Қатон-Қарағай

Кіріспе

Қатон-Қарағай мемлекеттік ұлттык табиғи бағы 2001 жылдың 17 шілдесінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің №970 қаулысымен бекітілген. Бұл Қазақстандағы үлкен ерекше қорғалатын табиғи территория, оның көлемі 643477 га.
Оның қүрамына Алтайдын, биік шыңы - Белуха тауы одан кететін Листвяга жотасы тізбегі мен Бүқтарма мей Берелі өзенаралық биік тауы кіреді, Бүқтарма аңғарынан кейін оңтүстік-алтай таулары тізбегі: Оңтүстік Алтай, Тарбағатай және Сарымсақты көтеріліп түр.
Бақтың таулы жер бедері әр түрлі геологиялық дәуірлерде үлкен тектоникалық әсерлердің тік қозғалыстары нәтижесінде қалыптасқан. Олардың ішіндегі ец ежелгісі палеоалтай тауы орнына мезозой-үштік дәуірі кезінде пайда болған жазықтықтар болып табылады. Сонымен қатар ауа райы жағдайлары, ландшафтысы, топырақ қүрамы, фаунасы мен флорасы анықталды. Қазіргі кезде үлттық бақ жерінде мүздықтың екі орталығы: Белуха тауындағы Ақ Берел езені қайнар көзі мен Оңтүстік Алтай жотасының шығыс шеті бар. Берел қайнар көзінде 30 шақты мүздық бар. Үлкен мүздық екеу - Үлкен және Кіші Берел. Жекелеген мүздық тасқыны Белуха шыңынан 1984 метр биіктіктен төмен түседі. Оңтүстік Алтай жотасындағы Бүқтарма, Қара-Қаба мен Ақ-Қаба қайнар көздеріндегі мүздықтар ұзындығы 3-4 шақырым, ал жалпы көлемі мен мүз қоры жағынан бүл орталық мұздығы тіпті көлемі жағынан Белуха мұздығы сілемінен артық болып табылады. Осы екі мүздық орталығы Оңтүстік-Батыс Алтайдағы болатын фенологиялық жағдайларға, жауын-шашын мөлшеріне, қазіргі ауа райы қалыптасуына үлкен әсерің тигізеді.
Қатон-Қарағай бағының үлкен континент Еуразия орталығында орналасқандығы оның территориясында қатақ континентальды ауа райының басым болуына әсерін тигізеді. Алтай тау жүйесі толығымен моңғолдық дала, шөлейт және континентальды батыссібір ауа райының түйіскенін көрсетеді. Жер бедерінін. түрлі пішінде болуы, мүздықтардың әсері, температураның қатты өзгеруі, ылғалдық және басқа да ауа райы жағдайлары ауаның күрделі айналымы мен инверсионды әсерлерінен жергілікті ауа райының қүбылмалы өзгерісте болуына әкеледі. Жазықтық жерлерде мұндай көрсеткіштер жүздеген, ал кейде тіпті мыңдаған шақырым қашықтыққа сәйкес болар еді. Жылдық жауын-шашын мөлшері әр ауданда 600-ден 1800 мм аралығында ауытқиды. Олар шілдеде көп, тамызда өте аз түседі.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қатон-Қарағай

Қатон-Қарағай мемлекеттік ұлттык табиғи бағы 2001 жылдың 17 шілдесінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің №970 қаулысымен бекітілген. Бұл Қазақстандағы үлкен ерекше қорғалатын табиғи территория, оның көлемі 643477 га.
Оның қүрамына Алтайдын, биік шыңы - Белуха тауы одан кететін Листвяга жотасы тізбегі мен Бүқтарма мей Берелі өзенаралық биік тауы кіреді, Бүқтарма аңғарынан кейін оңтүстік-алтай таулары тізбегі: Оңтүстік Алтай, Тарбағатай және Сарымсақты көтеріліп түр.
Бақтың таулы жер бедері әр түрлі геологиялық дәуірлерде үлкен тектоникалық әсерлердің тік қозғалыстары нәтижесінде қалыптасқан. Олардың ішіндегі ец ежелгісі палеоалтай тауы орнына мезозой-үштік дәуірі кезінде пайда болған жазықтықтар болып табылады. Сонымен қатар ауа райы жағдайлары, ландшафтысы, топырақ қүрамы, фаунасы мен флорасы анықталды. Қазіргі кезде үлттық бақ жерінде мүздықтың екі орталығы: Белуха тауындағы Ақ Берел езені қайнар көзі мен Оңтүстік Алтай жотасының шығыс шеті бар. Берел қайнар көзінде 30 шақты мүздық бар. Үлкен мүздық екеу - Үлкен және Кіші Берел. Жекелеген мүздық тасқыны Белуха шыңынан 1984 метр биіктіктен төмен түседі. Оңтүстік Алтай жотасындағы Бүқтарма, Қара-Қаба мен Ақ-Қаба қайнар көздеріндегі мүздықтар ұзындығы 3-4 шақырым, ал жалпы көлемі мен мүз қоры жағынан бүл орталық мұздығы тіпті көлемі жағынан Белуха мұздығы сілемінен артық болып табылады. Осы екі мүздық орталығы Оңтүстік-Батыс Алтайдағы болатын фенологиялық жағдайларға, жауын-шашын мөлшеріне, қазіргі ауа райы қалыптасуына үлкен әсерің тигізеді.
Қатон-Қарағай бағының үлкен континент Еуразия орталығында орналасқандығы оның территориясында қатақ континентальды ауа райының басым болуына әсерін тигізеді. Алтай тау жүйесі толығымен моңғолдық дала, шөлейт және континентальды батыссібір ауа райының түйіскенін көрсетеді. Жер бедерінін. түрлі пішінде болуы, мүздықтардың әсері, температураның қатты өзгеруі, ылғалдық және басқа да ауа райы жағдайлары ауаның күрделі айналымы мен инверсионды әсерлерінен жергілікті ауа райының қүбылмалы өзгерісте болуына әкеледі. Жазықтық жерлерде мұндай көрсеткіштер жүздеген, ал кейде тіпті мыңдаған шақырым қашықтыққа сәйкес болар еді. Жылдық жауын-шашын мөлшері әр ауданда 600-ден 1800 мм аралығында ауытқиды. Олар шілдеде көп, тамызда өте аз түседі.
Батыс аймақтық ауа алмасуы нәтижесінде тусетін жауын-шашыннын, көп мөлшері едәуір ылғал қоры, күрделі әрі тармақты өзен жүйесі болуына жағдай жасайды.
Бақ жерінің көп бөлігін Бұқтарма өзені алабы алып жатыр, ол бақ шекарасында 200 шақырымға созылып ағып.
Бақтың оңтүстік бөлігін Қара-Қаба өзені алабы алып жатыр, ол - Қара Ертістің оң жағалаулық арнасы. Листвяга жотасының солтүстік беткейлерінде Катун өзенінің арнасы Тихая өзенінің жоғарғы ағысы орналасқан. Жаздың бірінші жартысында олардың суы өте көп, ал қыста дерлік сусыз болады. Мұздықтарға жақын жерде тәулік ішінде су деңгейі қатты өзгеріп отырады. Барлық өзендердің жоғарғы ағысы өте биіктен сарқырап ағады, сондықтан ағыс жылдамдығы да жоғары болып келеді. Үлкен Көккөл өзені сайында сүлулығы мен көлемі жағынан керемет Көккөл сарқырамасы бар. Мұнда кең су арнасы 80 м биіктіктен қүлайды, сөйтіп, үлкен тастары көп сайға қатты шумен шығады және бірнеше тарамдарға бөлінеді. Басқа өзендер - Язевка, Арасанка, Қара Берел мен Рахман көлдерінің сарқырама тармақтары өте әдемі.
Бақта 400-ге тарта көл бар. Олардың көбі - шағын, су айдыны көлемі бір шаршы шақырым. Ең үлкен көл - Бұқтарма, ол орманды алқаптын, жоғарғы шекарасында Бұқтарма өзенінің қайнар көзіне жақын орналасқан. Оның ұзындығы 5,3 шақырым, ені 1,1 шақырым, ең терең жері - 22 метр. Дәл түбінде Үлкен Рахман көлі орналасқан. Онын, көлемі екі есе кіші, бірақ тереңдігі 30 метрге жетеді. Мұнда көп жылдан бері ыстық радонды бүлақ көзінде Рахман бүлақтары санаторий жүмыс істейді, тірек-қозғалыс мүшелері ауыратын адамдар үшін баға жетпес табиғи емдік орын болып табылады. Тағы үш ірі көл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.