«Алматы-Гүлшад» автомобиль жол бөлігінің құрылысын жобалау
1. Технико экономикалық негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Табиғи климаттық жағдайлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Климат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Рельеф ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Геология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4 Гидрология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Жер төсемесін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Трассаның планы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 Ұзына бойлық қима ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3 Көлденең қима ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.4 Жер жұмыстарының ведомосы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4. Жасанды құрылыстарды жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1 Жауын.шашынның түсуі мен су жиналатын бассейннің ауданын анықтау.
4.2 Жауын.шашынның әсерінен болатын су шығынын анықтау ... ... ... ... ... ... .
4.3 Еріген судың әсерінен болатын су шығынын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Графоаналитикалық әдістің аккумуляция есебімен құбырдағы су шығынын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.5 Құбырдың саңылауын тағайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.6 Құбырдың алдындағы бекітуді тағайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5. Жол төсемесін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.1 Жол төсемелерін шектік серпімді иілу бойынша есептеу ... ... ... ... ... ... ... ...
5.2 Жол төсемелерін жер төсемесінің топырағындағы ығысу бойынша есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.3 Біртұтас қабаттарды иілудегі созылуға есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Жолдағы қиылысулар мен тоғысулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
7. Қозғалысты ұйымдастыру мен қозғалыс қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8. Жолды жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9. Қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
10. Еңбек қауіпсіздігі және экологиялық қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11. Жоба деталі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
12. Сметалы қаржылық есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13. Құрылысты ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2. Табиғи климаттық жағдайлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Климат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Рельеф ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Геология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4 Гидрология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Жер төсемесін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Трассаның планы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 Ұзына бойлық қима ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3 Көлденең қима ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.4 Жер жұмыстарының ведомосы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4. Жасанды құрылыстарды жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1 Жауын.шашынның түсуі мен су жиналатын бассейннің ауданын анықтау.
4.2 Жауын.шашынның әсерінен болатын су шығынын анықтау ... ... ... ... ... ... .
4.3 Еріген судың әсерінен болатын су шығынын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Графоаналитикалық әдістің аккумуляция есебімен құбырдағы су шығынын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.5 Құбырдың саңылауын тағайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.6 Құбырдың алдындағы бекітуді тағайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5. Жол төсемесін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.1 Жол төсемелерін шектік серпімді иілу бойынша есептеу ... ... ... ... ... ... ... ...
5.2 Жол төсемелерін жер төсемесінің топырағындағы ығысу бойынша есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.3 Біртұтас қабаттарды иілудегі созылуға есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Жолдағы қиылысулар мен тоғысулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
7. Қозғалысты ұйымдастыру мен қозғалыс қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8. Жолды жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9. Қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
10. Еңбек қауіпсіздігі және экологиялық қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11. Жоба деталі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
12. Сметалы қаржылық есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13. Құрылысты ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Автомобиль жолдары-заман талабына сай күрделі құрылыс болып табылады. Олар жоғарғы жылдамдықты автомобиль жиынының қозғалыс мүмкіндігін қамтамассыз етеді. Жол төсемесі бірнеше жылдар бойы автомобиль қозғалыстары кезінде берілетін динамикалық күштерге қарсы тұра алатын берік, түзу және тайғақ емес болуы керек. Жол төсемесі, жер төсемесі мен кіші жасанды құрылыстардың қызмет ету мерзімі мен сенімділігін арттыру-автомобиль жол құрылысына бөлінетін күрделі қаржы тиімділігіне тәуелді болып келеді.
Автомобиль жолдары елдер мен мемлекеттер арасындағы халықаралық байланыс жүйелерінің негізгі бір тарамы болып есептелінеді. Жүк тасымалдау және жолды тасымалдауда маңызды рөл атқарады. Автомобиль жолдарындағы автомобиль қозғалысы кезіндегі қауіпсіздікті сақтау жол бөліктерінің жобалық жұмыстарын жүргізу кезінде қарастырылады.
Жол төсемесіне табиғаттың сан-алуан факторлары (күн сәулесінің қыздыруы, тоңазуы-еру, қар басып қалу, жауын-шашынмен шайылуы, т.б) өз әсерін тигізбей қоймайды. Сол үшін жол жобалау кезінде салынатын жолды беріктікке, аязға төзімділігін есептейміз. Жол төсемесіне, жер төсемесіне, кіші жасанды құрылыстарға, көпірлер, қиылыстардың әрқайсысына жеке-жеке баға бере отырып, жолдың тиімділігін көтеріп, қауіпсіздігін арттырамыз.
Бұл динамикалық жоба «Алматы-Гүлшад» автомобиль жол бөлігінің құрылысын жобалайды. Автомобиль жол бөлігін жолдың барлық элементтерін
ескере отырып жобалау, оны тұрғызуда әр түрлі әдістерді пайдалану құрылысының тиімділігін арттырады. Сонымен қатар, ескеретін жағдай қоршаған ортаға автомобиль жол бөлігінің құрылыс кезіндегі экологиялық, геологиялық, гидрологиялық зиянды әсерлерін азайту. Дұрыс жобалық есептеулер жүргізу үшін нормативті құжаттар-ҚНжЕ қолданамыз.
« Автомобиль жолдары », « Көпірлер мен құбырлар » (ҚНжЕ 2.05.03.-84), жобалау нормалары, т.с.с.
Жол жобасы-технологиялық және ұйымдық шаралар,жол эксплуатациялық қызмет көрсету жүйелері, жолды көгалдандыру жұмыстары, жыл бойы жолдағы автомобильдер қозғалысының қауіпсіздігін қамтамассыз ету, жылдық қолайсыз мерзімінде қозғалыстың үздіксіз жалғасуы, т.б. кешенді шешімдерден тұрады.
Автомобиль жолы жылдар бойы күтімді қажет етеді. Жөндеу жұмыстарын жүргізіп отыру керек. Автомобиль жолы өте күрделі жұмыстардан тұратын байланыстың негізін атқарушы кешенді торап болып табылады.
Автомобиль жолдары елдер мен мемлекеттер арасындағы халықаралық байланыс жүйелерінің негізгі бір тарамы болып есептелінеді. Жүк тасымалдау және жолды тасымалдауда маңызды рөл атқарады. Автомобиль жолдарындағы автомобиль қозғалысы кезіндегі қауіпсіздікті сақтау жол бөліктерінің жобалық жұмыстарын жүргізу кезінде қарастырылады.
Жол төсемесіне табиғаттың сан-алуан факторлары (күн сәулесінің қыздыруы, тоңазуы-еру, қар басып қалу, жауын-шашынмен шайылуы, т.б) өз әсерін тигізбей қоймайды. Сол үшін жол жобалау кезінде салынатын жолды беріктікке, аязға төзімділігін есептейміз. Жол төсемесіне, жер төсемесіне, кіші жасанды құрылыстарға, көпірлер, қиылыстардың әрқайсысына жеке-жеке баға бере отырып, жолдың тиімділігін көтеріп, қауіпсіздігін арттырамыз.
Бұл динамикалық жоба «Алматы-Гүлшад» автомобиль жол бөлігінің құрылысын жобалайды. Автомобиль жол бөлігін жолдың барлық элементтерін
ескере отырып жобалау, оны тұрғызуда әр түрлі әдістерді пайдалану құрылысының тиімділігін арттырады. Сонымен қатар, ескеретін жағдай қоршаған ортаға автомобиль жол бөлігінің құрылыс кезіндегі экологиялық, геологиялық, гидрологиялық зиянды әсерлерін азайту. Дұрыс жобалық есептеулер жүргізу үшін нормативті құжаттар-ҚНжЕ қолданамыз.
« Автомобиль жолдары », « Көпірлер мен құбырлар » (ҚНжЕ 2.05.03.-84), жобалау нормалары, т.с.с.
Жол жобасы-технологиялық және ұйымдық шаралар,жол эксплуатациялық қызмет көрсету жүйелері, жолды көгалдандыру жұмыстары, жыл бойы жолдағы автомобильдер қозғалысының қауіпсіздігін қамтамассыз ету, жылдық қолайсыз мерзімінде қозғалыстың үздіксіз жалғасуы, т.б. кешенді шешімдерден тұрады.
Автомобиль жолы жылдар бойы күтімді қажет етеді. Жөндеу жұмыстарын жүргізіп отыру керек. Автомобиль жолы өте күрделі жұмыстардан тұратын байланыстың негізін атқарушы кешенді торап болып табылады.
1. Бабков В.Ф.,Андреев О.В. Проектирование автомобильных дорог. Ч.1:
Учебник для вузов-Иэд.2-е, перераб. И доп.-М: Транспорт,1987
2. Муртазин Б.С., Созонов В.А., Телтаев Б.б., Кулманов К.С.
Методические укзания по обоснованию целесообразности стойтель-ство проектируемого участка автомобильной дороги. Алматы, 2001.
3. Инструкция по проектированию дорожных одежд нежесткого типа.
СН РК 3.03.19-2003
4. Муртазин Б.С., Созонов В.А., Телтаев Б.Б. Проектирование малых мостов и водопропускных труб на автомобильных дорогах. Методические указания
по выполнению разделов курсовых и дипломных проектов для студентов
специальности 4310- «Строительство автомобильных дорог и аэродромов»
5. Проектирование автомобильных дорог: Справочник инжинера-дорожника/
под ред. Г.А. Федотова. М.: Транспорт,1989.
6. Кременец Ю.А. Технические средства организации дорожного движения.
Учеб. для вузов.-М.: Транспорт,1977.
7. Проектирование автомобильных дорог: Справочник инжинера-дорожника/
под ред. О.В. Андреева. М.: Транспорт, 1977.
8. В.А. Гохман, В.М. Визгалов, М.П. Поляков. Пересечения и примыкания
автомобильных дорог: М.: «Высшая школа» 1989.
9 ҚНжЕ 3.03.09-2003 . Автомобильные дороги М.: 1986.
10. Указания по разметке автомобильной дороги. ВСН 23-75. М.:
Транспорт,1976.
11. Строительство автомобильных дорог. М.: Транспорт/под ред
В.К.Некрасова. 1980.
12. «Техника безопасности и экология» Учебно-методическое пособие для выполнения дипломного проекта к разделам: «Безопасность труда и экологическая безопасность» Юсупов Г.М. Алматы 2001.
Учебник для вузов-Иэд.2-е, перераб. И доп.-М: Транспорт,1987
2. Муртазин Б.С., Созонов В.А., Телтаев Б.б., Кулманов К.С.
Методические укзания по обоснованию целесообразности стойтель-ство проектируемого участка автомобильной дороги. Алматы, 2001.
3. Инструкция по проектированию дорожных одежд нежесткого типа.
СН РК 3.03.19-2003
4. Муртазин Б.С., Созонов В.А., Телтаев Б.Б. Проектирование малых мостов и водопропускных труб на автомобильных дорогах. Методические указания
по выполнению разделов курсовых и дипломных проектов для студентов
специальности 4310- «Строительство автомобильных дорог и аэродромов»
5. Проектирование автомобильных дорог: Справочник инжинера-дорожника/
под ред. Г.А. Федотова. М.: Транспорт,1989.
6. Кременец Ю.А. Технические средства организации дорожного движения.
Учеб. для вузов.-М.: Транспорт,1977.
7. Проектирование автомобильных дорог: Справочник инжинера-дорожника/
под ред. О.В. Андреева. М.: Транспорт, 1977.
8. В.А. Гохман, В.М. Визгалов, М.П. Поляков. Пересечения и примыкания
автомобильных дорог: М.: «Высшая школа» 1989.
9 ҚНжЕ 3.03.09-2003 . Автомобильные дороги М.: 1986.
10. Указания по разметке автомобильной дороги. ВСН 23-75. М.:
Транспорт,1976.
11. Строительство автомобильных дорог. М.: Транспорт/под ред
В.К.Некрасова. 1980.
12. «Техника безопасности и экология» Учебно-методическое пособие для выполнения дипломного проекта к разделам: «Безопасность труда и экологическая безопасность» Юсупов Г.М. Алматы 2001.
Дипломдық жобаның мазмұны
1. Технико экономикалық негіздеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. Табиғи климаттық жағдайлар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.
2.1
Климат ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2
Рельеф ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3
Геология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4
Гидрология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Жер төсемесін
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...
3.1 Трассаның
планы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..
3.2 Ұзына бойлық
қима ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .
3.3 Көлденең
қима ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
3.4 Жер жұмыстарының
ведомосы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... .
4. Жасанды құрылыстарды
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..
4.1 Жауын-шашынның түсуі мен су жиналатын бассейннің ауданын анықтау.
4.2 Жауын-шашынның әсерінен болатын су шығынын
анықтау ... ... ... ... ... ... .
4.3 Еріген судың әсерінен болатын су шығынын
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Графоаналитикалық әдістің аккумуляция есебімен құбырдағы су шығынын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .
4.5 Құбырдың саңылауын
тағайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
4.6 Құбырдың алдындағы бекітуді
тағайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Жол төсемесін
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...
5.1 Жол төсемелерін шектік серпімді иілу бойынша
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ...
5.2 Жол төсемелерін жер төсемесінің топырағындағы ығысу бойынша
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.3 Біртұтас қабаттарды иілудегі созылуға
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Жолдағы қиылысулар мен
тоғысулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7. Қозғалысты ұйымдастыру мен қозғалыс
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8. Жолды
жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
9. Қоршаған ортаны
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
10. Еңбек қауіпсіздігі және экологиялық
қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
11. Жоба
деталі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... .
12. Сметалы қаржылық
есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
13. Құрылысты
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Автомобиль жолдары-заман талабына сай күрделі құрылыс болып
табылады. Олар жоғарғы жылдамдықты автомобиль жиынының қозғалыс
мүмкіндігін қамтамассыз етеді. Жол төсемесі бірнеше жылдар бойы
автомобиль қозғалыстары кезінде берілетін динамикалық күштерге қарсы
тұра алатын берік, түзу және тайғақ емес болуы керек. Жол
төсемесі, жер төсемесі мен кіші жасанды құрылыстардың қызмет ету
мерзімі мен сенімділігін арттыру-автомобиль жол құрылысына бөлінетін
күрделі қаржы тиімділігіне тәуелді болып келеді.
Автомобиль жолдары елдер мен мемлекеттер арасындағы
халықаралық байланыс жүйелерінің негізгі бір тарамы болып
есептелінеді. Жүк тасымалдау және жолды тасымалдауда маңызды рөл
атқарады. Автомобиль жолдарындағы автомобиль қозғалысы кезіндегі
қауіпсіздікті сақтау жол бөліктерінің жобалық жұмыстарын жүргізу
кезінде қарастырылады.
Жол төсемесіне табиғаттың сан-алуан факторлары (күн
сәулесінің қыздыруы, тоңазуы-еру, қар басып қалу, жауын-шашынмен
шайылуы, т.б) өз әсерін тигізбей қоймайды. Сол үшін жол жобалау
кезінде салынатын жолды беріктікке, аязға төзімділігін есептейміз.
