Мектеп, жанұя, қоғамдық ұйымдардың тәрбие жағдайындағы интеграциясы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Мектеп, жанұя, қоғамдық ұйымдардың тәрбие жағдайындағы интеграциясы

Мазмұны:

КІРІСПЕ . . . 3

І Бөлім Мектеп, жанұя, қоғамдық ұйымдардың тәрбие жағдайындағы интеграциясының маңызыдылығы

1. 1. Қазіргі қоғамдағы тәрбиенің мақсат-міндеттері мен

мазмұны . . .

1. 2. Мектептегі, жанұядағы, қоғамдық ұйымдардағы тәрбие процесі,

оның ерекшеліктері . . .

1. 3. Мектеп, жанұя, қоғамдық ұйымдардың өзара байланыс-

тылығы . . .

ІІ Бөлім Мектеп, жанұя, қоғамдық ұйымдардың тәрбие жағдайын-дағы интеграциясын жүзеге асыру жолдары

2. 1. Қазіргі кездегі мектепте, жанұяда, қоғамдық ұйымдарда тәрбие

жұмысын ұйымдастыру ерекшеліктері . . .

2. 2 Мектеп, жанұя, қоғамдық ұйымдардың интеграциясын

ұйымдастыруды дамыту жолдары . . .

2. 3. Мектеп, жанұя, қоғамдық ұйымдарды интеграциялау әдіс-

тәсілдері . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . .

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: . Бүгiнгi тәуелсiз мемлекетiмiздегi жаңа қоғам мүддесiне лайықты, жан-жақты жетiлген, бойында ұлттық сана мен ұлттық психологиясы қалыптасқан ұрпақ тәрбиелеп өсiру - отбасының, орта және жоғарғы бiлiм беру ошақтары мен барша халықтың мiндетi. Бұл процестiң стратегиялық негiздерi Қазақстан Республикасы Президентi Н. Ә. Назарбаевтың халықтық жолдауындағы «Қазақстан - 2030» стратегиясында (1997) ; Қазақстан Республикасы «Бiлiм туралы» заңында (1999) ; - Бiлiм беру жүйесiнiң басты мақсаты, ұлттық мәдениетiмiз бен халық педагогикасының негiзiнде, әрбiр жеке тұлғаның қалыптасуына қажеттi жағдай жасау - деп көрсетiлген. Осы тұжырымдарды Бiлiм және ғылым қызметкерлерiнiң II-шi съезiне (2001) қатысушылар алдында сөйлеген Президент: - «Бiлiм беру iсiндегi рухани дәстүрлердi сақтап, жаңаша жетiлдiре дамыта беру керек. Бұл жүйедегi - оқыту мен тәрбиелеудiң бiрлiгi - үзiлiп қалды. Сiздер мен бiздер тек болашақ буындарды ғана емес, жалпы азаматтық қадiр-қасиеттердiң мәнi мен маңызын түсiнетiн, жаны да, тәнi де таза бiлiмдi азаматтар тәрбиелеуге мiндеттiмiз. Олардың отаншылдық сезiмдерiн тәрбиелеуде, бiлiм берудiң мектепке дейiнгi жүйесi мен жоғары оқу аралықтарын үндестiре ұйымдастыру, көкейкестi мәселе болып табылады, » - деп атап көрсеткен едi.

Қазіргі кезде отбасы мәселесі әлемдік деңгейде қарастырылуда оған “Балалар құқығы туралы Конвенция” (1995), Қазақстан Республикасының “Білім туралы заңы” (1999), “Балабақшадағы 5-7 жастағы балаларды мектепалды даярлау бағдарламасы” (1999), Қазақстан Республикасының “Балалардың құқығы туралы заңы” (2002), “Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы” (2004) сияқты құжаттар дәлел бола алады. 2004 жылы ақпан айында Үкіметтен қолдау тапқан Білім тұжырымдамасы - үздіксіз білім беру жүйесінің алғашқы сатысы балабақшадан бастап, орта білім алатын жасөспірімдерді оқыту-тәрбиелеу мәселесін жоспарлы түрде шешіп, отбасына педагогикалық көмек беруді мақсат етеді. Ал, ата-ананың педагогикалық білімінің неғұрлым жоғары болуы олардың қоғам алдында өз балаларының тәлім-тәрбиесі үшін жауапкершілігін арттырады. Сондықтан да, баланы жағымды ортада тәрбиелеу мен оқыту қазіргі таңдағы ең өзекті мәселелердің бірі болып табылуда.

Болашақ бүгiннен басталатынын тереңiрек зерделесек, жастар тағдыры, жан-жақты жетiлген ұрпақ тәрбиелеу мәселесi қашан да халқымыздың басты арман-мұраты болып келгенi даусыз.

«Ел болам десең, бесiгiңдi түзе»деген М. Әуезовтың аталы сөзi отбасы тәрбиесiнiң маңызын көрсетедi. Бала тәрбиесінің негізі - бұл оның отбасы. Осы шағын әлеуметтік топ, бала үшін өмір мектебі. Отбасындағы ата-ана - баланың өмірлік ұстазы және тәрбиешісі. Баланың болашағы, білімі, мәдениеті отбасындағы ата-ананың сіңірген еңбегіне, тәлім-тәрбиесіне байланысты.

Қазiргi уақытта ұрпақ тәрбиесi туралы мәселеге, мүлдем жаңаша психофизиологиялық көзқараспен қарауды, замана сипаты ерекше талап етуде. Бүгiнгi таңда жалпы адам тәрбиесiне де, сонымен бiрге келешек ұрпағымыздың тәлiмiне де, халық педагогикасының тигiзер жерлерiн, тiптi ештемемен салыстыруға келмейдi. Бұл жайында ғұлама-педагогтар (А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, М. Әуезов, Ж. И. Намазбаева, Х. Арғынбаев, Қ. Жарықбаев, С. Ұзақбаева, С. Қалиев, Қ. Қожахметова, З. Абилова, Б. Мұқанова, К. Оразбекова, А. Бейсенбаева, А. Қалыбекова және т. б. ) тамаша зерттеулерi бар.

Әр халықтың тәлiм - тәрбиелiк мұрасы ұлттық мәдениетiнiң маңызды бөлiгi болып табылады. Ертеңгi өркениеттi қоғам мүшесi, өз ұлтының рухани байлығын, iзгi қасиеттерiн бойына сiңiрген, өз жерi мен елiн қорғай алатын ұлтжанды, жоғары мәдениеттi адамды тәрбиелеудiң негiзi - халықтық тәлiм-тәрбие. Қазақ халқының ұрпақ тәрбиесіне деген көзқарасының өзіндік ерекшелігі бар. Келешек ұрпақ тәрбиесіне үлкен мән беріп, балаларды ата-баба дәстүрінде тәрбиелеуді мақсат тұтқан қазақ отбасылары баласын мәдениеттілікке, зерделілікке баулып, халқының мәдениеті мен әдет-ғұрпын тәрбиенің бұлжымас құралы ретінде ұстанған.

Тәрбие берудің кешенділігін қамтамасыз ету барлық тәрбие беру мекемелерінің, соның ішінде мектептің де идеологиялық жұмысын осы міндетке сай ұйымдастыра жүргізудіңде қызметі ерекше. Оқушылардың тәрбие процесін ұйымдастырудағы мұндай көзқарас қоғамның әрбір жеке тұлғаны жан-жақты үйлесімді дамыту мақсатына толық сай келеді.

Тәрбие - қоғамның негізгі қызметтерінің бірі, жеке адамды мақсатты, жүйелі қалыптастыру процесі, аға ұрпақтың тәжірибесін кейінгі буынға меңгертіп, олардың сана-сезімін, жағымды мінез-құлқын дамытушы. Ересек буын қоғамдық-тарихи өмірде жинақталған тәжірибені, білімді жас буынға тәрбие процесі арқылы береді.

Курстық жұмыстың мақсаты: қазіргі мектепте тәрбиені ұйымдастыру формаларын тиімді пайдалануын анықтау.

Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: қазіргі мектепте тәрбиені ұйымдастыру жүйесі.

Курстық жұмыстың зерттеу пәні: қазіргі мектепте тәрбиені ұйымдастырудың түрлері мен әдістерін пайдаланудың тиімділігі.

Курстық жұмыстың міндеттері:

- Қазіргі қоғамдағы тәрбиенің мақсат-міндеттері мен мазмұны;

- Мектептегі тәрбие процесі, оның ерекшеліктері;

- Мектепте тәрбие жұмысының мәні мен мазмұны;

- Жаңа типті мектептердегі тәрбие жұмысын ұйымдастыру ерекшеліктері;

- Қазіргі мектептегі тәрбие жұмысын ұйымдастыруды дамыту жолдары;

- Қазіргі мектепте тәрбиені ұйымдастыру формаларымен әдістері.

Зерттеу көздері: Зерттеу мәселесі бойынша педагог -ғалымдардың әлеуметтанушылардың, психологтардың еңбектері; ҚР «Білім беру туралы» Заңы; Елбасшысының халыққа жолдаған «Қазақстан - 2030» үндеуі; «Кәусар бұлақ» бағдарламасы; «Атамекен» бағдарламасы; Қазақстан Республикасында жалпы орта білім беру тұжырымдамасы; ҚР 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы теориялары, ұлттық тәлім-тәрбие туралы ғылыми зерттеулер мен теориялық әдебиеттері негіздеріне сүйеніп жасалған.

Зерттеу әдістері: тақырыпты зерттеу барысында қолданылған педагогикалық және психологиялық әдебиеттерге, ғылыми мерзімді басылымдарға ғылыми талдау жасау, педагогикалық эксперимент өткізу, анкета және интервью әдістері қолданылды.

Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

Кіріспе бөлімінде осы тақырыптың көкейкестілігі, қазіргі мектептегі тәрбиені ұйымдастырудың формалары және тәрбиесінің бірізділігі, оны зерттеуге ат салысқан ғалымдардың еңбектерінің құндылығы қарастырылды. Зерттеу жұмысының ғылыми аппараты, мақсаты, міндеттері әдістері объектісі мен пәні көрсетілді.

«Мектепгі тәрбие жұмысының негізгі бағыттары» деп аталатын бөлімде қазіргі қоғамдағы тәрбиенің мақсат-міндеттері мен мазмұны мен мектептегі тәрбие процесі, оның ерекшеліктері және мектепте тәрбие жұмысының мәні мен мазмұны қарастырылады.

«Қазіргі мектепте тәрбиені ұйымдастыру әдістемесі» деп аталатын бөлімде жаңа типті мектептердегі тәрбие жұмысын ұйымдастыру ерекшеліктері мен қазіргі мектептегі тәрбие жұмысын ұйымдастыруды дамыту жолдары және қазіргі мектепте тәрбиені ұйымдастыру формаларымен әдістері қарастырылады.

І Бөлім Мектеп, жанұя, қоғамдық ұйымдардың тәрбие жағдайындағы интеграциясының маңызыдылығы

1. 1. Қазіргі қоғамдағы тәрбиенің мақсат-міндеттері мен

мазмұны

1. 2. Мектептегі, жанұядағы, қоғамдық ұйымдардағы тәрбие процесі, оның ерекшеліктері

Тәуелсiз Қазақстан Республикасының өркениеттi ел қатарына қосу жолында келер ұрпақты жоғары мәдениеттiлiк пен имандылыққа тәрбиелеуде жаңа ғылыми көзқарас қалыптастыру мiндетi тұр. Адамзат қауымындағы халық педагогигасының жетiле даму жолдарына үңiле қараса, оның әр түрлi тағдырға ұшырап, бiр қалыпты даму жолына түсе алмағандығы анық байқалады. Уақыт өзгерiсiне заман талабына сай рухани дүниемiздегi қымбат қазыналарымызды өткенi мен қазiргi жағдайына шолу жасап, болашағымызға көз тастау қажеттiгi туып отыр. Солардың бiрi жастар тәрбиесiне байланысты, олардың дүниеге келген күнiнен бастап аса көп көңiл бөлуi қажет, педагогикалық негiзiнде салт-дәстүрiмiзге жақындатып оны рухани өрлеу құралына айналдыру қажет.

Кез келген халықтың бүкiл адамгершiлiк - рухани өмiрi халық педагогикасында екендiгiн әрбiр халық мойындайды. Осы заманғы тәрбиенiң мәнi - халықтардың ғасырлық, прогресшiл, адамгершiлiк дәстүрлерiнiң сабақтастығын нығайтуға мүмкiндiк туғызып отыр.

Нарықтық экономикалық жүйеге байланысты отбасындағы тәрбие

жетімсіздігінің кейбір себептері ретінде келесі жағдайларды алға тартуға болады:

көптеген еңбеккер отбасылардың экономикалық жағдайының әлсіздігі;
қоғамдық өмір мәдениетінің төмендігі;
отбасы анасы-әйел мойнына артылған екіталай - жұмыс орнында, жанұяда - ауыртпалық;
көптеген әлеуметтік-тұрмыстық және моральдық себептердің салдарынан болып жатқан ерлі-зайыптылардың ажырасуы;
бала тәрбиесінде ер адам әйел көмекшісі деген қоғамдық пікірдің белең алуы;
күннен-күнге шиеленісіп бара жатқан отбасы арасындағы бәсеке, дау-дамай;
отбасы мен мектеп арасындағы байланыстың күннен-күнге әлсіреуі.

Отбасындағы тәрбие мазмұны демократиялық қоғамның өзекті мүдде-мұраттарына орайластырылады. Болашақтағы еңбектік, қоғамдық, отбасылық өмірге бейім дені сау, психикалық болымды, адамгершілікті, иманды, парасатты тұлға дайындау - отбасы міндеті. Жанұялық тәрбие мазмұнының құрамды бірліктері ежелден белгілі бағыт-бағдарларды, тән-дене, адамгершілік-имандылық, сана-сезім, эстетикалық, еңбек тәрбиесін қамтиды, олар өз кезегінде жас әулетті экономикалық, экологиялық, саяси, жыныстық білімдендіру істерімен толығып отырады.

1. Балалар мен жастардың отбасындағы тәрбиесі салауатты

өмір болмысына негізделіп, дұрыс ұйымдастырылған күн тәртібін, спорттық жаттығуларды, дене шынықтыруларын т. б. қамтиды.

2. Отбасындағы сана - сезім тәрбиесі ата-аналардың өз балаларын білімдермен байытып, соны ақпараттарға деген тұрақты қажетсінуін қалыптастырып, оларды үздіксіз жаңалап бару ұмтылыстарын баулуға негізделеді. Танымдық қызықсыну, қабілет, бейімділіктер мен нышандарды дамытып бару бала тәрбиесіндегі ата-аналардың аса өзекті шаруасы.

Отбасындағы адамгершілік-имандылық тәрбиесі тұлға

қалыптастыру жолындағы қатынастардың бұлжымас төркіні. Бұл орайда алғы шетке тартылатын мәселе мәңгілікті өзгермес адамзаттық мораль құндылықтары - сүйіспеншілік, құрмет пен сыйластық, әділдік пен ар-намыс, қадір-қасиет пен борыш сезімдерін тәрбиелеу. Адамгершілік сапа, қасиеттердің басқа да түрлері: парасатты қажетсіну, тәртіптілік, жауапкершілік, дербестік пен ұстамдылық та осы отбасында баулынады.

Отбасындағы эстетикалық тәрбие балалардың таланты мен

дарынын дамытуға бағытталып, өмір болмысы әсемдіктері жөнінде тағлым беруге арналады.

Отбасындағы еңбек тәрбиесі балалардың болашақтағы адал

өмірінің негізін қалайды. Еңбектенуге отбасынан дағдыланбаған баланың есейген кезде де бар есіл-дерті “жеңілдің астымен, ауырдың үстімен” жүріп, шалқып өмір сүру.

Ата-аналар міндетіндегі отбасылық тәрбие -балалардың тән-дене

және рухани сапаларын қалыптастыру бағытындағы саналы да парасатты істерге негізделген үздксіз жетіліп барушы процесс.

Отбасындағы тәрбие әдістері - бұл ата-аналардың өз баласының санасы мен әрекет-қылығына педагогикалық ықпал жасаудың мақсатты көзделген жөн-жосығы, жолы. Бұлардың бәрі де тәрбиенің жалпы әдістерімен теңдейлес, дегенмен өз ерекшеліктеріне ие. Олар:

әр балаға болған ықпал тұлғаның жекелеген нақты әрекет-қылығы мен ақыл-парасатына икемделуінен даралықты келеді;
тәрбие әдістерін таңдау ата-аналардың педагогикалық мәдениетіне

орайлас келіп, олардың тәрбие мақсатын тануына, өз қадір-қасиетіне құндылықтық бағыт-бағдарына, өз жанұясында орнатқан қарым-қатынасына т. б. тәуелді.

Осыдан да отбасылық тәрбие әдістері ата-аналардың тұлғалық сән-

сипатымен қайнай бітіскен және олардан ажыратыла қарастырылуы мүмкін емес. Қаншама ата-ана болса, әдістер түрі де соншалықты: жылы сөзбен көндіру, қорқыту, айқайлап үркіту, мақтау мен мадақтау, қаталдық құрсауына салу және жазалау. Әдістер атан-аналар таңдаған тәрбиелік бағыт-бағдарға тәуелді келеді: біреулері өз баласының тіл алғыштығын тәрбиелегісі келеді, осыдан олардың әдісі ересектер талабын мүлтіксіз орындатуға бағдарланады. Екінші біреулері дербес, өз бетінше ойлай білуге негіз болар тұлғалық қасиеттерді орнықтыруды көздеп, осыған сәйкес әдістік жолдарды таңдастырып, қолданады.

Отбасылық тәрбие арасында ата-аналар баршаға бірдей ортақ жалпыланған әдістерді пайдалану үрдіске айналған. Мұндай әдістер түрі келесідей топтастырылған: сендіру (мақтау, мадақтау, балаға болашақта пайдалы да қызықты мүддені түсіндіру арқылы) ; жазалау (қандай да көңіл рахатынан айыру, ортадағы достық қатынасты үзу, ұрып-соғу) ; кей отбасыларда педагогтар кеңесі мен тәрбиелік жағдайлар әдейі жасалып қолданылады.

Отбасындағы тәрбиелік міндеттерді атқарудың құралдары да әртүрлі. Олар арасында кең қолданымдағылары: сөз, ауыз әдебиеті, ата-ана беделі, еңбек, оқу, табиғат, үй тұрмысы, ұлттық салт-дәстүрлер, қоғамдық пікір, жанұядағы рухани және материалдық болмыс, ақпарат көздері (газет, журнал, радио, теледидар), күн тәртібі, көркем әдебиет, мұражайлар мен көрмелер, ойындар мен ойыншықтар, дене шынықтырулар мен спорт, рәміздер, ерекше белгілер (атрибут), қастерлі заттар, бұйымдар және т. б.

Отбасының мүшелерiнiң отбасылық мiндеттердi бөлiсуiнiң қажеттiлiгiне байланысты отбасы өмiрiнiң түрлi саласындағы: шаруашылық-тұрмыстық, адамгершiлiк-тәрбиелiк мiндеттердi ұсынады. Отбасы iшiлiк бiрлестiктегi қызметтiң отбасы мүшелерiнiң - үлкендер мен жасөспiрiмдердiң өзара қарым-қатынасын ортақтандыруда тәрбиешiнiң түсiнiгiнiң маңызы зор. Психологтар, социологтар, педагогтар егер мұндай бiрлестiктегi қызмет болмаса, немесе ол азды-көптi әлсiреген болса, отбасылық қарым-қатынастардың елеулi түрде әлсiрейтiнiн, ал оның баланың жеке басының дамуына керi әсер ететiнiнiн дәлелдедi.

1. 3. Мектеп, жанұя, қоғамдық ұйымдардың өзара байланыстылығы

Нарықтық қатынастарды ендiрумен байланысты Қазақстан Республикасында өзгерiске түскен саяси, экономикалық, әлеуметтiк-, мәдениеттiк жағдайлар жас ұрпақ тәрбиесiнiң проблемаларын жаңаша ойластыруды талап етедi.

Ұлттық дәстүрлерден қол үзушiлiк тәрбиенiң қайнар көзiнен қол үзушiлiкке әкелетiнiн, ұрпақтар байланысы мен сабақтастығын бұзатындығын, адамгершiлiктiң құлдырауын, еңбектiң тәрбиелiк мәнiн құнсыздандыратынын тарихи тәжiрибе қуаттауда. Осыған орай отбасы педагогикасымен байланысты мәселелердiң маңызы ерекше.

Қазiргi кезде оқушылармен сыныптан тыс және оқудан тыс кезде жүргiзiлетiн жұмысқа iс жүзiнде ешқандай көңiл бөлiнбей келгенiн атап айту керек. Бұл ретте, қазiргi кезде өте әлсiз жүргiзiлетiн мектеп пен отбасы қызметiнiң келiспеушiлiгiне ерекше көңiл бөлу талап етiледi. Ғалымдар отбасы ықпалының, әсiресе оқытудың жоғары сатысында айтарлықтай болмайтынын дәлелдеуде. Бұл жағдай ата-аналардың жұмыс бастылығымен, көптеген отбасының материалдық жағдайын жасауға шектен тыс бағдар ұстауымен ал, оның оқушылардың адамгершiлiк тәрбиесiне терiс ықпал ететiнiмен түсiндiрiледi. Отбасы мен мектептiң тәрбиелiк үрдiстегi өзара бiрiн-бiрi толықтыруы көп жағдайда жетiспей жатады.

Сондықтан қазiргi уақыттың маңызды мәселесі мектеп оқушыларының тәрбиесiнде мектеп пен отбасының педагогикалық ынтымақтастығын толық жүзеге асырудың қажеттiгi болып табылады. Отбасындағы ата-аналардың педагогикалық мәдениетiн арттыру бағытындағы мектеп жұмысының жүйесi отбасындағы ата-аналардың педагогикалық бiлiмдi өздiгiнен алуға басшылық жасауымен, ата-аналардың жүргiзiлетiн жұмыстың ұжымдық, топтық және жекелей түрлерiмен ұштастыруға, ата-аналарға құрмет пен қарай талап қоюЈа оңды тәжiрибеге сүйенуге негiзделедi.

Ата-аналардың педагогикалық мәдениетiн көтерудiң мектептегi жүйесi олардың өз бетiмен бiлiмiн көтеруiне және олармен жүргiзiлетiн жекелеген, топтасқан, ұжымдық жұмыс түрлерiне, ата-аналардың тәрбиесiндегi талаптарына құрметпен қарауға, отбасы тәрбиесiндегi тәжiрибесiне сүйенуге негiзделедi. [12; 19; 25; 37; 59; 75; 77]

Әлеуметтiк институт ретiнде отбасының тарихи дамуының нәтижесi оның қызығушылығы мен ынтасының есебiн алу негiзiнде отбасында баламен қарым- қатынасты қалыптастыруда басты рөл атқарады.

Сондықтан отбасылық байланыстардың маңызды мәселесi (мейлi ол бала немесе үлкен кiсi болсын) жеке бастың бағдарын айқындайтын тұлғалық-мағыналық қатынастар болуы керек. Қатынастардың бұл түрi, әдетте отбасы мүшелерiнiң бiрлестiгi қызметiн белгiлегенде пайда болады. Тұлғалық-мағыналық өзара қатынастардың психологиялық тетiгiнiң бiрi өзара түсiнiстiктiң негiзiн тудыратын, дүниенi бағалауда және көзқарастарды өзара келiсушiлiкке әкелетiн, басқа адамның бағытына ыңғайласуға қабiлеттiк - идентификациялау (ұқсас болу) тетiгi болып табылады. Отбасылық педагогикада тәрбиенiң негiзiне iзгiлiк ұстанымдары алынған болса, дұрыс, үйлесiмдi құрылған отбасышiлiк қатынастардың жүзеге асырылуы мүмкiн деп санайды. Мұндай отбасында, әдетте достыққа, жылы жүректiлiкке, қамқорлыққа негiзделген өзара қарым-қатынас орнайды да, өзара бiрiн-бiрi құрметтеп, бiр-бiрiне және әрқайсысы өзiне талап қоя бiлетiн болады. Осының бәрi тұтаса келiп, бұларсыз балалардың iзгiлiк-адамгершiлiк тәрбиесi үшiн қажеттi жағдайларды жасауға болмайтынын отбасылық әлеуметтiк- психологиялық жағдайдың ауадай қажеттiгiн туғызады.

Үй жағдайындағы тәрбиелiк үрдiстердi ұйымдастыруды қоғам арқылы тiкелей реттелiнетiн және бағытталынатын мектептегi тәрбиемен салыстыруға болмайды.

Сонымен бiрге әрбiр отбасында тәрбиенiң белгiлi бiр объективтi түрде, кейде тiптi оны түсiнбей-ақ қалыптасады. Кейбiр жағдайда отбасында тәрбиенiң мақсаттарын, нақты мiндеттерiн түсiнуге болады да, ал баланың қатынасында неге рұқсат етiледi, неге рұқсат етiлмейтiнiнiң есебi алынбастан, тәрбиенiң әдiстерi мен тәсiлдерiнiң есебiн алмай қолданылады. Отбасының тәжiрибесiнiң тәрбиелiк ықпал ету жүйесi және тәрбиесiнiң 4 тактикасын бөлiп алып қарауға тура келедi. Ол: әмiршiлдiк, үбектеу, «араласпау» және ынтымақтаса қызмет ету.

Отбасындағы әмiршiлiк (өктемдiк) . Отбасы мүшелерiнiң бiрiнiң (үлкендерге көбiрек қатысты) оның басқа мүшелерiнiң ынтасы мен жекебастық қасиеттерiмен сезiмiн үнемi басып тастауынан пайда болады. Белгiлi бiр шешiмдердi орындату мақсатында ата-аналардың өз балаларына талап қоятыны және солай iстеуi керектiгi өзiнен-өзi белгiлi. Бiрақ көп талап қоюшылық өрескел қысымға мәжбүр етуге айналады. Өз кезiнде А. С. Макаренко отбасылық қатынастарға қарсы тұратын тәрбиенiң сенiмдi және дұрыс формуласын ұсынғаны белгiлi: көп талап қоюшылық - көп құрмет және сенiм. Ықпал етудiң барлық түрiнiң iшiнен ата-аналар тек бұйрық беру мен күштеудi ғана жөн деп санаса, онда олар баланы күштеуге мәжбүр етушiлiкке, оның қарсы жауап беру қарсылығына кездеседi. Баланың қарсылық көрсетуi: екiжүздiлiк, алаушылық, өрескелдiк, жасаушылық, кейде ашық өшпендiлiкке баруына да мәжбүр етуi мүмкiн. Ата-аналардың жалтақсыз өмiрi баланың қызығушылығы мен пiкiрлерiне құлақ аспау, баланың өзiне қатысты мәселелердi шешуде оның құқығына нұқсан келтiру, оның жеке басын қалыптастыруда елеулi сәтсiздiкке әкелiп соқтырады.

Отбасылық өзара қатынастарда жиi кездесетiн тәрбие түрiнiң бiрi - шамадан тыс қамқорлық.

Отбасылық шамадан тыс қамқорлық немесе өбектеу - бұл ата-аналар өзiнiң еңбегiмен баланың барлық қажеттiгiнiң қанағаттандырылуын қамтамасыз етумен, барлығын өз мойына алуымен баланы қандай да болмасын қамқорлықтардан (өбектеуден) күш салушылықтан қорғайтын қатынастар жүйесi. өкiнiшке орай, мұндай тәрбие беру кезiнде баланың жеке басын белсендi түрде қалыптастыру туралы мәселе екiншi жоспарға шегiнедi. Шамадан тыс қамқорлықтың нәтижесi балада ынтасыздықты, iстi өздiгiнен атқаруға зауқының болмауын қалыптастыру болып табылады. Өйткенi мұндай балалар, әдетте өздерiне қатысты мәселелердi, сонымен қатар тәрбиенiң жалпы проблемаларын шешуге қатыстырылмайды. Оның себебi тәрбиелiк әрекеттердiң орталығында баланың қажетiн қанағаттандыру, оны қиындықтардан қорғау сияқты проблеманың болуы.

Тәрбиенiң тәсiлi ретiнде отбасылық өзара қатынастардың келесi түрi «қол сұқпаушылық» болып табылады. Отбасындағы тұлғааралық қатынастардың бұл жүйесi мүмкiндiктi тануға және тiптi үлкендер мен балалардың бiр-бiрiне тәуелсiз болуының мақсаттылығына құрылған. Қатынастардың бұл түрi жақсы жабдықтауды қалайтын және олармен бiрге болғанда жан күйзелiсiн талап ететiн баланың өмiрi мен тағдырына белсендi араласудан бас тартатын тәрбиешiлер ретiнде ата-аналардың енжарлығы негiз бола алады. Нәтижесiнде ата-аналар отбасылық проблемелардың бәрiнен шет қалған енжар жеке тұлғаны қалыптастырады. [34; 37; 42; 51; 59; 79; 81; 82]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.