Кәсшорынның басқару қызметі мен қүрылымы

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Экономикасы нарыктьщ бағытқа бет алған Қазақстан үшін кәсіпкерлікті даму мәселесі - өзекті мәселелердің бірі эолып табылады. Өйткені, нарықтық экономиканың өзі - кә-оіпкерлік экономика. Кәсіпкерлікті дамыту ~ нарықтық эко-чомиканы дамытудың кепілі. Сондықтан да, кәсіпкерлік төңі-эегіндегі көптеген мәселелердің көтеріліп жатуы да оның экономикадағы релінің өте маңыздылығын дәлелдейді.

Қазақстан Республикасы Конституциясында былай деп жазылған: «Әркімнің кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, өз мүл-кін кез келген заңды кәсіпкерлік қызмет үшін еркін лайдалануға құқығы бар». Бәрімізге мәлім, өндірістің негізгі ^акторлары табиғи, еңбек, өндірістік ресурстар болып табы-лчды. Нарықтьік экономика кезінде осы факторлардың жұ-мыс істеп, козғалысқа түсуіне эсер ететін накты күш бар. Олар: іскерлік, басқару және өз мүмкіндіктерін белгілі бір мақсатта жетістікке қол жеткіззте пайдалана білу икемділігі.

Жалпы өркениетгі елдердің қай кайсысын алсак та өз-лерінің экономикалық және әлеуметгік мәселелерін шешуде . кэсіпкерлікке арқа сүйейді. Себебі кәсіпкерлік халықтың эл-. уқатын арттырумен қатар, қосымша жұмыс орындарының ашылуьша да себебін тигізеді. Кәсіпкерліктің осындай және Заска да экономикалық және әлеуметтік функциялары оны дамыту мәселесін маңызды мемлекеттік міндеттер қатарына жагқызуға және экономиканы реформалаудың ажырамас бе-. агі деп қарастыруға негіз береді. Техникалық прогресс, г>:іь!нушы сұранысын толық қанағаттандыру кәсіпкерліктін тиімділігіне байланысты болады.

Кәсііікерліктің түрлі формаларының өзара тиімді ын-тымақтастық күруы келешегі зор бағыт. Шағын кәсіпорындар гылыми техникалық жетістіктерді қабылдауға анағұрлым кабілетті, нарықтағы сұраныс өзгерісіне оңай бейімделеді. Сондай-ақ ірі кәсіпорындарға тауарлар жеткіз> мен қызмет

көрсету құқығы үшін өзара бәсекеге барады, мұның өзі олардың тұрақты табыстарына кепілдік береді. Олар ірі кә-^ сіпорындардың орнықтылығын және өндірістік диверсифи-Ш кациясын қамтамасыз етіп, монополистік бағытқа қарсьИ әрекет ереді. Кәсіпкерлік нарықта консалтингтік, брокерлікр маклерлік, делдалдық, жарнама, қолданбалы зерттеу жұ4 мыстары бойынша қызмет көрсетумен қамтамасыз етіліп, белсенді рөл атқарады. Кәсіпкерлер өздерінің күштері ме} қаржыларын біріктіріп, жалғыз бастылықтан ұжымдык іскер^ лікке өтуге бейім тұрады. Бұл жағдайда ортақ бір тұтас кәВ сіпорын құрамында жекелеген кәсіпкер өз мүлкіне жекеменИ шігін сақтайды. Дегенмен де серіктестіктерде, кооператив^ терде оның кұрылтайшылары мен катысушылары құрал-жаб-дық және басқа да мүлікті толық немесе ішінара біріктіреді. Жеке кәсіпкерліктің бұл мүмкіндігі бизнесті дамытушы күш, маңызды фактор болып есептелінеді. Сонымеи қатар, ұжым-дық бизнестің көптеген формалары капиталдың қосылуы, ортак меншіктің қүрылуы, осы бірігудің барлық мүлкінс жауап беретін заңды түлға жасаумен байланысты.

Кәсіпкерлікті дамыту кез келген деңгейдегі басқаруды жетілдіру үшін қажет. Кәсіпкерлікті дамыту мынадай сұраққа жауап іздеуі керек: «Геосаясаттық өзгерістер іскерлік бел-сенділікке қандай эсер тигізеді»? Кез келген экономиканыц бүгіні мен болашағында «стратегиялық көзқарассыз» ешқан-дай даму болмайды.

Кәсіпкерлік мәселелері бүкіл іскерлік әлемді толқытыіі отыр. Сондықтан да 1990 жылы мамыр айында Вашингтонда өткен стратегиялық басқарудың халықаралық конференция-сының лейтмотиві - «Кәсіпкерлер жаңа шаруашылық ойлау-ды іздестіруде» деп аталды. Онда кәсіпкерлердің ұшқыр мәселелері, экономикаға, ұйымдастыруға, технологияға, өнім-ге деген жаңа қадам іздестіру туралы толғаныстар қарасты-рылды.

Конференцияда басты назар мына мәселеге аударылды: «Белсенді іс-әрекеттер арасында» келесі шартгарды орындай-тын корпорациялар жагады:

I 1. Өз қызметінің стратегиялық бағыт-бағдарын жеке тү-сіне білетін;

2. Уақытты, жаңалықтар мен идеялар, тәжірибелердің үзіліссіз ағымынан қалып қоймай, оларды тиімді пай-далана алатын;

3. ¥йымдастырудың, жұмыс режимінің тиімді түрлерін, ресустар мен жұмыскерлер күш жігерінің тиімді үй-лесімін, арақатынасын таба білген;

4. Біріккен еңбек оның барлық қатысушыларын қанағат-тандыратын жағдайда ғана табысқа жетуге болады.

Кәсіпкерлікті дамытудың бұл шарттары нарыктық эконо-микаға өтудің бастапқы кезеңінде тұрған елдер үшін өте ' кұнды. Бұл әрине, Қазақстанға да қатысты.

Кәсіпкерлікті жетілдіру экономиканың тұрақтылығы мен оның бәсекелік сипатын қалыптастыруда басты күштерінің бірі больш табылады. Кәсіпкерлікті дамыту үшін субъектінің белгілі бір дәрежеде еркіндігі мен хұқығы, шаруашылық қызметінің бағытын таңдауда еріктігі, қабылданатын шеші-мдерге, одан туындайтын нәтижелерге тәуекелдіктің болуы қажет. Кәсіпкерлік дамуы үшін оның хұқықтық базасы, олеуметтік-экономикалық шарттары қалануы керек. Республи-камыздағы кәсіпкерліктің экономикалық мәнін тереңнен түсі-иуғе «Қазақ КСР-індегі шаруашылық қызмет еркіндігімен кә-сіпкерліктің дамуы» туралы заңның қабылдануы жол ашты. Бұл заң азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызме-гінің еркіндігін қамтамасыз ететін негізгі хұқықтық, эконо-микалық, әлеуметтік шаралар мен кепілдіктерді анықтап берді.

Еркін кәсіпкерлік меншіктің эр түрлі формада, түрде, гипте болуын қалайды. Кәсіпкерлік қызметтің орын алар кері ең алдымен - кәсіпорын. Заңмвн бекітілгвн іскерлік хызметті ұйымдастырудың әдістері бизнестің нвмесе кәсіп-херліктің ұйымдық-құқықтың формасы деп аталады. Нарық-іық қатынастарға өтуде халықты кеңінен кәсіпкерлікке тарту гажет. Нарықтық экономиканың тиімді жұмыс істеуі үіпін іарықтық іс басындағы субъектілердің толық өзін-өзі басқа-іуы мен олардың экономикалық тәуелсіздігі болуы к іжет.

Халық шаруашылығында жұмыс істейтін кәсігюрыіі ұйымдық-құқықтық құрылысы, масштабы, қызмет ауқымы жағынан әр түрлі болып келеді. Құқықтық және өндірістік жағынан алғанда олар жекелеген топтар мен түрлерге бөлі-неді. Олар: шаруашылық серіктестіктері, акционерлік қоғам-дар, өидірістік кооперативтер, сондай-ақ мемлекеттік секто-рында - мемлекеттік немесе ұлттық және муниципалдык кәсіпорындар.

Серіктестікке қатысушылар мүлікті жауапкершілігініц

деңгейіне қарай: тольщ, аралас, шектеулі болып бөледі. Акционерлік қоғамдар - бұл жарғылық капиталы акцияларга аударылған шаруашылық бірлестігі. Олар екі түрге бөлінеді: йшьщ және жабык түрдегі акционерлік қоғамдар.

Кәсіпорын есейген сайын, оның табысқа жету мүмкіндігі де арта түседі. Басшысы бір, ұзақ өмір сүрген кәсіпорыи, басқа кәсіпорындарға карағанда жоғары және тұрақты табыс табады. Бизнес субъектілерінің сәтсіздікке ұшырауы кәсіпкер-лердің дайындығы төмен болуымен айқындалады. Кәсіпорын басшылары жұмысты бірлесіп атқарса, онда тиімділік арга-ды. Себебі бірлескен шешім қабылдаудың маңызы өте зор. Бір мезетте пайда болып, сондан кейін жоқ болатын қоғам-дык кажеттіліктерді тұрақты түрде іздестіру және оған бейім-делу бизнес стратегиясының негізін құрайды.

Бизнес - бүл адамдарды, яғни тұтынушыларды өз кар-жысын сізге беруге ынталандыратын өнер. с ^гл өнер коммерция заңдарына, кәсіпкерлердің үлкен еңбегі мен тәжірибесіне негізделеді. Кәсіпкерлік өндірістің, нарықтың және бүкіл коғамның дамуына ықпал етеді.

Сонымен, нарықтық экономика жағдайында кәсіпкерлік -шаруашылық қызметінің маңызды түрі. Оның ролін Адам Смит былай деп бағаланған болатын: «Кәсіпкер өз мүддесін өзі үшін ұтымдылық жағдайды көздейді дей тұрғанмен, ол котам мүддесіне де қызмет етеді». Қазіргі экономика кәсіпкер-лікті шаруашылықты ұйымдастырудың түрі ретінде анықтай-ды. Кәсіпкерлердің экономиканы өрлетуге қосар үлесі өте зор.

Кәсіпкерлердің өздеріне ғана тән ерекше этикасы және ііетанымы бар. Бұл жағдайға қарап, біз кәсіпкерліктің кше бір философиясы бар екенін айтуымызға болады. іпкерлік философиясы өндіріс пен қоғамның дамуының іінен езгеріп тұрады. Ал кәсіпкерлік философиясының не-тұрақты болып келеді. Себебі қоғамдық өмір мен адам-дьщ қатынастары өзгеріп тұрады, ал нарықтық орта мен іар өзгеріссіз.

Кәсіпкер әрқашанда анықталмаған жағдайда қызмет жас-1Л. Әр нәрсе, әр тенденция мәңгі болмайтындықтан нарық ьектілерінің мінез-құлқы әрқашанда өзгермелі. Егер кәсіп-экономикалық, саяси, технологиялық, әлеуметтік ортаға імделе алмаса, онда оның орнын басқа кәсіпкер басады. іпкер әрқашанда күтпеген жағдайларға дайын болуы ке-, оларды болжай алуы қажет.

Қазақстанда жүргізіліп жатқан реформалардың түпкі мақсаты әлеуметтік проблема - халықтың өмірін жақсарту ііроблемасын шешуге бағытталған. Ол ушін экономиканы <<іүтынушыға қызмет ету» режиміне ауыстыру қажет. Әлем-(ік тәжірибе көрсетіп отырғандай, бұл мақсатқа экономи-калық қатынастардың кәсіпкерлік типі сәйкес келеді. Оның ііегізгі белгілері: батыл бастама толық еркіндік пен жауап-кершілік, нарық коньюктурасын бақылау мен қажеттілікті ічдеу, бәсекелік күрес тактикасы мен инвестиіщялау мәсе-ііслерін талдау.

Индустрия, энергетика, Сауда министрлігі мен Қаржы министрлігі министрліктердің, ведомстволардың және кәсіп-керлер бірлестіктерінің катысуымен Қазақстанда кәсіпкерлікті і<; олдаудын 1998-2000 жылдарға арналған мемлекеттік бағ-дарЛсімасын жасап, оны Үкіметгің қарауына берді.

Республикада кәсіпкерлікті дамытуға үлкен ден койылып, (мрқатар заңдар мен жгрлық, қаулылар қабылданған. Атап ійтқанда, алғашқы құжаттардың бірі болып «Жеке кәсіпкерлікті қорғау мен қолдау туралы» Заңы 1992 жылдыц 4 шілдесіндг қабылданып, онда кәсіпкерлікті мемлекспік қорғау және қолдаудың мәні мен мазмұны, басты максаттары мен бағыттары айқындалады. Кәсіпкврлікті мемлсксттік қор-

ғау және қолдаурдегеніміз - аталған қызметті орындаудағы құқыктық, экономикальщ жэне үйымдастырушылық жағдайды қалыптастыру, мемлекеттв ясаңа экономикальщ құрылымдар-ды орнату болып табылады. Республикада «Кәсіпкерлікті қолдау мен бәсекені дамыту» Қоры құрылып, Президент Жарлығымен 1994 жылдың сәуір айында «Кәсіпкерлікті қолдау мен бәсекені дамыту жайындағы» мемлекеттік комиссия өз қызметін бастады. Жалпы бағыттық іс-әрекеттерді жүйелі орындау мақсатында Қазақстан Республикасы кәсіп-керлікті мемлекеттік қорғау және қолдаудың 1994-1996 жж. арналған бағдарламасы жасалынды. Аталған бағдарламаның басты мақсаты - экономикада жеке меншіктік секторын қалыптастыру және дамыту, кәсіпкерліктің инфрақұрылымын жетілдіру болып табылады. Ел Президентінің «Азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлікпен айналысуға еріктілігі жөніндегі хұқығын қорғау туралы» Жарлығының қабылдануы мемлекеттің кәсіпкерлікті дамыту мәселесіне зор маңыз бергенін дәлелдейді. Әр жылдың сәуір айында Алматыда өтетін республика кәсіпкерлерінің жыл сайынғы форумында да осы мәселеге көп көңіл бөлінеді. Мұнда . қәсіпкерліктің дамуына баға беру мәселесі қаралып, оның нәтижесінде кәсіпкерлікті дамытудағы кедергілер мен оларды жою ба-ғыттары қарастырылады.

Әрине, кәсіпкерліктің құқықтық-ұйымдастырушылық не-гізін кұруда әлі де болса шешімін күткен мәселелер айтар-лықтай. Оның үстіне лицензия беруші, тексеруші органдар-дың көптігі, кеден және салық заңдарының жетілмегені, кемшіліктер, несие алудың қиындығы, кәсіпкердің мүддесін қорғайтын органның болмауы, бюрократия кәсіпкерлікті дамытуға елеулі кедергі жасайды. Сондықтан да экономикада кәсіпкерлік субъектілерінің сандық үлесі артса да, одан түсе-тін салықтық кіріс мөлшері аз. Бюджетке салықтың аз түсуі салық жүйесінің жетілмегені де эсер етеді. Себебі салықтың жоғары болуынан кәсіпкерлер табыстарын жасырады.

Кәсіпкерлік қызметті дамыту мақсатында мынадай іс~ шараларды жүзеге асыру қажет:

-мемлекет тарапынан кәсіпкерлікті барынша қолдау;

п л

- мақсатты бюджеттік қаржыландыру саясатын жүргізу;

- жеңілдетілген несие беру саясатын жұргізу;

- кәсіпкерлер құқығын қорғайтын орган жұмысын жан-дандыру;

- кәсіпкерлік к^ызметті тіркеуден өткізу кезіндегі қиын-шылықтарды жою;

-" тексеруші органдар санын қысқарту;

- заңдардьщ орындалуын камтамасыз ету, т. б. Жоғарыда аталған факторлар кәсіпкерлік субъектілерін

«көлеңкелі экокомикаға», салық төлеуден жалтаруға итерм-слейді. Қазіргі кезде бизнестегі кризистік процестер оның жүйесіз және хаостық түрде құрылғандығымен айқындалады. Бұл жағдайдың басты себебі - несие алудың жоқтығы ғана емес, сонымен бірге кәсіпкерлікті қолдаудың мемлекеттік стратегиясының жоктығы. Бұл шараның көмегімен шағын және орта кәсіпкерлік нарықта өз арнасын, жаңа нарықтар-ды, жаңа тауар түрлерін алады, сонымен қатар экономикада бәсекені жақсартады.

Сондай-ақ кәсіпкерліктің дамуына, әр түрлі ресурстардың жылдам айналуына, кәсіпорындар арасында тиімді қатынастар орнауы үшін қолайлы жағдай құрылуына нарық инфрақұрылым элементтерінің дамуы да үлкен эсер етеді. Бизнесті дамыту үшін нарық инфрақүрылымына үлкен көңіл бөлу қажет. Өйткені нарықтық инфрақұрылым дамымай ша-ғын және орта бизнесте алға баспайды. Банктер, тауарлық және басқадай биржалар, сақтандыру компаниялары, аудитор-лык және консалтингттік компаниялар, транспорттық және байлакыс ісәсіпорындары нарық инфракұрылымның басты элементтері болып саналады.

Қазақстанда құрылған кәсіпкерлік субъектілерінің басым бөлігі сауда саласында қызмет жасайды. Өйткені сауда не-месе коммерциялық бизнес басқа бизнес түрлеріне қарағанда жақсы дамыған. Бұнның дәлелі, Қазақстан қалаларындағы әр түрлі дүкендер мен базарлар саны.

¥зақ мерзімде кәсіпорындар тек саудамен ғана емес, экономиканың әр саласында жұмыс істеуі қажет. Сол үшін

КӘСШОРЫННЫҢ БАСҚАРУ ҚЫЗМЕТІ

МЕН ҚҮРЫЛЫМЫ. БИЗНЕС ЖОСПАР

ЖӘНЕ ОНЫҢ БӨЛІМДЕРІ

9. 1. Басшылық ету тәсілдері

Басиіы шешім қабылдап, оның орындалуын ұйымдас-тырып, қарауындағы адамдардың жұмысын бақылаған кезде, ол өзінің осы міндетіне лайық әрекет етеді.

Пидерлік - бұл жеке адамдарға немесе бір топтағы адамдарға эсер ету қабілеті.

Лидер. чікті цолдагіудьщ үш тәсілі бар: ^

- жеке адамдардың қабілеті мен көзқарасы тұрғысы-нан қарағанда;

-тәртіптілік;

- жағдайлық.

Жеке адамдардың цабілеті мен козқарасыішн ңарагаііоагы тэсіпдің ерекшелігі мыиадай:

> интеллект пен білім деңгейі;

> эсерлі сыртқы келбет; >^ адалдық;

> дұрыс бағыттағы ақыл;

> экономикалық жэне элеуметтік ғылым;

> өзіне деген сенім.

Тэртіптілік тәсіл - басқару стилін жіктеудің негізін немесе тэртіптік стилін қалайды. Бұл тәсілдің тиімділігі, басқарудың жеке қасиеттерін емес, оның бағынушыларға деген көзқарасын, қарым-қатынасын анықтайды.

Жагдаіілық тәсіл - бұл тэсілді колдаушылардың пікірі бойынша лидерліктің басты стилі жағдайларға бай-ланысты өзгеріп отырады.

Дуглас Мак Грегор басцару тәсілдерін былайша атап көрсетті:

1. Автократиялың басқарушы, мунда екі теория бар. \

а) X теорнясы бойынша:

> адамдар әуелден-ақ жұмыс істегілері келмейді жэне ыңғайы келгенде жұмыстан қашқақтайды;

> адамдардың бэрі бірдей адалдықты мұрат тұтпа-ғандықтан, олар жауапкершіліктен құтылуға тырысады;

У адамдарды еңбек етуге баулу үшін, еріксіз көндіру мен жаза қолдану аса қажет болған.

ә) "У теориясы " бойынша:

>■ еңбек - табиғи процесс. Егер жағдай қолайлы бол-са, онда адам жауапкершілікті өз міндеттеріне алып қана қоймай, оған олар ұмтылады;

5^ егер адам ұйымның мақсатын терең біліп түсінген болса, олар өзін-өзі басқару мен өзін-өзі байқауға тырыса-ды;

> мәселені шығармашылық жолмен шешу қабілеті жиі кездеседі.

2. Демвкратиялыц эдіспен басцарушы аса жоғары деңгейдегі қажеттілікке сүйенетін ықпал ету жолдарын көздейді.

Ол қажеттіліктер:

У керек-жараққа қажеттілік;

> автономиялар;

> ойын өзінше жеткізу қажеттігі. Бұл жағдайда ба-ғынушылар шешім қабылдауға белсене қатысады жэне тапсырманы орындау барысында кең бостандыққа ие.

3. Либералдыц әдіспен басцарушы бағынышты қыз-меткерлерге өз мақсаттарын анықтап алуларына мүмкіы-дік туғызады және олардың жеке жүмыстарын бақылаула-рына толықтай бостандық береді.

Басшылар екі топца бөлінеді:

1. Жүмысца коңіл бөлетін басшылар;

2. Адамга көңіл бөлетін басшылар.

Жұмысқа көңіл бөлетін басшылар ең алдымен жоба-лау мақсатының қамын көбірек ойлап, сыйлық арқылы еңбекөнімділігін көтеру жүйесін ойластырады.

Басиіы мен ұж'ым арасындагы царым-цатынас-

тар:

> бағынышты адамнан күтетін нэрсенің түсінікте-

месі;

> бағынышты адамды қолдап, олардың өздерін еркін ұстайтынына көздерін жеткізу қажет;

> багынышты қызметкердің күш-жігерін көздеген мақсаттарға жетуге бағыттау;

> басшының қол астында тұрған және ол қанағат-тандыра алатын кажеттіліктерді бағалауға жағдай жасау;

> мақсатқа жеткеннен кейін бағынышты қызмет-кердің қажетін қанағаттандыру.

Ғалымдар басцару тәсілдері екі түрде болатынын

дэлелдеді:

1. Қолдау тәсілі, яғни адамдарға бағытталған немесе адамгерЦіілік қатынастар.

2. Ипструмеиталъді тәсіл, бұл жұмысқа немесе міндетке бағытталған.

Бүлар мыиа факторларга байлапысты:

• бағынышты қызметкерлердің жеке өзіндік қасиет-

тері;

• ортаның эсер етуі.

9. 2. Басқару органдарының қурылымы

Күрделі жэне өнімнің еңбек сиымдылығы жоғары өндіріске маманданған іріленген кэсіпорындар, әдетте, он-даған цехтардан, лаборатория мен бөлімдерден түрады. Олардың қызметін үйлестіре жүргізу үшін басқарудың күрделі иерархиялық құрылым құрылады.

БАҚЫЛАУ ҚЫЗМЕТІ

1. Бақь!лаудын табиғаты мен мақсаты

Басқару ііроцесі уркашаң сәтті бола бермеуі мүмкін. Жоспар да иилағандай орьшдала бермейді. Адамдар да өзіне қатысты құқтар мси міндеггерді кабылдай бермейді. Басшьшар адамдарға қойылғаи макеаттіл әрдаГіым дәлелдеп, 'гүсіидіре алмауы мумкін.

Үйымдастыру қоршаған орта жағдайының өзгеруіне қарай беііімделуі тпіс, Үйым басшысы өзінің алдына қойған максатына жеткеніи аныкіауи үшіи өз қатесін және кызметшілерінің қатесіл Скійклуы үіиін бакімлау кажет. Бакылауұйымдыда, кызметкерлерді лс іиығьгііиан алдыіі~ала корғауы тр[іс.

Бақылау кі>ізметі өндіріс процесінің нақты барысьш ұдайы uaixbLaayAaH, тшщаудан, бағалаудан және басқарудың келесі циклінде кажетті іс-әрекеттерді айқындау мақсатьшда оны белгіленгеп оағдарлама боііынша салғастырудан тұрады.

Бақылау - бүл ұйымньщ өз мақсатына жетуін қамтамасыз ету ітроцесі. Бакі. ілау бұл қолда не баръін және де не болу керектігііі 'і-даііы салыстыру.

Басшылар бақылау қызметін мақсат пен міндетті айқындаіі, үйымды күрған сәттен бастап қолға ала бастайды. Үйымныіі калыпты жұмыс ісіеуі үшін бақылаудың маңызы зор. Бақылау болмаған жерде берекесіздік етек іцііщы, кез келген топтың қызметііі біріктіру мүмкін болмайды. Бақылау - үйымның өмір сүруінің неғізғі элемент! болып саналады. Бақылаудың қажеттілігі, іГуДӘМсілдықтан, . Жоспардыңжүзеіе асуына көптеген жағдайлар кедергі келтіруі мүмкін. Мәселеп, зандардыы, әлеуметтік құндылықтың, технолоғияньщ, бәсекелесу жағдайьтыьін өзғеруі және қоршаған ортадағы басқа да шамалардыі і озгеруі жоспардың орығіда_луізіна себепші болуы ықтимал.

Баска бір дүдәмал факторға, кез келғен ұйымдағы кәпшіліі'. жүмыстарды орындайтын адамдар жатады. Жан:а нүсқаулар мсм бүйрықтардын енгізілуін, қосымша праволар мен міндеттердііі жүктелуін жұмыскерлердін қішай кабылдайтындығын менеджерлер әрдайым дәл біле бермеуі мүмкін.

Бақылаудың қажеттіліғі дағдарыс жағдайының пайда болуым алдыи ала сақтаидыруға да байланысты. Үйым ішіндегі жағдайді. і

150

талдаған кезде пайда болатын қателіктер мен проблемаларды дер кезінде тұзетіп дұрыс ариаға салмаса кейіннен оны калхіына келтіру киынға соғатыны сөзсіз.

Бақылау кызметі - бұл проблемамы айқымдауға мүмкіндік беретін орі туындаған проблемалар дағдарыска ұшырамай тұрьш үйым кызметіне тиісті өзгерістер енгізетін басқару сипаты. Осыдан үш мындай жыл бұрын Қытайдың дана кітабы «И Цзиньде» («Өзгеріс кітабында») басқару ғылымының алғашқы идеясы пайда болғанға дейін былайша жазылған болатын: «Ақылды адам табысқа қалай жеткенін білгеннен кейін, ол тағыда солай істейді. Егер өз қатесін сезінсе, оны ол қайталамайтын болады».

Бақылауды лсүзеге асырудың қажеттілігінің басты себептерінің бірі сол, кез келген ұйым өз кателіктерін дер кезінде таба білуі, әрі оиы ұйымның алдындағы мақсатына иұқсан келмей тұрып дұрыс арнаға бағыттай білуде.

2. Бақылау типтері

Бақылау басқарудың маңызды әрі күрделі қызметі, еңбек оііімділігін, қызметкерлердің ынта-жігерін арттырудың басты Кұр; иіы.

Бақылаудың басты принциптерінің бірі - бақылау тұтастай К. имтылуы тиіс. Бакылау ісі тек менеджерлердің және онын кемекшілерінің ғана міндеті емес. Әрбір басшы, кызмет лауазымына К, арамастан, өзінің тікелей жауапты міндеті ретінде бакылауды жұзеге асыруы тиіс. Істің анық-канығын жете білетін, соған білім ярісі жететін, әрі баскаларға үлгі-өнеге көрсете алатын адамдар Піііа бакылай алады.

Бақылаудың келесі принцип! ^ ол басқару процесінің негізгі члсменті болып саналады. Барлық басқа кызметтерді одан бөлек Юірастыруға болмайды.

'Іиімді бақылаудың басты принциптері - ясүйелік және жан-Жақтылық. Бақылаудағы максаттылык та, яғни тексеру барысында ttK кемшілікті ашып кана қоймай, сондай-ақ оны жою шараларьтн Карастырудын зор маңызы бар. Бакылауды күшейту мақсатында кейбір жағдайда казіргі есептеу техникаларын пайдалана отырып, Йрііайы жүйе құрылады.

Бақылаудың негізгі үш түрі бар: алдын ала, күнделікті және

1^1

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.