Жол төсемесіне, жер төсемесіне, кіші жасанды құрылыстарға, көпірлер,
қиылыстардың әрқайсысына жеке-жеке баға бере отырып, жолдың
тиімділігін көтеріп, қауіпсіздігін арттырамыз.
Бұл динамикалық жоба Алматы-Гүлшад автомобиль жол бөлігінің
құрылысын жобалайды. Автомобиль жол бөлігін жолдың барлық элементтерін
ескере отырып жобалау, оны тұрғызуда әр түрлі әдістерді пайдалану
құрылысының тиімділігін арттырады. Сонымен қатар, ескеретін жағдай
қоршаған ортаға автомобиль жол бөлігінің құрылыс кезіндегі экологиялық,
геологиялық, гидрологиялық зиянды әсерлерін азайту. Дұрыс жобалық
есептеулер жүргізу үшін нормативті құжаттар-ҚНжЕ қолданамыз.
Автомобиль жолдары , Көпірлер мен құбырлар (ҚНжЕ 2.05.03.-
84), жобалау нормалары, т.с.с.
Жол жобасы-технологиялық және ұйымдық шаралар,жол эксплуатациялық
қызмет көрсету жүйелері, жолды көгалдандыру жұмыстары, жыл бойы жолдағы
автомобильдер қозғалысының қауіпсіздігін қамтамассыз ету, жылдық қолайсыз
мерзімінде қозғалыстың үздіксіз жалғасуы, т.б. кешенді шешімдерден тұрады.
Автомобиль жолы жылдар бойы күтімді қажет етеді. Жөндеу жұмыстарын
жүргізіп отыру керек. Автомобиль жолы өте күрделі жұмыстардан тұратын
байланыстың негізін атқарушы кешенді торап болып табылады.
1. Автомобиль жолының құрылысын технико-экономикалық негіздеу.
Қозғалыс қарқындылығын есептеген соң жүк көтерімділікті
есепке аламыз.
Nес=QKДqорт βγ (1.1)
Мұндағы:
Nес-қозғалыс қарқындылығы (есептелген жылға қатысты)
Q-жүк көтерімділік, ткмкм.
К-қозғалыс құрамындағы жүкті және жолаушыларды тасымалдайтын ауыр және
жеңіл автомобильдерді ескеретін коэффициент К=1,15.
Д-жылдық күндер саны (365).
qорт-жүк автомобильдерінің орташа жүк көтерімділігі немесе автобустар мен
жеңіл автомобильдердің орташа сиымдылығы qорт=6.2т
β-жүріп өтуде пайдалану коэффициенті β=0.62.
γ-жүк көтерімділіктің пайдалану коэффициенті γ=0.90
3928=Q·1,15365·6,2·0,62·0,9
Q1=3928·1262,7541,15=4364444 т
5106=Q15·1,15365·6.2·0.62·0.9
Q15=5106·1262.7541,15=5606610 т
5500=Q20·1,15365·6,2·0,62·0,9
Q20=5500·1262.7541,15=6039239 т
Жалпы мағлұматтар
Нарықтық қатынас жағдайында автомобиль жолының ролі инфраструктура
элементі ретінде одан әрі күшейеді. Автомобиль жолының торабы мемлекеттің
әр түрлі аймағындағы және алыс немесе жақын жердегі шетелдік жердегі
кәсіпорындар менұйымдардың арасындағы көліктік экономикалық қатынастарды
реттейтін ең басты сала. Пайдаланудағы жол торабының техникалық жағдайы
жолды жаңадан немесе қайта салуды қажет ететін көліктің барлық талаптарына
толық жауап бермейді.
Қарағаш-Үштөбе жолын салуды мақсаттылығын негіздеу құрылысқа
керекті қор капиталы мен күнделікті шығынға қатысты жүргізіледі.
Тиімділікті есептеу үшін берілген аймақта күнделікті және жобалау
жағдайына қатысты күнделікті және жобалау жағдайына қатысты күнделікті
шығындар есептеледі. Автомобиль қозғалысының қарқындылығы бірлік уақыт
ішінде жол бойымен жүріп өтетін автомобиль санын сипаттайтын көрсеткіш.
Салынатын жол категориясы үшін қозғалыс қарқындылығы негізгі есептік
көрсеткіш болып табылады. Алматы-Гүлшад жолын салуда қозғалыс қарқындылығын
есептеуіміз керек.
Nес=Nо(1+Bt) (1.2)
Мұндағы:
No-автомобильдердің орташа жылдық тәуліктік қозғалыс қарқындылығы;
B-жыл сайын қозғалыстың өсуін ескеретін коэффициент;
t-есептік айналымдағы жылдық саны;
N1=4062. авттәу
N15=4062. (1+0.03*12)=5524 авттәу
N20=4062. (1+0,03*20)=6500 авттәу
Алматы облысының экономикалық жағдайы
Облыстың қазіргі экономикалық әлуеті Алматы облысындағы кен
қорларының сан алуандылығымен сипатталады. Мұнда қорғасын, мырыш, мыс,
қалайы, молибден, алтын, күмес кендерінің мол қоры игерілуде және келешекте
де игерілетін орындар баршылық. Бұған қосымша Шанқанай цеолит, Қаратаудың
төменгі сағасындағы тұс, Тереңөзектегі гранит, Екпінідегі ақ мәрмәр қазба
байлықтарын игеруден түсетін кіріс мөлшері де қомақты.
Облыстағы әр түрлі меншік нысанындағы құрылыс ұйымдарының базасы
құрылыс-монтаж жұмыстарының бүкіл кешенін орындауды қамтамасыз етуге
мүмкіндік береді. Ал, құрылыс материалдарын өндіру бағытында бұрынғы
өндіріс кәсіпорындары мен цехтары қайта жандандырылып, олар жаңа, жоғары
өнімді технологиялармен жабдықталуда. Текелі, Талғар, Түрген, Ұзынағаш,
Ұйғыр ауданындағы кірпіш зауыттары мөлшері, сапасы жағынан облыстың осы
өнімге мұқтаждығын толық қанағаттандырып отыр.
Экономикалық қайта өрлеуді қамтамасыз етуге оңтүстікте – Ташкенттен,
солтүстікте – Новосибирскіге дейін жылына он миллион тонна жүк тасмалдауға
мүмкіндік беретін асфальтталған жолдар, облысты басып өтетін Түркісіб
магистралі, осыдан тартылған Көксу - Текелі – Талдықорған темір жолдары
пайдалануды.
Соңғы жылдары, әсіресе, бұрынғы Алматы және Талдықорған облыстары
қосылғаннан кейін өлкенің экономикалық әлеуметтік дамуы жаңаша бағыт алды.
Мәселен, 2002 жылы өнеркәсіптік өнім өндіру көлемі 102,6 млрд. теңгені,
физикалық көлем индексі 2001 жылға қарағанда 113,2% құраған. Тау – кен
өнеркәсібінің өндіріс көлемі - 1,7млрд. теңгені (136,5%) , өңдеу саласы -
81,0 млрд. теңгені (116,0%), электр қуаты, газ және су өндіру, тарату -
19,9 млрд. теңгені (102,6%), құрады. Сондай-ақ, желілер мен кабельдер
2001 жылғы көрсеткіштен – 29,8% , электр аккумуляторлы - 22,5% , шарап -
2,3 есе , бидай мен өсімдіктер ұны - 7,5% ,өңделген сүт және қаймақ - 9,3%
жоғары деңгейде өндірілген. 2002 жылдың басынан 17 кәсіпорын қызметтерін
жаңғыртып, 1094 жаңа жұмыс орын ашылған. Олардың ішінегі ең ірілері: Іле
ауданындағы Машзавод Арсенал ЖШС, Талғар киім фабрикасы, Қазаккумулятор
АҚ, т.б.
2002жылдың ауыл шаруашылығының жалпы өнімі 73,5 млрд. теңгеге
өндірілген, бұл 2001 жылғы деңгейден 12,1% жоғары. Ауыл шаруашылығының
дақылдарының егістік жерлері 815,1 мың га, сонымен қатар бидай дақылдары
егілген алқап 475,3 мвң га құраған. Облыс бойынша 2002 жылы 181,2 мың
тонна ет өндірілген (тірі салмақта), бұл 2001 жылғы деңгейден 5,9% жоғары.
Мал басының барлық түрінің өсуіне қол жеткізіліп, ірі қара мал саны - 549,4
мың, қой мен ешкі - 2279,7, жылқы - 164,2, шошқа -129,4, құс - 5797,8 мың
бас құраған. Ауыл тауар өндірушілерін қодауға республикалық және жергілікті
бюджеттер есебінен 1431,4 млн. теңге инвестиция жұмсалған.
2002жылы автомобиль көлігімен 38,5 млн тонна жүк (2001жылмен
салыстырғанда 130,8%) тасымалданған. Көліктің барлық түрімен тасымалданған
жолаушылар – 226 млн. адам (127,2%). Жалпы соммасы 524,6 млн. теңгеге
2515 км жөндеу жұмыстары жүргізілген.
Қазір облыста 2003-2006 жылдарға арналған аграрлық азық-түлік
бағдарламасы бойынша кешенді жұмыстар жүргізілуде.
Қаржы экономикасы
Еліміздің экономикасы тұрақтанып, қалыпқа түсуі кезінде банк жүйесі
жедел қарқынмен дами бастады. Экономиканың өсуі, кәсіпорындардың қаржы
ахуалының жақсаруы, инфляция мен девальвация біршама төмен деңгейде болуы
банк секторының көрсеткіштерін едәуір арттыруға мүмкіндік туғызады.
Бағдарламада қарастырылғандай екінші деңгейдегі банктредің халықаралық
стандартқа (ең кемінде бір миллиард капитал болуы қажет) өту мерзімі
аяқталды.
Алматыда ірі қаржы институттары – Дүниежүзілік банк, Европалық қайта
құру және дамыту банкілері, Ислам дамыту банкі, Халықаралық қаржы
корпорациясының өкілдіктері бар.
Екінші деңгейдегі банктер саны да көбейіп келеді. Олардың қатарында
Bank Kazakhstan, KZI Bank, Абидбанк ААҚ-ы, Алаш банкі, Алмыт коммерция
банкі, Индустрия банкі, Қазақ өндіріс банкі, Көмір банк, Димир Қазақстан
банкі, НұрБанк, Мұнай банкі, Бизнесс банкі, Орталық Азия ынтымақтастық және
дамыту банкілері бар.
Оңтүстік астанада сақтандыру жүйесі қарқын алып отыр. Алматыда
сақтандыру операцияларының негізгі үш түрі: сақтандыру, қайта сақтандыру,
делдалдық сақтандыру қызметі жұмыс істейді.
Алматы қаласы мен облысындағы салық төлеуші ірі мекемелер ретінде
ФудМастер ашық үлгідегі акционерлік қоғамы, Талғарспирт, Қайнар,
Алматы қанты, Алтын бидай , Есік шарап зауыты, Галлархер Қазастан
ЖШС-і, Филип Моррис Қазақстан, Бахус, Рахат, Алматы әуе жайы,
Алматы ауыр машина жасау зауыты, Алматы мақта-мата комбинаты, Алматы
интергаз, Кока-кола бірлескен кәсңпорны, т.б. атауға болады.
Кез келген мегаполис тәрізді Алматы әлемнің әр түкпірінен келіп түскен
қыруар қаржы соммасына иелік ете отырып, оны республиканың басқа аймақтары
мен одан тыс жерлерге бөліп таратады. Бұл қаржы қалалық шаруашылықты
жүргізуге, алматылықтардың тұрмыс деңгейін көтеріп, оңтүстік астананың өсіп
өркендеуіне қызмет етеді. Алматы әлемдік экономикалық қауымдастық арасында
болып жатқан барлық өзгерістерге сергектікпен қарап, қабылдайтын
Қазақстанның қаржы орталығы болып қала бермек.
Өнеркәсіп
Алматыда мұнай және газ өндіру мен металлургиядан басқа негізінен
Қазақстанның барлық өнеркәсіп салалары бар. Оңтустік астананың айрықша
белгісі өндіріс тауларының, яғни дайын өніммен бұйымдар шығарудың жоғары
деңгейі болып табылады. Олардың үлесіне алматылық өндірістің 80%- нан
астамы тиеді. Оның қалған бөлегі электроэнергетика және газ, су мен басқа
бастапқы ресурстар үйлестіру. Импорттың орнын басу саясатын жүргізу
өнеркәсіптің дамуына жаңа серпін береді. Салық саясатын жұмсарту, импорттың
орнын басу бағдарламасын іске асыру, денпинкгке қарсы іс -шаралар өткізу,
банкроттық рәсімдер арқылы өндірісті қайта жаңғырту, өнім сапасын жақсарту
мен меншіктік және қарыздық ресурстарды ақылға сиымды тұрде пайдалану
тұрақты түрде үлгерілеуге септігін тигізеді.
Алматы өнеркәсібінде сауда, сервис және құрылыстан өзге ірі және орта
кәсіпорындар басым келеді. Олар барлық онімнің 85%- ын, соның ішінде
қызметкерлерінің саны 150 адамнан асатын ірі кәсіпорындар – 70%- дан астам
береді. Жергілікті өндірістің 12%-і шағын өнеркәсіптік бизнестің үлесіне
тиеді.
Қаланың тамақ онеркәсібі соңғы жылдары неғұрлым дамыған. Бүгінгі
күннің өзінде-ақ бұл саладағы кәсіпорындар ішкі нарықта толығынан басымдық
алуғы таяу тұр. Алматының көптеген азық-түлік онімдерімен сусындары тек
қалада ғана емес, сонымен бірге елдің басқа аймақтарында да жоғары
сұранысқа ие.
Алматы Республикада өндірілетін тауарлардың жекелеген түрлері бойынша
монополист болып табылады. Мысалы, қазақстандық маркалы коньяктар мен
шампандардың сорттарын алматылық Бахус акционерлік қоғамы өндіреді.
Қазақстан Республикасында аса ірі нан өнімдерін өндіруші –
Аматынан бірлестігінің кәсіпорындары алматылықтарды елу жылдам астам
уақыт нанмен қамтамасыз етіп келеді. Ақсай нан нан – тоқаш комбинаты
қалалықтарға үнемі жоғары сапа және оңтайлы баға бойынша сан алуан өнім
тұрлерін ұсынады. Корона Трейд ЖШС –нің өнімі алматылықтардың орынды
ықласына бөленген. Корона нан пісіру маркалы ұн және макарон өнімдері
өзінің жоғары сапасы үшін Foodexpo Kazakhstan 2000 және Agroprodexpo 2000
халықаралық көрмелерінде алтын медальдарға ие болды.
