Қарашай өнімінің сипаттамалары

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
ТЕРМИНДЕР МЕН АНЫҚТАМАЛАР
КІРІСПЕ
1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Қарашай өнімінің сипаттамалары
1.2 Қара шай сапасының номенклатуралық көрсеткіштері
2 ПРАТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Сапаның салмақты коэффициент көрскіштерін анықтау
2.2 Қарашайдың сапасын эксперттік бағалау
2.3 Дифференциялдық әдіс
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Шайдың да алғаш шыққан жері Қытай деп білінеді. Аңыз бойынша б.з.д. 2500 жылдары Қытай императоры Шен Йонг гигиена ретінде суды қайнатып ыстықтай ішкен екен. Жаздың ыстық күнінде қайнаған суына кездейсоқ екі-үш түйір жапырақ түседі. Император ыстығын басып, өзін сергіткен бұл сусынды қатты ұнатқан екен деседі. 758 жылы философ Лу Йу шай қалай өсіріліп өңделетінін, қалай демделетінін қаламға алып «Шай қаруы» атты кітап жазған. Жапондар шайды «Ча-но-йо» атты рәсіммен ұсынатын болған. Какузо атты ақындары шайнама атты еңбегінде шайды құдайдың берген ниғметі ретінде мақтап жазған. Европаға шайды Венециялық саудагрелер алып барған. Шайды кеңінен саудалағандар болса 1560 жылдардан бастап Португалиялық саудагерлер болды. Өте бағалы болғандықтан тек дәріханаларда сатылып, тек байлар ғана іше алатын. Ағылшындар Үндістан мен Цейлондағы коллонияларында шай өсіріп Қытайдың монополиясына бәсекелеп нарықты қолдарына түсірді.
Шайдың екі түрі танымал: қара шай және көк шай. Қара шай көп өңдеулерден өтеді. Алдымен ыстық ауа арқылы жартылай құрғатылады. Кейін жапырақтар сығылып сөлі шығарылады. Онан соң ферментациядан өтеді. Салдарында түсі қараяды. Кейін жапырақтары бұталарынан тазаланады. Көк шайдың өңделуі қысқа. Жапырақтары бұталардан ажыратылған соң ферментацияға алынады. Көк шайдың түсі ашық түсті және қышқылды болады. Зәр айдаушы қасиеті бар. Қара шай нәзіктеу келеді, жарық өткізбейтін ыдыста сақтау керек. Жеміс-жидек және гүл негіздерімен хош иістендірілген шайлар да бар. Ең мәшһүрі бергамут майымен өңделіп дайындалған шай.
Қара шайдың сапа деңгейін бағалаудың мақсаттары:
- Қара шайдың өнімін бағалау;
- Қара шайдың қауіпсіздік деңгейі;
- Қара шай экологиялығының деңгейі;
- Қара шай сапасының тұрақталағы;
- Қара шайдың сапа деңгейін бағалаудың ең негізгі мақсаттарына осылар жатады.
Шайдағы кофеин мидағы капилярларды кеңейтіп, мидағы қысым азаяды, бас ауруы да осы себепті тоқтап, адам рахаттанады. Тері бетіндегі капилярлар кеңейгенде ыстықтық сыртқа шығып, адамның ыстығы басылып серігіп қалады. Асқазанды желдендірмейді, қышқыл түзбейді. Әлсіздікті кетіреді, зейінді ашады. Шайдағы В витамині демделу кезінде суға өтеді, сондай-ақ шайда Е және К витаминдері және пайдалы минералдары бар. Демдеп 5-10 минуттан кейін ішкен жақсы, 2-3 сағат өткен шайды ішу зиян деп айтылады. Шай ыстық және ылғалды өлкелерде өседі. Шай өсіретін елдер көбінесе 36 паралелдің үстінде.

2. http://vsegost.com/Catalog/57/57067.shtml
3. http://www.aktobegazeti.kz/?p=16093
4. http://yaneuch.ru/cat_97/shj-obektlerne-ojylatyn-zhalpy-talaptar/516356.3343864.page1.html
5. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – Алматы, «Мектеп» баспасы, 2002

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
3
ТЕРМИНДЕР МЕН АНЫҚТАМАЛАР
4
КІРІСПЕ
6
1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1.1 Қарашайөнімініңсипаттамалары
10
1.2 Қарашайсапасыныңноменклатуралықкөрс еткіштері
14
2 ПРАТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

2.1 Сапаның салмақты коэффициент көрскіштерін анықтау
16
2.2 Қарашайдыңсапасынэксперттікбағалау
17
2.3 Дифференциялдық әдіс
18
ҚОРЫТЫНДЫ
19
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
20

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтеме жасалды:
ГОСТ 8.579-2002Өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік жүйесі. Өндіру, орау, сату және импорты кез келген түрдегі бумаланған бірқатар өнімдердің талаптар
ГОСТ ISO 1575-2013 Шай. Жалпы күл анықтау әдісі
ГОСТ ISO 1576-2013 Шай. Суда еритін және суда ерiмейтiн күл анықтау әдісі
ГОСТ 1936-85 Шай. Қабылдау ережелері мен талдау әдістері
ГОСТ 10131-93 Тамақ өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы мен матч үшін ағаш және ағаш негізінде өнімнің қораптар. Техникалық шарттар
ГОСТ10444.12-88 Азық-түлік тауарлары. Ашытқы және зең анықтау әдісі
ГОСТ 10444.15-94 Азық-түлік тауарлары. Мезофильді аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдердің санын анықтау әдістемесі
ГОСТ 11354-93 Көп азық-түлік өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығы өндірісі үшін ағаш және ағаш материалдар қораптар. Техникалық шарттар
ГОСТ 12120-82 Аралас банкілер және металл. Техникалық шарттар
ГОСТ 12301-2006Картон, қағаз және композиттік материалдардан жасалған қораптар. Жалпы сипаттамасы
ГОСТ 12302-83Полимерлік және композиттік материалдардан пакеттері. Жалпы сипаттамасы
ГОСТ 13511-2006Азық-түлік өнімдерін, матч, темекі және жуғыш үшін гофрленген картон қораптар. Техникалық шарттар
ГОСТ 14192-96 Таңбалау тауарлар
ГОСТ ISO 15598-2013Шай. Шикі талшықты анықтау әдісі
ГОСТ 24370-80Қағаз және композиттік материалдардан жасалған пакеттері. Жалпы сипаттамасы
ГОСТ 25776-83Өнімдер бөлігі және тұтыну қаптамада. Топ қалмайтын фильм орау
ГОСТ 25951-83Полиэтилен қалмайтын. Техникалық шарттар
ГОСТ 26927-86Шикізат және тамақ өнімдері. Сынап анықтау әдістері
ГОСТ 26929-94 Шикізат және тамақ өнімдері. Сынама дайындау. Уытты элементтердің мазмұнын анықтау үшін минерализациялау
ГОСТ 26932-86 Шикізат және тамақ өнімдері. Қорғасын анықтау әдісі
ГОСТ 26933-86 Шикізат және тамақ өнімдері. Кадмий анықтау әдісі
ГОСТ 30178-96 Шикізат және тамақ өнімдері. Улы элементтерді анықтау үшін атомдық-абсорбциялық әдісі

ТЕРМИНДЕР МЕН АНЫҚТАМАЛАР

Осы курстық жұмыста келесі терминдер мен анықтамалр қолданылған:
Дифференциалды әдіс - бағаланатын өнімнің бір сапа көрсеткіштерін бір аттас базалық көрсеткіштермен салыстыру әдісі.
Квалиметрия - өнімнің сапасын бағалау және өлшеуімен айналысушы немесе өнімнің сапасының сандық бағалануы.
Квалиметриялық шкала - өлшенетін қасиеттердің немесе олардың өлшемдерінің негізгі жиыны, шкалалаудың көрсету және шкалалаудың көрсетуінің мәнінің жиыны.
Классификация - обьекттер жиынының қабылданған классификация әдістеріне сәйкес оларға ұқсас немесе ұқсас еместігі бойынша ішкі жиынға бөлінуі.
Кешенді әдіс - өнімнің саа деңгейін анықтау бағаланатын өнімнің комплексті көрсеткіштерін базалық көрсеткіштермен салыстыру әдісі.
Кешенді көрсеткіш - обьекттің сапасын құратын өзара байланысқан қарапайым немесе күрделі қасиеттердің жиынтығын сипаттайды.
Сапа көрсеткіштері - жасау, пайдалану немесе тұтыну шарттарының белгілі біреуінде қарастырылатын өнімнің бір немесе бірнеше қасиеттерінің сандық сипаттамасы.
Эксперттік әдіс - экспертті процедуралардың көмегімен бағаланатын өнім мен оның өнделетін негізгі үлгілерінің қасиеттері мен параметрлері туралы ақпаратты бақылау мен өңдеуді алуына негізделген әдіс.
Эргономикалық көрсеткіштер - оның адам-обьект-орта жүйесіндегі адамның өндірістік және тұрмыстық жағдайларын қолдануға икемделушілігін сипаттайтын көрсеткіштер.
Эргонометрикалық көрсеткіштер - сезу мүшелерін қабылдау сараптамасының негізінде жүзеге асатын әдіс.

КІРІСПЕ

Шайдың да алғаш шыққан жері Қытай деп білінеді. Аңыз бойынша б.з.д. 2500 жылдары Қытай императоры Шен Йонг гигиена ретінде суды қайнатып ыстықтай ішкен екен. Жаздың ыстық күнінде қайнаған суына кездейсоқ екі-үш түйір жапырақ түседі. Император ыстығын басып, өзін сергіткен бұл сусынды қатты ұнатқан екен деседі. 758 жылы философ Лу Йу шай қалай өсіріліп өңделетінін, қалай демделетінін қаламға алып Шай қаруы атты кітап жазған. Жапондар шайды Ча-но-йо атты рәсіммен ұсынатын болған. Какузо атты ақындары шайнама атты еңбегінде шайды құдайдың берген ниғметі ретінде мақтап жазған. Европаға шайды Венециялық саудагрелер алып барған. Шайды кеңінен саудалағандар болса 1560 жылдардан бастап Португалиялық саудагерлер болды. Өте бағалы болғандықтан тек дәріханаларда сатылып, тек байлар ғана іше алатын. Ағылшындар Үндістан мен Цейлондағы коллонияларында шай өсіріп Қытайдың монополиясына бәсекелеп нарықты қолдарына түсірді.
Шайдың екі түрі танымал: қара шай және көк шай. Қара шай көп өңдеулерден өтеді. Алдымен ыстық ауа арқылы жартылай құрғатылады. Кейін жапырақтар сығылып сөлі шығарылады. Онан соң ферментациядан өтеді. Салдарында түсі қараяды. Кейін жапырақтары бұталарынан тазаланады. Көк шайдың өңделуі қысқа. Жапырақтары бұталардан ажыратылған соң ферментацияға алынады. Көк шайдың түсі ашық түсті және қышқылды болады. Зәр айдаушы қасиеті бар. Қара шай нәзіктеу келеді, жарық өткізбейтін ыдыста сақтау керек. Жеміс-жидек және гүл негіздерімен хош иістендірілген шайлар да бар. Ең мәшһүрі бергамут майымен өңделіп дайындалған шай.
Қара шайдың сапа деңгейін бағалаудың мақсаттары:
oo Қара шайдың өнімін бағалау;
oo Қара шайдың қауіпсіздік деңгейі;
oo Қара шай экологиялығының деңгейі;
oo Қара шай сапасының тұрақталағы;
oo Қара шайдың сапа деңгейін бағалаудың ең негізгі мақсаттарына осылар жатады.
Шайдағы кофеин мидағы капилярларды кеңейтіп, мидағы қысым азаяды, бас ауруы да осы себепті тоқтап, адам рахаттанады. Тері бетіндегі капилярлар кеңейгенде ыстықтық сыртқа шығып, адамның ыстығы басылып серігіп қалады. Асқазанды желдендірмейді, қышқыл түзбейді. Әлсіздікті кетіреді, зейінді ашады. Шайдағы В витамині демделу кезінде суға өтеді, сондай-ақ шайда Е және К витаминдері және пайдалы минералдары бар. Демдеп 5-10 минуттан кейін ішкен жақсы, 2-3 сағат өткен шайды ішу зиян деп айтылады. Шай ыстық және ылғалды өлкелерде өседі. Шай өсіретін елдер көбінесе 36 паралелдің үстінде.
Елімізде шайға сүт қосып немесе лимон қосып ішу әдет. Соңғы кездері көк шайға қызыл шайды араластырып оған лимон қосып ішу модаға айналуда. Солтүстік Африкадағы Туарегтер шайға мята қосып ішеді. Тибеттіктер, ұйғырлар шайға сары май, сүт және тұз қосып ішеді. Моңғолдар бұған ұн да қосатын көрінеді. Өзбектер қызыл шайға қарағанда көк шайды көбірек ішеді. Шайды ең көп ішетін халық ретінде ағылшындар белгілі. Лэди Астор премьер-министр Черчильге қарап әйеліңіз болсам, шайыңызға у қосып берер едім деген сөзіне Черчиль күйеуіңіз болсам сол шайды ішер едім деп жауап берген екен. Америка тәуелсіздігін шайға борыштар. Шай импортына өте жоғары салық сұраған ағылшындарға қарсы шығудан басталған көтеріліс тәуелсіздік соғысының ұшқыны болған. Шай бұрындары қымбат дүние болатын. Бір тұтам шайға қол жеткізген кедейлер оны құрғатып қайта демдейтін. 1950 жылдардан кейін шай көбейіп бағасы арзандай бастады[1].

1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1.1 Қара шай өнімінің сипаттамалары
Шай ішу дәстүрі ежелгі Қытай елінен бастау алады. Аңыз бойынша желмен ұшып келген бірнеше шай жапырағы қытай императоры үшін дайындалып жатқан ыдыстағы қайнаған суға түсіп кетеді (б.з.д.VI ғасыр ). Сусын өзінің дәмімен және қош иісімен билеушіні қатты қызықтырады. Сол күннен бастап ол өзінің қол астындағыларға шай демдеп, оны ішуді бұйырады.
Ал Ресейге шай 1638 жылы келіпті. Орыс елшісі Стариков Мәскеу патшасына Монғол ханның сыйлыққа берген шайын әкеліп береді. Алғашқыда патша бұндай сыйлыққа қатты ашуланыпты. Бірақ кейін жаңа сусын патшаның көңілінен шығады.
Шай Жапонияға ХІІ ғасырда Қытайдан келіпті. Жалпы шайды батыста ти десе, шығыста шай деп атайды.
Шайды сүйсініп ішетін ағылшындар әу баста шайдың тұқымын Қытайдан ұрлап алған екен. Бір қытайлыққа көп ақша төлеп, одан шай әзірлеу технологиясын үйреніп алады да елге келісімен оны жариялап, таратады.
Шай бұтасы -- күй талғамайтын, тамырлы, көпжылдық өсімдік. Дегенмен жер қыртысы мен климаттық жағдайлардың өзгерісін жылдам сезінеді. Жапырақтары кезектесе орналасқан, қалемше тәріздес, жылтыр, шеттері өткір тісті, ұзындығы -- 7, ені 4 сантиметр болады. Шай жас жапырақтардан, оның бүрлерінен өндіріледі. Алғашқы өнім бірінші вегетациядан кейін жиналады. Шай өнімдерінің ішіндегі ең бағалысы -- бірінші және екінші бүрлері. Бірінші өнім, әдетте, ақпан айынан бастап наурыз айына дейін жиналады [2].
Шайдың жабайы өсетін екі түрі бар. Біріншісі, қытай шайы -- Оңтүстік-Шығыс Азияның таулы аймақтарында, екіншісі, ассам шайы Үндістанның Ассам ормандарында өседі. Бұл екі шайдың табиғи гибриді цейлон шайы деп аталады. Оның да екі түрі бар. Олар жер шарының тропиктік және субтропиктік аймақтарында өсіріледі. ТМД елдерінде Әзірбайжан, Грузия, Ресейдің Краснодар өлкесі мен Грузия жерлерінде қытай шайының негізінде шайдың бірнеше сұрыптары өсіріледі. Шай ағашы 100 жылдай өмір сүріп, 70 жыл өнім береді.
Шай -- байха (үгітілген) және тақта шай (престелген) деп бөлінеді. Байха шайы: қара (ең көбірек тарағаны), көк және сарғыш қара, көк шай. Онда белокты заттар мен амин қышқылдары (16 пайыздан 25 пайызға дейін), пигменттер (бояғыш заттар 10 пайызға дейін), А1, В1, В2, РР, С тағы да басқа дәрумендер бар. Шайдың сергітетін әсері оның құрамындағы кофеинге байланысты. Шайдағы эфир майы 0,006 - 0,02 пайызға жуық. Ол шайға хош иіс, тіл үйіретін дәм береді.

Шай демдегенде ерекше бап қажет. Аққұманды қайнаған сумен 2-3 қайтара шайып, оған шай (2 стақан суға 1 шай қасық) салып, үстіне қайнап тұрған суды, әуелі аққұманның (12) мөлшерінде құяды да, сәл-пәл қоя тұрады. Сосын отқа қойып бұқтырып алғаннан кейін, аққұманды бүркеп сүлгімен не арнайы жұмсақ шүберекпен 5-7 минут тұндырады да, толтыра қайнаған су құяды. Егер шай түбіне толық тұнса, оның әзір болғаны деп біліңіз. Бұқтырылған шайды қыздырмайды, қайнатпайды және келесі күні шамбасына шай қосып демдемейді. Шайға ас содасын, күйдірілген қантты қоспайды. Егер шайға жаңадан қайнатылған судың орнына тұрыңқырап қалған жылы суды құйса да дәмі кетеді. Шайды фарфор немесе фаянс шәйнекпен демдейді. Шайды метал шәйнекпен шығарса, ол құсып кетіп, хош иісі мен дәмін жоғалтады.
Ыстық шай ағзаға зиян
Шайды ыстықтай ішуге болмайды. Өйткені ыстық шай кеңірдекке, ас жолы мен асқазанға кері әсер етуі мүмкін. Ұзақ уақыт ыстық шай ішу ішкі органдарды ауруға ұшыратады. Температурасы 62 градустан жоғары шай асқазанды бұзады. Шайдың температурасы 56 градустан аспауға тиіс. Шай дайындау үшін суды ұзақ қайнатқан дұрыс. Болмаса шайдың фенолы, эфирлік компоненттері қышқылданады, шай тұнықтығынан, дәмінің сапасы мен хош иісінен айырылады. Шайды бірнеше рет қайнатып ішуге мүлде болмайды. Әдетте үш-төрт рет қайнатқаннан кейін шай жапырақтарында пайдалы заттардың 50 пайызы, екінші қайнатқанда 30 пайызы қалады. Осылайша, оның құрамындағы пайдалы элементтер біртіндеп азайып, бірнеше рет қайнатқанда ондағы зиянды заттар көбейе түседі [3].
Сондай-ақ бұл сусынды кішкентай шыныаяқпен ішу керек. Сонда шайдың керемет дәмін шын мәнінде сезінуге болады екен.
Қандай кезде шай ішпейді?
Шайды көп ішетін елдер арасында жүргізілген зерттеулерге сүйенсек, адам басына шаққанда әр қазақ жылына 1-2 келі шай ішеді екен. Қазақтардың шайды қалай ішетіні туралы XIX ғасырдың орта шенінде жапондық зерттеуші М.Киттар Қазақтар шай ішкенде уақыт та, орын да талғамайды. Кез келген тамақтан бұрын да, кейін де іше береді деген екен. Алайда дәрігерлердің кеңесі бойынша оңды-солды шай іше беру денсаулыққа зиян.
1. Аш қарынға суық шай ішпейді. Себебі ол өт пен асқазанға зиян. Керісінше, жылы және ыстық шай бойды сергітіп, сананы сейілтеді. Суық шай бүкіл ағзаны тітіркендіреді.
2. Тағамның алдында шай ішпейді. Өйткені шай сілекейді қышқылдандырып, оның дәмін сезуді қиындатады. Мұндай жағдайда ас қорыту қызметінің протеинді сіңіруі уақытша азайып кетеді.
3. Тамақтан соң бірден шай ішпеген жөн. Ішкіңіз келсе, жарты сағат күтіңіз. Өйткені шай құрамындағы танин, протеин мен темірдің қатқылдануы тағам сіңімділігін төмендете түседі.
4. Дәріні шаймен ішпейді. Себебі шай құрамындағы заттар ыдырағанда пайда болатын таниннің әсерінен дәрі сіңімділігі төмендейді. Шай дәріні бұзады, -- дейді ежелгі қытай ойшылдары.
Көк шай -- шай жапырағының күн көзіне кептірілген түрі. Көк шайдың пайдасы көп. Ол адамды семіртпейді, несеп бөлу мен жүрек бұлшық еттерінің қызметін күшейтеді, қан қысымын төмендетеді, адам жанын сергітіп, сейілтеді. Көк шай жан мен тәнді жадырататын дәрумендерге бай. Ол жүрек-қан тамыр ауруларына, әсіресе, қан тасу мен атеросклероз сырқатын емдеуге шипа. Адамдардың ерте қартаюына, әжімнің ерте түсуіне ағзадағы дәрумендер мен микроэлементтердің аздығы басты себеп екендігі белгілі. Ал көк шай осы олқылықтың орнын толтыруға көмектеседі [4].
Америкалық зерттеушілер көк шайдың адам терісінің өліп бара жатқан клеткаларын тірілтетінін анықтады. Көк шайдың құрамына кіретін полифенол ДНҚ-ның өзгеруіне, рак ауруына ұшырататын радикалдармен күресуге бейімді болып шықты. Сонымен қатар, полифенолдың сау клеткаларды қорғап, ісікті жоятын қасиеті бар. Болашақта ғалымдар көк шайдан диабет пен тері ауруларын емдейтін дәрі жасамақшы. Көк шайға бір бөлік лимон мен шай қасық бал қоссаңыз, адамға мол күш-қуат беретін сусынның дайын болғаны.
Сары шай -- өте сирек кездеседі және шайдың ең қымбат түрі. Жылына 300-600 келі ғана өндіріледі. Бір ғана жерде, яғни Дунтиху өзені ортасындағы аралда өседі. Өте қатқыл, әсері күшті. Дайындау тәсілін қытайлықтар өте құпия ұстайды. Адам қуатын тез арада қалпына келтіреді.
Улун шайы -- жартылай ферментті, ашық түсті. Бас пен ми жұмысына күш түскенде өте жақсы жәрдемдеседі.
Қызыл шай -- (бізше қара шай) күшті ферменттелген шай. Бұл да көк шайға жатады, бірақ жиналғаннан кейін өте жоғары температурада кептірілген.
Қара пуэр -- тым сирек кездесетін сорт. Жылына бірнеше келі етіп қана жасайды. Бұл шай кездейсоқ дайындалған. Шай плантациясынан дүкендерге әкелгеннен кейін, жаңбыр астында қалып қойып, қатты дымқылданған. Сөйтіп, бірнеше жылдар бойы қожайынның қоймасында жатқан. Кейін шайдың бір қорабын алып, дәмін көргенде қожайын шалқасынан түсе жаздапты.
Пуэр -- уақыт өткен сайын бағасы, құндылығы өсіп келе жатқан шайдың жалғыз түрі. Ол шайдың басқа шай түрлерінен әсері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.