Салық міндеттемелері
МАЗМ¥НЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1 САЛЫҚ ЗАҢНАМАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ МЕН Қ¥РАМЫ ЖӘНЕ САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІНІҢ ОРЫНДАЛУ ПРИНЦИПТЕРІ ... ... ..7
1.1 Салық заңнамасының түсінігі мен құрамы және салық принциптері, маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2 Салық төлеушінің негізгі құқықтары мен міндеттемелері ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.3 Салық міндеттемелерінің орындалу әдіс тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
2 САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІН ОРЫНДАУ МЕХАНИЗМІ ... ... ... ... ... 35
2.1 Салық міндеттемесін мерзімінде орындалмағанын орындаумен қамтамасыз ету тәсілі оның салық міндеттемесін орындауға тигізетін ықпалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.2 Мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдері және оның камтамасыз ету тәсілінен айырмашылығы мен ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
2.3 Жаңаарқа ауданы бойынша салық міндеттемесін орындаумен камтамасыз ету және мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдеріне талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47
3 САЛЫҚ ТӨЛЕУШІЛЕРМЕН САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕСІН ОРЫНДАУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ...55
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 67
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 71
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .73
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1 САЛЫҚ ЗАҢНАМАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ МЕН Қ¥РАМЫ ЖӘНЕ САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІНІҢ ОРЫНДАЛУ ПРИНЦИПТЕРІ ... ... ..7
1.1 Салық заңнамасының түсінігі мен құрамы және салық принциптері, маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2 Салық төлеушінің негізгі құқықтары мен міндеттемелері ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.3 Салық міндеттемелерінің орындалу әдіс тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
2 САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІН ОРЫНДАУ МЕХАНИЗМІ ... ... ... ... ... 35
2.1 Салық міндеттемесін мерзімінде орындалмағанын орындаумен қамтамасыз ету тәсілі оның салық міндеттемесін орындауға тигізетін ықпалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.2 Мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдері және оның камтамасыз ету тәсілінен айырмашылығы мен ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
2.3 Жаңаарқа ауданы бойынша салық міндеттемесін орындаумен камтамасыз ету және мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдеріне талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47
3 САЛЫҚ ТӨЛЕУШІЛЕРМЕН САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕСІН ОРЫНДАУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ...55
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 67
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 71
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .73
КІРІСПЕ
Салық кодексінде жаңашылдық міндеттемесі, оны орындау, есеп және салықтық міндеттемені орындау бойынша бюджетпен есеп айырысу кезінде салықтар басқа да міндетті төлемдердің артық төленген сомасын қайтару, салықтар төлеу бойынша салық міндеттемесін орындау мерзімдерін өзгерту мерзімінде орындалмаған салық міндеттемесін орындаумен қамтамасыз ететін тәсілдер салық берешектерін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары мен салық міндеттемесін тоқтату негіздемелері ұғымынан тұратын «салық міндеттемесі» бөлімі болып табылады.
«Міндеттеме» ұғымы азаматтық құқықтық саласында пайдаланылды, басқа құқық салалары осы ұғымды кей кездері пайдаланды. Атап айтқанда Қазақстан Республикасының салық заңдарында осы ұғым 1991 жылы салық міндеттемесін айқындап беретін «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» заңында және ол тоқтаған сәтте пайда болды. Осылайша заң шығарушы құқықтық басқа да салаларында міндеттеме құру бойынша әрекет жасады.
Салық кодексіне сәйкес салық төлеуші мыналарға міндетті салық заңнамаларына сәйкес пайда болатын мемлекет алдындағы салық төлеушінің міндеттемесі болып табылады:
Салық органына тіркеу есебінен қою;
Салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді айқындау;
Салықтар және бюджетке төленетін төлемдерді есептеу;
Салық есептемесін жасау, белгіленген мерзімдерде оны беру;
Салықтар және бюджетке төленетін төлемдерді төлеу;
Осылайша салық кодексі жиынтығында салық төлеушінің салық міндеттемесін қарастырады.
Жоғарыда айтылып кеткеннен дипломдық жоба актуалды екенін көреміз.
Дипломдық жұмыстың мақсаты болып Қазақстан Республикасының салық міндеттері принциптерінің орындалу әдіс-тәсілдерін әзірлеу табылады. Осы мақсатқа жету үшін келесі тапсырма қойылды:
- салық заңнама түсінігі мен принциптерін қарастыру;
- салық міндеттемелерінің орындалу әдіс-тәсілдерін зерделеу;
- салық міндеттемесін мерзімінде орындалмағанын орындаумен қамтамасыз ету тәсілдерін қарастыру;
- мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдерін әзірлеу;
- салық міндеттемесінің орындалуына және тиімділігіне талдау беру:
- Қазақстан Республикасының салық міндеттемесін орындау мәселелерін қарастырып шешу жолдарын ұсыну.
Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында салық заңнамасының түсінігі ашылып, салық міндеттемелерінің орындалу әдіс тәсілдері қарастырылып, салық төлеушінің құқықтары мен міндеттері әзірленген.
Дипломдық жұмыстың екінші тарауында салық міндеттемелерін мерзімді орындамағанын орындаумен қамтамасыз ету тәсілдеріне және мәжбүрлеп өндіріп алу рәсімін қолдану әдістеріне талдау берілген. Талдау үшін Жаңаарқа ауданы бойынша салық комитетінің түсініктеме есептері алынған.
Дипломдық жұмыстың үшінші тарауында Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларымен салық міндеттемелерді орындаудың мәселелері қарастырылып шешу жолдары ұсынылған.
Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі болып Қазақстан Республикасының заң және нормативті-құқықтық актілері, Қазақстан Республикасының салық комитетінің нұсқамалары, шетелдік және отандық экономистердің монографиялары, баспасөз мақалалары, статистикалық мағлұматтар табылады.
Салық кодексінде жаңашылдық міндеттемесі, оны орындау, есеп және салықтық міндеттемені орындау бойынша бюджетпен есеп айырысу кезінде салықтар басқа да міндетті төлемдердің артық төленген сомасын қайтару, салықтар төлеу бойынша салық міндеттемесін орындау мерзімдерін өзгерту мерзімінде орындалмаған салық міндеттемесін орындаумен қамтамасыз ететін тәсілдер салық берешектерін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары мен салық міндеттемесін тоқтату негіздемелері ұғымынан тұратын «салық міндеттемесі» бөлімі болып табылады.
«Міндеттеме» ұғымы азаматтық құқықтық саласында пайдаланылды, басқа құқық салалары осы ұғымды кей кездері пайдаланды. Атап айтқанда Қазақстан Республикасының салық заңдарында осы ұғым 1991 жылы салық міндеттемесін айқындап беретін «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» заңында және ол тоқтаған сәтте пайда болды. Осылайша заң шығарушы құқықтық басқа да салаларында міндеттеме құру бойынша әрекет жасады.
Салық кодексіне сәйкес салық төлеуші мыналарға міндетті салық заңнамаларына сәйкес пайда болатын мемлекет алдындағы салық төлеушінің міндеттемесі болып табылады:
Салық органына тіркеу есебінен қою;
Салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді айқындау;
Салықтар және бюджетке төленетін төлемдерді есептеу;
Салық есептемесін жасау, белгіленген мерзімдерде оны беру;
Салықтар және бюджетке төленетін төлемдерді төлеу;
Осылайша салық кодексі жиынтығында салық төлеушінің салық міндеттемесін қарастырады.
Жоғарыда айтылып кеткеннен дипломдық жоба актуалды екенін көреміз.
Дипломдық жұмыстың мақсаты болып Қазақстан Республикасының салық міндеттері принциптерінің орындалу әдіс-тәсілдерін әзірлеу табылады. Осы мақсатқа жету үшін келесі тапсырма қойылды:
- салық заңнама түсінігі мен принциптерін қарастыру;
- салық міндеттемелерінің орындалу әдіс-тәсілдерін зерделеу;
- салық міндеттемесін мерзімінде орындалмағанын орындаумен қамтамасыз ету тәсілдерін қарастыру;
- мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдерін әзірлеу;
- салық міндеттемесінің орындалуына және тиімділігіне талдау беру:
- Қазақстан Республикасының салық міндеттемесін орындау мәселелерін қарастырып шешу жолдарын ұсыну.
Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында салық заңнамасының түсінігі ашылып, салық міндеттемелерінің орындалу әдіс тәсілдері қарастырылып, салық төлеушінің құқықтары мен міндеттері әзірленген.
Дипломдық жұмыстың екінші тарауында салық міндеттемелерін мерзімді орындамағанын орындаумен қамтамасыз ету тәсілдеріне және мәжбүрлеп өндіріп алу рәсімін қолдану әдістеріне талдау берілген. Талдау үшін Жаңаарқа ауданы бойынша салық комитетінің түсініктеме есептері алынған.
Дипломдық жұмыстың үшінші тарауында Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларымен салық міндеттемелерді орындаудың мәселелері қарастырылып шешу жолдары ұсынылған.
Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі болып Қазақстан Республикасының заң және нормативті-құқықтық актілері, Қазақстан Республикасының салық комитетінің нұсқамалары, шетелдік және отандық экономистердің монографиялары, баспасөз мақалалары, статистикалық мағлұматтар табылады.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1998 ж. 7 қазанында енгізілген өзгертулер мен толықтырулармен. Алматы: 2002 - 40 б.
2. Послание Президента Республики Казахстан Н. А. Назарбаева народу Казахстана «Стратегия 2030».
3. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы “Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және жедел жаңару жолында”. Астана 2005 ж. 18 ақпан.
4. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдері) - А : Юрист. 2002 - 329 б.
5. Қазақстан Республикасының салық кодексі. 2003 ж. 12 желтоқсанынан № 209 - II. А: 2004-2386.
6. Бабич А.М., Павлов Л.Н. Государственные и муниципиальные финансы. - М.ЮНИТИ, 1999-687 с.
7. Ван Хорн Дж.К. Основы управления финансами: Пер. с англ. / Гл. ред. серии Я.В.Соколов. - М.: Финансы и статистика, 1996. - 569 с.
8. Дюрнберг Р.Л. Международное налогооблажение. - М.: ЮНИТИ, 1997. 201 с.
9. Налоги в развитых странах /Под ред. И.Русаковой. - М.: ЮНИТИ, 1991 -231с.
10. Налоги и налогооблажение /Под ред. И.Русаковой. -М.: ЮНИТИ,2001- 462с.
11. Сейдахметов Ф.С. Налоги в Казахстане. - А.:«LЕМ»- 2002. - 160 с.
12. Статистический ежегодник Казахстана: Статистический сборник Под ред. А.А.Смаилова - А.: Агенство РК по статистике, 2003. - 583 с.
13. Худяков А.И., Бродский Г.М. Теория налогооблажения. - А.: Норма-К. 2002 - 392 с.
14. Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е. Налоги: понятия, элементы, установление, виды. - А.: ТОО «Баспа», 1998 - 160 с.
15. Юткина Т.Ф. Налоги и налогооблажение. - М.:ИНФРА - М, 1998 - 429 с.
16. // Қаржы - қаражат, №6 - 2003 -стр.58. Лукпанова Ж. «Налоговая нагрузка и ее влияние на деятельность субъектов предпринимательства».
17. // Аль-Пари, №1, - 2003, 136 бет «Аймақтың фискалды саясаты».
18. // Егемен Қазақстан 2002 ж. 7 маусым, 3 бет «Салық мәдениеті -салықты дұрыс төлеп, адал өмір сүру»
19. // Жас Алаш 2003 ж. 9 қыркүйек, 3 бет «Экономиканың қамқоршысы қаржы полициясы».
20. // Егемен Қазақстан 2003 ж. 22 қаңтар, 2 бет «Салық кодексіндегі соңгы өзгерістер».
21. // Егемен Қазақстан 2003 ж. 10 қазан, 2 бет «Салық жеңілдіктерінің мақсаты».
22. // Егемен Қазақстан 2003 ж. 1 қараша, 2 бет «Кәсіпкерлікті қолдау».
23. // Егемен Қазақстан 2003 ж. 12 қыркүйек, 1 бет «Салық кодексіне түзетулер енгізіледі».
24. // Файл Бухгалера 2003 г. 8 сентября, 8-9 стр. «О внесениях изменениях в Налоговой кодекс на 2004 год».
25. // Қаржы-қаражат 2003,№1, «Финансовые инструменты регулирования местных финансов».
26. // Қаржы-қаражат 2003,№6, «Влияние налогового бремени на предпринимательскую деятельность».
27. Манапов Н. Проблемы налоговой системы. // Каржы-Каражат. №6. 1996 г.
28. Хажалиев А. Проблема регулирования НДС. // Аль-Пари. №1. 2000 г., с. 73.
29. Шиликбаев С. Модель для расчета оптимальной ставки налогообложения. //Аль-Пари. №1. 2000 г., с. 62.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1998 ж. 7 қазанында енгізілген өзгертулер мен толықтырулармен. Алматы: 2002 - 40 б.
2. Послание Президента Республики Казахстан Н. А. Назарбаева народу Казахстана «Стратегия 2030».
3. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы “Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және жедел жаңару жолында”. Астана 2005 ж. 18 ақпан.
4. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдері) - А : Юрист. 2002 - 329 б.
5. Қазақстан Республикасының салық кодексі. 2003 ж. 12 желтоқсанынан № 209 - II. А: 2004-2386.
6. Бабич А.М., Павлов Л.Н. Государственные и муниципиальные финансы. - М.ЮНИТИ, 1999-687 с.
7. Ван Хорн Дж.К. Основы управления финансами: Пер. с англ. / Гл. ред. серии Я.В.Соколов. - М.: Финансы и статистика, 1996. - 569 с.
8. Дюрнберг Р.Л. Международное налогооблажение. - М.: ЮНИТИ, 1997. 201 с.
9. Налоги в развитых странах /Под ред. И.Русаковой. - М.: ЮНИТИ, 1991 -231с.
10. Налоги и налогооблажение /Под ред. И.Русаковой. -М.: ЮНИТИ,2001- 462с.
11. Сейдахметов Ф.С. Налоги в Казахстане. - А.:«LЕМ»- 2002. - 160 с.
12. Статистический ежегодник Казахстана: Статистический сборник Под ред. А.А.Смаилова - А.: Агенство РК по статистике, 2003. - 583 с.
13. Худяков А.И., Бродский Г.М. Теория налогооблажения. - А.: Норма-К. 2002 - 392 с.
14. Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е. Налоги: понятия, элементы, установление, виды. - А.: ТОО «Баспа», 1998 - 160 с.
15. Юткина Т.Ф. Налоги и налогооблажение. - М.:ИНФРА - М, 1998 - 429 с.
16. // Қаржы - қаражат, №6 - 2003 -стр.58. Лукпанова Ж. «Налоговая нагрузка и ее влияние на деятельность субъектов предпринимательства».
17. // Аль-Пари, №1, - 2003, 136 бет «Аймақтың фискалды саясаты».
18. // Егемен Қазақстан 2002 ж. 7 маусым, 3 бет «Салық мәдениеті -салықты дұрыс төлеп, адал өмір сүру»
19. // Жас Алаш 2003 ж. 9 қыркүйек, 3 бет «Экономиканың қамқоршысы қаржы полициясы».
20. // Егемен Қазақстан 2003 ж. 22 қаңтар, 2 бет «Салық кодексіндегі соңгы өзгерістер».
21. // Егемен Қазақстан 2003 ж. 10 қазан, 2 бет «Салық жеңілдіктерінің мақсаты».
22. // Егемен Қазақстан 2003 ж. 1 қараша, 2 бет «Кәсіпкерлікті қолдау».
23. // Егемен Қазақстан 2003 ж. 12 қыркүйек, 1 бет «Салық кодексіне түзетулер енгізіледі».
24. // Файл Бухгалера 2003 г. 8 сентября, 8-9 стр. «О внесениях изменениях в Налоговой кодекс на 2004 год».
25. // Қаржы-қаражат 2003,№1, «Финансовые инструменты регулирования местных финансов».
