спорты 1990 №6 жылы.
6. Ресейде жылқы шаруашылығын дамыту перспективалары. В.В. Калашников//Мал шаруашылығы 2000 №12.
7. CA. Козлов. Жылқы өсіру: зерттеу артықшылықтары.
8. TJ Кун. Feeding жылқы/пер. ағылшын.
2. AS Красников, VH Khotov. Konevodstvo.1995.
3. PA Федотов. Equine.
4. EV Кожевников, DY Гуревич. Үй жылқы шаруашылығы.
5. Жаңа экономикалық жағдайында жылқы. Noveshnikov .// Equine және ат спорты 1990 №6 жылы.
6. Ресейде жылқы шаруашылығын дамыту перспективалары. В.В. Калашников//Мал шаруашылығы 2000 №12.
7. CA. Козлов. Жылқы өсіру: зерттеу артықшылықтары.
8. TJ Кун. Feeding жылқы/пер. ағылшын.
Кіріспе
Негізгі бөлім
* Буаз және құлынды биені азықтандыру
* Құлын-тай, құнан-дөненді азықтандыру
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Буаз биені күтіп-бағудың ең ұтымды әдісі - оны жайылымда ұстау. Сондықтан да мүмкіндік туысымен дереу өріске шығару керек. Бірақ маусым ерекшеліктеріне байланысты оларды қорада да ұстайды. Буаз бие қорасы қысыр бие мен аттар қорасынан кең, едені тегіс болуы қажет. Ӛйткені еденнің сәл еңкістігінің өзі бие қынабының шығып кетуіне соқтыруы мүмкін. Қора іші мен бие байлайтын орны таза да жарық болып, еденіне құрғақ сабан төселеді. Биені ауыр жұмыстан босатып, үстін үнемі тазартып тұрады. Буаз биені түсік тастаудан сақтандыру қажет. Бие түсік тастауының әр түрлі себептері болады. Соның ішіндегі ең қауіптісі - жылқы қылауының бациллдері тудыратын инфекция салдары. Оған қарсы дер кезінде шара қолданылмаса жұқпалы түсік тастау ауруы буаз бие арасында тез тарайды. Оның алдын алу үшін ең алдымен түсік себебін лабораториялық зерттеу арқылы анықтап, ажырату керек. Зерттеу үшін түскен түсік пен оның жұқа қабығын шелекке не пакетке салып мал дәрігері келгенше сақтайды не жеткізіп береді. Түсікті тасмалдағанда оның қаны мен сұйығының тасымалдаушы арба мен төсенішіне, ат айдаушы киіміне жұқтырмауын мұқият қарастырады. Түсік тастаған биені басқа малдан дереу оқшаулап, ол тұрған қора еденін, қиын, жеген азық қалдығын 1 кг бір шелек сумен сӛндірілген әк (карбол, креолин) ерітіндісін құйып залалсыздандырады да, аса сақтықпен сыртқа шығарып тастайды. Қи шығарған арбаны да әлгі ерітінділермен мұқият жуады. Ат қораның бүкіл қабырғасы, оттық, бие әбзелдері мен құрал- жабдықтары залалсыздандырылады. Бие түсікті жайылымда тастаған болса, дереу өрісі ауыстырылып, ескі өріс әк (креолин, карбол) ерітіндісімен өңделеді. Түсіктің себебі анықталғанша биені басқа малдан оқшау ұстайды. Оның суаратын шелегі, тазартатын щеткасы мен тарағы бӛлек болуға тиіс. Ат қораның кіре берісіне аяқ тазалайтын және залалсыздандырылған зат салынған жәшіктер қояды. Қораға бөгде адамдарға кіруге тыйым салынады. Қора айына бір рет залалсыздандырылып тұрады. Жазда биелер жайылымға шыққанда лайдан тӛселген еден алынып, қайта жаңартылып тӛселеді де, үстіне әк ерітіндісі құйылады. Биеге жемшӛпті еденге тастамай, тек оттыққа салып береді. Осы қатерлі инфекциядан басқа да бие түсік тастауына кӛгеріп, шіріген не мұз қатқан, қырау тұрған жемшӛп жеуі, суық су ішіп не қар қабуы, жауын- шашын, ызғарлы желден суық тиуі де соқтыруы мүмкін. Буаз биені ауыр жұмыстан босатып, терлеп-зорығудан, басқа айғырдың жарақаттандыруынан сақтандырады. Оларды улы шӛп ӛсетін өріске жаймай, жемінде химиялық қоспалардың, іш дәрілерінің кӛп болмауын бақылайды. Буаз биені тек таза сапалы, жеңіл қорытылатын құнарлы жемшӛппен 145 азықтандырады. Буаздығының соңғы айында аумақты жемшӛп кӛлемін шектеп, есесіне жеңіл қорытылатын кебек, жармалар мӛлшерін молайтады. Буаздықтың соңында жатырда ӛсіп ұлғайған тӛл ас қорыту жолдарын қысатындықтан, аз мӛлшерден жиі азықтандырып тұрады. Екінші жағынан молынан желінген жемшӛп кӛлемі, ӛз ретінде, іштегі тӛлді де қысып іш тастау қаупін ұлғайтады. Сондай қауіп бие ішін кептіретін кейбір бұршақ тұқымдастардан да туындауы мүмкін екенін де ескереді. Бірақ олар құнды протеинді, минералды азық болғандықтан, бие азығынан мүлдем алып тастамай, байқап, сақтықпен қолданып, тек құлындауға 2-3 апта қалғанда рационнан алып тастайды. Қыста буаз биеге дәннің бір бӛлігін 2-3 тәулік жылы суға салып, ӛндіріп (кӛктетіп) жегізген жӛн. Ӛндірілген дән кӛмірсулары гидролизденіп (қантқа айналып) жеңіл қорытылуымен қатар құрамы витаминдермен байытылады. Құлындату. Бие буаздығы орташа 11 айға созылады. Сӛйтіп, биылғы жылдың наурыз айында тоқтаған бие келесі жылдың ақпан айында, ал осы жылдың кӛкек айында тоқтаған бие келесі жылдың наурыз айында құлындайды (4.6-кесте). 4.6-кесте - Биенің құлындау күнпарағы Соңғы шағылысқан (ұрықтандырылған) күні Құлындау мерзімі Соңғы шағылысқан (ұрықтандырылған) күні Құлындау мерзімі 15 ақпан 16 қаңтар 1 мамыр 1 сәуір 28 ақпан 29 қаңтар 15 мамыр 15 сәуір 1 наурыз 1 наурыз 31 мамыр 1 мамыр 15 наурыз 13 қаңтар 15 мамыр 16 мамыр 31 наурыз 1 наурыз 30 мамыр 31 мамыр 1 сәуір 2 наурыз 1 шілде 1 маусым 15 сәуір 17 наурыз 15 шілде 15 маусым 30 сәуір 31 наурыз 30 шілде 30 маусым Қолда ұсталған буаз биелерге бірнеше кең ӛжіре дайындалып, оларға биелер құлындауына 10-15 күн қалғанда кіргізіледі. Ӛжіресі бар қораның құлындау жайын бӛлмесе де болады. Құлындау мерзімі жақындағанда биенің кӛбінесе түнде не таңсәріде құлындайтынын ескеріп күндіз-түні бақылайды. Құлындату бӛлмесінде су жылытуға, сүйық азық дайындауға және акушерлік құрал-саймандар сақтауға арнайы орындарын ыңғайлайды. Ӛжіре еденіне қалың қабат сабан тӛсейді. Құлындауы жақындаған биені тынышсызданып, жемшӛпке қарамай, бір жатып, бір тұрып, ӛжірені кезіп, жүруінен, қатты терлеп, қайта-қайта ішіне қарай беріп, сару алдындағыдай артқы екі тізесін бүгуінен байқайды. Толғақ басталғанда биенің мазасын алмау керек. Толғақ бірнеше рет қайталанған соң туу жолынан кӛпіршіктер кӛріне бастап, шаранасы шығады. 146 Оны бұл уақытта жыртып жіберуге болмайды, ӛйткені онсыз құлынның шығуы қиындайды. Жатырда дұрыс жатқан құлын басын алдыңғы сирақтарының үстіне салып келеді. Құлынның дұрыс келгеніне кӛз жеткізген соң ғана күшенген биеге құлынның сирақтарынан сыртқа қарай тартып кӛмектеседі. Қалыпты жағдайда бие ӛздігінен 20-40 минутта құлындайды. Жарық дүниеге келген құлынның дереу шаранасын жарып, кіндігін байлайды. Алдын ала йодқа немесе карбол қышқылына, креолинге батырылған жібек жіппен құлын кіндігін 2 см ұзындықта байлап, сол байланған тұстан 2 см тӛменнен кеседі. Кесілген күндік ұшын ӛңдеп, құлынның аузы, танауы мен құлағын шаранадан тазартады да, енесіне жалатылады. Бір жарым екі сағатта құлын аяқталып енесін емуге ұмтылады. Осы кезде оған жәрдемдесу қажет. Құлынның түрлі ауруға шалдықпаушылық, яғни иммундық, қасиеттерін ерте қалыптастырып, қоректік заттармен қамтамасыз ету үшін басқа бие сүтіне қарағанда құрамында женіл ыдырайтын альбуминдер мен глобулиндерге бай ӛз енесінің уызына жарытудың маңызы зор. Жеңіл қорытылып, жас құлынды қоректендірумен қатар уыз оның ас қорытуының қалыптасып, алғашқы тоңғағын (первичный кал) түсіруге де себептеседі. Ол тез арада оңайлықпен түспеген жағдайда, іші қатқан құлынға клизма жасалады. Кейбір себептермен ауызданып, енесінің емшегін еме алмаған құлынға, бие сүтін таза ыдысқа сауып, жылы түрінде ішкізеді. Құлынға қышқылданған, аши бастаған сүтті беруге болмайды. Құлынды енесіне шамамен екі сағаттан соң салады. Биенің шуы әдетте 1-2, әрі кеткенде 6 сағатта ӛздігінен түседі. Олай болмаған жағдайда мал дәрігерін, ветфельдшерді шақыртады. Шуы түскен бойда биенің шабын, желінін, артқы аяқтары мен құйрығын жылы сумен жуады. Содан соң шуы мен ылғалданған тӛсеніш (сабан) ӛжіреден шығарылып, жағылып немесе кӛміледі де, ӛжіре тӛсеніші жаңаланады. Құлындаған кезде қатты шаршаған бие қара терге түсетіндіктен, тез суық тигізіп, жыныс (туу) жолдарына түрлі микробтарды оңай енгізіп алуы мүмкін. Сондықтан оны таза, жұмсақ тӛсеніште ұстап, мұқият күтіп, ӛкпек желден сақтандырады. Қиналып, терлеген биені шӛл қысатындықтан, бидай кебегі не зығыр күнжарасы салынған жылы су ішкізіп, жеңіл қорытылатын, сапалы құнарлы жем- шӛппен бес-алты сағаттан соң азықтандырады. Құлын жарық дүниеге шығысымен бие күш жинау үшін оған быламық және бірнеше жұтым су берген пайдалы. Оларға пішен және дән жармаларынан быламық жасап берген дұрыс. Құлындағаннан кейінгі 2-3 күннен соң біртіндеп шырынды азық бере бастап, 5-6 күннен соң ғана тойындыра азықтандыруға кӛшеді. Құлыны дұрыс келмей, құлындау қиындаған жағдайда биеге кӛмек кӛрсету қажет. Дұрыс келмеуі жағынан жиі кездесетін жағдайлар - құлынның басының басқа жаққа бұрылуы немесе сирағының арасына тығып алуы оның маңдайының бие жамбасына тірелуіне соқтырса, сирақтарының 147 бүгіліп қалуы- олардың құрсақ куысынан шығара алмауына соқтырады. Құлынның кӛлденең келуі де кездеседі. Мұндай жағдайда мал дәрігері тырнақтарын алып, қолды сабындап жуып, вазелин жағып, бинтпен орап байланған бие құйрығын бір жағына қарай қайырып, тік ішекті тезектен босатады. Алдын-ала залалсыздандырылып, ылғалданылып, майланған жіппен жылдам да дәл қимылдал құлынның келуін дұрыстайды. Оның ең бірінші де негізгі ережесі төл аударып, қозғауға ыңғайлы құрсақ қуысында жатуға тиіс. Ол үшін құлынды жамбас маңынан әрі, құрсақ қуысына қарай ептеп, жатырды жаралап алмас үшін үлкен сақтықпен, биенің күшенуінің арасын да итереді. Төлдің өз салмағымен жатырға түсуі үшін биенің бөксе жағын сәл көтеруге болады. Содан кейін тӛлдің дұрыс келмеуінің себебін анықтайды. Жиі кездесетін тӛл басының дұрыс келмегенін байқау оңай - тӛлдің аяғы сыртқа тым шығып кетеді де, басы көрінбейді. Олай болған жағдайда тӛл басының қалай қарай бұрылғанын қолмен сипап біледі де оны түзеуге кіріседі. Ең дұрысы іштегі тӛлдің қос аяғынын немесе танауынан тартып, жамбас куысынан шығарып, одан әрі мойнынан, желкесінен немесе тұмсығынан салынған жіп дұзақпен көмектесу. Дүзақпен алғашқыда тӛл басына тек дұрыс бағыт беріп ұстап, біртіндеп абайлай тартып бастың келуін дұрыстайды. Төл аяқтарының дұрыс келмеуін дұрыстау бұдан жеңілірек. Тіпті құлынның аяқтарын созбай, құрсақ астына жинап алған жағдайда бие ешқандай көмексіз- ақ туа береді. Алайда, төл аяғы бүгілген болса оны түзетпей болмайды: а) бір немесе екі алдыңғы аяғы тізе буынынан бүгілсе, биенің бөксе жағын көтеріп, содан соң егер қағанақ суы аққан болса, жатырға молынан таза жылы су құйып алып төлді оған кері итереді де шынтақ буынынан бүгеді. Бірақ әуелі тӛлдің жіліншігін шоқтығына әкеліп, содан кейін аяғының төменгі жағын жазып барып, оны жамбас қуысына енгізеді. Төл алдыңғы аяқтарын қарын астына тығып алған жағдайда да осындай шара қолданады, тек бұл жағдайда аяқты тізелік буынынан да шынтақ буынынан да бүгеді; ә) төл аяқтарын бүгіп артымен келсе, оны жоғарғыдай әуелі итеріп, жатырға түсіреді де, тілерсек буыннан түзетілген аяқты құрсақ астына әкеліп, құлын санын орай салынған жіп дұзақпен тартып шығады. Ең қиыны - төлдің кӛлденең келуі. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Негізгі бөлім
* Буаз және құлынды биені азықтандыру
* Құлын-тай, құнан-дөненді азықтандыру
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Буаз биені күтіп-бағудың ең ұтымды әдісі - оны жайылымда ұстау. Сондықтан да мүмкіндік туысымен дереу өріске шығару керек. Бірақ маусым ерекшеліктеріне байланысты оларды қорада да ұстайды. Буаз бие қорасы қысыр бие мен аттар қорасынан кең, едені тегіс болуы қажет. Ӛйткені еденнің сәл еңкістігінің өзі бие қынабының шығып кетуіне соқтыруы мүмкін. Қора іші мен бие байлайтын орны таза да жарық болып, еденіне құрғақ сабан төселеді. Биені ауыр жұмыстан босатып, үстін үнемі тазартып тұрады. Буаз биені түсік тастаудан сақтандыру қажет. Бие түсік тастауының әр түрлі себептері болады. Соның ішіндегі ең қауіптісі - жылқы қылауының бациллдері тудыратын инфекция салдары. Оған қарсы дер кезінде шара қолданылмаса жұқпалы түсік тастау ауруы буаз бие арасында тез тарайды. Оның алдын алу үшін ең алдымен түсік себебін лабораториялық зерттеу арқылы анықтап, ажырату керек. Зерттеу үшін түскен түсік пен оның жұқа қабығын шелекке не пакетке салып мал дәрігері келгенше сақтайды не жеткізіп береді. Түсікті тасмалдағанда оның қаны мен сұйығының тасымалдаушы арба мен төсенішіне, ат айдаушы киіміне жұқтырмауын мұқият қарастырады. Түсік тастаған биені басқа малдан дереу оқшаулап, ол тұрған қора еденін, қиын, жеген азық қалдығын 1 кг бір шелек сумен сӛндірілген әк (карбол, креолин) ерітіндісін құйып залалсыздандырады да, аса сақтықпен сыртқа шығарып тастайды. Қи шығарған арбаны да әлгі ерітінділермен мұқият жуады. Ат қораның бүкіл қабырғасы, оттық, бие әбзелдері мен құрал- жабдықтары залалсыздандырылады. Бие түсікті жайылымда тастаған болса, дереу өрісі ауыстырылып, ескі өріс әк (креолин, карбол) ерітіндісімен өңделеді. Түсіктің себебі анықталғанша биені басқа малдан оқшау ұстайды. Оның суаратын шелегі, тазартатын щеткасы мен тарағы бӛлек болуға тиіс. Ат қораның кіре берісіне аяқ тазалайтын және залалсыздандырылған зат салынған жәшіктер қояды. Қораға бөгде адамдарға кіруге тыйым салынады. Қора айына бір рет залалсыздандырылып тұрады. Жазда биелер жайылымға шыққанда лайдан тӛселген еден алынып, қайта жаңартылып тӛселеді де, үстіне әк ерітіндісі құйылады. Биеге жемшӛпті еденге тастамай, тек оттыққа салып береді. Осы қатерлі инфекциядан басқа да бие түсік тастауына кӛгеріп, шіріген не мұз қатқан, қырау тұрған жемшӛп жеуі, суық су ішіп не қар қабуы, жауын- шашын, ызғарлы желден суық тиуі де соқтыруы мүмкін. Буаз биені ауыр жұмыстан босатып, терлеп-зорығудан, басқа айғырдың жарақаттандыруынан сақтандырады. Оларды улы шӛп ӛсетін өріске жаймай, жемінде химиялық қоспалардың, іш дәрілерінің кӛп болмауын бақылайды. Буаз биені тек таза сапалы, жеңіл қорытылатын құнарлы жемшӛппен 145 азықтандырады. Буаздығының соңғы айында аумақты жемшӛп кӛлемін шектеп, есесіне жеңіл қорытылатын кебек, жармалар мӛлшерін молайтады. Буаздықтың соңында жатырда ӛсіп ұлғайған тӛл ас қорыту жолдарын қысатындықтан, аз мӛлшерден жиі азықтандырып тұрады. Екінші жағынан молынан желінген жемшӛп кӛлемі, ӛз ретінде, іштегі тӛлді де қысып іш тастау қаупін ұлғайтады. Сондай қауіп бие ішін кептіретін кейбір бұршақ тұқымдастардан да туындауы мүмкін екенін де ескереді. Бірақ олар құнды протеинді, минералды азық болғандықтан, бие азығынан мүлдем алып тастамай, байқап, сақтықпен қолданып, тек құлындауға 2-3 апта қалғанда рационнан алып тастайды. Қыста буаз биеге дәннің бір бӛлігін 2-3 тәулік жылы суға салып, ӛндіріп (кӛктетіп) жегізген жӛн. Ӛндірілген дән кӛмірсулары гидролизденіп (қантқа айналып) жеңіл қорытылуымен қатар құрамы витаминдермен байытылады. Құлындату. Бие буаздығы орташа 11 айға созылады. Сӛйтіп, биылғы жылдың наурыз айында тоқтаған бие келесі жылдың ақпан айында, ал осы жылдың кӛкек айында тоқтаған бие келесі жылдың наурыз айында құлындайды (4.6-кесте). 4.6-кесте - Биенің құлындау күнпарағы Соңғы шағылысқан (ұрықтандырылған) күні Құлындау мерзімі Соңғы шағылысқан (ұрықтандырылған) күні Құлындау мерзімі 15 ақпан 16 қаңтар 1 мамыр 1 сәуір 28 ақпан 29 қаңтар 15 мамыр 15 сәуір 1 наурыз 1 наурыз 31 мамыр 1 мамыр 15 наурыз 13 қаңтар 15 мамыр 16 мамыр 31 наурыз 1 наурыз 30 мамыр 31 мамыр 1 сәуір 2 наурыз 1 шілде 1 маусым 15 сәуір 17 наурыз 15 шілде 15 маусым 30 сәуір 31 наурыз 30 шілде 30 маусым Қолда ұсталған буаз биелерге бірнеше кең ӛжіре дайындалып, оларға биелер құлындауына 10-15 күн қалғанда кіргізіледі. Ӛжіресі бар қораның құлындау жайын бӛлмесе де болады. Құлындау мерзімі жақындағанда биенің кӛбінесе түнде не таңсәріде құлындайтынын ескеріп күндіз-түні бақылайды. Құлындату бӛлмесінде су жылытуға, сүйық азық дайындауға және акушерлік құрал-саймандар сақтауға арнайы орындарын ыңғайлайды. Ӛжіре еденіне қалың қабат сабан тӛсейді. Құлындауы жақындаған биені тынышсызданып, жемшӛпке қарамай, бір жатып, бір тұрып, ӛжірені кезіп, жүруінен, қатты терлеп, қайта-қайта ішіне қарай беріп, сару алдындағыдай артқы екі тізесін бүгуінен байқайды. Толғақ басталғанда биенің мазасын алмау керек. Толғақ бірнеше рет қайталанған соң туу жолынан кӛпіршіктер кӛріне бастап, шаранасы шығады. 146 Оны бұл уақытта жыртып жіберуге болмайды, ӛйткені онсыз құлынның шығуы қиындайды. Жатырда дұрыс жатқан құлын басын алдыңғы сирақтарының үстіне салып келеді. Құлынның дұрыс келгеніне кӛз жеткізген соң ғана күшенген биеге құлынның сирақтарынан сыртқа қарай тартып кӛмектеседі. Қалыпты жағдайда бие ӛздігінен 20-40 минутта құлындайды. Жарық дүниеге келген құлынның дереу шаранасын жарып, кіндігін байлайды. Алдын ала йодқа немесе карбол қышқылына, креолинге батырылған жібек жіппен құлын кіндігін 2 см ұзындықта байлап, сол байланған тұстан 2 см тӛменнен кеседі. Кесілген күндік ұшын ӛңдеп, құлынның аузы, танауы мен құлағын шаранадан тазартады да, енесіне жалатылады. Бір жарым екі сағатта құлын аяқталып енесін емуге ұмтылады. Осы кезде оған жәрдемдесу қажет. Құлынның түрлі ауруға шалдықпаушылық, яғни иммундық, қасиеттерін ерте қалыптастырып, қоректік заттармен қамтамасыз ету үшін басқа бие сүтіне қарағанда құрамында женіл ыдырайтын альбуминдер мен глобулиндерге бай ӛз енесінің уызына жарытудың маңызы зор. Жеңіл қорытылып, жас құлынды қоректендірумен қатар уыз оның ас қорытуының қалыптасып, алғашқы тоңғағын (первичный кал) түсіруге де себептеседі. Ол тез арада оңайлықпен түспеген жағдайда, іші қатқан құлынға клизма жасалады. Кейбір себептермен ауызданып, енесінің емшегін еме алмаған құлынға, бие сүтін таза ыдысқа сауып, жылы түрінде ішкізеді. Құлынға қышқылданған, аши бастаған сүтті беруге болмайды. Құлынды енесіне шамамен екі сағаттан соң салады. Биенің шуы әдетте 1-2, әрі кеткенде 6 сағатта ӛздігінен түседі. Олай болмаған жағдайда мал дәрігерін, ветфельдшерді шақыртады. Шуы түскен бойда биенің шабын, желінін, артқы аяқтары мен құйрығын жылы сумен жуады. Содан соң шуы мен ылғалданған тӛсеніш (сабан) ӛжіреден шығарылып, жағылып немесе кӛміледі де, ӛжіре тӛсеніші жаңаланады. Құлындаған кезде қатты шаршаған бие қара терге түсетіндіктен, тез суық тигізіп, жыныс (туу) жолдарына түрлі микробтарды оңай енгізіп алуы мүмкін. Сондықтан оны таза, жұмсақ тӛсеніште ұстап, мұқият күтіп, ӛкпек желден сақтандырады. Қиналып, терлеген биені шӛл қысатындықтан, бидай кебегі не зығыр күнжарасы салынған жылы су ішкізіп, жеңіл қорытылатын, сапалы құнарлы жем- шӛппен бес-алты сағаттан соң азықтандырады. Құлын жарық дүниеге шығысымен бие күш жинау үшін оған быламық және бірнеше жұтым су берген пайдалы. Оларға пішен және дән жармаларынан быламық жасап берген дұрыс. Құлындағаннан кейінгі 2-3 күннен соң біртіндеп шырынды азық бере бастап, 5-6 күннен соң ғана тойындыра азықтандыруға кӛшеді. Құлыны дұрыс келмей, құлындау қиындаған жағдайда биеге кӛмек кӛрсету қажет. Дұрыс келмеуі жағынан жиі кездесетін жағдайлар - құлынның басының басқа жаққа бұрылуы немесе сирағының арасына тығып алуы оның маңдайының бие жамбасына тірелуіне соқтырса, сирақтарының 147 бүгіліп қалуы- олардың құрсақ куысынан шығара алмауына соқтырады. Құлынның кӛлденең келуі де кездеседі. Мұндай жағдайда мал дәрігері тырнақтарын алып, қолды сабындап жуып, вазелин жағып, бинтпен орап байланған бие құйрығын бір жағына қарай қайырып, тік ішекті тезектен босатады. Алдын-ала залалсыздандырылып, ылғалданылып, майланған жіппен жылдам да дәл қимылдал құлынның келуін дұрыстайды. Оның ең бірінші де негізгі ережесі төл аударып, қозғауға ыңғайлы құрсақ қуысында жатуға тиіс. Ол үшін құлынды жамбас маңынан әрі, құрсақ қуысына қарай ептеп, жатырды жаралап алмас үшін үлкен сақтықпен, биенің күшенуінің арасын да итереді. Төлдің өз салмағымен жатырға түсуі үшін биенің бөксе жағын сәл көтеруге болады. Содан кейін тӛлдің дұрыс келмеуінің себебін анықтайды. Жиі кездесетін тӛл басының дұрыс келмегенін байқау оңай - тӛлдің аяғы сыртқа тым шығып кетеді де, басы көрінбейді. Олай болған жағдайда тӛл басының қалай қарай бұрылғанын қолмен сипап біледі де оны түзеуге кіріседі. Ең дұрысы іштегі тӛлдің қос аяғынын немесе танауынан тартып, жамбас куысынан шығарып, одан әрі мойнынан, желкесінен немесе тұмсығынан салынған жіп дұзақпен көмектесу. Дүзақпен алғашқыда тӛл басына тек дұрыс бағыт беріп ұстап, біртіндеп абайлай тартып бастың келуін дұрыстайды. Төл аяқтарының дұрыс келмеуін дұрыстау бұдан жеңілірек. Тіпті құлынның аяқтарын созбай, құрсақ астына жинап алған жағдайда бие ешқандай көмексіз- ақ туа береді. Алайда, төл аяғы бүгілген болса оны түзетпей болмайды: а) бір немесе екі алдыңғы аяғы тізе буынынан бүгілсе, биенің бөксе жағын көтеріп, содан соң егер қағанақ суы аққан болса, жатырға молынан таза жылы су құйып алып төлді оған кері итереді де шынтақ буынынан бүгеді. Бірақ әуелі тӛлдің жіліншігін шоқтығына әкеліп, содан кейін аяғының төменгі жағын жазып барып, оны жамбас қуысына енгізеді. Төл алдыңғы аяқтарын қарын астына тығып алған жағдайда да осындай шара қолданады, тек бұл жағдайда аяқты тізелік буынынан да шынтақ буынынан да бүгеді; ә) төл аяқтарын бүгіп артымен келсе, оны жоғарғыдай әуелі итеріп, жатырға түсіреді де, тілерсек буыннан түзетілген аяқты құрсақ астына әкеліп, құлын санын орай салынған жіп дұзақпен тартып шығады. Ең қиыны - төлдің кӛлденең келуі. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz