Сұйылтқыштардың түрлері және оларға қойылытын талаптар

1. Кірспе
2. Негізгі бөлім
3. Қорытынды бөлім
4. Пайланылған әдебиеттер

Қазіргі таңда қолдан ұрықтандыру жұмысында тек қана сұйытылған шәуетті пайдаланады. Шәуеетті не үшін сұйылтады деген сұраққа екі жауап бар: біріншіден, шәуеттінң көлемін көбейтіп, эякулатпен көп малды ұрықтандыру үшін, екіншіден, шәуетті белгілі бір мерзімге дейні сақтау үшін.
Қолдан ұрықтандыру жұмысындағы көпжылдық тәжірбие дұрыс дайындалып, өзіне лайықталған сұйылтқыштарда спермийлердің өиір тіршілігінің ұзаратынын көрсетеді, яғни біраз құрамында болатын заттар шәуеттің плазмасының спермияларға тигізитін зиянды әсерлерін тоқтатаны болуы крек.
Ол қандай зиянды әсерлер, органзмнен тыс жерде спермийлер неге өледі; оның себептері коп:
1) Шәуеттің рН реакцисяы сілтілі болғандықтан (7,0-7,2) спермийлер үздіксіз қозғалыста болып, энергиялық қуат қорын тауысады;
2) Осы қарқынды қозғалыстың нәтижесінде спермиялар жүрген ортада сүт қышқылы көбейіп кетіп, лоар улана бастайды;
3) Көмірсулардың таусылуы және кальций, калий, натрий иондарының әсерінен спермийлер электрлі зарядтарын жоғалтып, аглютинация басталады;
4) Салқын температура спермийлердің зат алмасу құбылысын, тыныстануын тоқтатады;
5) Сырттан түскен микроорганизмдер көбеәіп, өсіп – дамып өзінің метаболиттерімен спермийлерді улайды.
Шәуетті сұйылтудағы ең жоғарғы мақсат осы факторларды болдырмау. Сұйылтқыштарды табиғи және синтетикалық деп екі топқа бөлінеді. Табиғи сұйылтқыштарға : қан, сүт, бал, өсімдік шырыны жатады; синтетикалық сұйылтқыштарға қолдан жасалған ерітінділер жатады: олар бір компонентті және көп компонентті болады.
Алғашқы кезде шәуетті сұйылтуға қарапайым сұйықтар , атап кетсек физиологиялық ертінді, Рингер- Локтың сұйығы қолданылады.
Сұйылтқыштар ең алдымен, спермийлер үшін изотоникалық орта болуы керек. Сол үшін сұйылтқыштарды тек қана бидистилденген суға дайындайды.

1. Ш.Қ.Қалтаев, Б.Д.Жукин, М.Н.Жоланов, Қ.У.Қойбағаров -Ветеринариялық акушерлік, гинекология және көбею биотехникасы , Алматы ,2011ж