26. // Қаржы-қаражат 2003,№6, «Влияние налогового бремени на предпринимательскую деятельность».
27. Манапов Н. Проблемы налоговой системы. // Каржы-Каражат. №6. 1996 г.
28. Хажалиев А. Проблема регулирования НДС. // Аль-Пари. №1. 2000 г., с. 73.
29. Шиликбаев С. Модель для расчета оптимальной ставки налогообложения. //Аль-Пари. №1. 2000 г., с. 62.
МАЗМ¥НЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1 САЛЫҚ ЗАҢНАМАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ МЕН Қ¥РАМЫ ЖӘНЕ САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІНІҢ
ОРЫНДАЛУ ПРИНЦИПТЕРІ ... ... ..7
1.1 Салық заңнамасының түсінігі мен құрамы және салық принциптері,
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Салық төлеушінің негізгі құқықтары мен
міндеттемелері ... ... ... ... ... . ... ... .11
1.3 Салық міндеттемелерінің орындалу әдіс
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 26
2 САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІН ОРЫНДАУ МЕХАНИЗМІ ... ... ... ... ... 35
2.1 Салық міндеттемесін мерзімінде орындалмағанын орындаумен
қамтамасыз ету тәсілі оның салық міндеттемесін орындауға тигізетін
ықпалы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
2.2 Мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдері және оның камтамасыз ету тәсілінен
айырмашылығы мен
ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ..40
2.3 Жаңаарқа ауданы бойынша салық міндеттемесін орындаумен камтамасыз ету
және мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдеріне
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .47
3 САЛЫҚ ТӨЛЕУШІЛЕРМЕН САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕСІН ОРЫНДАУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ
ШЕШУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ...5 5
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..67
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТ
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..71
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .73
КІРІСПЕ
Салық кодексінде жаңашылдық міндеттемесі, оны орындау, есеп және
салықтық міндеттемені орындау бойынша бюджетпен есеп айырысу кезінде
салықтар басқа да міндетті төлемдердің артық төленген сомасын қайтару,
салықтар төлеу бойынша салық міндеттемесін орындау мерзімдерін өзгерту
мерзімінде орындалмаған салық міндеттемесін орындаумен қамтамасыз ететін
тәсілдер салық берешектерін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары мен салық
міндеттемесін тоқтату негіздемелері ұғымынан тұратын салық міндеттемесі
бөлімі болып табылады.
Міндеттеме ұғымы азаматтық құқықтық саласында пайдаланылды, басқа
құқық салалары осы ұғымды кей кездері пайдаланды. Атап айтқанда Қазақстан
Республикасының салық заңдарында осы ұғым 1991 жылы салық міндеттемесін
айқындап беретін Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы заңында
және ол тоқтаған сәтте пайда болды. Осылайша заң шығарушы құқықтық басқа да
салаларында міндеттеме құру бойынша әрекет жасады.
Салық кодексіне сәйкес салық төлеуші мыналарға міндетті салық
заңнамаларына сәйкес пайда болатын мемлекет алдындағы салық төлеушінің
міндеттемесі болып табылады:
Салық органына тіркеу есебінен қою;
Салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
айқындау;
Салықтар және бюджетке төленетін төлемдерді есептеу;
Салық есептемесін жасау, белгіленген мерзімдерде оны беру;
Салықтар және бюджетке төленетін төлемдерді төлеу;
Осылайша салық кодексі жиынтығында салық төлеушінің салық
міндеттемесін қарастырады.
Жоғарыда айтылып кеткеннен дипломдық жоба актуалды екенін көреміз.
Дипломдық жұмыстың мақсаты болып Қазақстан Республикасының салық
міндеттері принциптерінің орындалу әдіс-тәсілдерін әзірлеу табылады. Осы
мақсатқа жету үшін келесі тапсырма қойылды:
- салық заңнама түсінігі мен принциптерін қарастыру;
- салық міндеттемелерінің орындалу әдіс-тәсілдерін зерделеу;
- салық міндеттемесін мерзімінде орындалмағанын орындаумен
қамтамасыз ету тәсілдерін қарастыру;
- мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдерін әзірлеу;
- салық міндеттемесінің орындалуына және тиімділігіне талдау беру:
- Қазақстан Республикасының салық міндеттемесін орындау мәселелерін
қарастырып шешу жолдарын ұсыну.
Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында салық заңнамасының түсінігі
ашылып, салық міндеттемелерінің орындалу әдіс тәсілдері қарастырылып, салық
төлеушінің құқықтары мен міндеттері әзірленген.
Дипломдық жұмыстың екінші тарауында салық міндеттемелерін мерзімді
орындамағанын орындаумен қамтамасыз ету тәсілдеріне және мәжбүрлеп
өндіріп алу рәсімін қолдану әдістеріне талдау берілген. Талдау үшін
Жаңаарқа ауданы бойынша салық комитетінің түсініктеме есептері алынған.
Дипломдық жұмыстың үшінші тарауында Қазақстан Республикасының заңды
тұлғаларымен салық міндеттемелерді орындаудың мәселелері
қарастырылып шешу жолдары ұсынылған.
Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі болып Қазақстан Республикасының
заң және нормативті-құқықтық актілері, Қазақстан
Республикасының салық комитетінің нұсқамалары, шетелдік және отандық
экономистердің монографиялары, баспасөз мақалалары, статистикалық
мағлұматтар табылады.
1 САЛЫҚ ЗАҢНАМАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ МЕН ҚҰРАМЫ ЖӘНЕ САЛЫҚ
МІНДЕТТЕМЕЛЕРІНІҢ ОРЫНДАЛУ ПРИНЦИПТЕРІ
1.1 Салық заңнамасының түсінігі мен құрамы және салық
принциптері, маңызы
Қазақстан Республикасы Конституциясының 61-бабына сәйкес Парламент
салық салуға, алымдар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
белгілеуге қатысты негізін құрайтын қағидаттар мен нормаларды белгілейтін
маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтін заңдарды басып шығаруға құқылы.
"Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
"Қазақстан Республикасы Кодексінің 1-бабына сәйкес салық кодексі салықтар
мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеудің
тәртібін белгілеу, енгізу бойынша билік қатынастарын, сондай-ақ салық
міндеттемелерін орындаумен байланысты мемлекет пен салық төлеуші арасындағы
қатынасты реттейді. Осындай жолмен, заң шығарушы уәкілетті мемлекеттік
орган тұлғасында салық төлеуші мен мемлекет арасындағы билік қатынастарын
реттейтін салық заңдарын айкындайды. Биліктілік мемлекет атынан шығатын
басқалардың тарапынан салық қатынастарының бірі мемлекеттік - билік
н±сқамаларының жүйесінде негізделетін салық заңнамасын реттеу жүйесін
қалыптастыруға басты тәсілді айқындайды. Салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдерді белгілеу - бұл нормативтік құқықтық актіні -
салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің тізбесін енгізу, есептеу мен
оларды төлеу тәртібі берілетін Салық кодексін қабылдау. Бұл ретте, Салық
кодексінің 10 - бабына сәйкес салық және бюджетке басќа да міндетті
төлемдер түсінігін мыналарды қ±растырады:
1) салықтар - б±л қайтарымсыз және өтемсіз сипаттағы
белгілі мөлшерлерде жүргізілетін, мемлекет бір жақты міндетті
тәртіпте заңды белгілеген бюджетке міндетті ақша төлемдері;
2) бюджетке басқа да міндетті төлемдер - белгілі мөлшерлерде
жүргізілетін бюджетке міндетті ақша аударымдары (алымдар, баждар, төлемдер
мен төлемақылар).
Салық кодексінің 2 - бабы Қазақстан Республикасының салық заңнамасы
Салық кодексінен, сондай-ақ қабылдануы Салық кодексімен көзделген
нормативтік құқықтық актілерден тұрады.
Осындай жолмен, салық заңнамасы Салық кодексінен және Қазақстан
Республикасының Үкіметі мен Мемлекеттік кіріс министрлігінің нормативтік
құқықтық актілерінен т±рады. Бұл ретте, Қазақстан Республикасыныњ Үкіметі
мен мемлекеттік кіріс министрлігінің нормативтік құқықтық актілері
қабылданатын мәселелер шеңбері де Салық кодексімен анық айқындалған.
Алайда, салық құқық қатынастары саласындағы барлық мәселерді
реттеуді қамтитын біртұтас нормативтік құқықтық акті - Салық кодексін
әзірлеу жөніндегі міндет мүмкін болмады, өйткені жариялану қүқығындағы
құқық теориясына, оның ішінде салық құқық қатынастарына сәйкес құқықтық
қатынастарды реттеу салық төлеушінің мемлекет алдындағы
салық міндеттемесін орындаумен байланысты барлық рәсімдік
сәттерді жіктеп реттеуді талап етеді. Мәселен, салық міндеттемесін
орындаудың осындай нысандары декларациялар, есеп айырысулар және
салықтық есеп берудің басқада нысандары болып табылады. Қүқық теориясы
бойынша заң актісіне жататын Салық кодексі, яғни осы заңды іс-әрекетті
реттеуі тиіс қоғамдық қатынастар қатынасушыларының қ±қықтары мен міндеттері
құқық нормасын ғана белгілеуі тиіс. Декларациялар, есеп айырысулар
нысандарын және салық есеп берулерінің басқа да нысандарын бекіту құқық
нормасын белгілеу деп атауға болмайды, сондай-ақ сол уақытты олардың
нысандарын бекіту мемлекет үшін де салық төлеуші үшін де міндетті болып
табылады. Сондықтан салық кодексі Үкімет пен уәкілетті мемлекеттік органның
нормативтік құқықтық актілерді бекітуін көздейді. Мәселен, салық есеп беруі
нысандарын бекіту уәкілеттілік мемлекеттік органға берілген. Әдетте,
салық есеп берушінің аталған нормалары уәкілетті мемлекеттік орган –
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс министрлігінің бұйрығымен
бекітіледі. Осындай жолмен, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс
министрлігі мен Үкіметтің нормативтік құқықтық актілері салық заңдарының
құрамына енгізіледі.
Салық кодексі Салық кодексіне тікелей көрсетілген тек сол нормативтік
қ±қықтық актілерді ғана бекітуді болжайды. Егер Үкімет немесе уәкілетті
мемлекеттік орган Салық кодексінде жоқ қандай да бір нысанды немесе
нормативтік құқықтық актіні белгілемесе, онда мұндай нысандар немесе
нормативтік құқықтық актілердің салық төлеушілер үшін міндетті мәні
болмайды.
Салықтар мен бюджетке басқа да міндетті төлемдердің түсуі бойынша
мәселелерді реттеу.
Салық кодексінің 2 - бабы мыналарды анық айқындайды:
1) Салық кодексімен көзделген салықтар мен бюджетке басқа да
міндетті төлемдерді төлеу бойынша жауапкершілік ешкімге жүктелуі мүмкін
емес;
2) Салықтармен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер Салық
кодексі мен белгіленген тәртіпте және жағдайларда белгіленеді, енгізіледі,
өзгертіледі немесе жойылады.
Осы норманы қабылдау Салық кодексімен ғана бюджетке салықтар мен басқа
да міндетті төлемдердің түсуі бойынша мәселелерді реттеуді көздейді.
Қазақстан Республикасының қолданып жүрген заңдары бойынша қазіргі
уақытта бюджетке түсетін салықтық емес сипаттағы басқа да міндетті төлемдер
Қазақстан Республикасы Үкіметінің әртүрлі заңдары және қаулыларымен
реттеледі, Қазақстан Республикасы Конститутциясының 54 - бабына сәйкес
Парламент қана мемлекеттік салықтар мен алымдарды белгілейді және жояды.
Осыған сәйкес Салық кодексінің Жалпы бөлігінде Салық кодексімен көзделмеген
бюджетке қандай да бір төлемдер мен алымдарды Қазақстан Республикасының
басқа заң актілеріне қабылдауды болдырмайтын осы норманы көздейді. Қандай
да бір төлемдер мен алымдарды белгілеу бір ғана тәсілмен, Салық кодексіне
түзетулерді енгізу жолымен мүмкін. Салық кодексінен салық қатынастарын
айқындайтын және белгілейтін акті болып салық кодексі ғана болуы мүмкін.
Бұл ретте, Салық кодексімен көзделген жағдайлардан басқа, салық
қатынастарын реттейтін нормалардың салықтық емес заңын енгізуге тыйым
салынады. Осы маңызды ереже егер тіптен заң шығарушы салық қатынастарын
реттейтін заңдар қабылдаса, онда салық салу мақсатында Салық кодексінің
нормалары қолданады.
Салық кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі келесі
түрде жүзеге асу керек.
Бюджетке жаңа салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді белгілеу,
қолданылып жүрген салықтар мен бюджетке басқа да міндетті төлемдердің,
ставкалары мен салық базасын өзгерту ағымдағы жылдың 1 желтоқсанынан
кешіктірмей қолданысқа енгізіледі.
Бірінші рет Салық кодексіне өзгеріс пен толықтыруды көздейтін
заңдардың күнтізбелік жылының 1 қаңтарынан бастап қана қолданысқа енгізу
мүмкіндігі туралы аталған норма енгізілген. Осы норма қолданып жүрген салық
заңдарына бір күнтізбелік жыл ішінде қадағалау мүмкін болмайтын
өзгерістермен толықтырулардың енгізілуіне, салық төлеушінің каржы -
шаруашылық қызметіне теріс әсер еткен салықтар мен бюджетке басќа да
міндетті төлемдер ставкасының өзгеруіне байланысты белгіленген. Аталған
норма Қазақстан Республикасының Парламентінде Салық кодексіне күнтізбелік
жыл ішінде өзгерістер мен толықтыруларды қабылдауға мүмкіндік береді.
Алайда қолданып жүрген салықтар мен бюджетке міндетті басќа да төлемдердің
ставкалары мен салық базасын өзгерту бөлігінде өзгерістер толықтырулар
салық әкімшіліктендірумен байланысты мәселелерден басқа оларды қабылдау
жылынан кейінгі жылдың 1 қаңтарынан кешіктірмей ќолданысқа енгізіледі.
Осы норма Қазақстан Республикасының салық заңдарындағы алға жылжу
қадамы болып табылады, өйткені б±л күнтізбелік жыл ішінде Қазақстан
Республикасының салық заңдарының тұрақтылығын салық төлеушілер мен салық
қызметі органына кепілдік береді.
1.2 Салық төлеушінің негізгі құқықтары мен міндеттемелері
Салық төлеушінің негізгі құқықтары мен міндеттері Салық кодексінің 11
және 12 баптарында нақтыланған және айқындалған. Алайда, Салық кодексінен
Салық кодексінің Ерекше бөлігінде белгіленген салықтар мен бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдердің нақты түрлері бойынша салық
міндеттемелерін орындаумен байланысты салық төлеушінің басқа міндеттері
туындайды. Осы Жинақта Салық кодексінің Ерекше бөлігінде белгіленген салық
төлеушінің негізгі қүқықтары мен міндеттері ғана көрсетіледі.
1. Салық кодексінің 11- бабына сәйкес салық төлеуші мыналарға:
1) салық заңдарындағы өзгерістер туралы, қолданып жүрген салықтар мен
бюджетке басқа да міндетті төлемдер туралы ақпаратты салық қызметі
органдарынан алуға құқылы.
Белгіленген норма қолданып жүрген салықтар мен бюджетке басқа да
міндетті төлемдер туралы ақпаратты алу, сондай-ақ ресми басылымдардан салық
төлеушінің ақпаратын алу үшін салық қызметі органдарына салық төлеушінің
жүгіну жолымен іске асырылуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының заң актілері "Нормативтік құқықтық актілер
туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ресми басылымдар болып
табылатын Қазақстан Республикасы Парламентінің жаршысында және мынадай
газеттерде жарияланады: "Егемен Қазақстан", "Казахстанская правда", "Заң",
"Юридическая газета". Орталық атқарушы органдар мен өзге де орталық
мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық актілері Қазақстан
Республикасының Әділет министрлігі басып шығаратын Қазаќстан
Республикасының Орталық атқарушы және өзге де мемлекеттік органдардың
нормативтік құқықтық актілер бюллетенінде, ал өз ресми басылымдарының
барлығы кезінде олардың нормативтік құқықтық актілері осы басылымдарда
ресми жариялануы мүмкін. "Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс
министрлігінің жаршысы" Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс
министрлігінің ресми басылымы болып табылады. Осындай жолмен, аталған
нормативтік құқықтық актілер "Қазақстан Республика кіріс министрлігінің
жаршысында" жариялануы мүмкін. Салық кодексі салық салу мәселелерін
реттейтін ресми басылымдарда нормативтік қүқықтық актілерді міндетті түрде
жариялауды көздейтін салық заңдарының ашықтық қағидатының бірі болып
табылатын салық заңдарының бірнеше қағидаттарына негізделеді. Аталған
қағидат салық заңдары бойынша нормативтік құқықтық актілерді, сондай - ақ
Салық кодексіне енгізілетін өзгерістер мен толықтыруларды және де Қазақстан
Республикасы Үкіметі мен Мемлекеттік кіріс министрлігінің нормативтік
құқықтық актілерін ресми басылымдарда міндетті жариялауды болжайды.
2) салық қатынастары мәселелері бойынша өзі немесе өз өкілі арќылы өз
мүдделерін көрсету.
Осы норма салық зандарында бірнеше рет енгізілген, ал өкілдік
институты Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделген.
Алайда Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (Жалпы бөлім) 1
бабындағы 4 - тармақтың жалпы ережесіне сәйкес кепілгерліктің азаматтық -
құқықтық институты Қазақстан Республикасының заң актілерімен көзделген
жағдайлардан басқа салықтық құқық бұзушылықтарға таралмайды.
Алайда, Қазақстан Республикасының қолданып жүрген салық заңдарында
салық төлеушінің жоқ болуы немесе кабілетсіздігі жағдайында-өкілдік
жағдайдың бірі ретінде көзделсе, өкілдік салық декларациясына қол қоюмен
және оның заңды өкілінің кірістері мен мүлкі туралы мәліметтерде ғана
көрсетіледі.
Салық кодексі өкілдіктің екі түрін көздейді: Заңды өкілдік және
уәкілетті тұлғалар арқылы өкілдік. Салық кодексіне сәйкес салық төлеушінің
заңды өкілі деп заң негізінде оның мүдделерін ұсынатын уәкілетті тұлға
танылады, ал уәкілетті өкіл деп оның өкілеттерінің нақты тізбесі
көрсетілетін сенім хат негізінде салық қызметі органдарымен қатынастарда
оның мүдделерін көрсетуге уәкілетті тұлға танылады. Өкілдіктің бірінші түрі
міндетті болып табылады, өйткені заңның өзінен туындайды, ал өкілдіктің
екінші түрі ерікті, өйткені сенімгерлік берушінің ниеті бар кезде ғана
туындайды. Салық кодексі өкілдіктің екінші түрінің іс-әрекетін шектейді,
өйткені сенімхат пен құрылтай құжаттары негізінде ғана іс-әрекетін жүзеге
асырады. Сенімхат деп оның басқа түлғаға беретін (сенімгерлікке) оның
атынан өкілдік үшін бір тұлғаның (сенімгерліктің) жазбаша уәкілеттігі
танылады. Сенімхатта уәкілеттіктің нақты мерзімі мен тізбесі көрсетіледі
және ол нотариальды түрде куәландырылған болуы керек. Салық төлеушілер
сенімхатты беру кезінде уәкілеттілікті беру күні мен мерзімі міндетті
тәртіпте көрсетілгеніне назар аудару қажет. Өз кезегінде салық қызметінің
органдары өкілеттілікті беру күні мен мерзімін сенімхатта барлығын бақылау
қажет.
Осындай жолмен, салық зандарымен реттелетін қатынастардағы салық
төлеушінің жеке қатысуы өкілдікке ие болу қүқығын жоймайды, өкілдің қатысуы
да салық төлеушінің аталған қатынастарда жеке қатысу құқығын жоймайды.
Бұл ретте салық төлеушіге салық заңдарымен реттелетін қатынастардағы
осы салық төлеушінің қатысуымен байланысты жасалған салық төлеуші
өкілдерінің іс - әрекеті Салық кодексінде анық айқындалғанын есте ұстау
қажеттілігі салық төлеушінің өзінің іс- әрекеті деп танылады.
Салық кодексінде көзделген өкілдік институты Қазақстан Республикасы
Конституциясының 13 - бабы нормаларын іске асыруға жәрдем жасайды және
салық төлеушілерге салық қатынастарында өкілдік институтын пайдалану арқылы
уәкілетті тұлғалардың белгілі іс - әрекеттерін орындауға тапсырма беруге
мүмкіндік туғызады.
3) салық нәтижелерін алу.
Салық кодексінде бірінші рет заң шығару дәрежесінде салық бақылауының
мынадай нысандары мен түрлері бекітілген:
1) салық төлеушіні тіркеу нөмері;
2) салық салумен байланысты объектілер мен салық
салу объектілерінің есебі;
3) бюджетке түсімдердің есебі;
4) қосылған құн салығын төлеушілердің есебі;
5) салық тексерістері;
6) камеральдық бақылау;
7) салық төлеушінің қаржы - шаруашылық қызметінің мониторингі;
8) қазыналық жады бар бақылау - касса машиналарын
қолдану; ережелері;
9) акцизделетін кейбір тауарлардың түрлерін таңбалау және акциздік
постарды белгілеу;
10) мемлекет меншігіне айналдырған мүлікті есепке алу, бағалау және
сату тәртібін сақтауды тексеру;
11) уәкілетті органдарды бақылау.
Негізінен салық бақылауының аталған нысандары салық төлеушінің салық
бақылауы нәтижелерін алуды көздейді. Салық бақылауының нәтижесі салық
қызметі органдарының хабарламасы болып табылады. Мәселен:
1) салық тексерісі бойынша - салық тексерісі актісі және салықтар мен
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің, өсімдер мен
айыппұлдардың есептелген сомасы туралы хабарлама;
2) камеральдық бақылау бойынша - камеральдық бақылау нәтижелері
бойынша анықталған заң бұзушылықтарды жою туралы хабарлама;
3) салық бақылауының қалған түрлері бойынша - салық заңдарын
бұзуды жою туралы хабарлама.
Салық кодексі салық төлеушіге салық қызметі органдарының жоғарыда
аталған хабарламаларын жіберу мерзімін нақтылады. Бұл ретте, салық
төлеушіге мынадай төмендегі мерзімдерде:
1) салық тексерістерінің нәтижелері бойынша, салықтар мен бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдердің, өсімдерден айыппұлдардың
есептелген сомасы туралы хабарлама - (салық тексерісінің актісі
бойынша шешімді қабылдау күнінен бастап 5 жұмыс күнінен кешіктірмей);
2) камеральдық бақылау нәтижелері бойынша, анықталған заң бұзушыларды
жою туралы хабарлама - салық есеп беруіндегі анықталған заң бұзушылықтар
күнінен бастап 2 жұмыс күнінен кешіктірмей;
3) салық заңдарын б±зуды жою туралы хабарлама - оларды анықтау
күнінен бастап 5 жұмыс күнінен кешіктірмей жіберілуі тиіс.
Салық бақылауының нәтижелері бойынша, салық қызметі органдарының
лауазымды тұлғалары міндетті тәртіпте салық төлеушілерге оларды жіберу
мерзімдерін сақтай отырып салық қызметі органдарының тиісті хабарламасын
жіберуі тиіс. Б±л ретте, салық қызметі органдарының лауазымды т±лғалары
салық төлеушіге жіберу және алу фактісін растайтын өзінің қол қоюымен
немесе өзге тәсілмен хабарлама тапсыруы тиіс. Салық қызметі органдары
жағынан хабарламаның мерзімін бұзу мен уақытылы тапсырмау жағдайында салық
төлеуші салық қызметі органдарының лауазымды т±лғалардың әрекетіне
шағымдануы құқылы.
4) салық бақылауының нәтижелері бойынша, салықтар мен бюджетке
міндетті басқа да төлемдерді есептеу мен төлеу жөніндегі түсініктерді салық
қызметі органына беру.
Салық төлеуші бұл құқықпен салық қызметі органдарынын тиісті
хабарламасын алғаннан кейін пайдалана алады. Бұл құқық салық төлеушіге
туындаған келіспеушіліктері бойынша, уақытылы салық бақылауы нәтижелері
бойынша, салықтар мен бюджетке міндетті басқа да төлемдерді төлеу мен
есептеу бойынша, түсініктерді салық қызметі органдарына ұсынуға мүмкіндік
береді. Түсіндірумен салық қызметі органының келіспеушілігі жайында салық
төлеуші салық қызметінің жоғары тұрған органына оған шағымдану бойынша іс -
шараны қабылдайды.
5) салық міндеттемелерін орындау бойынша, бюджетпен есеп айырысу
жағдайы туралы жеке шоттан көшірме алу.
Салық кодексіне осы норма бірінші рет енгізілген және салық төлеушіге
бюджетпен есеп айырысу кезінде салық міндеттемесін орындау бойынша, салық
органымен уақытылы салыстыра тексеру ж‰ргізуге мүмкіндік береді.
Салық органы өз кезегінде салық төлеушінің бюджет алдындаѓы жиналған
салық берешегін және салық міндеттемесін орындау, сондай - аќ салықтар мен
бюджетке төленетін басқа да міндетті артық төленген сомалары бойынша, салық
төлеушінің нәтижелері көрсетілетін салық төлеушінің жеке шотын енгізу
жолымен бюджет алдындағы салық міндеттемесінің орындалуын жүзеге асырады.
Салық төлеуші осы норманы іске асыру үшін оған жеке шоттан көшірмені
беру туралы салық органына өтінішті береді. Салық кодексінін 17 - бабына
сәйкес салық төлеушіге бюджетпен есеп айырысу жағдайы туралы оның жеке
шотынан көшірмені береді.
6) Қазақстан Республикасының осы салық кодексімен және басқа да зањ
актілерімен белгіленген тәртібінде салық қызметі органдары лауазымды
тұлғаларының іс-әрекеті (әрекетсіздігі) мен салық тексерістерінің актілері
бойынша хабарламаға шағымдану.
Осы норма қолданып жүрген салық заңдарынан көшірілген. Салыќ
кодексінде салыќ тексерістерінің нәтижелеріне шағымдану бойынша, жањалыќ
болып салық қызметінің жоғары т±рған органында тікелей салық тексерісініњ
актісі бойынша, салық органының хабарламасына шағымдану табылады. Мәселен,
егер Астана қаласы бойынша аудандық салық комитеті салыќ тексерісін
жүргізсе, онда оның нәтижелері Астана каласы бойынша салыќ комитетінде
шағымдануы мүмкін. Осындай жолмен, колданып жүрген салыќ заңдарымен
салыстыру бойынша, шағымдану бойынша, бір бірлік қысќарады. Бұл ретте,
салық тексерісі актісі бойынша хабарламаға салық төлеушініњ шағымы салық
тексерісінің нәтижесі бойынша, салықтар мен бюджетке міндетті басқа да
төлемдердің, өсімдермен айыпп±лдардың есептелген сомасы туралы хабарламаны
салық төлеушіге тапсыру күнінен бастап 10 күн ішінде салық қызметініњ
жоғары т±рған органына беріледі. Салыќ ќызметі жоѓары тұрған органның
шешімімен келіспеу жағдайында немесе осы шағым бойынша шешімнің жоқ болған
жағдайында, салық төлеуші белгіленген 15 күнніњ аяқталуы бойынша, салық
қызметінің келесі жоғары тұрған органына береді.
Салық кодексінің 552 - бабына сәйкес салық төлеуші сотќа шағымдануѓа
құқылы:
1) есептелген салықтар, өсімпұлдар мен айыппұлдар сомасы бөлігіндегі
салық тексерісінің актісі бойынша хабарлама;
2) салық қызметі органдары лауазымды тұлғаларының іс - әрекеті
(әрекетсіздігі) бөлігіндегі хабарлама мен салық тексерісінің актісі.
Салық төлеуші жоғары т±рған салық қызметі органына немесе сотќа салық
қызметі органдарының лауазымды тұлғаларының іс-әрекетіне (әрекетсіздігіне)
шағымдануға құқылы.
7) салық құпиясын сақтауды талап ету;
Ќолданып жүрген салық заңдарында салық төлеушілер туралы ақпарат беру
мүмкін болатын тұлғалардың тізбесі ғана бар қ±пия мәліметтердің түсінігі
берілген және қүпияға жатпайтын мәліметтердің түсінігі жоқ.
Салық кодексінде салық қүпиясы көзделген және салық қ±пиясын
ќ±рамайтын мәліметтердің қорытынды тізбесі айқындалған. Салық ќ±пиясын
төмендегі мәліметтер қүрмайды.
1) салық төлеушінің тіркеу номері;
2) жеке т±лғалардан басқа салық жылы үшін бюджетке салық төлеуші
(салық агенті) төлеген салықтар мен басқа да міндетті төлемдер сомасы;
3) салық қүқық б±зушылықтары мен қылмыстарын жасайтын т±лғаларды заң
бойынша қудалау мақсатында құқық қорғау органдарына берілетін; салық
төлеушінің салық міндеттемелерін айқындау немесе салыќ құқық б±зушылықтары
мен қылмыстары үшін жауапкершілік туралы істі ќарау барысында соттарға;
4) Қазақстан Республикасы тараптардың бірі болып табылатын салыќ
немесе қүқық қорғау органдары арасындағы халықаралық шарттарға, сондай - аќ
халықаралық ±йымдармен Казақстан Респүбликасы жасаған шарттарға сәйкес
басқа мемлекеттердіњ салық және құқық қорғау органдарына, мемлекеттік
ұйымдарына берілетін мәліметтер құрамайды;
7) Салық қызметі органдарының лауазымды тұлғалары салық қызметі
органдарында жұмыс кезеңдерінде де, сондай - ақ босағаннан кейін де салыќ
құпиясын құрайтын мәліметтерді таратуға құқылы емес. Одан басқа, Әкімшілік
құқық бұзушылықтары туралы Қазақстан Республикасы Кодексінің 359 - бабы
салық құпиясын құрайтын мәліметтерді кәсіби немесе қызметтік қажеттіліксіз
салық қызметі органдарының лауазымды тұлғаларының жариялағаны үшін
жиырмадан қырыққа дейін айлық есептік көрсеткіште айыппұл салуды көздейді.
Салық төлеушілер салық құпиясын салық кызметі органдары лауазымды
тұлғаларының сақтамауы жағдайында, салық қызметінің жоѓары тұрған органына
немесе сотқа салық қызметі органдарының лауазымды тұлғалардың іс-әрекетіне
(әрекетсіздігіне) шағымдануға құкылы.
8) салық салуға жатпайтын ақпарат пен құжаттарды бермеу.
Осы норма салық төлеушілерге салық салу мәселелеріне жатпайтын,
ақпарат пен құжаттарды салық бақылауын жүзеге асыру кезінде салыќ қызметі
органдарына бермеуге мүмкіндік береді.
2. Салық төлеуші Салық кодексінің 12-бабына сәйкес:
1) Салық кодексіне сәйкес салық міндеттемесін уаќытылы және толыќ
көлемде орындау.
Аталған норма бірінші рет енгізілген және қолданып жүрген зандардыњ
кемістігін жоя отырып, мемлекет алдындағы салық төлеушінің салыќ
міндеттемесі бойынша тұтастай алғанда нормасын бекітеді. Салыќ міндеттемесі
болып, салық органында тіркеу есебіне қою, салық салу объектілерінің есебін
жүргізу, бюджетке төлеуге жататын салықтар мен басќа да міндетті төлемдер
сомасын есептеу, салық есеп беруін жасау мен оны салыќ органына беру және
есептелген және аударылған салыќтар мен бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдердің сомаларын төлеу. Б±л ретте, салыќ міндеттемесін
орындауды салық төлеуші өз бетінше жүзеге асырады.
Салық кодексі белгіленген мерзімдерде салық міндеттемесін орындауды
көздейді. Белгіленген мерзімде олардың орындалмау жағдайында салық органы
мерзімінде орындалмаған салық міндеттемесін орындауды қамтамасыз ететін
мынадай тәсілдерін қолдануға міндетті:
1) төленбеген салықтар мен бюджетке міндетті басқа да төлемдердіњ
сомасына өсімді есептеу;
2) банк шоттары бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру;
3) салық төлеушінің салық берешегі есебіне мүлікті иелік
етуін шектеу.
Мерзімді орындалмаған салық міндеттемесін орындауды қамтамасыз етудің
аталған тәсілдерін қолданудан кейін салық міндеттемесін орындамау
жағдайында, салық органы салық төлеушіге салық берешегін күштеп өндіріп
алудың шарасын қолдануға міндетті.
Салық төлеуші мемлекет алдындағы салық міндеттемесін орындамау
жағдайында, Қазақстан Республикасының заңдар актілеріне сәйкес әкімшілік
және қылмыстық жауапкершілікте болады.
2) салық заңдарында анықталған бұзушылықтарды жою туралы салыќ қызметі
органдарының заңды талаптарын орындау, сондайм - ақ олар қызметтік
міндеттерді орындау кезінде заңды қызметіне кедергі жасамау.
Осы норма қолданып жүрген салық заңдарынан ауыстырылды жєне салық
төлеушінің салық қызметі органдарының Салық кодексінде белгіленген
талаптарын сақтауға жағдай жасайды. Салық қызметі органдарыныњ
хабарламаларында көрсетілген талаптар және салықтық бақылауларды ж‰зеге
асырумен байланысты Салық кодексінен туындаған басқа да талаптар салыќ
қызметі органдарының заңды талаптары болып табылады.
Атап айтқанда:
1) салықтық тексеру қорытындысы бойынша, салық төлеуші салыќтыќ
тексеру актісі бойынша, шешім қабылдаған күннен бастап 5 ж±мыс күнінен
кешіктірмей оның орындалуы бойынша, шаралар қолдану қажеттігі бойынша
салықтар мен бюджетке міндетті басқа да төлемдер, өсімп±лдар жєне
айыппұлдардың есептелген сомасы туралы салық төлеушіге хабарлама беріледі.
Яғни, салықтөлеуші салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер, өсімп±лдар және айыппұлдардың есептелген сомасына келіскен
жағдайда, салық төлеуші олардың бюджетіне төлеу бойынша шаралар қолдану
қажет, ал келіспеген жағдайда, белгіленген мерзімдерде жоғары тұрған салық
қызметінің органына немесе сотқа хабарламаға шағымданады.
2) камеральдық бақылау қорытындысы бойынша, салық төлеушіге оныњ
қорытындалары бойынша анықталған б±зушылықтарды жою туралы хабарлама
беріледі. Мұндай жағдайда, салық төлеуші салық есептемесінде бұзушылыќтар
анықталған күнінен бастап, 2 ж±мыс күніне кешіктірмей олардың жойылуы
бойынша шаралар қолданады, келіспеген жағдайда, белгіленген мерзімдерде
жоғары т±рған салық қызметінің органына немесе сотқа хабарламаѓа
шағымданады.
3) салықтық бақылау қорытындысы бойынша, салық төлеушіге салыќ
заңнамаларының б±зылуын жою туралы хабарлама бөріледі. М±ндай жағдайда
тіркелу есебі, салық салу объектілері және салық салумен байланысты
объектілердің есебі, бюджетке түсімдер есебі, қосылған ќ±н салыѓын
төлеушілер есебі, қаржы - шаруашылық қызметінің мониторингі, фискалдыќ жады
бар бақылау касса машиналарын пайдалану, кейбір акцизделетін тауарлардың
түрлерін таңбалау және акциз постарын белгілеу, мемлекет меншігіне
бағытталған мүлікті есепке алу, бағалау және сату тәртібін саќтау бойынша,
салық төлеуші жіберген Қазақстан Республикасыныњ салыќ заңнамаларының
нормаларын б±зу – б±зушылық болып табылады. Көрсетілген хабарламамен
келіспеген жағдайда, салық төлеуші 5 ж±мыс күнінен кешіктірмей белгіленген
мерзімдерде жоғары т±рған салық қызметі органына немесе сотќа оған
шағымдануға болады.
"Әкімшілік қүқық б±зушылар туралы "Қазақстан Республикасы Кодексінің
219 - бабына сәйкес салық қызметі органдарының басшылары жєне олардың
орынбасарлары салық төлеушінің салық қызметі органдарының жєне олардыњ
лауазымды т±лѓаларыныњ зањды талаптарын орындамаѓаны ‰шін әкімшілік жаза
қолдануға құқығы бар. Бұл ретте, мынадай мөлшерде айыпп±л салынады:
- жеке тұлғаларға айлық есептік көрсеткіштің 5-тен 10-ға дейінгі
мөлшерінде;
лауазымды түлғаларға - айлық есептік көрсеткіштің 10-нан 20-ға дейінгі
мөлшерінде.
Әкімшілік жаза қолданғаннан кейін жыл ішінде қайталап жасалған сол
әрекет жеке тұлғалардан айлық есептік көрсеткіштің 10 - нан 20 - ға дейінгі
мөлшерінде, лауазымды тұлғалардан 20-дан 40-қа дейінгі мөлшерінде айыппұл
салуға әкеледі.
Осылайша салық төлеушілер анықталған салық заңдарын бұзушылықтарды жою
туралы салық қызметі органдарының заңды талаптарын орындауы, олармен
қызметтік міндеттемелерді орындау кезінде заңды қызметіне кедергі жасамауы
қажет. Салық қызметі органдарының лауазымды тұлғалары салық төлеушіге
Қазақстан Республикасының салық заңнамасымен белгіленген сол талаптарын
ғана көрсету қажет.
3) нұсқама негізінде салық қызметі органдарының лауазымды түлғаларын
салық салу объектісі және салық салуға байланысты объекті болып табылатын
мүлікті зерттеуге жібереді.
Осы норма қолданып жүрген салық заңдарынан ауыстырылды, себебі салық
қызметінің органы салықтық бақылауды жүзеге асырған кезде салық қызметінің
есептелген сомасының толықтығына куәлануы қажет. Осылайша, салық органы
салық тексеруін жүргізу кезінде барлық салық салу объектілері мен салық
салуға байланысты объектілердің салық еспетемесінде көрсетілгендерге
куәлануы қажет, салық қызметі органының лауазымды түлғасына қайталама салық
тексеруін жүргізуден қашуына жол береді және оны жүргізудің толықтығымен
қамтамасыз етеді. Өз кезегінде, салық төлеу салық қызметі органдарының
лауазымды түлғаларының заңды талаптарын орындауға міндетті.
"Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы" Қазақстан Республикасы
Кодексінің 219 бабына сәйкес салық қызметі органдарының басшылары және
олардың орынбасарлары кәсіпкерлік қызметке салық төлеушінің пайдаланатын
аумағына немесе үй жайына (тұрғын үй жайлардан басқа) салық тексеруін
жүргізген салық қызметі органдарының лауазымды тұлғаның мүмкіндігіне заңсыз
кедергі жасағаны үшін әкімшілік жаза қолдануға құқығы бар. Бұл ретте,
мынадай мөлшерде айыппүл салынады:
жеке кәсіпкерлерге айлық есептік көрсеткіштің 40-тан 50-ге дейінгі
мөлшерде.
Әкімшілік жаза қолданылғаннан кейін жыл ішінде қайталап жасалған сол
әрекет лауазымды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлерден айлык есептік
көрсеткіштің 50-ден 70-ке дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға әкеледі.
Осылайша, салық төлеушілер нұсқама негізінде салық қызметі
органдарының лауазымды тұлғаларын салық салу объектісі және салық салуға
байланысты объекті болып табылатын мүлікті зерттеуге жібереді.
4) салық кодексінде көзделген тәртіппен салық есептемесін және
құжаттар тапсыру;
Көрсетілген норма қолданып жүрген салық заңдарынан ауыстырылады. Салық
кодексінің Ерекше бөліміне сәйкес салық есептемесі салық органдарына салық
төлеушілер беретін салық міндеттемелерінің есептелуі туралы ақпараты бар
құжаттаманы өзімен қоса береді.
Салық есептемесі өзімен бірге мыналарды тапсырады:
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің әрбір түрі
бойынша, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнеткерлік
жарна бойынша, салық төлеуші жасауға тиісті Салық декларациясы, есептер;
Арнайы салық режимдерін қолдануда патент алуға өтініш;
Салық салу объектілері салық салумен байланысты объектілерлі есепке
алудың тіркеу карточкасын алуға өтініш.
Бюджеттен қосылған құн салығын қайтарып алуға өтініш;
Қосарлама салық салудан қашу туралы келісім нормаларын пайдалануға
өтініш;
Электронды мониторингке жататын салық төлеушілер берген құжаттама.
Салық декларациясы, есеп - бұл салық салу объектілері және салумен
байланысты объектілер туралы, сондай-ақ салық міндеттемелері мен салықтар
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеуімен
байланысты басқа да деректерді есептеу туралы мәліметі бар салық
төлеушінің, салық агентінің жазбаша өтініші және электронды құжаты.
Салық есептемесін беру мерзімдері салық және бюджетке төленетін басқа
да міндетті төлемнің әр түрі бойынша белгіленген. Салық есептемесі оның
таңдауы бойынша келу тәртібінде, хабарламамен тапсырысты хат почтасы
бойынша, ақпаратты компьютерлік өңдеуге жіберген электронды түрде салық
төлеуші беруі мүмкін. Бұл ретте, салық төлеушінің салық есептемесі алдын
ала камеральдық бақылауды жүзеге асырмастан салық органында қабылданады.
Салық есептемесін оны тапсыратын мерзімнің өтуі бойынша, 10 жұмыс күні
ішінде берілгені үшін салық органы оны бергенге дейін оның банктік есебі
бойынша, салық төлеушінің шығыс операцияларын тоқтата тұруға қүқығы бар.
"Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы" Қазақстан Республикасының
Кодексінің 206 бабына сәйкес салық кызметі органдарының басшылары және
олардың орынбасарлары салық төлеушіге салық заңнамасында белгіленген
мерзімде салық есептемесін салық органына тапсырмағаны үшін әкімшілік жаза
қолдануға қүқығы бар:
жеке тұлғаларға айлық есептік көрсеткіштің 10-нан 20-ға дейінгі
мөлшерінде, лауазымды тұлғаларға 40-тан 50-ге дейінгі мөлшерінде, жеке
кәсіпкерлерге және заңды тұлғаларға - төлеуге тиісті, бірақ төленбеген
салық және басқа да міндетті төлемдер сомасынан 10 % мөлшерінде;
осындай есеп беру салық заңнамасында белгіленген мерзімнен 90 күн өтуі
бойынша:
жеке тұлғаларға айлық есептік көрсеткіштің 20-дан 40-қа
дейінгі
мөлшерінде, лауазымды тұлғаларға 50-ден 70-ке дейінгі мөлшерінде,
жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғаларға - төлеуге тиісті, бірақ төленбеген
салық басқа міндетті төлем сомасынан 50 % мөлшерінде.
Осылайша, салық төлеушілер салық қызметі органына салық есептемесін
беру мерзімдерін бұзуға жол бермеулері қажет, ал салық кызметі органдарының
лауазымды тұлғалары Салық кодексінің 17 - ші бабына сәйкес белгіленген
мерзімдерде салық төлеушінің салық міндеттемелер орындалуына салық
бақылауын жүзеге асыруы және уақытылы тапсырмаған жағдайда, әкімшілік жаза
және Қазақстан Республикасының салық заңдарынан туындаған басқа да шаралар
қолдануы қажет.
5) сауда операциялары немесе қолма - қол ақша, төлем банктік
карточкалары, фискальдық жады бар касса машиналары міндетті қолданумен,
және Салық кодексіне сәйкес тұтынушы қолына бақылау чегін берумен чектар
бойынша қызмет көрсетулер кезінде жүзеге асырылатын тұтынушылармен ақшалай
есептер жүргізу.
Осы норма қолданып жүрген салық заңдарынан ауыстырылды және барлық
тұтынушылармен ақшалай есептер жүргізу кезінде фискальдық жады бар бақылау-
касса машиналар қолдануды көздейді. Дегенмен, осы ережесінің қорытындысы
тұтынушылармен жүргізілген мынадай ақшалай есептер жасайды:
1) жеке кәсіпкерге (акцизделетін тауарлар өткізетіндерден басқа):
шағын бизнес субъектілері үшін арнайы салық режимі шеңберінде
біржолғы талон немесе патент негізінде қызметін жүзеге асыратын;
егер жеке кәсіпкер ретінде салық төлеушіні мемлекеттік тіркеген сәттен
бастап 6 ай өтпесе;
шаруа қожалықтарына арналған арнайы салық режимі шеңберін қызметін
жүзеге асыратын;
2) салық төлеушілер:
Салық кодексінің 391-397-бабтарында белгіленген арнайы салық режимі
шеңберінде қызметін жүзеге асыратын;
Почталық төлем түбіртіктерін, билеттерін, талондарын, белгілерін және
қатаң есептеме құжаттарынының чектеріне теңестірілген басқаларды берумен
халыққа қызмет көрсету бөлігінде;
3) адвокаттар.
Осылайша тұтынушылармен ақшалай есептерді жүзеге асыратын сол салық
төлеушілер міндетті тәртіпте фискальдық жады бар бақылау касса машиналарын
қолдануы және тұтынушы қолына бақылау чегін беру қажет.
Фискальдық жады бар бақылау-касса машиналары техникалық бұзылған
немесе электр энергия болмаған жағдайларда, Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігі бекіткен нысан бойынша қатаң есептеме құжаттарына,
теңестірілген тауарлық чектерді еатып алушыға пайдалану және беруге жол
береді.
Бұл ретте, фискальдық жады бар бақылау касса машиналарын қолдану
тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Белгіленген тәртіпті бұзғаны үшін салық қызметі органдарының басшылары
және олардың орынбасарлары "Құқықтық тәртіп бұзушылықтар туралы" Қазақстан
Республикасы Кодексінің негізінде әкімшілік жаза қолдануға құқығы бар.
Бұл ретте, тауарларды сату жолымен фискальдық жады бар бақылау (касса
машиналарын қолдану немесе бұзылған, салық органдарында тіркелмеген
машиналарды қолданбай болмаса фискальдық емес режимде фискальдық жады бар
бақылау-касса машиналарын қолданумен қызмет көрсету тәртібін бұзғаны үшін
жеке түлғаларға және лауазымды тұлғаларға айлық есептік көрсеткіш 5-тен 25-
ке дейінгі мөлшерінде айыппұл салынады.
Салық төлеушілердің фискальдық жады бар бақылау-касса машииалар
қолдану кезінде сатып алушыға чек бермегені болмаса тауар үшін төленген
сомадан кем немесе көп сомаға чек бергені үшін жеке кәсіпкерге және
лауазымды тұлғаға айлық есептік көрсеткіштің 5-тен 10-ға дейінгі мөлшерінде
айыппұл салынады.
“Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы” Қазақстан Республикасының
Кодексі сондай-ақ әкімшілік жаза қолданудан кейінгі бір жыл ішінде қайта
жасалған сол іс-әрекеттері үшін әкімшілік жазасын қолдануды көздейді. Бұл
жағдайда, салық қызметі органдарының басшылары мен
олардың орынбасарлары жеке кәсіпкерлер мен лауазымды тұлғаларға 10-нан 40-
айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салады.
Осылайша, салық төлеушілер тұтынушылармен есеп айырысу кезінде бақылау-
касса машиналарын қолданбауға және сатып алушыға кассалық чекті бермеуге
жол бермеуі қажет.
1.3 Салық міндеттемелерінің орындалу әдіс тәсілдері
Салық кодексінде жаңашылдық салық міндеттемесі, оны орындау, есеп және
салықтық міндеттемені орындау бойынша бюджетпен есеп айырысу кезінде
салықтар басқа да міндетті төлемдердің артық төленген сомасын қайтару,
салықтар төлеу бойынша салық міндеттемесін орындау мерзімдерін өзгерту
мерзімінде, орындалмаған салық міндеттемесін орындаумен
қамтамасыз ететін тәсілдер, салық берешектерін мәжбүрлі өндіріп
алу шаралары мен салық міндеттемесін тоқтату негіздемелері үғымынан
тұратын "Салық міндеттемесі" бөлімі болып табылады.
"Міндеттеме" үғымы азаматық құқық саласында пайдаланылды, басқа құқық
салалары осы үғымды кей-кездері пайдаланды. Атап айтқанда, Қазақстан
Республикасының салық заңдарында осы үғым 1991 жылы салық міндеттемесін
айқындап беретін" Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы" 3аңында
және ол тоқтаған сәтте пайда болды. Осылайша заң шығарушы құқықтың басқа да
салаларында міндеттеме құру бойынша әрекет жасады.
Қолданып жүрген заңнамада салық міндеттемесінің үғымы оны салық
төлеуші орындағанға дейін тіркеу есебіне уақытылы қою, салық салу
объектілерін өздігінен айқындау, салық есептемесін жасау мен салықтар және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу
бойынша міндеттеме туындайтындай салықтар және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеуге ғана жинақталады. Салық кодексіне сәйкес салық
төлеуші мыналарға міндетті салық заңнамаларына сәйкес пайда болатын
мемлекет алдындағы салық төлеушінің міндеттемесі болып танылады:
1) Салық органына тіркеу есебіне қою;
2) Салық салу объектілері мен салық салумен байланысты обектілерді
айқындау;
3) Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
есептеу;
4) Салық есептемесін жасау, белгіленген мерзімдерде оны беру;
5) Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
төлеу.
Осылайша, Салық кодексі жиынтығында салық төлеушінің салық
міндеттемесін қарастырады.
Салық міндеттемесін Салық кодексіне сәйкес салық төтеуші өздігінен
орындайды, яғни салық төлеуші салық органына тіркеу есебіне тұрады, салық
салу объектілері мен салық салумен байланысты объектілерді айқыңдайды,
салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомасын
есептейді, салық есептемесін жасайды, белгіленген мерзімдерде оны салық
қызметі органына береді және салықтар және бюджетке төленетін басқа
міндетті төлемдердің тиісті сомасын төлейді. Салықтар сомасын өздігінен
есептейтін салық төлеушілерден басқа, есептеу Салық кодексінің 30-бабының
негізінде басқада органдармен де жүргізілуі мүмкін. Бұл ретте, салықтар
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомасын есептеу
артықшылығы мынадай органдармен жүзеге асырылуы мүмкін:
1) салық агенті;
2) салық органы;
3) уәкілетті орган.
Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомасын
есептеу артықшылығы көрсетілген органдармен жүзеге асырылуы мүмкін:
1) салық агентімен, егер салық төлеуші жеке тұлға жеке кәсіпкерлікте
немесе заңды тұлғада, яғни салық агентінде жұмыс істеген жағдайда, онда
мұндай жағдайда, салық агенті осындай жеке тұлғаның салығының сомасын
есептейді, төлем көзіне салатын салық ретінде ұстайды және бюджетке оларды
аударады;
2) жеке тұлғаға қарасты және салық кодексінің 342 және 366 баптарының
негізінде мүлікке салынатын салығына ғана қарасты салық органы;
3) егер салықтар және бюджетке төленетін міндетті төлемдердің
жекелеген түрлерінің сомасын есептеу бойынша міндеттік Салық кодексінің,
Ерекше бөлігінде көзделсе, уәкілетті орган. Мүндай жағдайда, бюджетке
төленетін міндетті төлемдерді есептеу және жинауды жүзеге асыратын
Қазақстан Республикасы Үкіметінің уәкілетті Қазақстан Республикасының
мемлекеттік органдары болып табылады.
Барлық жоғарыда саналмаған жағдайларда, салық міндеттемесін орындау
сәті Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген оны орындау
болып есептеледі.
Бүдан басқа, Салық кодексі салық қызметі органдарының хабарламалары
негізінде салық міндеттемесін орындауды көздейді. Бұл ретте, Салық кодексі
салық қызметі органдарының хабарламаларының 9 түрін белгіледі. Барлық бұл
хабарламалар негізінде оны өткізу жүзеге асырылатындықтан, салық
бақылауының қорытындысы бойынша ғана салық төлеушілерге жіберілуі мүмкін.
Салық тексеру қорытындысы бойынша - салықтар және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер, өсімпұлдар және айыппұлдардың есептелген сомасы
туралы хабарлама.
Камеральдық бақылау қорытындысы бойынша - камеральдық бақылау
қорытындысы бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы хабарлама.
Салық бақылауының қалған түрлері бойынша - салық заңнамалар
бұзушылықтарды жою туралы хабарлама. Бұл ретте, Салық кодексінің 517 -
бабына сәйкес салық бақылауының қалған түрлеріне мыналар бойынша салық
төлеушінің нақты қатысында салық қызметі органдары жүзеге асыратын салық
бақылауының мынадай түрлері жатады:
1) Тіркеу есебіне;
2) Салық салу обектілері мен салық салуға байланысты есепке алуға;
3) Бюджетке түсетін түсім есебіне;
4) Қосылған құн салығын төлеушілер есебіне;
5) Қаржы - шаруашылық қызметіне мониторингіне;
6) Фискальдық жады бар бақылау - касса машиналарын пайдалануға;
7) Акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерін таңбалауға және акциз
постарын белгілеуге;
8) Мемлекет меншігіне үйғарылған мүлікті есепке алу, бақылау және
сату тәртібін сақтауға.
Салық кодексінде жіберілген және алған айғағын растайтын жеке-жеке қол
қою немесе өзге де тәсілдермен салық төлеушіге (өкілге) оларды нақты
мерзімдерде белгіленген. Осы мерзімдерді бұзу салық органын салық қызметі
оргаңдарының лауазымды тұлғаларына салық төлеушінің әрекетіне
(әрекетсіздігіне) шағымдалуына әкеледі.
Салық міндеттемесін орындау салық төлеушінің салық берешегін өтеу
тәртібін қарастырады. Салық кодексінің 33 - бабына сәйкес көрсетілген өтеу
тәртібі мынадай тәртіпте жүргізіледі:
Бірінші кезекте - есептелген өсімпұлдар,
Екінші кезекте - есептелген айыппұл,
Үшінші кезекте - бересі сомасы өтеледі.
Бересі үғымы салықтар және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер сомасының мерзімінде есептелмеуі және төленбеуі бересі
болып табылатындығына сәйкес Салық кодекінің 10 - бабының 22
тармақшасында айқындалған.
Дегенмен, көрсетілген салық берешегін өтеу тәртібі "Салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" "Қазақстан
Республикасының Кодексін қолданысқа енгізу туралы" Қазақста Республикасының
Заңына сәйкес 2004 жылғы 1 қаңтарға дейін тоқтатылад; және
Бірінші кезекте - бересі,
Екінші кезекте - есептелген өсімақылар,
Үшінші кезекте - есептелген айыппұл сомасын өтелуіне байланысты салық
берешегін өтеуден өзгедей тәртібі белгіленеді.
Бұл ретте, салық төлеуші оларды белгіленген мерзімдерде өтелмеген
жағдайда, мәжбүрлеме тәртіпте салық берешегі сомасын өндіріп алуға Салық
кодексіне сәйкес салық қызмет органдары міндетті болғандықтан, белгіленген
өтеу тәртібін бұзбай, өзінің салық берешегін өздігінен өтеуі қажет. Салық
кодексіне сәйкес салық берешегіне мыналар кіреді: бересі, өсімпұл және
айыппұл. Сондықтан, салық төлеуші банкке берілген тапсырмада немесе банктік
операцияларының кейбір түрлерін жүзеге асыратынды үйымдастыруда міндетті
тәртіпте мыналарды көрсету қажет:
1) бересі өсімпұл және айыппұл түрі (қандай түрі өтеледі);
2) ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1 САЛЫҚ ЗАҢНАМАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ МЕН Қ¥РАМЫ ЖӘНЕ САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІНІҢ
ОРЫНДАЛУ ПРИНЦИПТЕРІ ... ... ..7
1.1 Салық заңнамасының түсінігі мен құрамы және салық принциптері,
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Салық төлеушінің негізгі құқықтары мен
міндеттемелері ... ... ... ... ... . ... ... .11
1.3 Салық міндеттемелерінің орындалу әдіс
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 26
2 САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІН ОРЫНДАУ МЕХАНИЗМІ ... ... ... ... ... 35
2.1 Салық міндеттемесін мерзімінде орындалмағанын орындаумен
қамтамасыз ету тәсілі оның салық міндеттемесін орындауға тигізетін
ықпалы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
2.2 Мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдері және оның камтамасыз ету тәсілінен
айырмашылығы мен
ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ..40
2.3 Жаңаарқа ауданы бойынша салық міндеттемесін орындаумен камтамасыз ету
және мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдеріне
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .47
3 САЛЫҚ ТӨЛЕУШІЛЕРМЕН САЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕСІН ОРЫНДАУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ
ШЕШУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ...5 5
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..67
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТ
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..71
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .73
КІРІСПЕ
Салық кодексінде жаңашылдық міндеттемесі, оны орындау, есеп және
салықтық міндеттемені орындау бойынша бюджетпен есеп айырысу кезінде
салықтар басқа да міндетті төлемдердің артық төленген сомасын қайтару,
салықтар төлеу бойынша салық міндеттемесін орындау мерзімдерін өзгерту
мерзімінде орындалмаған салық міндеттемесін орындаумен қамтамасыз ететін
тәсілдер салық берешектерін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары мен салық
міндеттемесін тоқтату негіздемелері ұғымынан тұратын салық міндеттемесі
бөлімі болып табылады.
Міндеттеме ұғымы азаматтық құқықтық саласында пайдаланылды, басқа
құқық салалары осы ұғымды кей кездері пайдаланды. Атап айтқанда Қазақстан
Республикасының салық заңдарында осы ұғым 1991 жылы салық міндеттемесін
айқындап беретін Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы заңында
және ол тоқтаған сәтте пайда болды. Осылайша заң шығарушы құқықтық басқа да
салаларында міндеттеме құру бойынша әрекет жасады.
Салық кодексіне сәйкес салық төлеуші мыналарға міндетті салық
заңнамаларына сәйкес пайда болатын мемлекет алдындағы салық төлеушінің
міндеттемесі болып табылады:
Салық органына тіркеу есебінен қою;
Салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
айқындау;
Салықтар және бюджетке төленетін төлемдерді есептеу;
Салық есептемесін жасау, белгіленген мерзімдерде оны беру;
Салықтар және бюджетке төленетін төлемдерді төлеу;
Осылайша салық кодексі жиынтығында салық төлеушінің салық
міндеттемесін қарастырады.
Жоғарыда айтылып кеткеннен дипломдық жоба актуалды екенін көреміз.
Дипломдық жұмыстың мақсаты болып Қазақстан Республикасының салық
міндеттері принциптерінің орындалу әдіс-тәсілдерін әзірлеу табылады. Осы
мақсатқа жету үшін келесі тапсырма қойылды:
- салық заңнама түсінігі мен принциптерін қарастыру;
- салық міндеттемелерінің орындалу әдіс-тәсілдерін зерделеу;
- салық міндеттемесін мерзімінде орындалмағанын орындаумен
қамтамасыз ету тәсілдерін қарастыру;
- мәжбүрлеп өндіріп алу тәсілдерін әзірлеу;
- салық міндеттемесінің орындалуына және тиімділігіне талдау беру:
- Қазақстан Республикасының салық міндеттемесін орындау мәселелерін
қарастырып шешу жолдарын ұсыну.
Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында салық заңнамасының түсінігі
ашылып, салық міндеттемелерінің орындалу әдіс тәсілдері қарастырылып, салық
төлеушінің құқықтары мен міндеттері әзірленген.
Дипломдық жұмыстың екінші тарауында салық міндеттемелерін мерзімді
орындамағанын орындаумен қамтамасыз ету тәсілдеріне және мәжбүрлеп
өндіріп алу рәсімін қолдану әдістеріне талдау берілген. Талдау үшін
Жаңаарқа ауданы бойынша салық комитетінің түсініктеме есептері алынған.
Дипломдық жұмыстың үшінші тарауында Қазақстан Республикасының заңды
тұлғаларымен салық міндеттемелерді орындаудың мәселелері
қарастырылып шешу жолдары ұсынылған.
Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі болып Қазақстан Республикасының
заң және нормативті-құқықтық актілері, Қазақстан
Республикасының салық комитетінің нұсқамалары, шетелдік және отандық
экономистердің монографиялары, баспасөз мақалалары, статистикалық
мағлұматтар табылады.
1 САЛЫҚ ЗАҢНАМАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ МЕН ҚҰРАМЫ ЖӘНЕ САЛЫҚ
МІНДЕТТЕМЕЛЕРІНІҢ ОРЫНДАЛУ ПРИНЦИПТЕРІ
1.1 Салық заңнамасының түсінігі мен құрамы және салық
принциптері, маңызы
Қазақстан Республикасы Конституциясының 61-бабына сәйкес Парламент
салық салуға, алымдар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
белгілеуге қатысты негізін құрайтын қағидаттар мен нормаларды белгілейтін
маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтін заңдарды басып шығаруға құқылы.
"Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
"Қазақстан Республикасы Кодексінің 1-бабына сәйкес салық кодексі салықтар
мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеудің
тәртібін белгілеу, енгізу бойынша билік қатынастарын, сондай-ақ салық
міндеттемелерін орындаумен байланысты мемлекет пен салық төлеуші арасындағы
қатынасты реттейді. Осындай жолмен, заң шығарушы уәкілетті мемлекеттік
орган тұлғасында салық төлеуші мен мемлекет арасындағы билік қатынастарын
реттейтін салық заңдарын айкындайды. Биліктілік мемлекет атынан шығатын
басқалардың тарапынан салық қатынастарының бірі мемлекеттік - билік
н±сқамаларының жүйесінде негізделетін салық заңнамасын реттеу жүйесін
қалыптастыруға басты тәсілді айқындайды. Салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдерді белгілеу - бұл нормативтік құқықтық актіні -
салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің тізбесін енгізу, есептеу мен
оларды төлеу тәртібі берілетін Салық кодексін қабылдау. Бұл ретте, Салық
кодексінің 10 - бабына сәйкес салық және бюджетке басќа да міндетті
төлемдер түсінігін мыналарды қ±растырады:
1) салықтар - б±л қайтарымсыз және өтемсіз сипаттағы
белгілі мөлшерлерде жүргізілетін, мемлекет бір жақты міндетті
тәртіпте заңды белгілеген бюджетке міндетті ақша төлемдері;
2) бюджетке басқа да міндетті төлемдер - белгілі мөлшерлерде
жүргізілетін бюджетке міндетті ақша аударымдары (алымдар, баждар, төлемдер
мен төлемақылар).
Салық кодексінің 2 - бабы Қазақстан Республикасының салық заңнамасы
Салық кодексінен, сондай-ақ қабылдануы Салық кодексімен көзделген
нормативтік құқықтық актілерден тұрады.
Осындай жолмен, салық заңнамасы Салық кодексінен және Қазақстан
Республикасының Үкіметі мен Мемлекеттік кіріс министрлігінің нормативтік
құқықтық актілерінен т±рады. Бұл ретте, Қазақстан Республикасыныњ Үкіметі
мен мемлекеттік кіріс министрлігінің нормативтік құқықтық актілері
қабылданатын мәселелер шеңбері де Салық кодексімен анық айқындалған.
Алайда, салық құқық қатынастары саласындағы барлық мәселерді
реттеуді қамтитын біртұтас нормативтік құқықтық акті - Салық кодексін
әзірлеу жөніндегі міндет мүмкін болмады, өйткені жариялану қүқығындағы
құқық теориясына, оның ішінде салық құқық қатынастарына сәйкес құқықтық
қатынастарды реттеу салық төлеушінің мемлекет алдындағы
салық міндеттемесін орындаумен байланысты барлық рәсімдік
сәттерді жіктеп реттеуді талап етеді. Мәселен, салық міндеттемесін
орындаудың осындай нысандары декларациялар, есеп айырысулар және
салықтық есеп берудің басқада нысандары болып табылады. Қүқық теориясы
бойынша заң актісіне жататын Салық кодексі, яғни осы заңды іс-әрекетті
реттеуі тиіс қоғамдық қатынастар қатынасушыларының қ±қықтары мен міндеттері
құқық нормасын ғана белгілеуі тиіс. Декларациялар, есеп айырысулар
нысандарын және салық есеп берулерінің басқа да нысандарын бекіту құқық
нормасын белгілеу деп атауға болмайды, сондай-ақ сол уақытты олардың
нысандарын бекіту мемлекет үшін де салық төлеуші үшін де міндетті болып
табылады. Сондықтан салық кодексі Үкімет пен уәкілетті мемлекеттік органның
нормативтік құқықтық актілерді бекітуін көздейді. Мәселен, салық есеп беруі
нысандарын бекіту уәкілеттілік мемлекеттік органға берілген. Әдетте,
салық есеп берушінің аталған нормалары уәкілетті мемлекеттік орган –
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс министрлігінің бұйрығымен
бекітіледі. Осындай жолмен, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс
министрлігі мен Үкіметтің нормативтік құқықтық актілері салық заңдарының
құрамына енгізіледі.
Салық кодексі Салық кодексіне тікелей көрсетілген тек сол нормативтік
қ±қықтық актілерді ғана бекітуді болжайды. Егер Үкімет немесе уәкілетті
мемлекеттік орган Салық кодексінде жоқ қандай да бір нысанды немесе
нормативтік құқықтық актіні белгілемесе, онда мұндай нысандар немесе
нормативтік құқықтық актілердің салық төлеушілер үшін міндетті мәні
болмайды.
Салықтар мен бюджетке басқа да міндетті төлемдердің түсуі бойынша
мәселелерді реттеу.
Салық кодексінің 2 - бабы мыналарды анық айқындайды:
1) Салық кодексімен көзделген салықтар мен бюджетке басқа да
міндетті төлемдерді төлеу бойынша жауапкершілік ешкімге жүктелуі мүмкін
емес;
2) Салықтармен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер Салық
кодексі мен белгіленген тәртіпте және жағдайларда белгіленеді, енгізіледі,
өзгертіледі немесе жойылады.
Осы норманы қабылдау Салық кодексімен ғана бюджетке салықтар мен басқа
да міндетті төлемдердің түсуі бойынша мәселелерді реттеуді көздейді.
Қазақстан Республикасының қолданып жүрген заңдары бойынша қазіргі
уақытта бюджетке түсетін салықтық емес сипаттағы басқа да міндетті төлемдер
Қазақстан Республикасы Үкіметінің әртүрлі заңдары және қаулыларымен
реттеледі, Қазақстан Республикасы Конститутциясының 54 - бабына сәйкес
Парламент қана мемлекеттік салықтар мен алымдарды белгілейді және жояды.
Осыған сәйкес Салық кодексінің Жалпы бөлігінде Салық кодексімен көзделмеген
бюджетке қандай да бір төлемдер мен алымдарды Қазақстан Республикасының
басқа заң актілеріне қабылдауды болдырмайтын осы норманы көздейді. Қандай
да бір төлемдер мен алымдарды белгілеу бір ғана тәсілмен, Салық кодексіне
түзетулерді енгізу жолымен мүмкін. Салық кодексінен салық қатынастарын
айқындайтын және белгілейтін акті болып салық кодексі ғана болуы мүмкін.
Бұл ретте, Салық кодексімен көзделген жағдайлардан басқа, салық
қатынастарын реттейтін нормалардың салықтық емес заңын енгізуге тыйым
салынады. Осы маңызды ереже егер тіптен заң шығарушы салық қатынастарын
реттейтін заңдар қабылдаса, онда салық салу мақсатында Салық кодексінің
нормалары қолданады.
Салық кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі келесі
түрде жүзеге асу керек.
Бюджетке жаңа салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді белгілеу,
қолданылып жүрген салықтар мен бюджетке басқа да міндетті төлемдердің,
ставкалары мен салық базасын өзгерту ағымдағы жылдың 1 желтоқсанынан
кешіктірмей қолданысқа енгізіледі.
Бірінші рет Салық кодексіне өзгеріс пен толықтыруды көздейтін
заңдардың күнтізбелік жылының 1 қаңтарынан бастап қана қолданысқа енгізу
мүмкіндігі туралы аталған норма енгізілген. Осы норма қолданып жүрген салық
заңдарына бір күнтізбелік жыл ішінде қадағалау мүмкін болмайтын
өзгерістермен толықтырулардың енгізілуіне, салық төлеушінің каржы -
шаруашылық қызметіне теріс әсер еткен салықтар мен бюджетке басќа да
міндетті төлемдер ставкасының өзгеруіне байланысты белгіленген. Аталған
норма Қазақстан Республикасының Парламентінде Салық кодексіне күнтізбелік
жыл ішінде өзгерістер мен толықтыруларды қабылдауға мүмкіндік береді.
Алайда қолданып жүрген салықтар мен бюджетке міндетті басќа да төлемдердің
ставкалары мен салық базасын өзгерту бөлігінде өзгерістер толықтырулар
салық әкімшіліктендірумен байланысты мәселелерден басқа оларды қабылдау
жылынан кейінгі жылдың 1 қаңтарынан кешіктірмей ќолданысқа енгізіледі.
Осы норма Қазақстан Республикасының салық заңдарындағы алға жылжу
қадамы болып табылады, өйткені б±л күнтізбелік жыл ішінде Қазақстан
Республикасының салық заңдарының тұрақтылығын салық төлеушілер мен салық
қызметі органына кепілдік береді.
1.2 Салық төлеушінің негізгі құқықтары мен міндеттемелері
Салық төлеушінің негізгі құқықтары мен міндеттері Салық кодексінің 11
және 12 баптарында нақтыланған және айқындалған. Алайда, Салық кодексінен
Салық кодексінің Ерекше бөлігінде белгіленген салықтар мен бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдердің нақты түрлері бойынша салық
міндеттемелерін орындаумен байланысты салық төлеушінің басқа міндеттері
туындайды. Осы Жинақта Салық кодексінің Ерекше бөлігінде белгіленген салық
төлеушінің негізгі қүқықтары мен міндеттері ғана көрсетіледі.
1. Салық кодексінің 11- бабына сәйкес салық төлеуші мыналарға:
1) салық заңдарындағы өзгерістер туралы, қолданып жүрген салықтар мен
бюджетке басқа да міндетті төлемдер туралы ақпаратты салық қызметі
органдарынан алуға құқылы.
Белгіленген норма қолданып жүрген салықтар мен бюджетке басқа да
міндетті төлемдер туралы ақпаратты алу, сондай-ақ ресми басылымдардан салық
төлеушінің ақпаратын алу үшін салық қызметі органдарына салық төлеушінің
жүгіну жолымен іске асырылуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының заң актілері "Нормативтік құқықтық актілер
туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ресми басылымдар болып
табылатын Қазақстан Республикасы Парламентінің жаршысында және мынадай
газеттерде жарияланады: "Егемен Қазақстан", "Казахстанская правда", "Заң",
"Юридическая газета". Орталық атқарушы органдар мен өзге де орталық
мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық актілері Қазақстан
Республикасының Әділет министрлігі басып шығаратын Қазаќстан
Республикасының Орталық атқарушы және өзге де мемлекеттік органдардың
нормативтік құқықтық актілер бюллетенінде, ал өз ресми басылымдарының
барлығы кезінде олардың нормативтік құқықтық актілері осы басылымдарда
ресми жариялануы мүмкін. "Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс
министрлігінің жаршысы" Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс
министрлігінің ресми басылымы болып табылады. Осындай жолмен, аталған
нормативтік құқықтық актілер "Қазақстан Республика кіріс министрлігінің
жаршысында" жариялануы мүмкін. Салық кодексі салық салу мәселелерін
реттейтін ресми басылымдарда нормативтік қүқықтық актілерді міндетті түрде
жариялауды көздейтін салық заңдарының ашықтық қағидатының бірі болып
табылатын салық заңдарының бірнеше қағидаттарына негізделеді. Аталған
қағидат салық заңдары бойынша нормативтік құқықтық актілерді, сондай - ақ
Салық кодексіне енгізілетін өзгерістер мен толықтыруларды және де Қазақстан
Республикасы Үкіметі мен Мемлекеттік кіріс министрлігінің нормативтік
құқықтық актілерін ресми басылымдарда міндетті жариялауды болжайды.
2) салық қатынастары мәселелері бойынша өзі немесе өз өкілі арќылы өз
мүдделерін көрсету.
Осы норма салық зандарында бірнеше рет енгізілген, ал өкілдік
институты Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделген.
Алайда Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (Жалпы бөлім) 1
бабындағы 4 - тармақтың жалпы ережесіне сәйкес кепілгерліктің азаматтық -
құқықтық институты Қазақстан Республикасының заң актілерімен көзделген
жағдайлардан басқа салықтық құқық бұзушылықтарға таралмайды.
Алайда, Қазақстан Республикасының қолданып жүрген салық заңдарында
салық төлеушінің жоқ болуы немесе кабілетсіздігі жағдайында-өкілдік
жағдайдың бірі ретінде көзделсе, өкілдік салық декларациясына қол қоюмен
және оның заңды өкілінің кірістері мен мүлкі туралы мәліметтерде ғана
көрсетіледі.
Салық кодексі өкілдіктің екі түрін көздейді: Заңды өкілдік және
уәкілетті тұлғалар арқылы өкілдік. Салық кодексіне сәйкес салық төлеушінің
заңды өкілі деп заң негізінде оның мүдделерін ұсынатын уәкілетті тұлға
танылады, ал уәкілетті өкіл деп оның өкілеттерінің нақты тізбесі
көрсетілетін сенім хат негізінде салық қызметі органдарымен қатынастарда
оның мүдделерін көрсетуге уәкілетті тұлға танылады. Өкілдіктің бірінші түрі
міндетті болып табылады, өйткені заңның өзінен туындайды, ал өкілдіктің
екінші түрі ерікті, өйткені сенімгерлік берушінің ниеті бар кезде ғана
туындайды. Салық кодексі өкілдіктің екінші түрінің іс-әрекетін шектейді,
өйткені сенімхат пен құрылтай құжаттары негізінде ғана іс-әрекетін жүзеге
асырады. Сенімхат деп оның басқа түлғаға беретін (сенімгерлікке) оның
атынан өкілдік үшін бір тұлғаның (сенімгерліктің) жазбаша уәкілеттігі
танылады. Сенімхатта уәкілеттіктің нақты мерзімі мен тізбесі көрсетіледі
және ол нотариальды түрде куәландырылған болуы керек. Салық төлеушілер
сенімхатты беру кезінде уәкілеттілікті беру күні мен мерзімі міндетті
тәртіпте көрсетілгеніне назар аудару қажет. Өз кезегінде салық қызметінің
органдары өкілеттілікті беру күні мен мерзімін сенімхатта барлығын бақылау
қажет.
Осындай жолмен, салық зандарымен реттелетін қатынастардағы салық
төлеушінің жеке қатысуы өкілдікке ие болу қүқығын жоймайды, өкілдің қатысуы
да салық төлеушінің аталған қатынастарда жеке қатысу құқығын жоймайды.
Бұл ретте салық төлеушіге салық заңдарымен реттелетін қатынастардағы
осы салық төлеушінің қатысуымен байланысты жасалған салық төлеуші
өкілдерінің іс - әрекеті Салық кодексінде анық айқындалғанын есте ұстау
қажеттілігі салық төлеушінің өзінің іс- әрекеті деп танылады.
Салық кодексінде көзделген өкілдік институты Қазақстан Республикасы
Конституциясының 13 - бабы нормаларын іске асыруға жәрдем жасайды және
салық төлеушілерге салық қатынастарында өкілдік институтын пайдалану арқылы
уәкілетті тұлғалардың белгілі іс - әрекеттерін орындауға тапсырма беруге
мүмкіндік туғызады.
3) салық нәтижелерін алу.
Салық кодексінде бірінші рет заң шығару дәрежесінде салық бақылауының
мынадай нысандары мен түрлері бекітілген:
1) салық төлеушіні тіркеу нөмері;
2) салық салумен байланысты объектілер мен салық
салу объектілерінің есебі;
3) бюджетке түсімдердің есебі;
4) қосылған құн салығын төлеушілердің есебі;
5) салық тексерістері;
6) камеральдық бақылау;
7) салық төлеушінің қаржы - шаруашылық қызметінің мониторингі;
8) қазыналық жады бар бақылау - касса машиналарын
қолдану; ережелері;
9) акцизделетін кейбір тауарлардың түрлерін таңбалау және акциздік
постарды белгілеу;
10) мемлекет меншігіне айналдырған мүлікті есепке алу, бағалау және
сату тәртібін сақтауды тексеру;
11) уәкілетті органдарды бақылау.
Негізінен салық бақылауының аталған нысандары салық төлеушінің салық
бақылауы нәтижелерін алуды көздейді. Салық бақылауының нәтижесі салық
қызметі органдарының хабарламасы болып табылады. Мәселен:
1) салық тексерісі бойынша - салық тексерісі актісі және салықтар мен
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің, өсімдер мен
айыппұлдардың есептелген сомасы туралы хабарлама;
2) камеральдық бақылау бойынша - камеральдық бақылау нәтижелері
бойынша анықталған заң бұзушылықтарды жою туралы хабарлама;
3) салық бақылауының қалған түрлері бойынша - салық заңдарын
бұзуды жою туралы хабарлама.
Салық кодексі салық төлеушіге салық қызметі органдарының жоғарыда
аталған хабарламаларын жіберу мерзімін нақтылады. Бұл ретте, салық
төлеушіге мынадай төмендегі мерзімдерде:
1) салық тексерістерінің нәтижелері бойынша, салықтар мен бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдердің, өсімдерден айыппұлдардың
есептелген сомасы туралы хабарлама - (салық тексерісінің актісі
бойынша шешімді қабылдау күнінен бастап 5 жұмыс күнінен кешіктірмей);
2) камеральдық бақылау нәтижелері бойынша, анықталған заң бұзушыларды
жою туралы хабарлама - салық есеп беруіндегі анықталған заң бұзушылықтар
күнінен бастап 2 жұмыс күнінен кешіктірмей;
3) салық заңдарын б±зуды жою туралы хабарлама - оларды анықтау
күнінен бастап 5 жұмыс күнінен кешіктірмей жіберілуі тиіс.
Салық бақылауының нәтижелері бойынша, салық қызметі органдарының
лауазымды тұлғалары міндетті тәртіпте салық төлеушілерге оларды жіберу
мерзімдерін сақтай отырып салық қызметі органдарының тиісті хабарламасын
жіберуі тиіс. Б±л ретте, салық қызметі органдарының лауазымды т±лғалары
салық төлеушіге жіберу және алу фактісін растайтын өзінің қол қоюымен
немесе өзге тәсілмен хабарлама тапсыруы тиіс. Салық қызметі органдары
жағынан хабарламаның мерзімін бұзу мен уақытылы тапсырмау жағдайында салық
төлеуші салық қызметі органдарының лауазымды т±лғалардың әрекетіне
шағымдануы құқылы.
4) салық бақылауының нәтижелері бойынша, салықтар мен бюджетке
міндетті басқа да төлемдерді есептеу мен төлеу жөніндегі түсініктерді салық
қызметі органына беру.
Салық төлеуші бұл құқықпен салық қызметі органдарынын тиісті
хабарламасын алғаннан кейін пайдалана алады. Бұл құқық салық төлеушіге
туындаған келіспеушіліктері бойынша, уақытылы салық бақылауы нәтижелері
бойынша, салықтар мен бюджетке міндетті басқа да төлемдерді төлеу мен
есептеу бойынша, түсініктерді салық қызметі органдарына ұсынуға мүмкіндік
береді. Түсіндірумен салық қызметі органының келіспеушілігі жайында салық
төлеуші салық қызметінің жоғары тұрған органына оған шағымдану бойынша іс -
шараны қабылдайды.
5) салық міндеттемелерін орындау бойынша, бюджетпен есеп айырысу
жағдайы туралы жеке шоттан көшірме алу.
Салық кодексіне осы норма бірінші рет енгізілген және салық төлеушіге
бюджетпен есеп айырысу кезінде салық міндеттемесін орындау бойынша, салық
органымен уақытылы салыстыра тексеру ж‰ргізуге мүмкіндік береді.
Салық органы өз кезегінде салық төлеушінің бюджет алдындаѓы жиналған
салық берешегін және салық міндеттемесін орындау, сондай - аќ салықтар мен
бюджетке төленетін басқа да міндетті артық төленген сомалары бойынша, салық
төлеушінің нәтижелері көрсетілетін салық төлеушінің жеке шотын енгізу
жолымен бюджет алдындағы салық міндеттемесінің орындалуын жүзеге асырады.
Салық төлеуші осы норманы іске асыру үшін оған жеке шоттан көшірмені
беру туралы салық органына өтінішті береді. Салық кодексінін 17 - бабына
сәйкес салық төлеушіге бюджетпен есеп айырысу жағдайы туралы оның жеке
шотынан көшірмені береді.
6) Қазақстан Республикасының осы салық кодексімен және басқа да зањ
актілерімен белгіленген тәртібінде салық қызметі органдары лауазымды
тұлғаларының іс-әрекеті (әрекетсіздігі) мен салық тексерістерінің актілері
бойынша хабарламаға шағымдану.
Осы норма қолданып жүрген салық заңдарынан көшірілген. Салыќ
кодексінде салыќ тексерістерінің нәтижелеріне шағымдану бойынша, жањалыќ
болып салық қызметінің жоғары т±рған органында тікелей салық тексерісініњ
актісі бойынша, салық органының хабарламасына шағымдану табылады. Мәселен,
егер Астана қаласы бойынша аудандық салық комитеті салыќ тексерісін
жүргізсе, онда оның нәтижелері Астана каласы бойынша салыќ комитетінде
шағымдануы мүмкін. Осындай жолмен, колданып жүрген салыќ заңдарымен
салыстыру бойынша, шағымдану бойынша, бір бірлік қысќарады. Бұл ретте,
салық тексерісі актісі бойынша хабарламаға салық төлеушініњ шағымы салық
тексерісінің нәтижесі бойынша, салықтар мен бюджетке міндетті басқа да
төлемдердің, өсімдермен айыпп±лдардың есептелген сомасы туралы хабарламаны
салық төлеушіге тапсыру күнінен бастап 10 күн ішінде салық қызметініњ
жоғары т±рған органына беріледі. Салыќ ќызметі жоѓары тұрған органның
шешімімен келіспеу жағдайында немесе осы шағым бойынша шешімнің жоқ болған
жағдайында, салық төлеуші белгіленген 15 күнніњ аяқталуы бойынша, салық
қызметінің келесі жоғары тұрған органына береді.
Салық кодексінің 552 - бабына сәйкес салық төлеуші сотќа шағымдануѓа
құқылы:
1) есептелген салықтар, өсімпұлдар мен айыппұлдар сомасы бөлігіндегі
салық тексерісінің актісі бойынша хабарлама;
2) салық қызметі органдары лауазымды тұлғаларының іс - әрекеті
(әрекетсіздігі) бөлігіндегі хабарлама мен салық тексерісінің актісі.
Салық төлеуші жоғары т±рған салық қызметі органына немесе сотќа салық
қызметі органдарының лауазымды тұлғаларының іс-әрекетіне (әрекетсіздігіне)
шағымдануға құқылы.
7) салық құпиясын сақтауды талап ету;
Ќолданып жүрген салық заңдарында салық төлеушілер туралы ақпарат беру
мүмкін болатын тұлғалардың тізбесі ғана бар қ±пия мәліметтердің түсінігі
берілген және қүпияға жатпайтын мәліметтердің түсінігі жоқ.
Салық кодексінде салық қүпиясы көзделген және салық қ±пиясын
ќ±рамайтын мәліметтердің қорытынды тізбесі айқындалған. Салық ќ±пиясын
төмендегі мәліметтер қүрмайды.
1) салық төлеушінің тіркеу номері;
2) жеке т±лғалардан басқа салық жылы үшін бюджетке салық төлеуші
(салық агенті) төлеген салықтар мен басқа да міндетті төлемдер сомасы;
3) салық қүқық б±зушылықтары мен қылмыстарын жасайтын т±лғаларды заң
бойынша қудалау мақсатында құқық қорғау органдарына берілетін; салық
төлеушінің салық міндеттемелерін айқындау немесе салыќ құқық б±зушылықтары
мен қылмыстары үшін жауапкершілік туралы істі ќарау барысында соттарға;
4) Қазақстан Республикасы тараптардың бірі болып табылатын салыќ
немесе қүқық қорғау органдары арасындағы халықаралық шарттарға, сондай - аќ
халықаралық ±йымдармен Казақстан Респүбликасы жасаған шарттарға сәйкес
басқа мемлекеттердіњ салық және құқық қорғау органдарына, мемлекеттік
ұйымдарына берілетін мәліметтер құрамайды;
7) Салық қызметі органдарының лауазымды тұлғалары салық қызметі
органдарында жұмыс кезеңдерінде де, сондай - ақ босағаннан кейін де салыќ
құпиясын құрайтын мәліметтерді таратуға құқылы емес. Одан басқа, Әкімшілік
құқық бұзушылықтары туралы Қазақстан Республикасы Кодексінің 359 - бабы
салық құпиясын құрайтын мәліметтерді кәсіби немесе қызметтік қажеттіліксіз
салық қызметі органдарының лауазымды тұлғаларының жариялағаны үшін
жиырмадан қырыққа дейін айлық есептік көрсеткіште айыппұл салуды көздейді.
Салық төлеушілер салық құпиясын салық кызметі органдары лауазымды
тұлғаларының сақтамауы жағдайында, салық қызметінің жоѓары тұрған органына
немесе сотқа салық қызметі органдарының лауазымды тұлғалардың іс-әрекетіне
(әрекетсіздігіне) шағымдануға құкылы.
8) салық салуға жатпайтын ақпарат пен құжаттарды бермеу.
Осы норма салық төлеушілерге салық салу мәселелеріне жатпайтын,
ақпарат пен құжаттарды салық бақылауын жүзеге асыру кезінде салыќ қызметі
органдарына бермеуге мүмкіндік береді.
2. Салық төлеуші Салық кодексінің 12-бабына сәйкес:
1) Салық кодексіне сәйкес салық міндеттемесін уаќытылы және толыќ
көлемде орындау.
Аталған норма бірінші рет енгізілген және қолданып жүрген зандардыњ
кемістігін жоя отырып, мемлекет алдындағы салық төлеушінің салыќ
міндеттемесі бойынша тұтастай алғанда нормасын бекітеді. Салыќ міндеттемесі
болып, салық органында тіркеу есебіне қою, салық салу объектілерінің есебін
жүргізу, бюджетке төлеуге жататын салықтар мен басќа да міндетті төлемдер
сомасын есептеу, салық есеп беруін жасау мен оны салыќ органына беру және
есептелген және аударылған салыќтар мен бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдердің сомаларын төлеу. Б±л ретте, салыќ міндеттемесін
орындауды салық төлеуші өз бетінше жүзеге асырады.
Салық кодексі белгіленген мерзімдерде салық міндеттемесін орындауды
көздейді. Белгіленген мерзімде олардың орындалмау жағдайында салық органы
мерзімінде орындалмаған салық міндеттемесін орындауды қамтамасыз ететін
мынадай тәсілдерін қолдануға міндетті:
1) төленбеген салықтар мен бюджетке міндетті басқа да төлемдердіњ
сомасына өсімді есептеу;
2) банк шоттары бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру;
3) салық төлеушінің салық берешегі есебіне мүлікті иелік
етуін шектеу.
Мерзімді орындалмаған салық міндеттемесін орындауды қамтамасыз етудің
аталған тәсілдерін қолданудан кейін салық міндеттемесін орындамау
жағдайында, салық органы салық төлеушіге салық берешегін күштеп өндіріп
алудың шарасын қолдануға міндетті.
Салық төлеуші мемлекет алдындағы салық міндеттемесін орындамау
жағдайында, Қазақстан Республикасының заңдар актілеріне сәйкес әкімшілік
және қылмыстық жауапкершілікте болады.
2) салық заңдарында анықталған бұзушылықтарды жою туралы салыќ қызметі
органдарының заңды талаптарын орындау, сондайм - ақ олар қызметтік
міндеттерді орындау кезінде заңды қызметіне кедергі жасамау.
Осы норма қолданып жүрген салық заңдарынан ауыстырылды жєне салық
төлеушінің салық қызметі органдарының Салық кодексінде белгіленген
талаптарын сақтауға жағдай жасайды. Салық қызметі органдарыныњ
хабарламаларында көрсетілген талаптар және салықтық бақылауларды ж‰зеге
асырумен байланысты Салық кодексінен туындаған басқа да талаптар салыќ
қызметі органдарының заңды талаптары болып табылады.
Атап айтқанда:
1) салықтық тексеру қорытындысы бойынша, салық төлеуші салыќтыќ
тексеру актісі бойынша, шешім қабылдаған күннен бастап 5 ж±мыс күнінен
кешіктірмей оның орындалуы бойынша, шаралар қолдану қажеттігі бойынша
салықтар мен бюджетке міндетті басқа да төлемдер, өсімп±лдар жєне
айыппұлдардың есептелген сомасы туралы салық төлеушіге хабарлама беріледі.
Яғни, салықтөлеуші салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер, өсімп±лдар және айыппұлдардың есептелген сомасына келіскен
жағдайда, салық төлеуші олардың бюджетіне төлеу бойынша шаралар қолдану
қажет, ал келіспеген жағдайда, белгіленген мерзімдерде жоғары тұрған салық
қызметінің органына немесе сотқа хабарламаға шағымданады.
2) камеральдық бақылау қорытындысы бойынша, салық төлеушіге оныњ
қорытындалары бойынша анықталған б±зушылықтарды жою туралы хабарлама
беріледі. Мұндай жағдайда, салық төлеуші салық есептемесінде бұзушылыќтар
анықталған күнінен бастап, 2 ж±мыс күніне кешіктірмей олардың жойылуы
бойынша шаралар қолданады, келіспеген жағдайда, белгіленген мерзімдерде
жоғары т±рған салық қызметінің органына немесе сотқа хабарламаѓа
шағымданады.
3) салықтық бақылау қорытындысы бойынша, салық төлеушіге салыќ
заңнамаларының б±зылуын жою туралы хабарлама бөріледі. М±ндай жағдайда
тіркелу есебі, салық салу объектілері және салық салумен байланысты
объектілердің есебі, бюджетке түсімдер есебі, қосылған ќ±н салыѓын
төлеушілер есебі, қаржы - шаруашылық қызметінің мониторингі, фискалдыќ жады
бар бақылау касса машиналарын пайдалану, кейбір акцизделетін тауарлардың
түрлерін таңбалау және акциз постарын белгілеу, мемлекет меншігіне
бағытталған мүлікті есепке алу, бағалау және сату тәртібін саќтау бойынша,
салық төлеуші жіберген Қазақстан Республикасыныњ салыќ заңнамаларының
нормаларын б±зу – б±зушылық болып табылады. Көрсетілген хабарламамен
келіспеген жағдайда, салық төлеуші 5 ж±мыс күнінен кешіктірмей белгіленген
мерзімдерде жоғары т±рған салық қызметі органына немесе сотќа оған
шағымдануға болады.
"Әкімшілік қүқық б±зушылар туралы "Қазақстан Республикасы Кодексінің
219 - бабына сәйкес салық қызметі органдарының басшылары жєне олардың
орынбасарлары салық төлеушінің салық қызметі органдарының жєне олардыњ
лауазымды т±лѓаларыныњ зањды талаптарын орындамаѓаны ‰шін әкімшілік жаза
қолдануға құқығы бар. Бұл ретте, мынадай мөлшерде айыпп±л салынады:
- жеке тұлғаларға айлық есептік көрсеткіштің 5-тен 10-ға дейінгі
мөлшерінде;
лауазымды түлғаларға - айлық есептік көрсеткіштің 10-нан 20-ға дейінгі
мөлшерінде.
Әкімшілік жаза қолданғаннан кейін жыл ішінде қайталап жасалған сол
әрекет жеке тұлғалардан айлық есептік көрсеткіштің 10 - нан 20 - ға дейінгі
мөлшерінде, лауазымды тұлғалардан 20-дан 40-қа дейінгі мөлшерінде айыппұл
салуға әкеледі.
Осылайша салық төлеушілер анықталған салық заңдарын бұзушылықтарды жою
туралы салық қызметі органдарының заңды талаптарын орындауы, олармен
қызметтік міндеттемелерді орындау кезінде заңды қызметіне кедергі жасамауы
қажет. Салық қызметі органдарының лауазымды тұлғалары салық төлеушіге
Қазақстан Республикасының салық заңнамасымен белгіленген сол талаптарын
ғана көрсету қажет.
3) нұсқама негізінде салық қызметі органдарының лауазымды түлғаларын
салық салу объектісі және салық салуға байланысты объекті болып табылатын
мүлікті зерттеуге жібереді.
Осы норма қолданып жүрген салық заңдарынан ауыстырылды, себебі салық
қызметінің органы салықтық бақылауды жүзеге асырған кезде салық қызметінің
есептелген сомасының толықтығына куәлануы қажет. Осылайша, салық органы
салық тексеруін жүргізу кезінде барлық салық салу объектілері мен салық
салуға байланысты объектілердің салық еспетемесінде көрсетілгендерге
куәлануы қажет, салық қызметі органының лауазымды түлғасына қайталама салық
тексеруін жүргізуден қашуына жол береді және оны жүргізудің толықтығымен
қамтамасыз етеді. Өз кезегінде, салық төлеу салық қызметі органдарының
лауазымды түлғаларының заңды талаптарын орындауға міндетті.
"Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы" Қазақстан Республикасы
Кодексінің 219 бабына сәйкес салық қызметі органдарының басшылары және
олардың орынбасарлары кәсіпкерлік қызметке салық төлеушінің пайдаланатын
аумағына немесе үй жайына (тұрғын үй жайлардан басқа) салық тексеруін
жүргізген салық қызметі органдарының лауазымды тұлғаның мүмкіндігіне заңсыз
кедергі жасағаны үшін әкімшілік жаза қолдануға құқығы бар. Бұл ретте,
мынадай мөлшерде айыппүл салынады:
жеке кәсіпкерлерге айлық есептік көрсеткіштің 40-тан 50-ге дейінгі
мөлшерде.
Әкімшілік жаза қолданылғаннан кейін жыл ішінде қайталап жасалған сол
әрекет лауазымды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлерден айлык есептік
көрсеткіштің 50-ден 70-ке дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға әкеледі.
Осылайша, салық төлеушілер нұсқама негізінде салық қызметі
органдарының лауазымды тұлғаларын салық салу объектісі және салық салуға
байланысты объекті болып табылатын мүлікті зерттеуге жібереді.
4) салық кодексінде көзделген тәртіппен салық есептемесін және
құжаттар тапсыру;
Көрсетілген норма қолданып жүрген салық заңдарынан ауыстырылады. Салық
кодексінің Ерекше бөліміне сәйкес салық есептемесі салық органдарына салық
төлеушілер беретін салық міндеттемелерінің есептелуі туралы ақпараты бар
құжаттаманы өзімен қоса береді.
Салық есептемесі өзімен бірге мыналарды тапсырады:
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің әрбір түрі
бойынша, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнеткерлік
жарна бойынша, салық төлеуші жасауға тиісті Салық декларациясы, есептер;
Арнайы салық режимдерін қолдануда патент алуға өтініш;
Салық салу объектілері салық салумен байланысты объектілерлі есепке
алудың тіркеу карточкасын алуға өтініш.
Бюджеттен қосылған құн салығын қайтарып алуға өтініш;
Қосарлама салық салудан қашу туралы келісім нормаларын пайдалануға
өтініш;
Электронды мониторингке жататын салық төлеушілер берген құжаттама.
Салық декларациясы, есеп - бұл салық салу объектілері және салумен
байланысты объектілер туралы, сондай-ақ салық міндеттемелері мен салықтар
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеуімен
байланысты басқа да деректерді есептеу туралы мәліметі бар салық
төлеушінің, салық агентінің жазбаша өтініші және электронды құжаты.
Салық есептемесін беру мерзімдері салық және бюджетке төленетін басқа
да міндетті төлемнің әр түрі бойынша белгіленген. Салық есептемесі оның
таңдауы бойынша келу тәртібінде, хабарламамен тапсырысты хат почтасы
бойынша, ақпаратты компьютерлік өңдеуге жіберген электронды түрде салық
төлеуші беруі мүмкін. Бұл ретте, салық төлеушінің салық есептемесі алдын
ала камеральдық бақылауды жүзеге асырмастан салық органында қабылданады.
Салық есептемесін оны тапсыратын мерзімнің өтуі бойынша, 10 жұмыс күні
ішінде берілгені үшін салық органы оны бергенге дейін оның банктік есебі
бойынша, салық төлеушінің шығыс операцияларын тоқтата тұруға қүқығы бар.
"Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы" Қазақстан Республикасының
Кодексінің 206 бабына сәйкес салық кызметі органдарының басшылары және
олардың орынбасарлары салық төлеушіге салық заңнамасында белгіленген
мерзімде салық есептемесін салық органына тапсырмағаны үшін әкімшілік жаза
қолдануға қүқығы бар:
жеке тұлғаларға айлық есептік көрсеткіштің 10-нан 20-ға дейінгі
мөлшерінде, лауазымды тұлғаларға 40-тан 50-ге дейінгі мөлшерінде, жеке
кәсіпкерлерге және заңды тұлғаларға - төлеуге тиісті, бірақ төленбеген
салық және басқа да міндетті төлемдер сомасынан 10 % мөлшерінде;
осындай есеп беру салық заңнамасында белгіленген мерзімнен 90 күн өтуі
бойынша:
жеке тұлғаларға айлық есептік көрсеткіштің 20-дан 40-қа
дейінгі
мөлшерінде, лауазымды тұлғаларға 50-ден 70-ке дейінгі мөлшерінде,
жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғаларға - төлеуге тиісті, бірақ төленбеген
салық басқа міндетті төлем сомасынан 50 % мөлшерінде.
Осылайша, салық төлеушілер салық қызметі органына салық есептемесін
беру мерзімдерін бұзуға жол бермеулері қажет, ал салық кызметі органдарының
лауазымды тұлғалары Салық кодексінің 17 - ші бабына сәйкес белгіленген
мерзімдерде салық төлеушінің салық міндеттемелер орындалуына салық
бақылауын жүзеге асыруы және уақытылы тапсырмаған жағдайда, әкімшілік жаза
және Қазақстан Республикасының салық заңдарынан туындаған басқа да шаралар
қолдануы қажет.
5) сауда операциялары немесе қолма - қол ақша, төлем банктік
карточкалары, фискальдық жады бар касса машиналары міндетті қолданумен,
және Салық кодексіне сәйкес тұтынушы қолына бақылау чегін берумен чектар
бойынша қызмет көрсетулер кезінде жүзеге асырылатын тұтынушылармен ақшалай
есептер жүргізу.
Осы норма қолданып жүрген салық заңдарынан ауыстырылды және барлық
тұтынушылармен ақшалай есептер жүргізу кезінде фискальдық жады бар бақылау-
касса машиналар қолдануды көздейді. Дегенмен, осы ережесінің қорытындысы
тұтынушылармен жүргізілген мынадай ақшалай есептер жасайды:
1) жеке кәсіпкерге (акцизделетін тауарлар өткізетіндерден басқа):
шағын бизнес субъектілері үшін арнайы салық режимі шеңберінде
біржолғы талон немесе патент негізінде қызметін жүзеге асыратын;
егер жеке кәсіпкер ретінде салық төлеушіні мемлекеттік тіркеген сәттен
бастап 6 ай өтпесе;
шаруа қожалықтарына арналған арнайы салық режимі шеңберін қызметін
жүзеге асыратын;
2) салық төлеушілер:
Салық кодексінің 391-397-бабтарында белгіленген арнайы салық режимі
шеңберінде қызметін жүзеге асыратын;
Почталық төлем түбіртіктерін, билеттерін, талондарын, белгілерін және
қатаң есептеме құжаттарынының чектеріне теңестірілген басқаларды берумен
халыққа қызмет көрсету бөлігінде;
3) адвокаттар.
Осылайша тұтынушылармен ақшалай есептерді жүзеге асыратын сол салық
төлеушілер міндетті тәртіпте фискальдық жады бар бақылау касса машиналарын
қолдануы және тұтынушы қолына бақылау чегін беру қажет.
Фискальдық жады бар бақылау-касса машиналары техникалық бұзылған
немесе электр энергия болмаған жағдайларда, Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігі бекіткен нысан бойынша қатаң есептеме құжаттарына,
теңестірілген тауарлық чектерді еатып алушыға пайдалану және беруге жол
береді.
Бұл ретте, фискальдық жады бар бақылау касса машиналарын қолдану
тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Белгіленген тәртіпті бұзғаны үшін салық қызметі органдарының басшылары
және олардың орынбасарлары "Құқықтық тәртіп бұзушылықтар туралы" Қазақстан
Республикасы Кодексінің негізінде әкімшілік жаза қолдануға құқығы бар.
Бұл ретте, тауарларды сату жолымен фискальдық жады бар бақылау (касса
машиналарын қолдану немесе бұзылған, салық органдарында тіркелмеген
машиналарды қолданбай болмаса фискальдық емес режимде фискальдық жады бар
бақылау-касса машиналарын қолданумен қызмет көрсету тәртібін бұзғаны үшін
жеке түлғаларға және лауазымды тұлғаларға айлық есептік көрсеткіш 5-тен 25-
ке дейінгі мөлшерінде айыппұл салынады.
Салық төлеушілердің фискальдық жады бар бақылау-касса машииалар
қолдану кезінде сатып алушыға чек бермегені болмаса тауар үшін төленген
сомадан кем немесе көп сомаға чек бергені үшін жеке кәсіпкерге және
лауазымды тұлғаға айлық есептік көрсеткіштің 5-тен 10-ға дейінгі мөлшерінде
айыппұл салынады.
“Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы” Қазақстан Республикасының
Кодексі сондай-ақ әкімшілік жаза қолданудан кейінгі бір жыл ішінде қайта
жасалған сол іс-әрекеттері үшін әкімшілік жазасын қолдануды көздейді. Бұл
жағдайда, салық қызметі органдарының басшылары мен
олардың орынбасарлары жеке кәсіпкерлер мен лауазымды тұлғаларға 10-нан 40-
айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салады.
Осылайша, салық төлеушілер тұтынушылармен есеп айырысу кезінде бақылау-
касса машиналарын қолданбауға және сатып алушыға кассалық чекті бермеуге
жол бермеуі қажет.
1.3 Салық міндеттемелерінің орындалу әдіс тәсілдері
Салық кодексінде жаңашылдық салық міндеттемесі, оны орындау, есеп және
салықтық міндеттемені орындау бойынша бюджетпен есеп айырысу кезінде
салықтар басқа да міндетті төлемдердің артық төленген сомасын қайтару,
салықтар төлеу бойынша салық міндеттемесін орындау мерзімдерін өзгерту
мерзімінде, орындалмаған салық міндеттемесін орындаумен
қамтамасыз ететін тәсілдер, салық берешектерін мәжбүрлі өндіріп
алу шаралары мен салық міндеттемесін тоқтату негіздемелері үғымынан
тұратын "Салық міндеттемесі" бөлімі болып табылады.
"Міндеттеме" үғымы азаматық құқық саласында пайдаланылды, басқа құқық
салалары осы үғымды кей-кездері пайдаланды. Атап айтқанда, Қазақстан
Республикасының салық заңдарында осы үғым 1991 жылы салық міндеттемесін
айқындап беретін" Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы" 3аңында
және ол тоқтаған сәтте пайда болды. Осылайша заң шығарушы құқықтың басқа да
салаларында міндеттеме құру бойынша әрекет жасады.
Қолданып жүрген заңнамада салық міндеттемесінің үғымы оны салық
төлеуші орындағанға дейін тіркеу есебіне уақытылы қою, салық салу
объектілерін өздігінен айқындау, салық есептемесін жасау мен салықтар және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу
бойынша міндеттеме туындайтындай салықтар және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеуге ғана жинақталады. Салық кодексіне сәйкес салық
төлеуші мыналарға міндетті салық заңнамаларына сәйкес пайда болатын
мемлекет алдындағы салық төлеушінің міндеттемесі болып танылады:
1) Салық органына тіркеу есебіне қою;
2) Салық салу объектілері мен салық салумен байланысты обектілерді
айқындау;
3) Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
есептеу;
4) Салық есептемесін жасау, белгіленген мерзімдерде оны беру;
5) Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
төлеу.
Осылайша, Салық кодексі жиынтығында салық төлеушінің салық
міндеттемесін қарастырады.
Салық міндеттемесін Салық кодексіне сәйкес салық төтеуші өздігінен
орындайды, яғни салық төлеуші салық органына тіркеу есебіне тұрады, салық
салу объектілері мен салық салумен байланысты объектілерді айқыңдайды,
салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомасын
есептейді, салық есептемесін жасайды, белгіленген мерзімдерде оны салық
қызметі органына береді және салықтар және бюджетке төленетін басқа
міндетті төлемдердің тиісті сомасын төлейді. Салықтар сомасын өздігінен
есептейтін салық төлеушілерден басқа, есептеу Салық кодексінің 30-бабының
негізінде басқада органдармен де жүргізілуі мүмкін. Бұл ретте, салықтар
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомасын есептеу
артықшылығы мынадай органдармен жүзеге асырылуы мүмкін:
1) салық агенті;
2) салық органы;
3) уәкілетті орган.
Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомасын
есептеу артықшылығы көрсетілген органдармен жүзеге асырылуы мүмкін:
1) салық агентімен, егер салық төлеуші жеке тұлға жеке кәсіпкерлікте
немесе заңды тұлғада, яғни салық агентінде жұмыс істеген жағдайда, онда
мұндай жағдайда, салық агенті осындай жеке тұлғаның салығының сомасын
есептейді, төлем көзіне салатын салық ретінде ұстайды және бюджетке оларды
аударады;
2) жеке тұлғаға қарасты және салық кодексінің 342 және 366 баптарының
негізінде мүлікке салынатын салығына ғана қарасты салық органы;
3) егер салықтар және бюджетке төленетін міндетті төлемдердің
жекелеген түрлерінің сомасын есептеу бойынша міндеттік Салық кодексінің,
Ерекше бөлігінде көзделсе, уәкілетті орган. Мүндай жағдайда, бюджетке
төленетін міндетті төлемдерді есептеу және жинауды жүзеге асыратын
Қазақстан Республикасы Үкіметінің уәкілетті Қазақстан Республикасының
мемлекеттік органдары болып табылады.
Барлық жоғарыда саналмаған жағдайларда, салық міндеттемесін орындау
сәті Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген оны орындау
болып есептеледі.
Бүдан басқа, Салық кодексі салық қызметі органдарының хабарламалары
негізінде салық міндеттемесін орындауды көздейді. Бұл ретте, Салық кодексі
салық қызметі органдарының хабарламаларының 9 түрін белгіледі. Барлық бұл
хабарламалар негізінде оны өткізу жүзеге асырылатындықтан, салық
бақылауының қорытындысы бойынша ғана салық төлеушілерге жіберілуі мүмкін.
Салық тексеру қорытындысы бойынша - салықтар және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер, өсімпұлдар және айыппұлдардың есептелген сомасы
туралы хабарлама.
Камеральдық бақылау қорытындысы бойынша - камеральдық бақылау
қорытындысы бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы хабарлама.
Салық бақылауының қалған түрлері бойынша - салық заңнамалар
бұзушылықтарды жою туралы хабарлама. Бұл ретте, Салық кодексінің 517 -
бабына сәйкес салық бақылауының қалған түрлеріне мыналар бойынша салық
төлеушінің нақты қатысында салық қызметі органдары жүзеге асыратын салық
бақылауының мынадай түрлері жатады:
1) Тіркеу есебіне;
2) Салық салу обектілері мен салық салуға байланысты есепке алуға;
3) Бюджетке түсетін түсім есебіне;
4) Қосылған құн салығын төлеушілер есебіне;
5) Қаржы - шаруашылық қызметіне мониторингіне;
6) Фискальдық жады бар бақылау - касса машиналарын пайдалануға;
7) Акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерін таңбалауға және акциз
постарын белгілеуге;
8) Мемлекет меншігіне үйғарылған мүлікті есепке алу, бақылау және
сату тәртібін сақтауға.
Салық кодексінде жіберілген және алған айғағын растайтын жеке-жеке қол
қою немесе өзге де тәсілдермен салық төлеушіге (өкілге) оларды нақты
мерзімдерде белгіленген. Осы мерзімдерді бұзу салық органын салық қызметі
оргаңдарының лауазымды тұлғаларына салық төлеушінің әрекетіне
(әрекетсіздігіне) шағымдалуына әкеледі.
Салық міндеттемесін орындау салық төлеушінің салық берешегін өтеу
тәртібін қарастырады. Салық кодексінің 33 - бабына сәйкес көрсетілген өтеу
тәртібі мынадай тәртіпте жүргізіледі:
Бірінші кезекте - есептелген өсімпұлдар,
Екінші кезекте - есептелген айыппұл,
Үшінші кезекте - бересі сомасы өтеледі.
Бересі үғымы салықтар және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер сомасының мерзімінде есептелмеуі және төленбеуі бересі
болып табылатындығына сәйкес Салық кодекінің 10 - бабының 22
тармақшасында айқындалған.
Дегенмен, көрсетілген салық берешегін өтеу тәртібі "Салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" "Қазақстан
Республикасының Кодексін қолданысқа енгізу туралы" Қазақста Республикасының
Заңына сәйкес 2004 жылғы 1 қаңтарға дейін тоқтатылад; және
Бірінші кезекте - бересі,
Екінші кезекте - есептелген өсімақылар,
Үшінші кезекте - есептелген айыппұл сомасын өтелуіне байланысты салық
берешегін өтеуден өзгедей тәртібі белгіленеді.
Бұл ретте, салық төлеуші оларды белгіленген мерзімдерде өтелмеген
жағдайда, мәжбүрлеме тәртіпте салық берешегі сомасын өндіріп алуға Салық
кодексіне сәйкес салық қызмет органдары міндетті болғандықтан, белгіленген
өтеу тәртібін бұзбай, өзінің салық берешегін өздігінен өтеуі қажет. Салық
кодексіне сәйкес салық берешегіне мыналар кіреді: бересі, өсімпұл және
айыппұл. Сондықтан, салық төлеуші банкке берілген тапсырмада немесе банктік
операцияларының кейбір түрлерін жүзеге асыратынды үйымдастыруда міндетті
тәртіпте мыналарды көрсету қажет:
1) бересі өсімпұл және айыппұл түрі (қандай түрі өтеледі);
2) ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz