Жекешелендірудің мәні

Жоспар
Кіріспе

Кiрiспе
1 Жекешелендiрудiң мәнi
1.1 Нышандары, әдiстерi және белгiлерi.
1.3 Меншiк және жекешелендiру.
2.1 Қазақстандағы жекешелендiру

Жекешелендiру дегенiмiз – азаматтардың және заңды тұлғалардың мемлекеттiк меншiк обьектiлерiн немесе мемлекеттiк акционерлi қоғамдардың акцияларын сатып алу. Меншiк қатынастар реформалары нарықтық экономикаға көшудiң маңызды элементi болып табылады. Бiрақ бұл реформалардың жүргiзiлу тұрғысының және экономиканың мемлекеттiк секторын қайта құру реформасының баламасы бiр – бiрiнен ерекшеленедi. Көптеген кәсiпорындарды тез мемлекет иелiгiнен алу және жекешелендiру мiндетi қойылғанда, меншiк реформасының барлық жақтан жағымсыз алғашқы тәжiрибесi мемлекеттiң рөлiн ғана емес, сонымен қатар ауыспалы эканомикадағы мемлекеттiк сектордың рөлiн бөлшектеп қарастыруға мәжбүрлеген болатын. Меншiк және кәсiпкерлiктiң корпаративтiк формасының бақылау функциялары арасындағы потенциялды қайшылық көбiнесе iрi жекешелендiрiлген кәсiпорындар мүдделерiнiң байсалды жанжалына әкеледi. Кепiлхаттық схема бойынша жаппай тез жекешелендiруде iшкi және сыртқы инвесторлар мүдделерiнiң жанжалдары болған.
Осыған байланысты алғашқы жылдары кең таралған нарықтық реформалардағы тез жекешелендiру және жеке меншiктiң «критикалық масса» көзқарасы өтпелi эканомикадағы мемлекет пен мемлекеттiк сектордың ерекше рөлiн түсiнумен ауысты.
Өтпелi экономикадағы мемлекеттiк бақылау, жоспарлы эканомикадағы мемлекеттiк басқарудан ерекшеленедi. Мемлекеттiк кәсiпорындар нарықтың негiзгi талаптарына сәйкес қызметтендiрiлу режимiне, яғни “маркетивизированды” болуы керек. Бұл талаптар көбiнесе мынаған сәйкестендiрiледi: қатаң бюджет, бәсеке, өндiрiс пен қаржыларды қайта құрылымдау, корпоративтiк басқаруды ұйымдастыру. Жекешелендiру процесiнiң (мемлекеттiк формадан мемлекеттiк емес меншiк формасына өту) қысқа мерзiмде iске аспауына байланысты мынадай сұрақ туады: «осы процестердiң дамуына мүмкiндiк туғызатын шаруашылықтың арендалық формаларының құрылуы». Бұл мәселенi қарастыруда жинақталған әлемдiк тәжiрибемен белгiлi елдiң эканомикасының ерекшелігін ескеру қажет.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Кiрiспе
Жекешелендiру дегенiмiз – азаматтардың және заңды тұлғалардың мемлекеттiк
меншiк обьектiлерiн немесе мемлекеттiк акционерлi қоғамдардың акцияларын
сатып алу. Меншiк қатынастар реформалары нарықтық экономикаға көшудiң
маңызды элементi болып табылады. Бiрақ бұл реформалардың жүргiзiлу
тұрғысының және экономиканың мемлекеттiк секторын қайта құру реформасының
баламасы бiр – бiрiнен ерекшеленедi. Көптеген кәсiпорындарды тез мемлекет
иелiгiнен алу және жекешелендiру мiндетi қойылғанда, меншiк реформасының
барлық жақтан жағымсыз алғашқы тәжiрибесi мемлекеттiң рөлiн ғана емес,
сонымен қатар ауыспалы эканомикадағы мемлекеттiк сектордың рөлiн бөлшектеп
қарастыруға мәжбүрлеген болатын. Меншiк және кәсiпкерлiктiң корпаративтiк
формасының бақылау функциялары арасындағы потенциялды қайшылық көбiнесе iрi
жекешелендiрiлген кәсiпорындар мүдделерiнiң байсалды жанжалына әкеледi.
Кепiлхаттық схема бойынша жаппай тез жекешелендiруде iшкi және сыртқы
инвесторлар мүдделерiнiң жанжалдары болған.
Осыған байланысты алғашқы жылдары кең таралған нарықтық реформалардағы
тез жекешелендiру және жеке меншiктiң критикалық масса көзқарасы өтпелi
эканомикадағы мемлекет пен мемлекеттiк сектордың ерекше рөлiн түсiнумен
ауысты.
Өтпелi экономикадағы мемлекеттiк бақылау, жоспарлы эканомикадағы
мемлекеттiк басқарудан ерекшеленедi. Мемлекеттiк кәсiпорындар нарықтың
негiзгi талаптарына сәйкес қызметтендiрiлу режимiне, яғни
“маркетивизированды” болуы керек. Бұл талаптар көбiнесе мынаған
сәйкестендiрiледi: қатаң бюджет, бәсеке, өндiрiс пен қаржыларды қайта
құрылымдау, корпоративтiк басқаруды ұйымдастыру. Жекешелендiру процесiнiң
(мемлекеттiк формадан мемлекеттiк емес меншiк формасына өту) қысқа мерзiмде
iске аспауына байланысты мынадай сұрақ туады: осы процестердiң дамуына
мүмкiндiк туғызатын шаруашылықтың арендалық формаларының құрылуы. Бұл
мәселенi қарастыруда жинақталған әлемдiк тәжiрибемен белгiлi елдiң
эканомикасының ерекшелігін ескеру қажет.

Жекешелендiрудiң мәнi

Мемлекет иелiгiнен алу – мемлекет кәсiпорындарының, шаруашылықты басқару
функциясын және сәйкес өкiлеттiлiгiн тiкелей шаруашылық жүргiзетiн
субъектiлерге табыстауы арқылы түрлендiрiлуi. Кәсiпорындарды тiкелей
мемлекет бақылауынан толық шығуының 2 жолы бар, яғни мемлекет иелiгiнен
алу: өзiн-өзi басқару арқылы немесе жекешелендiру арқылы.

Кәсiпорынның өзiн-өзi басқару үлгiсi – шаруашылықтың жеке нақты денгейiн
бiр жақтан, топтық меншiктiң сипаттарын екiншi жағынан қамтамасыз етуге
мүмкiндiк бередi. Ол әкiмшiлiк – жоспарлық эканомиканың өзегiнде нақты
тотальдi мемлекеттiк бақылаудан шығу формасы және тиiмдi шаруашылықтың
қызметiне уәждеудi күшейту ретiнде пайда болды. өзiн - өзi басқару үлгiсi
Югославия мен Польшада ең көп таралды, бiрақта оның жекелеген элементтерi
басқа да социалистiк елдерде қолданылған (мысалы, Венриядағы
кәсiпорындардың шығындарында жұмыстың қатысу жүйесi ).

Жекешелендiру мәнi. Жекешелендiру өтпелi экономикада бiр жағынан мемлекет
иелiгiнен алудың басыңқы формасы болып, екiншi жағынан қоғамдық мүлiктi
қайта бөлудiң әртүрлi формаларының арқасында азаматтарға меншiктi тараудың
формасы болып табылады.

Жекешендiру деп – көбiнесе жеке азаматтарға, еңбектiк ұжымдарға немесе
заңды тұлғаларға сатылған немесе өтеусiз берiлген мемлекет мүлiгiн айтады.

Мемлекеттiк кәсiпорын базасында әртүрлi ұйымдық – шаруашылық формасындағы
жеке меншiк және аралас фирмалар пайда болуы мүмкiн. Олар жеке
кәсiпкерлiктен корпорациялардың әр түрлерiне дейiн болуы мүмкiн.

Жекешелендiрудiң негiзгi мәнi капиталға негiзделген фирмаларға әр түрлi
өндiрушi – технологиялық кешенде құрылған өндiрушi – кәсiпорынның түрленiп
отыруында.

1. Нышандары, әдiстерi және белгiлерi.
Мемлекет иелiгiнен алудың басты бағыттарының бiрi – жекешелендiру. Бұл
процесс мемлекеттiк меншiк құқығын кәсiпорындарға, мүлiктердi жеке
адамдарға және қызметтерi мемлекеттiк емес мүлiкке негiзделген заңды
тұлғаларға берумен сипатталады. Жекешелендiру нәтижесiнде мемлекет иелiк
ету, пайдалану және мемлекеттiк мүлiк объектiлерiне билiк жүргiзу құқығынан
айырылады.

Жекешелендiру эканомикалық реформаның басты құрамды бөлiгiн, оның
стратегиясын және тәсiлдерiн көрсетедi. Бұл әлеуметтiк құрылымдардың
түбегейлi өзгерiстерi және қоғамдық – экономикалық құрылыстың өзгерумен
байланысты түпкi қасиеттер тән процесс.

Сонымен жекешелендiру түсiнігiне не кiредi? Егер бұл түсiнiктiң
талдауына ақылға сай қарайтын болсақ, онда:

- тар мағынада, этималогия көзқарасы бойынша, бұл кез - келген меншiк
нышанының өтiлуi процесi (мемлекеттiк, жеке және ұжымдық).
- кең мағынада бұл түсiнiк практикада, әдебиеттерде, ресми іс-қағаздарда
– мемлекет иелiгiнен алу нышаны, мемлекеттiк меншiктiң басқа меншiк
түрiне ауысу нышаны деп қарастырылады.
Жекешелендiру процесi дамуының объективтi себептерiнiң макроэканомикалық
сияқты, микроэканомикалықта сипаты бар. Жекешелендiру – эканомикалық
қатынастардың меншiк нышаны өндiрiс құралына айналу нәтижесiнде пайда
болатын ерекше жүйенi құрайды.

Жекешелендiру елдiң жалпы әкiмшiлiк – басқару жүйесiнен әлеуметтiк
нарықтық шаруашылыққа ауысуына ғана негiзделген емес. Сонымен қатар
кәсiпорындардың шығындарды қысқартуға позитивтi ұмтылуына да негiзделген.

Жекешелендiру екi функция атқарады: Бiрiншiсi ол – экономикалық
реформаның элементi және радикалды өзгерiстердiң өзегi болуы керек. Екiншi
ол – мемлекеттiк реттеудiң ұзақ мерзiмдi сипатының құралы болуы қажет.

Кiшi жекешелендiру – бұл мемлекеттiң бөлшектi сауда кәсiпорындарының
(азық – түлiк, өнеркәсiп тауарлар дүкендерi, ресторандар, тұрмыстық
сферасының кәсiпорындары) жеке иелiкке өтуi. Бұл кәсiпорындар тиiмдi
нарықтық эканомикаға өтудегi ең негiзгi болып табылады, өйткенi олар дайын
тауармен өнiмге сұраныс қалыптастырады.

Жекешелендiрудiң басқа да жеке топталған формасы болуы мүмкiн. Мысалы,
Әлемдiк банк бұрынғы социалистiк елдерде жекешелендiрудiң мынадай түрлерiн
көрсетедi: активтердiң тiкелей саудасы, кепiлхат схемасы бойынша бұқаралық
жекешелендiру, менеджменттiң немесе жұмыскерлердiң контрольдi пакеттi өтеп
алуы, бұқаралық ұсыныс, ликведация, акционирование, шетел капиталы қатысқан
акционерлi мемлекеттiк кәсiпорын.

Жекешелендiрiлген кепiлхат беру арқылы бұқаралық жекешелендiру –
мемлекеттiк активтердi көпшiлiк азаматтардың арасында салыстырмалы тез
таратуға мүмкiндiк бередi. Жекешелендiру куәлiктерi ақысыз немесе белгiлi
бiр аз ақша санына берiлетiнiне қарамастан, кепiлхат схемалары
жекешелендiрудiң әлеуметтiк жанжалы аз тәсiлi болып табылады. Кепiлхаттық
\купондық\ схема Чехия, Словения, Ресей, Албания, Монголия, Қазақстанда
болған.
Активтердi, құнды қағаздарды мүлiктiң кешендердi тiкелей сату әдiсiмен
жекешелендiрудiң өз артықшылықтары бар. Олар – бюджетке түсудiң көзi
сияқты, жекешелендiрiлген компанияға инвестиция болатын ақша алу.

Сауда құралы тек қана инвесторларға қызықты, пайдалы кәсiпорын болуы
мүмкiн. Сондықтан берiлген әдiспен, өкiнiшке орай инвестицияны керек ететiн
кәсiпорындардың көпшiлiгi жекешелендiрiле алмады. Инвесторлар саны
(кепiлхат схемаларымен салыстырғанда( нақты капиталы барлармен шектелдi.
Аукциондар мен конкурстар жекешелендiрiлген активтердiң максималды табыс
деңңгейiндегi нарықтық бағасының шығуына мүмкiндiк бередi.
Активтердi шетел инвесторларына сату – ерекше жағдай. Барлық ауыспалы
эканомикасы бар елдерде сатушы – бейрезиденттерден келген инвестиция
түсiмiне ставка қойылды. Күтiм батыстық тауар және финанстық нарығына
мүмкiндiк алумен, батыс менеджiментiне енумен, компанияның нарықтық құнының
өсуiмен байланыстырылады. Тiкелей сауда әдiсi Венгрияда, Хорватияда,
Эстонияда, Полшада қолданылды, яғни жоспарлық эканомикасында жеке меншiк
дамуы үшiн жағдайлар қалыптасқан елдерде болған.
Тiкелей сауда әдiсiмен жекешелендiру финанстық нарықтардың тез дамуына
мүмкiндiк бередi, ерекше маңыздысы ұлттық, шетел немесе аралас капиталмен
қайтадан құралған жеке меншiк кәсiпорындарының өсуiне жағдай жасайды.
Табыстау немесе жекешендiрiлген кампания жұмыскерлерiне мемлекеттiк
активтердi жеңiлдiк саудада сату бұрынғы социалистiк елдердiң қатарында
(Латвия,Литва,Польша) кең тарады. Бұл әдiс әсiресе Ресейде кең қолданылады,
ол жекешелендiрудiң бұқаралық кепiлхат схемасында қолданылады және еңбек
ұжымдарына жекешелендiрiлген кампаниялардын ¾ табысталуына мүмкiндiк
бередi. Жекешелендiрудiң осы әдiсiмен алынған активтердiң құндылығы салалар
мен компаниялар бойынша бiр қалыпты емес меншiк пен кiрiстiн тым маңызды
элементтерiнен, кәсiпорын шығыны мен қарыздарын куәландырылмайтын меншiктiң
құқығына дейiн.
Жекешелендiрудiу келесi әдiсi – қайта жекешелендiру, яғни тәркiлеу
нәтижесiнде заңсыз түрде мүлiктен айырылғандардың жеке меншiк құқығының
қалпына келуi. Қайта жекешелендiрудiң негiзгi формалары: рестетуция, яғни
мүлiктiң бұрынғы иелерiне натуралды түрiнде қайтарылуы және өтем ақы, яғни
тәркiленген мүлiк құнының ақшалай немесе арнайы кепiлхат ретiнде
қайтарылуы. Қайта жекешелендiрудiң осы екi формасы бұрынғы Чехословакияда
(кейiн Чехияда), Венгрияда, Болгарияда, Словенияда, Хорватияда, Эстонияда
жүргiзiлген.
Кәсiпорын, компания қызметiнiң нәтижиелілігi, тиiмдiлiгi оларда үстемдiк
ететiн меншiкке байланысты. Бұл жерде компанияның тиiмдi функцияларын
қамтамасыз ететiн формаларды және меншiк қатынастарын түрлендiруге деген
талпыныс пайда болады. Бұл кәсiпорындарды жекешелендiрудiң басты себебi
болып табылады.
Әлемдiк практикада кәсiпорындардың үш жалпы тобы көрсетiледi
-Бұқаралық құқық негiзiнде қызмет атқаратын мемлекеттiк кәсiпорындар
(яғни, коммерциялық кәсiпорындар)
-Жеке меншiк құқығы негiзiнде қызмет атқаратын мемлекеттiк кәсiпорындар
(яғни, коммерциялық орындар )
-Жеке меншiкке негiзделген жеке құқық арқылы қызмет атқаратын
кәсiпорындар.
Жеке заңды тұлғалардың пайда болуының екi жалпы тәсiлi бар. Олар: жаңа
кәсiпорын құру арқылы және жұмыс атқаратын кәсiпорындарды жекешендiрiлу
арқылы. Жекешендiрудiң белгiлерi:
- Мемлекеттiк мүлiктiн жеке тұлғалар пайдасына өтуi немесе мемлекеттік
меншiктiң жеке меншiкке ауысуы.
-Мемлекет кәсiпорындарына мүлiкпен иелiк ету құқығын беру.
-Мемлекет кәсiпорындарын толық жеке тұлғаларға сату.
-Активтер бөлiгiн сату.

Жекешелендiру терминi әртүрлi елдердiң ресми құжаттарында әртүрлi
берiлген. Мысалы: Румынияда жекешелендiру деп кәсiпорын мүлiгiнiң құнына
шаққандағы шығарылған құнды қағаздарды айтады. Англияда жекшелендiру
мемлекеттiң кәсiпорын капиталының 50% төмен денгейiне дейiнгi қатысуды
қысқарту ал басқа кейбiр елдерде (Малайзия, Турция және т.б.) мемлекет өз
меншiгiнде активтердiң көпшiлiк бөлiгiн сақтап қалса да, жекешелендiру деп
танылады.
Кәсiпорындарды жекешелендiру көмегiмен шешiлетiн мәселелер: кәсiпорын
пайдалылығының өсуi, мемлекеттiк шығындардың қысқаруы; бюджет түсiмiнiң
өсуi, iшкi және сыртқы берешектердiң жойылуы, капитал нарығының кеңеюi,
тұрғындардың инвестицияға деген сұранысының өсуi, жұмыскерлердi компания
капиталына қатысуға жұмылдыру, кәсiподақ қозғалысының әлсiзденуi, саяси
мақсаттағы ұсақ жеке меншiк иелерiнiң кең әлеуметтiк баға құруы. Сонымен
қатар жекшелендiру кiрiсi арқасында, салықты азайту мүмкiндiгi туады, бұл
жеке экономикалық белсендiлiкке жол ашады.

1.3 Меншiк және жекешелендiру.
Экономиканың нарықтық түлендiру жағдайында жеке меншiк, жекелендiру,
мемлекет иелiгiнен алу, камерциализация түсiнiктерi қызу пiкiрталастар
туғызады. Дәстүрлiк көзқарас тұрғысынан қоғамдық және жеке меншiк
меншiктiң екi антогонистiк түрi ретiнде қарастырылады. Әсiресе, бұл
көзқарас кеңестер кезеңiндегi экономикалық әдебиеттерде өте көп таралған.
Оның iшiнде жеке еңбекпен құрылған ұсақ жеке меншiктiң өзi қоғамдық
антоганистiк деп саналды. Сондықтан жекешелендiру жеке меншiк құрылымдағы
өзгерiстермен көрсетiледi.
Екiншi көзқарас – еңбектiк - бiрiншi орынға, еңбектiк және қанаушы
сипаттағы жеке меншiк критериiн қояды. Еңбекке қабiлеттiлiк түсiнiгi
өзiне қоғамдық меншiктен басқа да жеке еңбектiк және ұжымдық, акционерлiк
меншiктi қосады. Принципиалды қатынастар бойынша, еңбектiк және
дәстүрлiк көзқарастар бiр–бiрiне жақын, өйткенi бұл екуiндегi негiзгi
критерийi қанаудың болуы және болмауы болып табылады.
Бұл екеуiнен үшiншi көзқарастың едәуiр айырмашылығы бар. Оны өзiнiң
критериi бойынша субьективтi деп атауға болады. Ол өндiрiс түрi мен
тәсiлiне қатынасуы жоқ жеке және дербес меншiгiнiң сәйкестiлiгiн қыспаққа
алады.
Төртiншi көзқарасты батыстық деп атайды: оған сәйкес мемлекеттiк емес
меншiк - жеке меншiк болып табылады. Сондықтан жекшелендiру де мемлекет
иелiгiнен алу сияқты түсiндiрiледi, яғни өндiрiс құралдарының мемлекеттiк
сектордың қысқаруы негiзiнде өтуi.
Жекешелендiру қатынастары жүйесiнiң мәнi оның мақсаттары арқылы ашылады.
Бұл аспектi жекешелендiру реформаның мақсаты емес, оның құралы.
Жекешелендiру өндiрiстiң монорамасыздандыруына мүмкiндiк бередi. Кiрiстер
мен мүлiктердi қайта бөлу жекшелендiруiн бiлдiрмейдi. Соңғысы меншiк
құрылымдағы өзгерiстермен қатар, баға деңгейi және құрылымының бiрқалыпты
өзгеруiне байланысты.
Меншiктiң мемлекеттiк емес мүлiкке берiлуi, сатушылардың нарықтық таңдау
механизiмен сәйкес келмейдi.
Мемлекеттiк және муниципалды кәсiпорындардың банкроттары жекшелендiрудiң
жаңа тәсiлi болып табылады. Ақшалай жекшелендiру кезеңiнде банкротқа
отырған кәсiпорындардың кредиторлары табысталуы инвесторды жұмылдырған
жекшелендiрудiң бiр формасына айналады. Арендалық кәсiпорындардың еңбектiк
ұжымдары мүдделерiнiң спецификасы: солардың базасында құралған акционерлiк
қоғамның жабық сипатымен және мүлiктiң ақысыз таратылуымен негiзделген.
Еңбектiк ұжымдарда келесi мәселелер шешiмi көп айтыс – тартыс туғызады:
мүлiк құны мен құрамының дәл анықталуы, арендалық ұжымның құн бағасы мен
мүшелерiнiң тиесiм үлесiн шығару, өсiм мүлiгiнiң үлесi үшiн құқығы бар
тұлғаларды анықтау, жауапкершiлiгi шектелген және жабық типтi акционерлiк
қоғамда арендалық кәсiпорындардың жеке үлесi жалақымен және жұмыскердiң
жұмысының қиындығына байланысты есептеледi. Мемлекеттiк кәсiпорындарды
жекешелендiру формалары:

Мемлекеттiк меншiктi Кәсiпорынның өтемелi

арендалау жолымен

Елдердiң тәжiрибесi

2.1 Қазақстандағы жекешелендiру
Республикадағы дамытылған бағдарламаға сәйкес жеке немесе аралас
мемлекеттiк – меншiктiң акционерлiк компаниялар мен серiктестiктерiне
ауысатын мемлекеттiк кәсiпорындар мен серiктестiктерiне ауысатын мемлекттiк
кәсiпорындар мен ұйымдар жекшелендiруi iске асып жатыр.

Жекелендiрудi Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк комитетi мемлекеттiк
мүлiк бойынша iске асырады, және оның территориалды ұйымдары
минестерствоның, ведомствоның және жергiлiктi әкiмшiлiктердiң қатысуымен
iске асырады.

Қазақстандағы меншiк реформасы 2 кезеңнен өттi. Бiрiншi кезең. 1991жылдан
1992 жыл аралығын қамтиды және негiзiнен сауда объектiлерi мен қызметтер
сферасын сатуға, сонымен қатар мемлекет меншiгiнiң еңбек ұжымдарының
кәсiпорындарына табыстауына шыарыоЈан. Осы кезеЎде 2500 iрi ж„не 4000 ґсај
меншiктер эканомиканыЎ мемлекеттiк емес секторына ауысты.

РеформаныЎ екiншi кезеңi 1993 жылдан 1996 жылдың басына дейiн болды.
Персоналдың саны мен салаларына јарамастан барлыј к„сiпорындар т†рт топја
б†лiнген болатын. Олардың әрқайсысына жекешелендiрудiЎ тҐрлi т„сiлдерi
јарастырылЈан болатын.

Жекешелендiрудiң бағыттары:
- Ұсақ кәсiпорындардың жергiлiктi аукциондар арқылы сатылуы;
- орта ж„не iрi кәсiпорындардың жаппай жекешелендiрiлуi;
- Өте iрi кәсiпорындардың жекелеген жобалар арјылыжекешелендiрiлуi
ауыл шарҐашылыЈы облысында және ауылшаруашылыј өнiмдерiн өңдеу секторының
жекешелендiрiлуi.
Кiшi жекешелендiру
Бұл 200 адамға дейiн жґмыс iстейтiн к„сiпорындарды жеке иелендiру
бағдарламасы. Сонда жергiлiктiаукциондарда жҐзеге асады, онда адамдар
негiзгi јуралдарды најты ајшаЈа немесе јолданылмаЈан купондарЈа сатып ала
алады. БаЈдарлама алЈашынан жеке ж„не јызметтер сферасы к„сiпорындарында
шыЈарылЈан болатын.
Кiшi жекшелендiру аясында 11 мың обьектiлр сатылды. Ол бүкiл кiшi
жекшелендiруге жататын обьектiлердiЎ 23 – сiн јґрайды ж„не тґрЈыдар
сґранысын јанаЈаттандыратын ең маңызды сауда да, јоЈамдыј тамајтану ж„не
јызмет сферасында к„сiпорындардыЎ 84% жекшелендiрiлген болатын. Кiшi
жеклендiру 1997 жылдың ортасында аяқталды және 14000 мыңдай кәсiпорындар
жекешелендiрiлдi.

Жаппай жекешелендiру

Жаппай жекешелендiру баЈдарламасы жекешелендiрудiң екiншi кезеңiнде
қарастырылған болатын ж„не 1993 жылдан бастап јолданыла бастады. Ол
тґрЈындар арасында жекешелендiру купондарын таратуЈа негiздеоген.
АзаматтардыЎ †з купондарын арнайы инвестициондыј фондтарЈасалуЈа јґјыЈы
болды. Кейiн осы купондарды мемлекеттiк к„сiпорындардыЎ акцияларын иеленуге
јолданды. Жаппай жекшелендiру баЈдарламасы, негiзiнен орта ж„не iрi
к„сiпорындарЈа(200 ден 5000 Ја дейiн) есептелген.

Жеке жобалар арқылы жекешелендiру.

Жұмыскерлер саны 5000 Ја дейiн жететiн iрi к„сiпорындар ж„не ерекше
мемлекеттiк маЎызы бар к„сiпорындар немесе табиғи монополиялар Жеке
жобалар арқылы жекешелендiру бағдарламасы негiзiнде жекешелендiрiлуi
јажет. Жалпы, бґл категория астына 170 – дей к„сiпорындар тҐседi.

Бұл бағдарламаныЎ мајсаты „рбiр к„сiпорындарЈы шарттарды максимальдi
тҐрде ескеру, шешiмдер јабылдау.Мґнда жаппай жекешелендiру
баЈдарламасындаЈы сияјты инвестордыЎ мемлекеттiк ж„не меншiктiк Ґлесiн
аныјтау моделi болмайды. Сонымен јатар сауда т„сiлi 1 компаниядан 2 - шi
компанияЈа †ткенде еркшеленедi, бiрај басјару Ґшiн јажет халыј аралыј
тендерлер мен контрактар †ткiзiледi.

АуылшаруашылыЈы облысында ж„не ауылшаруашылыј †нiмдерiн †Ўдеу
к„сiпорындарыныЎ јазiргi таја 4000 – дайы жґмыс атјарады. Мемлекеттiк
к„сiпорындар ґжымдастырылып, жер ґжымныЎ жеке мҐшелерi арасында
Ґлестiрiледi.

Ауылшаруашылыј †нiмдерiн †Ўдеу ж„не агросервис секторыныЎ мелекеттiк
к„сiпорындары да осы баЈдарламамен жекешелендiрiледi. Мґнда олар акцияларды
ґжымдарЈа, жеке јызметкер ж„не ауылшаруашылыј †ндiрiшiлерiне табысталады.
Сонымен јатар баЈа инфляцияЈа тҐзетiлер енгiзу арјылы јолайлы деЎгейде
белгiленедi. Жеке жобалар арјылы жекешелендiру баЈдарламасы негiзiнде
бiрнеше iрi артыј iстейтiн к„сiпорындар сатылады.

Жаппай жекешелендiрудiң бағдарламасы.

Қазақстанның барлыј азаматтары (балаларды јоса) купондыј кiтапшалар алды,
сонда јала тґрЈындары 100 купоннан есептелiндi, ал ауылдыј тґрЈындарЈа
материалдыј жаЈдайдаЈы айырмашылыјты бiртiндеп †теу мајсатында 120 купоннан
берiлдi. Купондыј кiтапшаларды үлестiру Ұлттық Банк торабы арјылы 1993
жылдыЎ соЎында аяјталды. Жалпы 15,5 млн купондыј кiтапшалар берiлген
болатын, яЈни тұрғындардың 90% - не жуығы қамтылды. Схема мыЎадай тҐрде
iске асты: инвестициондыј купондар олардыЎ жеке иесiне ғана тiркелдi және
оны сатуға және беруге болмады. Бұл Чехиядағы јолданЈан кепiлхатты
жекшелендiрудiЎ схемасына ґјсайды. Купондарды, †з акцияларын купонЈа
айырбастау Ґшiн шыЈаратын,тек јана жекшелендiрiлмеген инвестициондыј
фондтар (ИПФ) салуға мүмкiндiк болды. Жекшелендiрiлген инвестициондыј
фондтар өздерi купондыј аукциондар арјасында мемлекеттiк к„сiпорын
акцияларын сатып алды. Аукциондарға лицензиясы бар жекешелендiрiлген
инвестициондық фондтар ғана јатыса алды, ал олардыЎ саны 170 – тей едi.

iктерiн ескеру јажет.

ҚР-да мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің 1993-1995 жылдарға
2-ші кезең арналған ұлттық бағдарламасы

Жекешелендірудің ұлттық бағдарламасы үш жоспарлы стратегияны қамтиды,
атап айтқанда, мына элементтерді:
Дүкендер, қоғамдық тамақтандыру пунктері сияқты майда кәсіпорындарды
аймақтық аукциондар немесе сауда шегінде қолма-қол есептесу немесе
пайдаланылмаған жекешелендіру чектері арқылы тез сату. Бәсекелестікке
жәрдемдесу мақсатында жекелеген аукциондар арқылы көтерме сауда
кәсіпорындарын және еліміздегі жүк автокөлік көсіпорындарының бір бөлігін
бөлектеу жөне саудалау;
Номиналы нақтылы көрсетілмеген материалдық емес жекешклендіру
купондарын Казақстан азаматтары салған 50-100 жеке инвестициялық қорларға
аукцион арқылы бақылау пакетін сату есебінен шамамен 5000 орта-ірі
көсіпорындарды (оларды толықтай мемлекеттік мемлекеттік меншіктегі
кәсіпорындар ретінде инкорпорацияланғаннан кейін) жаппай жекешелендіру;
Тиісті алдын-ала құрылымдық қайта құрудан жөне нормативтік жүйені
өзгертуден кейін жеке негізде аса ірі кәсіпорындарды (көп жағдайда мұндай
кәсіпорындар бүтіндей қала болып табылады) жекешелендіру.
Бұл бағдарламада, сонымен қатар, жекешелендірудің экономикалық
құрылымдар мен әрекеттердің белгіленген өзгертулеріне жәрдемдесетін
бірқатар ережелер бар.
Біріншіден, барлық кәсіпорындар жекешелендірудің мүмкін боларлықтай
ең төменгі деңгейіне жатады (мысалы, нан өнімдері комбинатын жеке
наубайханаларға айналдырады). Екіншіден, бағдарламада мыналар ескерілген:
1) жаппай жекешелендіру кем дегенде тиісті кәсіпорынның 51 пайыз
акциясын қамтиды;
2) бірде-бір инвестициялы қор барша аукциондар ауқымында 10 пайыздан
астам акцияны ала алмайды;
3) 10 пайыздай акция ғана еңбек ұжымы мен басшылар арасында
бөлінеді.
Ең ақырында, мемлекеттік өкіметтің құзіретін шектеу және мүмкін
боларлықтай сатып алушымен құпия келісімге келуді болдырмау мақсатында
премьер-министрдің орынбасары басқаратын біртұтас орган – Мемлекеттік мүлік
комитеті (ММК) құрылған болатын, оның міндеті бүкіл процестің жүзеге
асырылуын бақылау.
Жекешелендірудің бастпқы кезеңі. 1991-1993 жылдың басқы кезіне
өнеркәсіп қорын жекешелендірудің алғашқы кезеңі аясында бірсыпыра шаралар
қабылданды. 7000-ға жуық көсіпорын (45000-50000) ресми түрде
жекешелендірілді. Ол жұмыспен қамтылудың 12 пайызын қамтамасыз ететін
мемлекеттік кәсіпорындардың 10 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.