Көне үнді философиясының ерекшелгі

Кіріспе

II Негізгі бөлім
1 Көне үнді философиясының ерекшелгі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
2. Негізгі ұғымдары мен философиялық ілімдері ... ... ... ... ... ... ... ..5
3. Көне Қытай философиясының ерекшелігі. Конфуций және даосизм ілімдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6

III Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

Философия өте ерте кездерде Көне Шығыста пайда болды: Үндіде, Қытайда, Египтте және Вавилонда. Бірақ тарихи себептерге байланысты Көне Египтте и Көне Вавилонда философиялық мектеп қалыптаспады. Ертеректе философиялық дәстүрлер мен мектептер Көне Үндіде қалыптасты.
Үнді философиясы б.э.д. II-I мыңжылдықтардың басында қалыптасты, ол кезде арийлердің (малмен айналысатын тайпалардың) халықты жаулап алуы, алғашқы қауымдық құрлыстың пайда болуы класстық қоғамның, мемлекеттің құрылуына әсер еткен еді. Әрбір осындай мемлекеттің басында раджа тұрды, билік жериеленуші аристократ пен тұқымнан берілген брахмандардың қолында болды. Алғашақыда көнеүнді қоғамы 4 негізгіә варнаға (сословияға) бөлінді:
брахмандар (дін қызметшілері мен монахтар)
кшатрилер (әскерилер мен ертедегі тайпалардың танымал адамдары)
вайшьилер (жерөңдеушілер, қолөнершілер, саудагерлер)
шудралар (өндіргіш күш ретіндегі бұхара, тәуелді халық).
Мұндай варналарға бөліну дінде қалыптасып, кейін қоғамдағы касталық жүйеде негізделді. Көне Үндінің рухани мұрасының, сондай-ақ философиялық ойлауының қалыптасуы мен дамуына ведалық әдебиеті әсер етті. Ведлар гимндерден, құдайға табынудан, дуалаудан, құрбандық формаларынан және т.б. тұрады. Ведтерде ертедегі діни көзқарастар адам, әлем, адамгершілік туралы алғашқы философиялық түсініктер тұжырымдалған. Ведтер 4 топқа (самхиттерге) бөлінген:
Ригведа – Ведалық құдайларға арналған 1017 гимндер жинағы.
Самаведа – құрбандық шалу кезінде Ригведаның гимндерін дұрыс айтуға үйрететін түсіндірмелер.
Яджурведа – Ригведаның гимндері орындалатын ритуалдарды сипаттау.
Атхарваведа – құдайларға, демондарға, рухтарға арналған дұғалардың жиынтығы.
Канондардың келесі бір бөлімідері:
Брахмандар – Ведаларға түсіндірме.
Араньяктар (орман тақуаларының кітаптары)- тақуаларға арналған ведалық түсіндірмелер.
Упанишадтар (ізгі білімді тану үшін «ұстаздың аяқ жағында отыру») б.д.д. І мың. ж. шамасындағы діни-философиялық текстер болып табылады. Осы кездің өзінде-ақ философиялық сананың бастапқы элементтері пайда болды және алғашқы философиялық ілімдер қалыптасты (діни-философиялық және материалистік).
Ерте үнділік философияның дамуы белгілі бір жүйенің немесе мектептің негізінде дамыды, және оларды үлкен екі топқа бөлуге болады:
1. Астика (ортодоксальды, яғни Вед авторитетін мойындайды)
Веданта , миманса , санкхя , ньяя , ваишешика, Йога
2. Настика (ортодоксальд емес, яғни Вед авторитетін мойындамайды) Джайнизм, Буддизм, Локаята (Чарвака).
Джайнизм (джина - жеңіс) негізін қалаған – Махавира. Жеңіс – ол адамның өзін-өзі жеңуі. Негізгі ұғымдары: тірі (джива), өлі (аджива), ізгі, күнә, жанның бұзылуы (ашрава), самвара – жанның тазалануы, тәуелдік, карманы бұзу – нирджара, босау. Джайнизмдегі «үш асыл»: - дұрыс сенім, дұрыс білім, дұрыс жүріс-тұрыс.
Джайнизмде адам өзін-өзі жеңу үшін бірнеше қағидаларды ұстану керек:
Апариграха – дүние заттарына қызықпау, байланбау, самарқаулық;
Сатья – ешбір қиындыққа қарамастан шындықты айту;
Астья – ұрлық жасамау;
Ахимса – қиындықтарп жөніндегі ілім, еш нәрсеге зәбірлік көрсетпеу.
Буддизм - негізін салған шакья тайпасының принці Гаутама Сидхартка (б.ғ.д.563-485) Будда – көзі ашылған, нұрланған дегенді білдіпеді. Будда ашқан төрт ақиқат:

1. Зотов А.Ф. Современная Западная философия. – М.: Высшая школа, 2012.
2. Мырзалы С.К. Философия. – Алматы: Бастау, 2008.
3. Нұрышева Г.Ж. Философия. – Алматы: Інжу-маржан, 2013.
4. Петрова В.Ф., Хасанов М.Ш. Философия. – Алматы: Эверо, 2014.
5. Сегизбаев О.А. История казахской философии: От первых архаичных представлений древних до философии развитых форм первой половины ХХ столетия: учебник для вузов. – Алматы: Ғылым, 2001.