Алматы макарон фабрикасы ААҚ –ы – Қазақстандағы ірі макарон
өндірушілердің бірі. Өнімін сатуды Батыр сауда үйі арқылы жүзеге асырады,
600-700 дүкендермен Алматы қаласының барлық базарларына қызмет көрсетеді.
Батыр макароны – бұл қандайда болмасын қоспалармен жақсартқыштарсыз
шығарылған экологиялық жағынан таза өнім.
Рахат ААҚ-ы Алматыда да, Қазақстандада тәтті өндіру жағынан
жетекші орында. Оның өнімі белгілі кофет өндіріушілермен бәсекелесе алады.
Масло-Дел компаниясы май, тоңмай өнімдері шығаруға мамандалған.
Барлық өнімдері толық технологиялық циклдан өтіп, табиғи құрамы бөліктері
мен жоғары сапалы шикізаттан дайындалады.
Сондай-ақ маргарин зауытыда Қазақстандағы аса ірі май, тоңмай өнімдерін
өндіруші болып табылады.
Тоқтап қалған кәсіпорындарды қайта құрумен қалпына келтіру
жөніндегі жұмыс оң нәтижесін беруде. 2000 жылы он үш өнеркәіп кәсіп
-орнында жұмыс қайта басталып тоқсан төрі жаңадан құрылды және отызының
өндірістік көлемі кеңейтілді. 2000 жылда жалп өнеркәсіп бойынша сегіз маңға
жуық жаңа жұмыс орындары құрылды.
Алматылық кәсіпорындардың көпшілігі ондірісті көпсалалы шаруашылық
қызметінің түрлері мен сабақтастырумен ерекшеленеді. Бұл, әсіресе
Имболатқұрылма, Комжабдықтауқұрылыс, БеНТ акционерлік қоғамдарына ,
Цесна, Прогресс корпорацияларына, Латон фирмасына тағы басқаларға
тән.
“Сеймар” ашық аксионерлік қоғамы – 1991 жылы құрылған өңдірістік -
инвестициялық корпорация. “Сеймар” ААҚ-ы астық, күріш дайындау, сақтау және
өңдеу; жұмыртқа және құс етін өндіру; қағаз бен қатырма қағаз өңдіру
саласына мамандаған, жұмыс тәжірибесі мол техникалық және басқару
қызыметкерлері бар агроөнеркәсіптік кешен кәсіпорындарын қалпына келтіруде
оңтайлы тәжірибеге ие; Қазақстан Республикасындағы түрлі өңдірістік
жобаларды инвестициялау саласында белсенді жұмыс істейді. Бүгінде “Сеймар”
ААҚ-да 6000 мыңнан астам адам еңбек етеді.
“Имболатқұрылыс” – Қазақстан өнеркәсібінің тарихынан ажыратуға
болмайтың бірегей кәсіпорын, жаңа нарық жағдайларында әлемдік деңгейде
қайтадан табысқа жетіп, танымал бола білген, жарты ғасырға жуық тәжірибесі
бар үлкен кешен.
“БеНТ” кәсіпорыны өз бизнесінің аясын ұдайы кеңейтіп отырады,
ол темірбетон құбырларын өндірудегі бірегей технологияға ие, олардың бір
түрі халықаралық сапа тізімдемесіне кірген.
“Цесна” корпорациясының қызметінің сан алуандысында ірі инвести-
циялық жобаларды жүзеге асыруға дем берушілік әрі ұйымдастырушылық. Бұл
сонымен бірге “Латон-полис” сақтандыру компаниясы және “Asia-Clean”
- Қазақстан мен ТМД республикалары бойынша мұнай терминалдарын,
резервуарларды, тұрмыстық жабдықтарды тазалайтын және белсенділігін жоятын
кәсіпорын. Сол сияқты “Жөңдеуқұрылыстехника” да – үлкен диаметрлі
темірбетон құбырлары мен ірі мөлшерлі құрылмалар өңдірудегі жетекші
кәсіпорын болса, “Латон-геосервис” – бұрғылау, іздестіру, геологилық барлау
жұмыстарымен айналысады.
Минералдық шикізатты кешенді өңдеу жөніңдегі ҚР Ұлттық орталығы
минералдық және техногендік шикізатты өндіру мен өңдеудің жаңа техноло-
гияларын енгізеді, сирекметалл өнімдерің, ферроқоспалар, полимерлік
бұйымдар өңдіреді.
“Алтың алмас” аксионерлік қоғамы жыл сайын 3 тонна алтын
өндіреді,
“Ақбақай”, “Светинское”, “Думан-шуақ” алтынрудалы кен орындары бойынша жер
қайнауын пайдалануға өзара шарттары бар.
Алматыда машина жасау мен жеңіл өнеркәсіп те біршама дамыған.
Бүгін де аксионерлік қоғамдарға айналған Алматы ауыр машина жасау зауыты
(ААЖЗ) және Киров атындағы машина жасау зауыты Ұлы Отан Соғысы жылдарында
іске қосылып, қазірге дейін жұмыс істеуде.
“Машина жасау зауыты” АҚ-ы әскери-теңіз флоты үшін арнайы техника
өндіру бойынша, ӘТФ кемелері мен сүнгуір қайықтары үшін гидравлика
тетіктерін, механизасиялау мен автоматтандыру құралдарын, қару-жарақ
жасауда маманданған жетекші кәсіпор ын.
“Іскер” ААҚ-ы отандық автомобиль жасауды дамыту концепциясы
шенберінде ГАЗ және КамАЗ автомобильдерін жасап шығару бойынша өндірістік
кешен құрды.
АҚ болған АММК – Алматы мақта-мата комбинаты жеңіл өнеркәсіп
кәсіпорындарының ішіндегі аса ірісі болып табылады. Бұл комбинаттың
маталары тек республикада ғана емес, сонымен бірге өнімнің бір бөлігі
экспортқа шығарылатын шетелднрде де белгілі.
Оңтүстік астана – республиканың темекі өндірісі шоғырланған екі
қаланың бірі. 2000 жылғы 1 ақпаннан бастап Алматы Тмекі Компаниясы өзінің
атауын “Филип Морис Қазақстан” деп өзгертті. ФМҚ ААҚ-ында екі мыңға жуық
қызметкерлері бар. Қазақстанның алты қаласы Қарағанды, Қостанай, Павлодар,
Шымкент, Орал және Астанада өкілдіктерін иемденеді.
Сондай-ақ темекі өнімдерін шығарумен Алматыда GALLAHER Kazakhstan
LLC, JTI Central Asia компаниялары да шұғылданады.
Алматы электроэнергетикасы шетелдік инвестициялар есебінең
қызметін атқарып және дамып келеді. “СПРЭС” ЖШС-ігі фирмасы қаланың электр
тораптарында жұмыс істеуге маманданған және кез келген салынып жатқан
объект үшін электржабдықтау мәселелерін шешеді.
“Суарна” МКӨ - Алматы мен областың тұрғын халқын ауыз сумен
қамтамассыз ететін үлкен өңдірістік кешен. Тау өзендері мен артезиан
ұңғымаларының суы су құбырларының тарамдалған жүйесі арқылы қала тұрғындары
мен кәсіпорындарға беріледі. Судың сапасының жоғарылығың БДҰ, ЮНЕСКО және
басқа да халықаралық ұйымдар атап айтты.
Алматыдағы өнеркәсіптік кәсіпорындардың жалпы саны екі мыңнан
асады. Алматы XXI ғасырға жоғары технологиялы, ғылыми келешегін
байланыстыра отырып аяқ басты.
Жалпы республикалық тауар өндірісіндегі облыс өнеркәсібінің үлесі
Сауда
Алматының сауда жүйесі – жекешелендіру нәтижесінде ең жоғарғы
тиімділікке қол жеткізген берден-бір сала. Сауданың бір пайыздай бөлігі
ғана мемлекет меншіігінде қалып, қалғаны түгелдей жеке капиталдың қолына
көшті. Жеке меншік сауда кәсіпорындары үш негізгі топ бойынша қайта
құрылып, қазіргі кезде ойдағыдай дамып келеді.
Қалада барлығы 8 мыңнан астам сауда ксіпорындары жұмыс істейді,
олардың 700-дейіі шет елдікі. Егер олардың рқайсысының қарамағында орта
есеппен үш-төрт дүкен, салон немесе басқа да сауда объектілері бар екенін
ескерсек, онда жалпы дүкендердің саны біірнеше мыңға жетеді.
Соңғы жылдары қаланың жылдық ішкі бөлшек сауда аналымы, базарларды
қоспағанда, қырық жеті миллиард теңгеге өсті. Ал жергілікті сауданың жалпы
айналымы жүз елу бес миллиард теңгеге жетіп, бес еседен астам көбейді.
Мұның ішінде бөлшек сауда базарлардың үлесіне тиеді.
Қаланың ішкі сауда айналымы 1,5 миллиард долларға дейін өсті. Алматы
жыл сайын бүкіл еліміз бойынша ішкі тауар аналымның 15%-ын қамтамасыз
етеді. Оңтүстік астананың экспорт-импорт сауда көлемінің 80%-ы
алматылықтарды жақсы білетін алыс шет елдермен сауда қарым-қатынасының
үлесіінде. Ресей, Қытай, Түркия, Германия, Оңтүстік Корея, БАЭ,
Ұлыбритания, Италия, АҚШ, Жапония, Үндістан, Швейцария компаниялары Алматы
саудагерлерінің негізгі серіктестері болып табылады.
Көлік, коммуникация және ақпараттық технологиялар
Алматы – Қазақстанның ірі көлік-коммуникациялық орталығы, мұнда
қатынас пен байланыстыңқазіргі заманға сай барлық түрлері жұмыс істейді.
Қала ішінде қатынайтын көлік қоғамдық жне ведомстволық көлік түрлері
болып бөлінеді. Мұның алғашқысына жолаушылар таситын маргрутты автобустар,
троллейбустар, трамвайлар және таксилер жатады. Ал кәсіпорын иелігіндегі,
жүктерді және өз қызметкерлерін тасымалдауға арналған жеңл және аралас
автокөлік ведомстволық көлік болып табылады. 180 мыңға жуық азаматтың, яғни
әрбір жетінші алматылықытың жеке меншік жеңіл автомобилі бар. Бүгінде
қалада алты мемлекеттік және алпыс екі жеке меншік көлік кәсіпорындары
жолаушыларға қызмет көрсетеді.
Алматы тұрғындарының көпшілігі автобус қызметіне пайдалынады. Жеке
меншік, сондай-ақ муниципалдық кәсіпорындар мен фирмалар айналысатын
жолаушы тасымалының 70%-ы осы көліктің үлесіне тиеді. Соңғы жылы қаланың
автобус паркі 200 көлікпен толықтырылды.
Жүк тасымалы саласында бүгінде қызу бәсекелестік өрістеп отыр. Бұл
салада тәжірибесі бар және жас фирмалар: Ақжол, АКЗАР ТРАНС, Алан
Сервис, Алматранс, ЕвроАзияЭкспресс, КазКан, Trans Nega Globalink, Olympic
Express Almaty, Periba, Panalpina, World Transport, Nissan Corporation
қалалықтардың ықыласына ие болу үшін ұдайы бәсекеде. Астана-Контракт ЖАҚ-
ы көлемді контейнерлерден бастап шағын жүктер және автомобильдер
тасымалдаумен айналысады. Алматықұрылыстранс ААҚ-ы, халықаралық жүк
тасымалын қоса алғанда, автоқызметтің барлық түрін көрсетеді. Оның
қарамағында жүк таситын үлкен машиналар мен кең қойма бар.
Жақында Алматының ішкі көлік жүесі тағы бір көлік түрімен толықпақ.
Қазақстан үкіметі оңтүстік астанада метро құрылысын аяқтау мен оның алғашқы
желілерін іске қосу жобасын мақұлдады.
2001 жыл жол салудың ұлттық жылы болып жарияланды. Қазақстан жолдары
акционерлік компаниясы ғимараттар салуда ғана емес, жолдарды қалпына
келтіруде де үлке тәдірибе жинақтаған. Қазір Қазақстан жолдары Астана мен
Алматы арасындағы ұзындығы 166 шақырым автомагистральді жөндеу жұмыстарымен
айналысуда.
Жетісу жолдары, Тас-құм, Қалажолжөндеу-құрылысы, Жолтехникасы,
т.б. жол құрылысы компаниялары бұрынғыларын қалпына келтіріп, жаңа
магистральдар салуға кірісті. Қазіргі заманғы техникамен жабдықталған бұл
компаниялар жаңа материалдарды пайдалаа отырып, Алматымен қатар
Қазақстандағы басқа да жолдарды халықаралық деңгейге жеткізуді көздеп отыр.
Арнайы мамандырылған Асфальтбетон ЖАҚ-ы жол құрылысшыларын өздернің
бірегей өнімдерімен – мұнайдың ауыр қалдықтарынан жасалған мұнай битумы
және асфальтбетонмен қамтамасыз етеді.
Оңтүстік астанаға республиканың барлық аймақтарынан, әлемнің көптеге
елдерінен ұшақ, поезд, автомобиль арқылы қатынауға болады. Қазақстан темір
жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорны мен Эр Астана авиакомпаниясы өз
қызметтерін Алматыдан үйлестіріп отырады. Қазақстан темір жолы РМК-ы
Астана мен Алматы арасын жалғастыратын темір жол жүйесін жөнге келтіруге
аса көңіл бөлуде.
Оңтүстік астанада тасымалдаудың ең арзан түрі – газ құыры тасымалы да
жұмыс істейді. Қала көгілдір отынын сатып алып отырған Өзбекістан мен
Түркменістанның газ кен орындарымен магистральды құбырлар арқылы
баланысады. Алматыда газ өндіріспен қоса тұрмыстық қажеттіліктерге – үй
жылытып, тамақ дайындауға пайдалынылады.
2. Табиғи климаттық жағдай
2.1. Климат
Облыс аумағының климаты тым континентті. Себебі ол үлкен материктің
кіндігінде орналасқан әрі оңтүстік жағы таулармен қоршалған. Аттың
континеттігі жыл бойында, сондай-ақ, тәулік ішінде температураның күрт
ауытқуынан, бұлттылықтың және жауын-шашынның аздығынан байқалады. Жыл
маусымының климатында үлкен айырмашылық бар. Қысқа, ылғалды әрі жылы көктем
шапшаң түрде ыстық жазға ауысады. Күзде температура кенет өзгеріп, үсік
жүреді, жаңбыр аралас қар жауады. Қыс едәуір салқын, әрі құбылмалы болады.
Жаз айларында облыс жеріне Іле аңғарымен және Жетісу қақпасы арқылы келетін
оңтүстік-батыс және оңтүстік- шығыс жылы ауа массаларының әсері зор. Осы
жылы ауа массалары тауалды жазықтарын және тау бөктерлерін күшті қыздырады.
Жаз мезгілінде ашық және ала бұлтты ауа райы тән. Температура тез жоғарлап,
булану күшееді. Үш айда жаздың жауын-шашынның 15-20% түседі. Жаздың
ерекшелігі тауалды жазықтары мен бөктерлерінің өзгешелігінен айқын
көрінеді. Биіктеген сайын температура төмендеп, ылғал молаяды, жауын- шашын
түсімі артады. Тауалды жазықтарына қарағанда тау беткейлерімен
бөктерлерінде жазғы ыстық онша сезілмейді.
Қыста облыс аумағы солтүстік- шығыстан есетін ауа массаларының
әсеріне ұшырайды. Олар Батыс Сібір жерінде қалыптасып, облыс солтүстік
бөлігіне келгенде жергілікті ауа массасын күрт суытады. Салқын ауа енгенде,
циклондық әрекетті күшейтеді. Бастапқыда бұл құбылыс биік таулы аудандарда
байқалып, кейін тау бөктерлеріне көшеді. Ауа массаларының бұл қозғалысы
ауа райын өзгертіп, бұлт қоюланады, жауын-шашын күшейіп, қарлы бұрқасын
пайда болады.
Ауа-райының қалыптасуына оңтүстік-батыстан келетін жылы ауа
массаларының да ықпалы зор. Олардың ағыны салқын ауа массаларына қауышқан
кезде ауа райы құбылып, қыс ортасында жылымық түседі. Жылымықтың аязды
сәттерімен алмасып келуінен жер бетін көктайғақ қаптайды.
Температура мен жауын-шашын режимдері сүйеніп, облыстың аумағы үш:
жазық, тауалды және таулы климаттық белдеуді бөлуге болады.
Алматы облысының климаты негізінен, континенттік, қысы
қоңыржай, салқын. Қаңтар айындағы орташа температурасы солтүстік жазық
бөлікте -10°-16°С. Оңтүстігінде -4-9°С. Жазы ыстық және қуаң. Шілде айының
орташа температурасы солтүстігінде 25°С,оңтүстігінде 27°С. Бұл жазық
өңірлерде жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 110-150мм. Тау бөліктерінің
климаттық жағдайы жұмсақ.
Қаңтар айының орташа температурасы -5-9°С жылық жиі болып
табылады.
Шілде айының орташа температурасы тау бөліктерінде 21-23°С тау
аңғарларында19-22°С.
Жауын-шашынтау бөліктерінде 400-600мм,тау аңғарларында 700-
1000мм. Облыс жерінде жауын-шашын негізінен көктем мен жаз айының басында
жауады.Солтүстік өңірдің жазығы мен тау бөлшектерінде қар жамылғысының
орташа қалыңдығы 10-30см тау беткейлерінде 40-100см. Балқаш және Алакөл
жағалауларында желі соғады.
2.2. Рельеф
Облыстың жер бедері өте күрделі келеді. Оның Балқаш көліне ұласатын
солтүстік бөлігі- көлбеу жазық. Бұл өңір негізінен антропогеннің аллювийлік
және эолдық шөгінділерінен түзілген. Басым бөлігін Сарыесік-атырау, Тауқұм,
Қорғанқұм шағылы алып жатыр. Балқаш маңы жазығының Іле аңғарына ұласатын
атырабы көне құрғақ арналармен тарамдалған . Облыстың оңтүстік және
оңтүстік-шығыс бөлігі таулы келеді. Солтүстік-шығыста Жетісу Алатауы мен
Барлық тауының аралығында Жетісу қақпасы орналасқан. Облыстың шығысын
Жетісу Алатауының сілемдері көмкерген. Олар тауаралық ойпаңдар мен
қазаншұңқырлар арқылы бөлінген. Осы тұста Жетісу Алатауының ең биік шоқысы-
Бесбасқан орналасқан. Тау сілемдерінде 1300-ден астам мұздық бар, олардың
жалпы аумағы 1.3 мың км.кв.- қа жуық. Жетісу Алатауының кейбір сілемдері (
Қолдытау, Алтынемел, Малайсары, Тышқантау, Текелі, Сайқын, т.б.) өз
маңындағы жазық өңірге сұғына еніп жатыр. Облыстың оңтүстік және оңтүстік-
шығысы Солтүстік Тянь Шань сілемдерінің Іле, Күнгей Алатаулары, Кетпен
жотасынан құралған. Жетісу мен Іле, Күнгей Алатаулары аралығында Іле ойысы
жатыр. Облыстың оңтүстік-батысы мен батысында Шу, Іле аласа таулары және
Жусандала, Қопа, Бозой, Қараой үстіртті жазықтары жайғасқан. Тарбағатай
жотасы мен Жетісу Алатауы аралығын ауқымды Алакөл ойысы алып жатыр. Бұның
батысындағы жазық жағалау Балқаш көліне, оңтүстік-шығыс жағы Жетісу
қақпасына жалғасады.
Шығыстағы ірі тау массивтерінің бірі- Жетісу Алатауы. Оның ұзындығы
450 км, ені 100-200км. Шығыс бөлігі Қытай жеріне өтеді. Көксу, Боротола
өзенінің аңғарлары тау жүйесін екі жотаға бөледі. Солтүстік Жетісу жотасы
доғаша иіліп, сыртын оңтүстікке береді. Оның шығыс бөлігі биік әрі мұздықты
келеді. Батысында аласа шағын жоталарға тармақталып барып, Балқаш маңы
жазығына ұласады. Жотаның солтүстік беткейі бірте- бірте сатыланып,
аласарады да тауалды жазығына айналады. Мұнда көптеген шағын тау массивтері
(Күнгей, Суықтау, Тастау, Шыбынды, т.б.) жатыр. Бұлар өзара
тауаралықойыстармен бөлінеді. Оңтүстік Жетісу жотасы негізінен ірі
Тоқсанбай, Мұзтау, Бежінтау, жоталарынан құралады. Ең биік шыңы Бесбақан
тауы (4464 м) Солтүстік Жетісу жотасы құрамындағы Көкжота тауында. Жетісу
Алатауының солтүстік беткейінен Тентек, Лепсі, Басқан, Ақсу, оңтүстік
беткейден Көксу, Боратола, Қора, Үсек, т.б. өзендердің аңғарлары басталады.
Оңтүстік беткейдегі өзендердің суы тұщы, тасуы күшті. Жетісу Алатауының
оңтүстік етегі Іле ойысымен шектеседі. Ойыстың батыс бөлігін Қараой және
Итжон үстірттері қамтиды: бұларды Іле өзеніндегі Қапшағай шатқалы бөледі.
Іле аңғарының Қазақстан жеріндегі ұзындығы шамамен 250км, енді жері 50-55
км, негізінен қалың борпылдақ шөгінділерге толған, сол жағалауында құмды,
құм төбешікті жер бедері қалыптасқан. Қапшағай бөгенінің салынуына
байланысты Іле аңғарының біраз бөлігі су астында қалды. Оңтүстік- шығыста
Тянь-Шань жүйесіне жататын ірі тау жоталары (Қазақстанның ең биік тау
жотасы- Хан Тәңірі шыңы (6995) осында ) жатыр. Бұл массив жоталары өте
күрделі тілімденген әрі өтуге қиын. Хан Тәңірі шыңы бүкіл Тянь Шандағы
мұзданудың негізгі торабы, ірі мұздықтар да осында шоғырланған.
Облыс жеріне Тянь Шань тау жүйесінің Күнгей және Теріскей Алатау
жоталарының шығыс, солтүстік-шығыс бөлігінің біраз сілемдері кіреді.
Солтүстігінде Текес және Кеген тауаралық ойысы жатыр, оны солтүстігінен
Кетпен жотасы тұйықтаған. Биік жері- 3652 м (Аспантау тауы). Мұнда мұздық
жоқ, тау бастары жатық, оңтүстік беткейі тік құлама, солтүстігі көлбеу.
Тянь Шанның солтүстік бөлігіндегі биік тау жотасы Іле Алатауы; ең биік жері-
Талғар шыңы (4951 м). Жота батыстан шығысқа қарай 350км-ге созылады.
Шығысында орографиялық біртұтастығын жоғалтып , тауаралық Жалаңаш, Сөгеті
ойыстары арқылы тармақталып кетеді. Солтүстік бөлігіндегі Қараш тауы Түрген
өзенінің сыртында Бақай және Сөгеті , одан әрі Бұғыты тауына жалғасады.
Орта сілемі Сарытау, Торыайғыр жоталарынан, оңтүстігінде Далашық таулы
үстіртінен құралған.
Батысында Іле Алатауы аласа Жетіжол , Кіндіктас тауына ұштасады да,
одан солтүстік-батыста аласа таулы , төбешікті Шу-Іле сілемі бөлініп шығып,
Балқаштың батыс жағалауына дейін созылады. Іле Алатауының оңтүстік беткейі
терең шатқалдармен және каньондармен тілімденген. Мұнда сел тасқыны , қар
көшкіні сияқты құбылыстар жиі болады; ірі мұзтау торабы (393 мұздық бар)
орналасқан.
Рельеф ала құла Балхаш және Алакөлге ұласатын солтүстігі
көлбеуленген құмды жазық алқап. Бұл өңір негізінен антропогеннің алювейлік
шөгінділерінен түзелген. Оның басым бөлігін Сары есік атырау құмының , қара
құмының, қорған құмның қырқалы және төбешікті құмды алқаптары алып жатыр.
Балқаш маңы жазығының Іле аңғары өтетін атыраулық бөлігі көне құрғақ
арнарлармен тілімделген. Солтүстік шығыста Жетісу Алатауы мен барлық
тауының аралығында Жетісу қақпасы орналасқан . Облыстың шығысын Жетісу
Алатауының сілемдері толығымен қамтыған. Олар тауарлық ойпаңдар мен қазаң
шұңқырлар арқылы бөлінген.
2.3. Геология
Облыс аумағы геологиялық тұрғыдан негізінен каледондық және герциндік
қатпар кешендерінен тұрады. Каледон қатпарлығы Тянь Шанның солтүстік
бөліктерінде көтерілген. Жетісу Алатауы түгелімен дерлік герцин тау
қатпарлығында көтерілген. Облыстың жазық өңірлері альпы қатпарлығында пайда
болса, Жетісу, Іле, Күнгей Алатаулары альпілік қатпарлықта жаңғырған .
Интрузивті жыныстар негізінен Күнгей Алатауларында, Жетісу Алатауының
солтүстік тармағында , Қараой, Бозой үстірттерінде , т.б. жерлерде
кездеседі.
Жетісу Алатауы стратиформдық полиметалл кендерімен байланысты. Силур
кезеңінің 3 топқа бөлінген геосинклинальдерінің бірі- Жетісу-Балқаш
геосинклинорийі. Ол таяз сулы теңіз шөгінділерімен, қызыл түсті
молассалармен, кейде рифті әкткастармен толған. Кей фондарда андезит-
базальтлавалары мен олардың туфтары ұшырасады. Жетісу-Балқаш белдемінде,
Іле ойысында, жоғары палеозойдан төменгі тирасқа дейінгі уақытша андезит-
базальттық, дацитлапириттық, трахилапириттік лавалар мен олардың туфтарынан
тұратын жанартаутектік қалың моласса жиналған. Төменгі және ортаңғы
карбонның теңіздік шөгінділері Жоңғар- Алакөл сияқты жіңішке ойпаңдарда
ғана оқшауланған. Бор және палеогон кезеңдерінде Солтүстік Тянь Шань, Шу,
Іле, Балқаш- Алакөл ойыстарымен бөлінген. Бұл ойыстарда тыныш тектоникалық
жағдайда жұқа, құмды сазды шұбар түсті континенттік шөгінділер қордаланған
, материктік үгілу қыртысының қалыптасуы қазірге дейін жалғасуда.
Тектоникалық тұрғыдан облыс аумағындағы көтерілімдер мен төмен түскен
аймақтар негізінен ендік бағытта созылған.
Облыстың шығысындағы Жетісу Алатауының орталық тұсында кембрийге
дейінгі және каледондық қатпарлықтың тілімделмеген кешені қалыптасқан.
Каледон қатпарлы жүйесіндегі каледондық тектоникалық ойыстарға ұшыраған.
Герцин қатпарлығында Оңтүстік Жоңғар-Балқаш жүйесіндегі құрылымы түзілген.
Жетісу Алатауының солтүстік бөлігінде герциндік кешенді тілімделмеген
құрылымдар кездеседі. Облыстың жазық аймақтары жаңа тектоникалық
құрылымдармен ерекшеленеді.
Неогеннің 2-жартысында Қазақстанның оңтүстік-шығыс жағында тау
массивтері қарқынды көтеріле бастаған. Нәтижесінде биік тау жоталары
қалыптасып, Жетісу, Тарбағатай және Солтүстік Тянь Шань массивтері
айқындала бастаған. Түрлі аймақтарда көтерілу және төмендеу қарқынының әр
қилы болуынан жер қыртысындағы ескі жарылыстар басқаша пішінде жаңарған,
көптеген жаңа жарылыстар пайда болған. Бұған, әсіресе, Жетісу және Іле
Алатауларының баспалдақты құрылымдары дәлел бола алады. Неогеннің аяғында
бұл массивтер әжептәуір биіктеген, мысалы, Іле Алатауы жотасы теңіз
деңгейінен 2500 м-ге жоғарлаған. Жрылу және тілімдену нәтижесінде
Солтүстік Тянь Шанда Шу өңірінің, солтүстік-шығыс Тянь Шанды бойлай Шілік,
Шарын өзенінің арналары пайда болған. Жетісу Алатауында ендік бағытта
арналар қалыптаса бастаған. Іле ойысындағы палеозой шөгінділер жапқан юра,
бор, палеоген және төрттік шөгінділердің үсті қойтасты, малтатасты-құмды,
борпылдақ майда сазды болып келеді. Эолды жер бедеріндегі құм массивтерінің
пішіндері төбе және қырқа тұрпаттас. Бұлардың арасындағы ойпаңды жазықтағы
өзен арналары тілімделген.
Облыстағы таулар Тянь-Шань тау жүйесінен бой түзеген және
кристалды тақта тасты тау жыныстары қабаттарынан түзелген . Сондай-ақ мұнда
конгломераттар, шуфтар, әктастар,граниттер т.б. палеозой жыныстары кеңінен
тараған. Тау етегі және облыстық биіктігі орташа өңірлері антропогендік
шөгінділерден түзелген. Облыстағы таулардың алғашқы қалыптаса бастау
кезеңі герцин қатпарлары мен тығыз байланысты.
2.4. Гидрология
Еліміздің басқа тауларына қарағанда Жетісу және Іле Алатауларында
ылғал мол. Өзен торының жиілігі жоғары (0.4-1.8 кмкм.кв.). Балқаш көлі
алабының артериясы – Текес пен Күнгестің қосылуынан Іле өзені құралған.
Бұл өзендер Тянь Шанның шығыс аймағынан ағып шығады. Балқашқа құяр жерде
өзен кең атырау түзіп, көптеген тармақтарға бөлініп ағады. Төменгі
сағасындағы арнасының ені 500-1000 м-ге дейін жетеді. Іленің ірі салалары-
Шарын мен Шілік өзенінен кеме жүзе алады, бірақ та атырау бөлігінде
көптеген тармақтарға бөлінуіне байланысты кеменің өтуі қиындайды. Мол сулы
кезкңнің ұзақтығы 1-3 жылдан аспайды. Мұндай маусымдарда ағын мөлшері
қалыптағыдан 3-5 есе артық болады. Жетісу Алатауында жайылмаларының орташа
ендіктері 2500м-ден артатын өзендердің суы мол (650-950 мм немесе 1 км.кв.-
қа 20-30 лсек.) келеді. Іле Алатауының орталық бөлігіндегі Есік, Талғар,
Қаскелең, Кіші жіне Үлкен Алматы өзенінің де суы мол болады.
Облыстың биік таулы аудандарында лай тасқындары жиі- жиі байқалады.
Ол оңтүстік және оңтүстік-шығыс аудандарда, әсіресе, Іле, Үлкен және Кіші
Алматы өзенінің алаптарында және Жетісу Алатауында жиі болады. Лай
тасқындарының түзілу ошақьары көне және қазіргі мореналар мен
флювиогляциалдық шөгінділер жайғасқан альпы белдеулерінде, ал кейбір
жағдайларда беткейлік мореналық қабаттардан, делювийлік және аллювийлік
шөгінділерден құралған аласа таулардан да байқалады.
Тасқындардың сулы-тасты, лайлы-тасты және лайлы түрлері бар. Әсіресе,
лайлы-тасты тасқындары жиі байқалады. Мұндай тасқындар су және ұсақ
түйіршіктерден басқа көп мөлшерде қиыршық тас, дөңбек тас және көлемі 30м3
–ге дейінгі жартас сынықтарын ағызады. Облыстың солтүстігіндегі Балқаш,
Алакөл және Сасықкөл маңында, әсіресе, дала мен шөлейтті дала зонасының
солтүстік бөлігінде , сондай-ақ ірі өзен жайылмаларында құмға сіңіп жоғалып
кететін тұйық өзендер жиірек орналасқан.
Жер асты минералды және термал сулардың , өндірісте пайдалануға
жарамды тұздықтардың қоры мол. Минералды шипалы жерасты сулары әр түрлі
ауруларды емдеу үшін аса тиімді. Соңғы жылдары шипасы күшті радиоактивтік,
көмірсутектік, темірлі, азотты, сілтілі, т.б. типті жерасты минералды
сулары табылды.
Өзендері Балқаш-Алакөл тұйық алабында жатыр және жер беті ағын
суына тапшы келеді. Олар қар мұздық сулармен толысады. Ірі өзендері Іле,
Қаратал, Ақсу, Шелек, Шарын, Лепсі, Шілікті, Түрген, Есік. Ірі көлдері
Балқаш, Алакөл.
Жол климаттық графигі
Алматы облысы
Абсолюттік максимум t, °C
жыл айлар
XII
XII
XII
XII
XII XI X IX VIII
I II
С СШ
С СШ Ш ОШ
N Қабаттың Кестеден Серпімді иілуЫғысуға Иілуге созылу
материалдары меналынған бойынша қарсыласу бойынша
топырақ деректер бойынша
1 Жамылғының Кесте 13+10ْ Е1=3200МПа
асфальт бетоны
БНД 6090
+50ْ Е1=380МПа
Кесте 12 Е1=4500МПа
Ru=2,8МПа
2 Негіздің жоғарғыКесте13+10ْ Е2=2000МПа
қабатының
асфальт бетоны
БНД 6090
+50ْ Е2=360МПа
Е2=2800МПа
Ru=1,6МПа
3 Шағыл тас негізіКесте 17 Е3=900МПа Е=900МПа Е=900МПа
4 Қиыршық тастың Кесте 17 Е4=700МПа Е=700МПа Е=700МПа
төсеніш қабаты Φ= 21ْ Φ= 21ْ Φ= 21ْ
С=0,024 С=0,024 С=0,024
5 Ескі жолдың
төсеніш
қопарылған
қабаты және
оған 25%
қосылған
қиыршық тас
құм қоспасы
1. Жол төсемелерін шектік серпімді иілу бойынша есептеу
Жол төсемесі құрылымының шектік серпімді иілу бойынша шарты
Кбер=Еж Ет
(5.3)
Мұндағы:
Кбер –беріктік коэффициенті, жол төсемесі құрылымының жобалық сенімділік
деңгейі бойынша алынады.(4.1 кесте)
Еж –құрылымның жалпы серпімділік модулі, МПа
Ет – төсеменің күрделігін, жамылғының түрін және қозғалыс қарқынына
байланыстыалынатын жол төсемесі құрылымының талаптық серпімділік модулі
(4.2 сурет)
1 Вариант
кесте.5.1. 2
N Модуль, МПа ЕтЕж h hD n ЕжЕт·Кб
ер
Ет Еж
1 220 4400 0,05 5 0,11 0,26 72
2 196 2800 0,07 7 0,16 0,32 18
3 162 600 0,27 18 0,42 0,18 3,7
4 96,2 130 0,74 30 0,71 0,20 1,3
2 Вариант
кесте.5.1. 3
Модуль, МПа ЕтЕж h hD n ЕжЕт·Кб
ер
N Ет Еж
1 220 4400 0,27 5 0,11 0,46 108
2 196 2800 0,092 7 0,16 0,18 90,8
3 162 450 0,081 18 0,42 0,12 8,3
4 92,5 250 0,075 30 0,71 0,09 2,7
1 Вариант бойынша 1,0≤220165==1,3
2 Вариант бойынша 1,0≤220165=1,3
5.2. Жол төсемелерін жер төсемесінің топырағындағы
ығысу бойынша есептеу
Жол төсемесін жылжымалы күштер мен жол төсемесінің өзінің
салмағының әсерлерінен жер төсемесінің топырағында классикалық орын
ауыстырулар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Технико экономикалық негіздеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. Табиғи климаттық жағдайлар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.
2.1
Климат ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2
Рельеф ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3
Геология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4
Гидрология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Жер төсемесін
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...
3.1 Трассаның
планы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..
3.2 Ұзына бойлық
қима ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .
3.3 Көлденең
қима ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
3.4 Жер жұмыстарының
ведомосы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... .
4. Жасанды құрылыстарды
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..
4.1 Жауын-шашынның түсуі мен су жиналатын бассейннің ауданын анықтау.
4.2 Жауын-шашынның әсерінен болатын су шығынын
анықтау ... ... ... ... ... ... .
4.3 Еріген судың әсерінен болатын су шығынын
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Графоаналитикалық әдістің аккумуляция есебімен құбырдағы су шығынын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .
4.5 Құбырдың саңылауын
тағайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
4.6 Құбырдың алдындағы бекітуді
тағайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Жол төсемесін
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...
5.1 Жол төсемелерін шектік серпімді иілу бойынша
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ...
5.2 Жол төсемелерін жер төсемесінің топырағындағы ығысу бойынша
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.3 Біртұтас қабаттарды иілудегі созылуға
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Жолдағы қиылысулар мен
тоғысулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7. Қозғалысты ұйымдастыру мен қозғалыс
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8. Жолды
жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
9. Қоршаған ортаны
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
10. Еңбек қауіпсіздігі және экологиялық
қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
11. Жоба
деталі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... .
12. Сметалы қаржылық
есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
13. Құрылысты
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Автомобиль жолдары-заман талабына сай күрделі құрылыс болып
табылады. Олар жоғарғы жылдамдықты автомобиль жиынының қозғалыс
мүмкіндігін қамтамассыз етеді. Жол төсемесі бірнеше жылдар бойы
автомобиль қозғалыстары кезінде берілетін динамикалық күштерге қарсы
тұра алатын берік, түзу және тайғақ емес болуы керек. Жол
төсемесі, жер төсемесі мен кіші жасанды құрылыстардың қызмет ету
мерзімі мен сенімділігін арттыру-автомобиль жол құрылысына бөлінетін
күрделі қаржы тиімділігіне тәуелді болып келеді.
Автомобиль жолдары елдер мен мемлекеттер арасындағы
халықаралық байланыс жүйелерінің негізгі бір тарамы болып
есептелінеді. Жүк тасымалдау және жолды тасымалдауда маңызды рөл
атқарады. Автомобиль жолдарындағы автомобиль қозғалысы кезіндегі
қауіпсіздікті сақтау жол бөліктерінің жобалық жұмыстарын жүргізу
кезінде қарастырылады.
Жол төсемесіне табиғаттың сан-алуан факторлары (күн
сәулесінің қыздыруы, тоңазуы-еру, қар басып қалу, жауын-шашынмен
шайылуы, т.б) өз әсерін тигізбей қоймайды. Сол үшін жол жобалау
кезінде салынатын жолды беріктікке, аязға төзімділігін есептейміз.
Жол төсемесіне, жер төсемесіне, кіші жасанды құрылыстарға, көпірлер,
қиылыстардың әрқайсысына жеке-жеке баға бере отырып, жолдың
тиімділігін көтеріп, қауіпсіздігін арттырамыз.
Бұл динамикалық жоба Алматы-Гүлшад автомобиль жол бөлігінің
құрылысын жобалайды. Автомобиль жол бөлігін жолдың барлық элементтерін
ескере отырып жобалау, оны тұрғызуда әр түрлі әдістерді пайдалану
құрылысының тиімділігін арттырады. Сонымен қатар, ескеретін жағдай
қоршаған ортаға автомобиль жол бөлігінің құрылыс кезіндегі экологиялық,
геологиялық, гидрологиялық зиянды әсерлерін азайту. Дұрыс жобалық
есептеулер жүргізу үшін нормативті құжаттар-ҚНжЕ қолданамыз.
Автомобиль жолдары , Көпірлер мен құбырлар (ҚНжЕ 2.05.03.-
84), жобалау нормалары, т.с.с.
Жол жобасы-технологиялық және ұйымдық шаралар,жол эксплуатациялық
қызмет көрсету жүйелері, жолды көгалдандыру жұмыстары, жыл бойы жолдағы
автомобильдер қозғалысының қауіпсіздігін қамтамассыз ету, жылдық қолайсыз
мерзімінде қозғалыстың үздіксіз жалғасуы, т.б. кешенді шешімдерден тұрады.
Автомобиль жолы жылдар бойы күтімді қажет етеді. Жөндеу жұмыстарын
жүргізіп отыру керек. Автомобиль жолы өте күрделі жұмыстардан тұратын
байланыстың негізін атқарушы кешенді торап болып табылады.
1. Автомобиль жолының құрылысын технико-экономикалық негіздеу.
Қозғалыс қарқындылығын есептеген соң жүк көтерімділікті
есепке аламыз.
Nес=QKДqорт βγ (1.1)
Мұндағы:
Nес-қозғалыс қарқындылығы (есептелген жылға қатысты)
Q-жүк көтерімділік, ткмкм.
К-қозғалыс құрамындағы жүкті және жолаушыларды тасымалдайтын ауыр және
жеңіл автомобильдерді ескеретін коэффициент К=1,15.
Д-жылдық күндер саны (365).
qорт-жүк автомобильдерінің орташа жүк көтерімділігі немесе автобустар мен
жеңіл автомобильдердің орташа сиымдылығы qорт=6.2т
β-жүріп өтуде пайдалану коэффициенті β=0.62.
γ-жүк көтерімділіктің пайдалану коэффициенті γ=0.90
3928=Q·1,15365·6,2·0,62·0,9
Q1=3928·1262,7541,15=4364444 т
5106=Q15·1,15365·6.2·0.62·0.9
Q15=5106·1262.7541,15=5606610 т
5500=Q20·1,15365·6,2·0,62·0,9
Q20=5500·1262.7541,15=6039239 т
Жалпы мағлұматтар
Нарықтық қатынас жағдайында автомобиль жолының ролі инфраструктура
элементі ретінде одан әрі күшейеді. Автомобиль жолының торабы мемлекеттің
әр түрлі аймағындағы және алыс немесе жақын жердегі шетелдік жердегі
кәсіпорындар менұйымдардың арасындағы көліктік экономикалық қатынастарды
реттейтін ең басты сала. Пайдаланудағы жол торабының техникалық жағдайы
жолды жаңадан немесе қайта салуды қажет ететін көліктің барлық талаптарына
толық жауап бермейді.
Қарағаш-Үштөбе жолын салуды мақсаттылығын негіздеу құрылысқа
керекті қор капиталы мен күнделікті шығынға қатысты жүргізіледі.
Тиімділікті есептеу үшін берілген аймақта күнделікті және жобалау
жағдайына қатысты күнделікті және жобалау жағдайына қатысты күнделікті
шығындар есептеледі. Автомобиль қозғалысының қарқындылығы бірлік уақыт
ішінде жол бойымен жүріп өтетін автомобиль санын сипаттайтын көрсеткіш.
Салынатын жол категориясы үшін қозғалыс қарқындылығы негізгі есептік
көрсеткіш болып табылады. Алматы-Гүлшад жолын салуда қозғалыс қарқындылығын
есептеуіміз керек.
Nес=Nо(1+Bt) (1.2)
Мұндағы:
No-автомобильдердің орташа жылдық тәуліктік қозғалыс қарқындылығы;
B-жыл сайын қозғалыстың өсуін ескеретін коэффициент;
t-есептік айналымдағы жылдық саны;
N1=4062. авттәу
N15=4062. (1+0.03*12)=5524 авттәу
N20=4062. (1+0,03*20)=6500 авттәу
Алматы облысының экономикалық жағдайы
Облыстың қазіргі экономикалық әлуеті Алматы облысындағы кен
қорларының сан алуандылығымен сипатталады. Мұнда қорғасын, мырыш, мыс,
қалайы, молибден, алтын, күмес кендерінің мол қоры игерілуде және келешекте
де игерілетін орындар баршылық. Бұған қосымша Шанқанай цеолит, Қаратаудың
төменгі сағасындағы тұс, Тереңөзектегі гранит, Екпінідегі ақ мәрмәр қазба
байлықтарын игеруден түсетін кіріс мөлшері де қомақты.
Облыстағы әр түрлі меншік нысанындағы құрылыс ұйымдарының базасы
құрылыс-монтаж жұмыстарының бүкіл кешенін орындауды қамтамасыз етуге
мүмкіндік береді. Ал, құрылыс материалдарын өндіру бағытында бұрынғы
өндіріс кәсіпорындары мен цехтары қайта жандандырылып, олар жаңа, жоғары
өнімді технологиялармен жабдықталуда. Текелі, Талғар, Түрген, Ұзынағаш,
Ұйғыр ауданындағы кірпіш зауыттары мөлшері, сапасы жағынан облыстың осы
өнімге мұқтаждығын толық қанағаттандырып отыр.
Экономикалық қайта өрлеуді қамтамасыз етуге оңтүстікте – Ташкенттен,
солтүстікте – Новосибирскіге дейін жылына он миллион тонна жүк тасмалдауға
мүмкіндік беретін асфальтталған жолдар, облысты басып өтетін Түркісіб
магистралі, осыдан тартылған Көксу - Текелі – Талдықорған темір жолдары
пайдалануды.
Соңғы жылдары, әсіресе, бұрынғы Алматы және Талдықорған облыстары
қосылғаннан кейін өлкенің экономикалық әлеуметтік дамуы жаңаша бағыт алды.
Мәселен, 2002 жылы өнеркәсіптік өнім өндіру көлемі 102,6 млрд. теңгені,
физикалық көлем индексі 2001 жылға қарағанда 113,2% құраған. Тау – кен
өнеркәсібінің өндіріс көлемі - 1,7млрд. теңгені (136,5%) , өңдеу саласы -
81,0 млрд. теңгені (116,0%), электр қуаты, газ және су өндіру, тарату -
19,9 млрд. теңгені (102,6%), құрады. Сондай-ақ, желілер мен кабельдер
2001 жылғы көрсеткіштен – 29,8% , электр аккумуляторлы - 22,5% , шарап -
2,3 есе , бидай мен өсімдіктер ұны - 7,5% ,өңделген сүт және қаймақ - 9,3%
жоғары деңгейде өндірілген. 2002 жылдың басынан 17 кәсіпорын қызметтерін
жаңғыртып, 1094 жаңа жұмыс орын ашылған. Олардың ішінегі ең ірілері: Іле
ауданындағы Машзавод Арсенал ЖШС, Талғар киім фабрикасы, Қазаккумулятор
АҚ, т.б.
2002жылдың ауыл шаруашылығының жалпы өнімі 73,5 млрд. теңгеге
өндірілген, бұл 2001 жылғы деңгейден 12,1% жоғары. Ауыл шаруашылығының
дақылдарының егістік жерлері 815,1 мың га, сонымен қатар бидай дақылдары
егілген алқап 475,3 мвң га құраған. Облыс бойынша 2002 жылы 181,2 мың
тонна ет өндірілген (тірі салмақта), бұл 2001 жылғы деңгейден 5,9% жоғары.
Мал басының барлық түрінің өсуіне қол жеткізіліп, ірі қара мал саны - 549,4
мың, қой мен ешкі - 2279,7, жылқы - 164,2, шошқа -129,4, құс - 5797,8 мың
бас құраған. Ауыл тауар өндірушілерін қодауға республикалық және жергілікті
бюджеттер есебінен 1431,4 млн. теңге инвестиция жұмсалған.
2002жылы автомобиль көлігімен 38,5 млн тонна жүк (2001жылмен
салыстырғанда 130,8%) тасымалданған. Көліктің барлық түрімен тасымалданған
жолаушылар – 226 млн. адам (127,2%). Жалпы соммасы 524,6 млн. теңгеге
2515 км жөндеу жұмыстары жүргізілген.
Қазір облыста 2003-2006 жылдарға арналған аграрлық азық-түлік
бағдарламасы бойынша кешенді жұмыстар жүргізілуде.
Қаржы экономикасы
Еліміздің экономикасы тұрақтанып, қалыпқа түсуі кезінде банк жүйесі
жедел қарқынмен дами бастады. Экономиканың өсуі, кәсіпорындардың қаржы
ахуалының жақсаруы, инфляция мен девальвация біршама төмен деңгейде болуы
банк секторының көрсеткіштерін едәуір арттыруға мүмкіндік туғызады.
Бағдарламада қарастырылғандай екінші деңгейдегі банктредің халықаралық
стандартқа (ең кемінде бір миллиард капитал болуы қажет) өту мерзімі
аяқталды.
Алматыда ірі қаржы институттары – Дүниежүзілік банк, Европалық қайта
құру және дамыту банкілері, Ислам дамыту банкі, Халықаралық қаржы
корпорациясының өкілдіктері бар.
Екінші деңгейдегі банктер саны да көбейіп келеді. Олардың қатарында
Bank Kazakhstan, KZI Bank, Абидбанк ААҚ-ы, Алаш банкі, Алмыт коммерция
банкі, Индустрия банкі, Қазақ өндіріс банкі, Көмір банк, Димир Қазақстан
банкі, НұрБанк, Мұнай банкі, Бизнесс банкі, Орталық Азия ынтымақтастық және
дамыту банкілері бар.
Оңтүстік астанада сақтандыру жүйесі қарқын алып отыр. Алматыда
сақтандыру операцияларының негізгі үш түрі: сақтандыру, қайта сақтандыру,
делдалдық сақтандыру қызметі жұмыс істейді.
Алматы қаласы мен облысындағы салық төлеуші ірі мекемелер ретінде
ФудМастер ашық үлгідегі акционерлік қоғамы, Талғарспирт, Қайнар,
Алматы қанты, Алтын бидай , Есік шарап зауыты, Галлархер Қазастан
ЖШС-і, Филип Моррис Қазақстан, Бахус, Рахат, Алматы әуе жайы,
Алматы ауыр машина жасау зауыты, Алматы мақта-мата комбинаты, Алматы
интергаз, Кока-кола бірлескен кәсңпорны, т.б. атауға болады.
Кез келген мегаполис тәрізді Алматы әлемнің әр түкпірінен келіп түскен
қыруар қаржы соммасына иелік ете отырып, оны республиканың басқа аймақтары
мен одан тыс жерлерге бөліп таратады. Бұл қаржы қалалық шаруашылықты
жүргізуге, алматылықтардың тұрмыс деңгейін көтеріп, оңтүстік астананың өсіп
өркендеуіне қызмет етеді. Алматы әлемдік экономикалық қауымдастық арасында
болып жатқан барлық өзгерістерге сергектікпен қарап, қабылдайтын
Қазақстанның қаржы орталығы болып қала бермек.
Өнеркәсіп
Алматыда мұнай және газ өндіру мен металлургиядан басқа негізінен
Қазақстанның барлық өнеркәсіп салалары бар. Оңтустік астананың айрықша
белгісі өндіріс тауларының, яғни дайын өніммен бұйымдар шығарудың жоғары
деңгейі болып табылады. Олардың үлесіне алматылық өндірістің 80%- нан
астамы тиеді. Оның қалған бөлегі электроэнергетика және газ, су мен басқа
бастапқы ресурстар үйлестіру. Импорттың орнын басу саясатын жүргізу
өнеркәсіптің дамуына жаңа серпін береді. Салық саясатын жұмсарту, импорттың
орнын басу бағдарламасын іске асыру, денпинкгке қарсы іс -шаралар өткізу,
банкроттық рәсімдер арқылы өндірісті қайта жаңғырту, өнім сапасын жақсарту
мен меншіктік және қарыздық ресурстарды ақылға сиымды тұрде пайдалану
тұрақты түрде үлгерілеуге септігін тигізеді.
Алматы өнеркәсібінде сауда, сервис және құрылыстан өзге ірі және орта
кәсіпорындар басым келеді. Олар барлық онімнің 85%- ын, соның ішінде
қызметкерлерінің саны 150 адамнан асатын ірі кәсіпорындар – 70%- дан астам
береді. Жергілікті өндірістің 12%-і шағын өнеркәсіптік бизнестің үлесіне
тиеді.
Қаланың тамақ онеркәсібі соңғы жылдары неғұрлым дамыған. Бүгінгі
күннің өзінде-ақ бұл саладағы кәсіпорындар ішкі нарықта толығынан басымдық
алуғы таяу тұр. Алматының көптеген азық-түлік онімдерімен сусындары тек
қалада ғана емес, сонымен бірге елдің басқа аймақтарында да жоғары
сұранысқа ие.
Алматы Республикада өндірілетін тауарлардың жекелеген түрлері бойынша
монополист болып табылады. Мысалы, қазақстандық маркалы коньяктар мен
шампандардың сорттарын алматылық Бахус акционерлік қоғамы өндіреді.
Қазақстан Республикасында аса ірі нан өнімдерін өндіруші –
Аматынан бірлестігінің кәсіпорындары алматылықтарды елу жылдам астам
уақыт нанмен қамтамасыз етіп келеді. Ақсай нан нан – тоқаш комбинаты
қалалықтарға үнемі жоғары сапа және оңтайлы баға бойынша сан алуан өнім
тұрлерін ұсынады. Корона Трейд ЖШС –нің өнімі алматылықтардың орынды
ықласына бөленген. Корона нан пісіру маркалы ұн және макарон өнімдері
өзінің жоғары сапасы үшін Foodexpo Kazakhstan 2000 және Agroprodexpo 2000
халықаралық көрмелерінде алтын медальдарға ие болды.
Алматы макарон фабрикасы ААҚ –ы – Қазақстандағы ірі макарон
өндірушілердің бірі. Өнімін сатуды Батыр сауда үйі арқылы жүзеге асырады,
600-700 дүкендермен Алматы қаласының барлық базарларына қызмет көрсетеді.
Батыр макароны – бұл қандайда болмасын қоспалармен жақсартқыштарсыз
шығарылған экологиялық жағынан таза өнім.
Рахат ААҚ-ы Алматыда да, Қазақстандада тәтті өндіру жағынан
жетекші орында. Оның өнімі белгілі кофет өндіріушілермен бәсекелесе алады.
Масло-Дел компаниясы май, тоңмай өнімдері шығаруға мамандалған.
Барлық өнімдері толық технологиялық циклдан өтіп, табиғи құрамы бөліктері
мен жоғары сапалы шикізаттан дайындалады.
Сондай-ақ маргарин зауытыда Қазақстандағы аса ірі май, тоңмай өнімдерін
өндіруші болып табылады.
Тоқтап қалған кәсіпорындарды қайта құрумен қалпына келтіру
жөніндегі жұмыс оң нәтижесін беруде. 2000 жылы он үш өнеркәіп кәсіп
-орнында жұмыс қайта басталып тоқсан төрі жаңадан құрылды және отызының
өндірістік көлемі кеңейтілді. 2000 жылда жалп өнеркәсіп бойынша сегіз маңға
жуық жаңа жұмыс орындары құрылды.
Алматылық кәсіпорындардың көпшілігі ондірісті көпсалалы шаруашылық
қызметінің түрлері мен сабақтастырумен ерекшеленеді. Бұл, әсіресе
Имболатқұрылма, Комжабдықтауқұрылыс, БеНТ акционерлік қоғамдарына ,
Цесна, Прогресс корпорацияларына, Латон фирмасына тағы басқаларға
тән.
“Сеймар” ашық аксионерлік қоғамы – 1991 жылы құрылған өңдірістік -
инвестициялық корпорация. “Сеймар” ААҚ-ы астық, күріш дайындау, сақтау және
өңдеу; жұмыртқа және құс етін өндіру; қағаз бен қатырма қағаз өңдіру
саласына мамандаған, жұмыс тәжірибесі мол техникалық және басқару
қызыметкерлері бар агроөнеркәсіптік кешен кәсіпорындарын қалпына келтіруде
оңтайлы тәжірибеге ие; Қазақстан Республикасындағы түрлі өңдірістік
жобаларды инвестициялау саласында белсенді жұмыс істейді. Бүгінде “Сеймар”
ААҚ-да 6000 мыңнан астам адам еңбек етеді.
“Имболатқұрылыс” – Қазақстан өнеркәсібінің тарихынан ажыратуға
болмайтың бірегей кәсіпорын, жаңа нарық жағдайларында әлемдік деңгейде
қайтадан табысқа жетіп, танымал бола білген, жарты ғасырға жуық тәжірибесі
бар үлкен кешен.
“БеНТ” кәсіпорыны өз бизнесінің аясын ұдайы кеңейтіп отырады,
ол темірбетон құбырларын өндірудегі бірегей технологияға ие, олардың бір
түрі халықаралық сапа тізімдемесіне кірген.
“Цесна” корпорациясының қызметінің сан алуандысында ірі инвести-
циялық жобаларды жүзеге асыруға дем берушілік әрі ұйымдастырушылық. Бұл
сонымен бірге “Латон-полис” сақтандыру компаниясы және “Asia-Clean”
- Қазақстан мен ТМД республикалары бойынша мұнай терминалдарын,
резервуарларды, тұрмыстық жабдықтарды тазалайтын және белсенділігін жоятын
кәсіпорын. Сол сияқты “Жөңдеуқұрылыстехника” да – үлкен диаметрлі
темірбетон құбырлары мен ірі мөлшерлі құрылмалар өңдірудегі жетекші
кәсіпорын болса, “Латон-геосервис” – бұрғылау, іздестіру, геологилық барлау
жұмыстарымен айналысады.
Минералдық шикізатты кешенді өңдеу жөніңдегі ҚР Ұлттық орталығы
минералдық және техногендік шикізатты өндіру мен өңдеудің жаңа техноло-
гияларын енгізеді, сирекметалл өнімдерің, ферроқоспалар, полимерлік
бұйымдар өңдіреді.
“Алтың алмас” аксионерлік қоғамы жыл сайын 3 тонна алтын
өндіреді,
“Ақбақай”, “Светинское”, “Думан-шуақ” алтынрудалы кен орындары бойынша жер
қайнауын пайдалануға өзара шарттары бар.
Алматыда машина жасау мен жеңіл өнеркәсіп те біршама дамыған.
Бүгін де аксионерлік қоғамдарға айналған Алматы ауыр машина жасау зауыты
(ААЖЗ) және Киров атындағы машина жасау зауыты Ұлы Отан Соғысы жылдарында
іске қосылып, қазірге дейін жұмыс істеуде.
“Машина жасау зауыты” АҚ-ы әскери-теңіз флоты үшін арнайы техника
өндіру бойынша, ӘТФ кемелері мен сүнгуір қайықтары үшін гидравлика
тетіктерін, механизасиялау мен автоматтандыру құралдарын, қару-жарақ
жасауда маманданған жетекші кәсіпор ын.
“Іскер” ААҚ-ы отандық автомобиль жасауды дамыту концепциясы
шенберінде ГАЗ және КамАЗ автомобильдерін жасап шығару бойынша өндірістік
кешен құрды.
АҚ болған АММК – Алматы мақта-мата комбинаты жеңіл өнеркәсіп
кәсіпорындарының ішіндегі аса ірісі болып табылады. Бұл комбинаттың
маталары тек республикада ғана емес, сонымен бірге өнімнің бір бөлігі
экспортқа шығарылатын шетелднрде де белгілі.
Оңтүстік астана – республиканың темекі өндірісі шоғырланған екі
қаланың бірі. 2000 жылғы 1 ақпаннан бастап Алматы Тмекі Компаниясы өзінің
атауын “Филип Морис Қазақстан” деп өзгертті. ФМҚ ААҚ-ында екі мыңға жуық
қызметкерлері бар. Қазақстанның алты қаласы Қарағанды, Қостанай, Павлодар,
Шымкент, Орал және Астанада өкілдіктерін иемденеді.
Сондай-ақ темекі өнімдерін шығарумен Алматыда GALLAHER Kazakhstan
LLC, JTI Central Asia компаниялары да шұғылданады.
Алматы электроэнергетикасы шетелдік инвестициялар есебінең
қызметін атқарып және дамып келеді. “СПРЭС” ЖШС-ігі фирмасы қаланың электр
тораптарында жұмыс істеуге маманданған және кез келген салынып жатқан
объект үшін электржабдықтау мәселелерін шешеді.
“Суарна” МКӨ - Алматы мен областың тұрғын халқын ауыз сумен
қамтамассыз ететін үлкен өңдірістік кешен. Тау өзендері мен артезиан
ұңғымаларының суы су құбырларының тарамдалған жүйесі арқылы қала тұрғындары
мен кәсіпорындарға беріледі. Судың сапасының жоғарылығың БДҰ, ЮНЕСКО және
басқа да халықаралық ұйымдар атап айтты.
Алматыдағы өнеркәсіптік кәсіпорындардың жалпы саны екі мыңнан
асады. Алматы XXI ғасырға жоғары технологиялы, ғылыми келешегін
байланыстыра отырып аяқ басты.
Жалпы республикалық тауар өндірісіндегі облыс өнеркәсібінің үлесі
Сауда
Алматының сауда жүйесі – жекешелендіру нәтижесінде ең жоғарғы
тиімділікке қол жеткізген берден-бір сала. Сауданың бір пайыздай бөлігі
ғана мемлекет меншіігінде қалып, қалғаны түгелдей жеке капиталдың қолына
көшті. Жеке меншік сауда кәсіпорындары үш негізгі топ бойынша қайта
құрылып, қазіргі кезде ойдағыдай дамып келеді.
Қалада барлығы 8 мыңнан астам сауда ксіпорындары жұмыс істейді,
олардың 700-дейіі шет елдікі. Егер олардың рқайсысының қарамағында орта
есеппен үш-төрт дүкен, салон немесе басқа да сауда объектілері бар екенін
ескерсек, онда жалпы дүкендердің саны біірнеше мыңға жетеді.
Соңғы жылдары қаланың жылдық ішкі бөлшек сауда аналымы, базарларды
қоспағанда, қырық жеті миллиард теңгеге өсті. Ал жергілікті сауданың жалпы
айналымы жүз елу бес миллиард теңгеге жетіп, бес еседен астам көбейді.
Мұның ішінде бөлшек сауда базарлардың үлесіне тиеді.
Қаланың ішкі сауда айналымы 1,5 миллиард долларға дейін өсті. Алматы
жыл сайын бүкіл еліміз бойынша ішкі тауар аналымның 15%-ын қамтамасыз
етеді. Оңтүстік астананың экспорт-импорт сауда көлемінің 80%-ы
алматылықтарды жақсы білетін алыс шет елдермен сауда қарым-қатынасының
үлесіінде. Ресей, Қытай, Түркия, Германия, Оңтүстік Корея, БАЭ,
Ұлыбритания, Италия, АҚШ, Жапония, Үндістан, Швейцария компаниялары Алматы
саудагерлерінің негізгі серіктестері болып табылады.
Көлік, коммуникация және ақпараттық технологиялар
Алматы – Қазақстанның ірі көлік-коммуникациялық орталығы, мұнда
қатынас пен байланыстыңқазіргі заманға сай барлық түрлері жұмыс істейді.
Қала ішінде қатынайтын көлік қоғамдық жне ведомстволық көлік түрлері
болып бөлінеді. Мұның алғашқысына жолаушылар таситын маргрутты автобустар,
троллейбустар, трамвайлар және таксилер жатады. Ал кәсіпорын иелігіндегі,
жүктерді және өз қызметкерлерін тасымалдауға арналған жеңл және аралас
автокөлік ведомстволық көлік болып табылады. 180 мыңға жуық азаматтың, яғни
әрбір жетінші алматылықытың жеке меншік жеңіл автомобилі бар. Бүгінде
қалада алты мемлекеттік және алпыс екі жеке меншік көлік кәсіпорындары
жолаушыларға қызмет көрсетеді.
Алматы тұрғындарының көпшілігі автобус қызметіне пайдалынады. Жеке
меншік, сондай-ақ муниципалдық кәсіпорындар мен фирмалар айналысатын
жолаушы тасымалының 70%-ы осы көліктің үлесіне тиеді. Соңғы жылы қаланың
автобус паркі 200 көлікпен толықтырылды.
Жүк тасымалы саласында бүгінде қызу бәсекелестік өрістеп отыр. Бұл
салада тәжірибесі бар және жас фирмалар: Ақжол, АКЗАР ТРАНС, Алан
Сервис, Алматранс, ЕвроАзияЭкспресс, КазКан, Trans Nega Globalink, Olympic
Express Almaty, Periba, Panalpina, World Transport, Nissan Corporation
қалалықтардың ықыласына ие болу үшін ұдайы бәсекеде. Астана-Контракт ЖАҚ-
ы көлемді контейнерлерден бастап шағын жүктер және автомобильдер
тасымалдаумен айналысады. Алматықұрылыстранс ААҚ-ы, халықаралық жүк
тасымалын қоса алғанда, автоқызметтің барлық түрін көрсетеді. Оның
қарамағында жүк таситын үлкен машиналар мен кең қойма бар.
Жақында Алматының ішкі көлік жүесі тағы бір көлік түрімен толықпақ.
Қазақстан үкіметі оңтүстік астанада метро құрылысын аяқтау мен оның алғашқы
желілерін іске қосу жобасын мақұлдады.
2001 жыл жол салудың ұлттық жылы болып жарияланды. Қазақстан жолдары
акционерлік компаниясы ғимараттар салуда ғана емес, жолдарды қалпына
келтіруде де үлке тәдірибе жинақтаған. Қазір Қазақстан жолдары Астана мен
Алматы арасындағы ұзындығы 166 шақырым автомагистральді жөндеу жұмыстарымен
айналысуда.
Жетісу жолдары, Тас-құм, Қалажолжөндеу-құрылысы, Жолтехникасы,
т.б. жол құрылысы компаниялары бұрынғыларын қалпына келтіріп, жаңа
магистральдар салуға кірісті. Қазіргі заманғы техникамен жабдықталған бұл
компаниялар жаңа материалдарды пайдалаа отырып, Алматымен қатар
Қазақстандағы басқа да жолдарды халықаралық деңгейге жеткізуді көздеп отыр.
Арнайы мамандырылған Асфальтбетон ЖАҚ-ы жол құрылысшыларын өздернің
бірегей өнімдерімен – мұнайдың ауыр қалдықтарынан жасалған мұнай битумы
және асфальтбетонмен қамтамасыз етеді.
Оңтүстік астанаға республиканың барлық аймақтарынан, әлемнің көптеге
елдерінен ұшақ, поезд, автомобиль арқылы қатынауға болады. Қазақстан темір
жолы республикалық мемлекеттік кәсіпорны мен Эр Астана авиакомпаниясы өз
қызметтерін Алматыдан үйлестіріп отырады. Қазақстан темір жолы РМК-ы
Астана мен Алматы арасын жалғастыратын темір жол жүйесін жөнге келтіруге
аса көңіл бөлуде.
Оңтүстік астанада тасымалдаудың ең арзан түрі – газ құыры тасымалы да
жұмыс істейді. Қала көгілдір отынын сатып алып отырған Өзбекістан мен
Түркменістанның газ кен орындарымен магистральды құбырлар арқылы
баланысады. Алматыда газ өндіріспен қоса тұрмыстық қажеттіліктерге – үй
жылытып, тамақ дайындауға пайдалынылады.
2. Табиғи климаттық жағдай
2.1. Климат
Облыс аумағының климаты тым континентті. Себебі ол үлкен материктің
кіндігінде орналасқан әрі оңтүстік жағы таулармен қоршалған. Аттың
континеттігі жыл бойында, сондай-ақ, тәулік ішінде температураның күрт
ауытқуынан, бұлттылықтың және жауын-шашынның аздығынан байқалады. Жыл
маусымының климатында үлкен айырмашылық бар. Қысқа, ылғалды әрі жылы көктем
шапшаң түрде ыстық жазға ауысады. Күзде температура кенет өзгеріп, үсік
жүреді, жаңбыр аралас қар жауады. Қыс едәуір салқын, әрі құбылмалы болады.
Жаз айларында облыс жеріне Іле аңғарымен және Жетісу қақпасы арқылы келетін
оңтүстік-батыс және оңтүстік- шығыс жылы ауа массаларының әсері зор. Осы
жылы ауа массалары тауалды жазықтарын және тау бөктерлерін күшті қыздырады.
Жаз мезгілінде ашық және ала бұлтты ауа райы тән. Температура тез жоғарлап,
булану күшееді. Үш айда жаздың жауын-шашынның 15-20% түседі. Жаздың
ерекшелігі тауалды жазықтары мен бөктерлерінің өзгешелігінен айқын
көрінеді. Биіктеген сайын температура төмендеп, ылғал молаяды, жауын- шашын
түсімі артады. Тауалды жазықтарына қарағанда тау беткейлерімен
бөктерлерінде жазғы ыстық онша сезілмейді.
Қыста облыс аумағы солтүстік- шығыстан есетін ауа массаларының
әсеріне ұшырайды. Олар Батыс Сібір жерінде қалыптасып, облыс солтүстік
бөлігіне келгенде жергілікті ауа массасын күрт суытады. Салқын ауа енгенде,
циклондық әрекетті күшейтеді. Бастапқыда бұл құбылыс биік таулы аудандарда
байқалып, кейін тау бөктерлеріне көшеді. Ауа массаларының бұл қозғалысы
ауа райын өзгертіп, бұлт қоюланады, жауын-шашын күшейіп, қарлы бұрқасын
пайда болады.
Ауа-райының қалыптасуына оңтүстік-батыстан келетін жылы ауа
массаларының да ықпалы зор. Олардың ағыны салқын ауа массаларына қауышқан
кезде ауа райы құбылып, қыс ортасында жылымық түседі. Жылымықтың аязды
сәттерімен алмасып келуінен жер бетін көктайғақ қаптайды.
Температура мен жауын-шашын режимдері сүйеніп, облыстың аумағы үш:
жазық, тауалды және таулы климаттық белдеуді бөлуге болады.
Алматы облысының климаты негізінен, континенттік, қысы
қоңыржай, салқын. Қаңтар айындағы орташа температурасы солтүстік жазық
бөлікте -10°-16°С. Оңтүстігінде -4-9°С. Жазы ыстық және қуаң. Шілде айының
орташа температурасы солтүстігінде 25°С,оңтүстігінде 27°С. Бұл жазық
өңірлерде жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 110-150мм. Тау бөліктерінің
климаттық жағдайы жұмсақ.
Қаңтар айының орташа температурасы -5-9°С жылық жиі болып
табылады.
Шілде айының орташа температурасы тау бөліктерінде 21-23°С тау
аңғарларында19-22°С.
Жауын-шашынтау бөліктерінде 400-600мм,тау аңғарларында 700-
1000мм. Облыс жерінде жауын-шашын негізінен көктем мен жаз айының басында
жауады.Солтүстік өңірдің жазығы мен тау бөлшектерінде қар жамылғысының
орташа қалыңдығы 10-30см тау беткейлерінде 40-100см. Балқаш және Алакөл
жағалауларында желі соғады.
2.2. Рельеф
Облыстың жер бедері өте күрделі келеді. Оның Балқаш көліне ұласатын
солтүстік бөлігі- көлбеу жазық. Бұл өңір негізінен антропогеннің аллювийлік
және эолдық шөгінділерінен түзілген. Басым бөлігін Сарыесік-атырау, Тауқұм,
Қорғанқұм шағылы алып жатыр. Балқаш маңы жазығының Іле аңғарына ұласатын
атырабы көне құрғақ арналармен тарамдалған . Облыстың оңтүстік және
оңтүстік-шығыс бөлігі таулы келеді. Солтүстік-шығыста Жетісу Алатауы мен
Барлық тауының аралығында Жетісу қақпасы орналасқан. Облыстың шығысын
Жетісу Алатауының сілемдері көмкерген. Олар тауаралық ойпаңдар мен
қазаншұңқырлар арқылы бөлінген. Осы тұста Жетісу Алатауының ең биік шоқысы-
Бесбасқан орналасқан. Тау сілемдерінде 1300-ден астам мұздық бар, олардың
жалпы аумағы 1.3 мың км.кв.- қа жуық. Жетісу Алатауының кейбір сілемдері (
Қолдытау, Алтынемел, Малайсары, Тышқантау, Текелі, Сайқын, т.б.) өз
маңындағы жазық өңірге сұғына еніп жатыр. Облыстың оңтүстік және оңтүстік-
шығысы Солтүстік Тянь Шань сілемдерінің Іле, Күнгей Алатаулары, Кетпен
жотасынан құралған. Жетісу мен Іле, Күнгей Алатаулары аралығында Іле ойысы
жатыр. Облыстың оңтүстік-батысы мен батысында Шу, Іле аласа таулары және
Жусандала, Қопа, Бозой, Қараой үстіртті жазықтары жайғасқан. Тарбағатай
жотасы мен Жетісу Алатауы аралығын ауқымды Алакөл ойысы алып жатыр. Бұның
батысындағы жазық жағалау Балқаш көліне, оңтүстік-шығыс жағы Жетісу
қақпасына жалғасады.
Шығыстағы ірі тау массивтерінің бірі- Жетісу Алатауы. Оның ұзындығы
450 км, ені 100-200км. Шығыс бөлігі Қытай жеріне өтеді. Көксу, Боротола
өзенінің аңғарлары тау жүйесін екі жотаға бөледі. Солтүстік Жетісу жотасы
доғаша иіліп, сыртын оңтүстікке береді. Оның шығыс бөлігі биік әрі мұздықты
келеді. Батысында аласа шағын жоталарға тармақталып барып, Балқаш маңы
жазығына ұласады. Жотаның солтүстік беткейі бірте- бірте сатыланып,
аласарады да тауалды жазығына айналады. Мұнда көптеген шағын тау массивтері
(Күнгей, Суықтау, Тастау, Шыбынды, т.б.) жатыр. Бұлар өзара
тауаралықойыстармен бөлінеді. Оңтүстік Жетісу жотасы негізінен ірі
Тоқсанбай, Мұзтау, Бежінтау, жоталарынан құралады. Ең биік шыңы Бесбақан
тауы (4464 м) Солтүстік Жетісу жотасы құрамындағы Көкжота тауында. Жетісу
Алатауының солтүстік беткейінен Тентек, Лепсі, Басқан, Ақсу, оңтүстік
беткейден Көксу, Боратола, Қора, Үсек, т.б. өзендердің аңғарлары басталады.
Оңтүстік беткейдегі өзендердің суы тұщы, тасуы күшті. Жетісу Алатауының
оңтүстік етегі Іле ойысымен шектеседі. Ойыстың батыс бөлігін Қараой және
Итжон үстірттері қамтиды: бұларды Іле өзеніндегі Қапшағай шатқалы бөледі.
Іле аңғарының Қазақстан жеріндегі ұзындығы шамамен 250км, енді жері 50-55
км, негізінен қалың борпылдақ шөгінділерге толған, сол жағалауында құмды,
құм төбешікті жер бедері қалыптасқан. Қапшағай бөгенінің салынуына
байланысты Іле аңғарының біраз бөлігі су астында қалды. Оңтүстік- шығыста
Тянь-Шань жүйесіне жататын ірі тау жоталары (Қазақстанның ең биік тау
жотасы- Хан Тәңірі шыңы (6995) осында ) жатыр. Бұл массив жоталары өте
күрделі тілімденген әрі өтуге қиын. Хан Тәңірі шыңы бүкіл Тянь Шандағы
мұзданудың негізгі торабы, ірі мұздықтар да осында шоғырланған.
Облыс жеріне Тянь Шань тау жүйесінің Күнгей және Теріскей Алатау
жоталарының шығыс, солтүстік-шығыс бөлігінің біраз сілемдері кіреді.
Солтүстігінде Текес және Кеген тауаралық ойысы жатыр, оны солтүстігінен
Кетпен жотасы тұйықтаған. Биік жері- 3652 м (Аспантау тауы). Мұнда мұздық
жоқ, тау бастары жатық, оңтүстік беткейі тік құлама, солтүстігі көлбеу.
Тянь Шанның солтүстік бөлігіндегі биік тау жотасы Іле Алатауы; ең биік жері-
Талғар шыңы (4951 м). Жота батыстан шығысқа қарай 350км-ге созылады.
Шығысында орографиялық біртұтастығын жоғалтып , тауаралық Жалаңаш, Сөгеті
ойыстары арқылы тармақталып кетеді. Солтүстік бөлігіндегі Қараш тауы Түрген
өзенінің сыртында Бақай және Сөгеті , одан әрі Бұғыты тауына жалғасады.
Орта сілемі Сарытау, Торыайғыр жоталарынан, оңтүстігінде Далашық таулы
үстіртінен құралған.
Батысында Іле Алатауы аласа Жетіжол , Кіндіктас тауына ұштасады да,
одан солтүстік-батыста аласа таулы , төбешікті Шу-Іле сілемі бөлініп шығып,
Балқаштың батыс жағалауына дейін созылады. Іле Алатауының оңтүстік беткейі
терең шатқалдармен және каньондармен тілімденген. Мұнда сел тасқыны , қар
көшкіні сияқты құбылыстар жиі болады; ірі мұзтау торабы (393 мұздық бар)
орналасқан.
Рельеф ала құла Балхаш және Алакөлге ұласатын солтүстігі
көлбеуленген құмды жазық алқап. Бұл өңір негізінен антропогеннің алювейлік
шөгінділерінен түзелген. Оның басым бөлігін Сары есік атырау құмының , қара
құмының, қорған құмның қырқалы және төбешікті құмды алқаптары алып жатыр.
Балқаш маңы жазығының Іле аңғары өтетін атыраулық бөлігі көне құрғақ
арнарлармен тілімделген. Солтүстік шығыста Жетісу Алатауы мен барлық
тауының аралығында Жетісу қақпасы орналасқан . Облыстың шығысын Жетісу
Алатауының сілемдері толығымен қамтыған. Олар тауарлық ойпаңдар мен қазаң
шұңқырлар арқылы бөлінген.
2.3. Геология
Облыс аумағы геологиялық тұрғыдан негізінен каледондық және герциндік
қатпар кешендерінен тұрады. Каледон қатпарлығы Тянь Шанның солтүстік
бөліктерінде көтерілген. Жетісу Алатауы түгелімен дерлік герцин тау
қатпарлығында көтерілген. Облыстың жазық өңірлері альпы қатпарлығында пайда
болса, Жетісу, Іле, Күнгей Алатаулары альпілік қатпарлықта жаңғырған .
Интрузивті жыныстар негізінен Күнгей Алатауларында, Жетісу Алатауының
солтүстік тармағында , Қараой, Бозой үстірттерінде , т.б. жерлерде
кездеседі.
Жетісу Алатауы стратиформдық полиметалл кендерімен байланысты. Силур
кезеңінің 3 топқа бөлінген геосинклинальдерінің бірі- Жетісу-Балқаш
геосинклинорийі. Ол таяз сулы теңіз шөгінділерімен, қызыл түсті
молассалармен, кейде рифті әкткастармен толған. Кей фондарда андезит-
базальтлавалары мен олардың туфтары ұшырасады. Жетісу-Балқаш белдемінде,
Іле ойысында, жоғары палеозойдан төменгі тирасқа дейінгі уақытша андезит-
базальттық, дацитлапириттық, трахилапириттік лавалар мен олардың туфтарынан
тұратын жанартаутектік қалың моласса жиналған. Төменгі және ортаңғы
карбонның теңіздік шөгінділері Жоңғар- Алакөл сияқты жіңішке ойпаңдарда
ғана оқшауланған. Бор және палеогон кезеңдерінде Солтүстік Тянь Шань, Шу,
Іле, Балқаш- Алакөл ойыстарымен бөлінген. Бұл ойыстарда тыныш тектоникалық
жағдайда жұқа, құмды сазды шұбар түсті континенттік шөгінділер қордаланған
, материктік үгілу қыртысының қалыптасуы қазірге дейін жалғасуда.
Тектоникалық тұрғыдан облыс аумағындағы көтерілімдер мен төмен түскен
аймақтар негізінен ендік бағытта созылған.
Облыстың шығысындағы Жетісу Алатауының орталық тұсында кембрийге
дейінгі және каледондық қатпарлықтың тілімделмеген кешені қалыптасқан.
Каледон қатпарлы жүйесіндегі каледондық тектоникалық ойыстарға ұшыраған.
Герцин қатпарлығында Оңтүстік Жоңғар-Балқаш жүйесіндегі құрылымы түзілген.
Жетісу Алатауының солтүстік бөлігінде герциндік кешенді тілімделмеген
құрылымдар кездеседі. Облыстың жазық аймақтары жаңа тектоникалық
құрылымдармен ерекшеленеді.
Неогеннің 2-жартысында Қазақстанның оңтүстік-шығыс жағында тау
массивтері қарқынды көтеріле бастаған. Нәтижесінде биік тау жоталары
қалыптасып, Жетісу, Тарбағатай және Солтүстік Тянь Шань массивтері
айқындала бастаған. Түрлі аймақтарда көтерілу және төмендеу қарқынының әр
қилы болуынан жер қыртысындағы ескі жарылыстар басқаша пішінде жаңарған,
көптеген жаңа жарылыстар пайда болған. Бұған, әсіресе, Жетісу және Іле
Алатауларының баспалдақты құрылымдары дәлел бола алады. Неогеннің аяғында
бұл массивтер әжептәуір биіктеген, мысалы, Іле Алатауы жотасы теңіз
деңгейінен 2500 м-ге жоғарлаған. Жрылу және тілімдену нәтижесінде
Солтүстік Тянь Шанда Шу өңірінің, солтүстік-шығыс Тянь Шанды бойлай Шілік,
Шарын өзенінің арналары пайда болған. Жетісу Алатауында ендік бағытта
арналар қалыптаса бастаған. Іле ойысындағы палеозой шөгінділер жапқан юра,
бор, палеоген және төрттік шөгінділердің үсті қойтасты, малтатасты-құмды,
борпылдақ майда сазды болып келеді. Эолды жер бедеріндегі құм массивтерінің
пішіндері төбе және қырқа тұрпаттас. Бұлардың арасындағы ойпаңды жазықтағы
өзен арналары тілімделген.
Облыстағы таулар Тянь-Шань тау жүйесінен бой түзеген және
кристалды тақта тасты тау жыныстары қабаттарынан түзелген . Сондай-ақ мұнда
конгломераттар, шуфтар, әктастар,граниттер т.б. палеозой жыныстары кеңінен
тараған. Тау етегі және облыстық биіктігі орташа өңірлері антропогендік
шөгінділерден түзелген. Облыстағы таулардың алғашқы қалыптаса бастау
кезеңі герцин қатпарлары мен тығыз байланысты.
2.4. Гидрология
Еліміздің басқа тауларына қарағанда Жетісу және Іле Алатауларында
ылғал мол. Өзен торының жиілігі жоғары (0.4-1.8 кмкм.кв.). Балқаш көлі
алабының артериясы – Текес пен Күнгестің қосылуынан Іле өзені құралған.
Бұл өзендер Тянь Шанның шығыс аймағынан ағып шығады. Балқашқа құяр жерде
өзен кең атырау түзіп, көптеген тармақтарға бөлініп ағады. Төменгі
сағасындағы арнасының ені 500-1000 м-ге дейін жетеді. Іленің ірі салалары-
Шарын мен Шілік өзенінен кеме жүзе алады, бірақ та атырау бөлігінде
көптеген тармақтарға бөлінуіне байланысты кеменің өтуі қиындайды. Мол сулы
кезкңнің ұзақтығы 1-3 жылдан аспайды. Мұндай маусымдарда ағын мөлшері
қалыптағыдан 3-5 есе артық болады. Жетісу Алатауында жайылмаларының орташа
ендіктері 2500м-ден артатын өзендердің суы мол (650-950 мм немесе 1 км.кв.-
қа 20-30 лсек.) келеді. Іле Алатауының орталық бөлігіндегі Есік, Талғар,
Қаскелең, Кіші жіне Үлкен Алматы өзенінің де суы мол болады.
Облыстың биік таулы аудандарында лай тасқындары жиі- жиі байқалады.
Ол оңтүстік және оңтүстік-шығыс аудандарда, әсіресе, Іле, Үлкен және Кіші
Алматы өзенінің алаптарында және Жетісу Алатауында жиі болады. Лай
тасқындарының түзілу ошақьары көне және қазіргі мореналар мен
флювиогляциалдық шөгінділер жайғасқан альпы белдеулерінде, ал кейбір
жағдайларда беткейлік мореналық қабаттардан, делювийлік және аллювийлік
шөгінділерден құралған аласа таулардан да байқалады.
Тасқындардың сулы-тасты, лайлы-тасты және лайлы түрлері бар. Әсіресе,
лайлы-тасты тасқындары жиі байқалады. Мұндай тасқындар су және ұсақ
түйіршіктерден басқа көп мөлшерде қиыршық тас, дөңбек тас және көлемі 30м3
–ге дейінгі жартас сынықтарын ағызады. Облыстың солтүстігіндегі Балқаш,
Алакөл және Сасықкөл маңында, әсіресе, дала мен шөлейтті дала зонасының
солтүстік бөлігінде , сондай-ақ ірі өзен жайылмаларында құмға сіңіп жоғалып
кететін тұйық өзендер жиірек орналасқан.
Жер асты минералды және термал сулардың , өндірісте пайдалануға
жарамды тұздықтардың қоры мол. Минералды шипалы жерасты сулары әр түрлі
ауруларды емдеу үшін аса тиімді. Соңғы жылдары шипасы күшті радиоактивтік,
көмірсутектік, темірлі, азотты, сілтілі, т.б. типті жерасты минералды
сулары табылды.
Өзендері Балқаш-Алакөл тұйық алабында жатыр және жер беті ағын
суына тапшы келеді. Олар қар мұздық сулармен толысады. Ірі өзендері Іле,
Қаратал, Ақсу, Шелек, Шарын, Лепсі, Шілікті, Түрген, Есік. Ірі көлдері
Балқаш, Алакөл.
Жол климаттық графигі
Алматы облысы
Абсолюттік максимум t, °C
жыл айлар
XII
XII
XII
XII
XII XI X IX VIII
I II
С СШ
С СШ Ш ОШ
N Қабаттың Кестеден Серпімді иілуЫғысуға Иілуге созылу
материалдары меналынған бойынша қарсыласу бойынша
топырақ деректер бойынша
1 Жамылғының Кесте 13+10ْ Е1=3200МПа
асфальт бетоны
БНД 6090
+50ْ Е1=380МПа
Кесте 12 Е1=4500МПа
Ru=2,8МПа
2 Негіздің жоғарғыКесте13+10ْ Е2=2000МПа
қабатының
асфальт бетоны
БНД 6090
+50ْ Е2=360МПа
Е2=2800МПа
Ru=1,6МПа
3 Шағыл тас негізіКесте 17 Е3=900МПа Е=900МПа Е=900МПа
4 Қиыршық тастың Кесте 17 Е4=700МПа Е=700МПа Е=700МПа
төсеніш қабаты Φ= 21ْ Φ= 21ْ Φ= 21ْ
С=0,024 С=0,024 С=0,024
5 Ескі жолдың
төсеніш
қопарылған
қабаты және
оған 25%
қосылған
қиыршық тас
құм қоспасы
1. Жол төсемелерін шектік серпімді иілу бойынша есептеу
Жол төсемесі құрылымының шектік серпімді иілу бойынша шарты
Кбер=Еж Ет
(5.3)
Мұндағы:
Кбер –беріктік коэффициенті, жол төсемесі құрылымының жобалық сенімділік
деңгейі бойынша алынады.(4.1 кесте)
Еж –құрылымның жалпы серпімділік модулі, МПа
Ет – төсеменің күрделігін, жамылғының түрін және қозғалыс қарқынына
байланыстыалынатын жол төсемесі құрылымының талаптық серпімділік модулі
(4.2 сурет)
1 Вариант
кесте.5.1. 2
N Модуль, МПа ЕтЕж h hD n ЕжЕт·Кб
ер
Ет Еж
1 220 4400 0,05 5 0,11 0,26 72
2 196 2800 0,07 7 0,16 0,32 18
3 162 600 0,27 18 0,42 0,18 3,7
4 96,2 130 0,74 30 0,71 0,20 1,3
2 Вариант
кесте.5.1. 3
Модуль, МПа ЕтЕж h hD n ЕжЕт·Кб
ер
N Ет Еж
1 220 4400 0,27 5 0,11 0,46 108
2 196 2800 0,092 7 0,16 0,18 90,8
3 162 450 0,081 18 0,42 0,12 8,3
4 92,5 250 0,075 30 0,71 0,09 2,7
1 Вариант бойынша 1,0≤220165==1,3
2 Вариант бойынша 1,0≤220165=1,3
5.2. Жол төсемелерін жер төсемесінің топырағындағы
ығысу бойынша есептеу
Жол төсемесін жылжымалы күштер мен жол төсемесінің өзінің
салмағының әсерлерінен жер төсемесінің топырағында классикалық орын
ауыстырулар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz