Жануарлардың мінез-құлқы

КІРІСПЕ

1. Біз жануарлардың мінез.құлқы туралы не білеміз?
2. Құмырсқаның арифметиканы меңгеруі.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Жануарлардың мінез-құлқын зерттейтін ғылым – этология деп аталады.
(грек – ethos - әдет, мінез) деген мағананы береді. Этология ғылымы 20 ғасырда пайда бола бастады.
Бұл жаңалықты Нобелъ сыйлығының иегері академик И.П.Павлов ашқан. Ол жануарлардың мінез – құлқын жана-жақтылы зерттеді. Қазыргі уақытта этология ғылымымен биология факулътетіндегі Сарбонде, Аксфорде, Англия, Голландия мемлекеттері қатты көңіл бөліп оқытады. Павлов жануарлардың мінез-құлқына генетикалық талдау жүргізген және оның талдау жүргізген бірден-бір жаңалығы осыдан 70 жыл бұрын бүкіл әлемде жануарлардың мінез-құлқы үйретімді, жуас, тыңдағыш болған екен.
“Жануарлар адам секілді бәлкім рахаттылық, қуаныш-қайғы, күйзелу, бақыттылық және бақытсыздықты сезінуге қабілетті” деп Чарлиз Дарвинның еңбектерінде жазылған.
Ағылшын биологі Д. Гексил адам тәрізді маймылдар денемен, сезім ағзаларымен ған қамтамасыз етілген, яғни, адамдарға ұқсас, сонымен қатар қызығушылықтың, ашудың, қауыпсіздіктің, жақындылық, ауырсыну, рахаттылықтың көрсеткіштері бар. Бұл құбылысты кез-келген адам зоопаркте көруі мүмкін, бұл басқада сұтқоректілерге қатысы бар екенін қортындылайды.
Жоғары дәрежелі жүйкелік қызметті зерттеуде жануарлардың мінез-құлқын бақылау әдісі кең қолданылады.

1. “Этология крупного рогатого скота”
М. П. Скрипниченко Алматы 1979.
2. “Этология селъскохозяйствннх животних”
Б. Н. Панулева , Е. Н. Панова “Клос”1977.
3. “Жаунарлар физиологиясы”
Т. Несіпбаев Алматы “Ғылым” 2005.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

1. Біз жануарлардың мінез-құлқы туралы не білеміз?
2. Құмырсқаның арифметиканы меңгеруі.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ
Жануарлардың мінез-құлқын зерттейтін ғылым – этология деп аталады.
(грек – ethos - әдет, мінез) деген мағананы береді. Этология ғылымы 20
ғасырда пайда бола бастады.
Бұл жаңалықты Нобелъ сыйлығының иегері академик И.П.Павлов ашқан. Ол
жануарлардың мінез – құлқын жана-жақтылы зерттеді. Қазыргі уақытта этология
ғылымымен биология факулътетіндегі Сарбонде, Аксфорде, Англия, Голландия
мемлекеттері қатты көңіл бөліп оқытады. Павлов жануарлардың мінез-құлқына
генетикалық талдау жүргізген және оның талдау жүргізген бірден-бір жаңалығы
осыдан 70 жыл бұрын бүкіл әлемде жануарлардың мінез-құлқы үйретімді, жуас,
тыңдағыш болған екен.
“Жануарлар адам секілді бәлкім рахаттылық, қуаныш-қайғы, күйзелу,
бақыттылық және бақытсыздықты сезінуге қабілетті” деп Чарлиз Дарвинның
еңбектерінде жазылған.
Ағылшын биологі Д. Гексил адам тәрізді маймылдар денемен, сезім
ағзаларымен ған қамтамасыз етілген, яғни, адамдарға ұқсас, сонымен қатар
қызығушылықтың, ашудың, қауыпсіздіктің, жақындылық, ауырсыну, рахаттылықтың
көрсеткіштері бар. Бұл құбылысты кез-келген адам зоопаркте көруі мүмкін,
бұл басқада сұтқоректілерге қатысы бар екенін қортындылайды.
Жоғары дәрежелі жүйкелік қызметті зерттеуде жануарлардың мінез-құлқын
бақылау әдісі кең қолданылады.

1. Біз жануарлардың мінез-құлқы туралы не білеміз?
Этология – жануарлардың мінез-құлқының биологиялық заңдылықтарын
зерттейтін ғылым саласы. “Этология” деген атау грек тілінен алынған мінез-
қылық деген мағнаны береді. (адамға байланысты мінез-құлық деп аталынып
кеткен). Ал мінез-қылық деп жануарлардың тіршілік ортасы мен қарым –
қатынасын қамтамасыз ету үшін атқаратын қыймыл-әрекеттердің жинтығын
айтады. Этология зоология мен эволюциялық ілім негізінде пайда болып,
физиология, экология, генетика, және мінез-қылық генетикасымен тығыз
байланыс түзген. Этология негізінен табиғи туа біткен мінез-қылықтар мен
инстинктерді, олардың дамуын зерттейді. Этология мінез-қылықтың туа біткен
құрамаларын зерттейді, организмнің түрлі реакцияларының сыртқы көрнісін
анықтайды. Ал физиология жануарлардың мінез-қылығын қамтамасыз ететін ми
қызметінің жүйкелік механизмін зерттейді. Осымен байланысты бұл екі пән
бірін-бірі толықтырып, мінез-қылықтың туа біткен және жүре пайда болған
түрлерінің нақты жүйкелік механизмін ашады.
Мінез-қылық түрлері. Мінез-қылыққа және дарақ көрсетілетін кез-келген
белсенділік жатады. Мінез-қылықты сипаттау мақсатында Л. В. Крушинский
(1960) “Унитарлық реакция және мінез-қылықтың биологиялық түрлері” атты екі
түсінікті үсынды.
Унитарлық ( тұтас) реакция шартты және шартсыз рефлекстердің бірігуі
негізінде қалыптасатын мінез-қылықтың біртұтас актсы. Бұл акт жеке
бейімделу әрекетін қамтамасыз етуге бағытталады. Және мінез-қылықтың
қарыпайым бөлшегі болып табылады. Ол белгілі бір үлгімен орындалады.
Унитарлық реакция үш компоненттен тұрады: 1.инстинкт немесе әр түрлі
күрделілікті шартсыз рефлекстер жиынтығыы 2. үйрену 3. пайымдалу
әрекеті.Әрекетті атқару кезінде аталған компоненттердің үлестік ара-
қатынастары әр түрлі болып келуі мүмкін. Олардың ішінде шартсыз рефлекстер
ұрпақтар жинақтаған тәжрибені пайдалануды, ал үйрену ( шартты рефлекс) және
пайымдау әрекеті организмнің нақты жағдайдағы ең тиімді реакциясын
қамтамасыз етеді, икемділіктің негізі болып табылады. Жануарлардың мінез-
құлқы туа біткен және жүре пайда болған болып екі топқа бөлінеді.
Туа біткен мінез-қылық құрамалары тұқым қуалайды, олар ешбір жаттығусыз,
үйретусіз ақ атқарылады. Демек, туа біткен мінез-қылық белгілі бір жағдайда
атқарылатын күрделі іс-әрекеттің жинтығы- инстинкт болып табылады. Туа
біткен бейімделу әрекетін таксис, рефлекс және инстинкт сяқты реакциялар
құрайды. Жүре қалыптасқан әрекеттерге үйрену мен ойлау жатады.
Таксис – төменгі сатыдағы жануарларға тән организм мен сыртқы орта
қатынасын қамтамасыз ететін әрекеттің қарапайым түрі.
Рефлекс- бейімделу әрекетінің бір түрі. Бұл жерде шартсыз рефлекстік
реакция жануарлар дүниесіндегі бейімделудегідей негізгі құралы ретінде
қаралады.
Инстинкт туа біткен мінез-қылықтың жоғарғы күрделі түрі. Ол организмнің
ішкі жән сыртқы тітіркендіргіштер өзгерістеріне жауап ретінде тарйхи даму
барысында пайда болған мінез-қылықтың әрекеті, түрдің нақты тіршілік
жағдайларына бейімделу формасы.
Үйрену- жеке дарақтарда өткен тәжрибені еске түсіре отырып жаңа
реакцияларын қалыптастыруға, тиімсіз реакцияларды жоюға бағытталған
процесс. И.П.Павлов зерттеулерінде сәйкес үйренудің негізінде шартты
рефлекстердің қалыптасу механизмі жатады.
Жүре пайда болған мінез-қылықтың әрекетінің ең жақсы зерттелген түрі
шартты рефлекцтер. Үйрену нәтіижесінде классикалық шартты рефлекс және
оперативтік шартты рефлекс қалыптасады. Үйрену нәтіижесінің алғашқы түрінде
шартты сигналға жануар шартсыз рефлекстермен, ал екінші түрінде қыймыл-
әрекетпен жауап береді. Үйренудің аталған екі түрі де ассоциациялық
үйрену(жинақталған тәжірибе) болып табылады, себебі олар мида уақытша
байланыстың пайда болыуының нәтіижесінде атқарылады.
Жүре пайда болған мінез-қылық әрекетінің ең күрделі түрі инсаит
(зеректік) түсінуге негізделген ақылды әрекеттердің нышаны. Инсаит көбіне
жоғары сатыда дамыған приматтарда байқалады. Мысал ретінде, жануарлардың
қарапайым құралды пайдалануы, қара құстың тасбақаның қабығын биіктен тастап
жаруы т.б келтіруге болады. Үй жануарларында мінез-қылық әрекетінің бірнеше
түрі байқалады. Олар метоболистік, конфорттық, қорғаныстық, үйірлік,
жыныстық, ұрпақ қорғау зерттеу әрекеттері болып жетіледі.
Қоректік мінез-қылық деп жануарлардың азық іздеп, қабылдап, организмдегі
метобалистік гомоестазды сақтауға бағытталған белсенділігін айтады.
Конфорттық мінез-қылық деп жануарлардың өзіне тиімді тіршілік жағдайын
туғыза бағытталған реакциялармен сипатталады. Көбінесе ол дене жылуын
реттеу әрекеттерімен (оқшаулану, қолайлы жер іздеу, жылыу түзуді және жылыу
бөліуді күшейту не ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.