Педагогикалық процестің заңдылықтары

Жоспар
Кіріспе

1. Кіріспе

Педагогикалық прцестің мәні.

2.Негізгі бөлім

А)Педагогикалық процестің құрылымындағы компоненттері.

Ә) Тәрбие процесі және оның заңдылықтары.

Б) Оқыту процесі және оның заңдылықтары.

3. Педагогикалық процестің қозғаушы күші.

4. Қорытынды

5. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Педагогиканың екі категориясы (оқыту, тәрбие) бір-бірімен өз ара байланысып, тұтас педагогикалық процеске айналады
Қазіргі кезеңде тұтас педагогикалық процкстің мәні зор, өйткені қоғамдық өндірістік қатынастың дамуы оқыту мен тәрбие бірлестігі принципінің толық іске асуын талап етеді.
Орта жоғары оқу орындары мен мектептен тыс мекемелер жүйесінде білім беру және тәрбие беру мақсатын жүзеге асыру процесін тұтас педагогикалық немесе оқу-тәрбие процесі деп атайды.
Білім беру мен тәрбие міндеттерін толық шешу үшін сабақ үстінде әр бір тақырып бойынша оқуды тәрбиемен үйлестіріп өткізу оқу-тәрбие процесінің басты шарты.
Педагогикалық процесті ұйымдастыру барысында оқушы және оқушылар ұжымы бір жағынан тәрбие объектісі, екінші жағынан тәрбие субъектісі болады. Осыған орай, оқу, тәрбие процесінде мұғалімдер мен балалар ынтымақтастығы, олардың шығармашылық еңбек етулеріне зор сүйеніш болады . Тәрбиенің субъектісі мен объектілер арасында әр түрлі байланыстар пайда болады. Мысалы, тәрбиешілер мен оқушылар арасындағы қарым-қатынас арқылы ақпарат алмасуы, ынтымақтастық немесе бірлестік іс әрекет т.б. Мұндай байланыстар педагогикалық процестің табысты болуына игі әсер етеді.
Адам баласының іс әрекетінде процес термині жиі кездеседі. Мысалы, еңбек процесі, технологиялық, биологиялық процестер т.б. Процес бұл ілгері қарай қозғалыс және қандай болса да нәтиженің жетістігіне бағытталған бірізділік әрекеттің жиынтығы болып табылады. Педогогикалық процестің заңдылықтарын Ю.К.Бабанский, И.Я.Лернердің, И.Ф. Харламовтың еңбектерінде кең көлемде баяндалады.
Педагогикалық процестің басты идеясы – оқыту және тәрбие жұмысында мақсаттың, міндеттердің, принциптердің, заңдылықтардың мазмұнының, әдістер мен формалардың бірлігі, тұтастығы және өзара байланыстылығы. Бұл идеяны іске асыру үшін ең алдымен ғылымның соңғы жетістіктеріне сәйкес әр түрлі жабдықтармен, оқыту машиналарымен, техникалық құралдармен, оқыту және тәрбие процесінің сапасын және тиімділігін арттырады.
Оқыту мен тәрбие процесінде моральдық – психологиялық жағдайдың да мәні өте зор. Сабақ үстінде, тәрбиелік шараларды өткізу процесінде тәрбиешілер мен оқушылар арасындағы бір-біріне тілектестік, жанашырлық, қамқорлық және қиын жағдайларда өзара көмек іс-әрекетінің сапасына тиімді ықпал жасайды.
Сонымен, тұтас педагогикалық процесте кешенді ықпал жасау – бұл әр түрлі іс - әрекеттерін нақты жоспарлау,әр түрлі жұмыстарды (саяси – идеялық, қоғамдық пайдалы және өнімді еңбек т.б.) табиғи бірлікте жүзеге асыру.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Халықаралық Гуманитарлы-Техникалық Университеті

Кафедра: Қазақ тілі және педагогика
Пәні: Педагогика

Тақырыбы: Педагогикалық процестің
заңдылықтары

Орындаған:
Қаратаева Гүлнұр

Қабылдаған:Қуанышбаева Зауре

Шымкент-2007
Жоспар

1. Кіріспе

Педагогикалық прцестің мәні.

2.Негізгі бөлім

А)Педагогикалық процестің құрылымындағы компоненттері.

Ә) Тәрбие процесі және оның заңдылықтары.

Б) Оқыту процесі және оның заңдылықтары.

3. Педагогикалық процестің қозғаушы күші.

4. Қорытынды

5. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Педагогиканың екі категориясы (оқыту, тәрбие) бір-бірімен өз ара
байланысып, тұтас педагогикалық процеске айналады
Қазіргі кезеңде тұтас педагогикалық процкстің мәні зор, өйткені
қоғамдық өндірістік қатынастың дамуы оқыту мен тәрбие бірлестігі
принципінің толық іске асуын талап етеді.
Орта жоғары оқу орындары мен мектептен тыс мекемелер жүйесінде білім
беру және тәрбие беру мақсатын жүзеге асыру процесін тұтас педагогикалық
немесе оқу-тәрбие процесі деп атайды.
Білім беру мен тәрбие міндеттерін толық шешу үшін сабақ үстінде әр
бір тақырып бойынша оқуды тәрбиемен үйлестіріп өткізу оқу-тәрбие процесінің
басты шарты.
Педагогикалық процесті ұйымдастыру барысында оқушы және оқушылар
ұжымы бір жағынан тәрбие объектісі, екінші жағынан тәрбие субъектісі
болады. Осыған орай, оқу, тәрбие процесінде мұғалімдер мен балалар
ынтымақтастығы, олардың шығармашылық еңбек етулеріне зор сүйеніш болады .
Тәрбиенің субъектісі мен объектілер арасында әр түрлі байланыстар пайда
болады. Мысалы, тәрбиешілер мен оқушылар арасындағы қарым-қатынас арқылы
ақпарат алмасуы, ынтымақтастық немесе бірлестік іс әрекет т.б. Мұндай
байланыстар педагогикалық процестің табысты болуына игі әсер етеді.
Адам баласының іс әрекетінде процес термині жиі кездеседі. Мысалы,
еңбек процесі, технологиялық, биологиялық процестер т.б. Процес бұл ілгері
қарай қозғалыс және қандай болса да нәтиженің жетістігіне бағытталған
бірізділік әрекеттің жиынтығы болып табылады. Педогогикалық процестің
заңдылықтарын Ю.К.Бабанский, И.Я.Лернердің, И.Ф. Харламовтың еңбектерінде
кең көлемде баяндалады.
Педагогикалық процестің басты идеясы – оқыту және тәрбие жұмысында
мақсаттың, міндеттердің, принциптердің, заңдылықтардың мазмұнының, әдістер
мен формалардың бірлігі, тұтастығы және өзара байланыстылығы. Бұл идеяны
іске асыру үшін ең алдымен ғылымның соңғы жетістіктеріне сәйкес әр түрлі
жабдықтармен, оқыту машиналарымен, техникалық құралдармен, оқыту және
тәрбие процесінің сапасын және тиімділігін арттырады.
Оқыту мен тәрбие процесінде моральдық – психологиялық жағдайдың да
мәні өте зор. Сабақ үстінде, тәрбиелік шараларды өткізу процесінде
тәрбиешілер мен оқушылар арасындағы бір-біріне тілектестік, жанашырлық,
қамқорлық және қиын жағдайларда өзара көмек іс-әрекетінің сапасына тиімді
ықпал жасайды.
Сонымен, тұтас педагогикалық процесте кешенді ықпал жасау – бұл әр
түрлі іс - әрекеттерін нақты жоспарлау,әр түрлі жұмыстарды (саяси –
идеялық, қоғамдық пайдалы және өнімді еңбек т.б.) табиғи бірлікте жүзеге
асыру.
Педогогикалық процес – тәлім – тәрбиелік қарым – қатынастарды
ұйымдастырудың тәсілі. Педогогикалық процесті ұйымдастыратын педагог.
Педогогикалық процес – бірнеше элементтен құрылатын жүйе. Педогогикалық
процестің үш құрылымы болады: педогогикалық, әдістемелік, психологиялық.
Педогогикалық процестің педогогикалық құрылымы: мақсат – принциптер
– мазмұн - әдістер – құралдар – түрлер.
Мақсат – ұстаз бен шәкірт арасындағы педагогикалық қатынастардың
нәтижесі. Принциптер мақсатқа жету жолдарын анықтайды. Мазмұн – мақсатқа
жету жолында оқушыларға берілетін тұлғалар тәжірибесінің бөлігі. Әдістер –
мұғалім мен оқушының мазмұнды жетілдіру – қабылдауға арналған іс-әректтері.
Құралдар – мазмұнмен жұмыс жасайтын материалдық тәсілдер мен әдістер.
Педагогикалық процестің әдістемелік жүйесін жасау үшін мақсат
бірнеше міндеттерге бөлінеді. Әрбір міндет ұстаз бен шәкірт іс-
әрекеттерінің кезеңдерін анықтайды.Мысалы, сабақтың әдістемелік құрылымы:
сабаққа дайындалу, сабақты өткізу, сабақты талдау; экскурсияның әдістемелік
құрылымы: дайындық, керекті жерге бару, бақылау, көргенді бекіту, нәтижені
талдау.
Педогогикалық процестің психологиялық құрылымы: танымдық процестер
(қабылдау, ойлау, есте сақтау, ақпарат сіңіру), оқуға қызығушылық (оқуға
қызығуды, қабілетті, ынтаны айқындау), қуат (көтеріңкі не түсіңкі дене мен
жан күш-қуаты, белсенділік, еңбекқорлық не шаршау динамикасы).
Кез келген әлеуметтік жүйеде басқарудың жеке немесе ұжымдық
субъектісі шешуші рөл атқарады. Мектептің педагогикалық жүйесінің
құрылымдық компоненттері айқындалатын нағыз педагогикалық ұжым және оның
басшысын немесе жүйені басқарушының әрекеті болмақ. Қазіргі қоғамға тән
білім беру процесін ізгілендіру, дербестендіру және дифференциялау,
мәдениеттанушылық сипат беру бағыттарын іске асыру балалар мен
жасөспірімдерді оқыту мен тәрбиелеудің әдістері мен түрлерін пайдаланудың
ерекшеліктерін айқындайды.
Педагогикалық әрекеттегі басқару жүйесінің басқарылушыға ықпал жасау
әдістері де айқын болуы тиіс. Оның тиімділігі – қолданған әдістің нақты
педагогикалық жағдайға сәйкестілігіне байланысты.
Тұтас педагогикалық процестің ұйымдастыру әдістері жүйенің ұйымдық,
функционалдық және ақпараттық бірлігін тоқтатуы тиіс. Сондықтан мұғалім
сендіру, жаттығу, бақылау және өзін-өзі бақылау, ынталандыру сияқты
тәсілдермен бірге ақпарат жинау және оны талдау, дербес дамудың
диагностикасын жасау, түзету және т.б. сияқты әдістерді де игеруі тиіс.
Сонымен, аталған жүйе құраушы факторлар педагогикалық процесті
ұйымдастырудың ішкі құрылымының өте күрделі екендігін танытады. Сонымен
бірге әрбір компонентті алға қойған мақсатқа, қалыптасқан нақты жағдайға
байланысты дер кезінде реттеп отыруды қажет етеді.
Аталған компонеттер өз бетінше өмір сүрмейді, олар мұғалім
әрекетімен тығыз байланысты болады да педагогикалық жүйенің функционалдық
компоненттерін құрайды. Функциялық компоненттердің негізіне педагог
әрекетінің процесінде туындаған тұрақты базалық құрылымдық компоненттер
түзеді. Ал функциялық компоненттер педагогикалық процестің қозғалысын,
өзгерісін танытып, оның даму қисынын айқындайды.
Оқыту мен тәрбие тұтас педагогикалық процесте табиғи өзара
байланысты. Бұлардың бірлігін бір-бірінен ажыратуға болмайтындығын
дәлелдейді.Оқыту және тәрбие процесінің арасындағы байланысты тікелей
аралық қатынастан байқауға болады. Осындай тұтастық педагогикалық
принциптердің жүйесін қалыптастыруға мүмкіншілік береді.
Тәрбиенің мәнін анықтайтын белгілері болады. Ең алдымен оның тәрбие
мақсатына бағытталған ықпалы көптеген жағдайларға байланысты қиындай
түсетін өте күрделі диалектикалық сипатының болуы.
Тәрбиенің мақсатқа бағытталған ықпалын қиындататын жағдайлар
мыналар: түрлі әсердің бала (мектеп,үйелмен, көше, ресми емес топтар
т.с.с.) табиғатына үйлеспеуі, әр баланың өзіне тән белгілі бір жинақталған
көзқарасы мен ынта-ықыласы, әдеті мен талғамдарының болуы. Сондықтан
оқушының ішкі рухани жан дүниесін ашудың қиындығы (оқушылар өздері тап
болған жағдайдың себептерін, әрине, біле бермейді) бір педагогикалық ықпал
нәтижесінің әр түрлілігінен, баланың қоғамдық мәнінен, өзіне тән әрекеті
сипатынан келіп туады.
Тәрбие диалектикасы дегеніміздің өзі сыртқының (объективті) ішкі
жағдайдың (субъективті) игілігіне айналатын адам санасының шеңберіне
өткізілуі. Келешекте іс-әрекет нәтижесінде көрінетін құбылыс. Адамның
қоғамдық мәні дамудың қай жағдайда жүруіне байланысты қалыптасады.
Дегенмен, адамның қоғамдық мәнінің қалыптасуында, оның осы жағдайлардағы
нақты орны, қатынасы және сол жағдайлардағы іс-әрекетінің сипаты маңызды
роль ойнайды. Бұл дамудың әлеуметтік жағдайы деп аталып кеткен. Тәрбие
процесінде адамның қоғамдық мәнін қалыптастырудың қозғаушы күші деп
саналатын бірқатар қарама-қайшылықтар тән. Олар сыртқы және ішкі қарама-
қайшылықтар болуы мүмкін.
Сыртқы қарама-қайшылықтар қоғамда объективті белгіленген ережелер
мен баланы қоршаған адамдардың тәртібі арасындағы үйлеспеуден көрінеді. Көп
жағдайда оқушы өз құрдастары мен ересектердің қоғамдық ережелерге қайшы
келетін қылықтарының куәсі болады.Ішкі қарама-қайшылықтарға оқушының талабы
мен оны орындауға мүмкіндігінің арақатынасы жатады. Адамның қоғамдық
мәнінің дамуындағы негізгі көздерінің бірі қажеттіліктер мен оларды
қанағаттандыру тәсілдері арасындағы қарама-қайшылық болып табылады.
Тәрбие процесі адамның қоғамдық мәнінің әлеуметтік маңызды сапаларын
қалыптастыруға, оның қоғамға, адамдарға, өзді-өзінің қатынастарын жасауға
және олардың шеңберін кеңейтуге бағытталады. Адамның қоғамдық мәнінің,
өмірдің түрлі жақтарына қатынасының жүйесі неғұрлым аумақты, кең болған
сайын, оның рухани жан – дүниесі соғұрлым жазиралы, бай болады. Тәрбиенің
мәні – адамның қоғамдық мазмұнын әлеуметтендіріп, оның ұжыммен және
қоғаммен практикалық қатынастарының жүйесін құру. Өзінің табиғаты жағынан
тәрбие ісі педагогикалық міндеттердің төмендегідей бірқатар мәселелерін
шешуді қамтиды.
1. Педагогикалық жағдайлардың, тәрбиелік әсерлердің нәтижесін талдау,
жоспарлау жұмысын реттеу. Сөйтіп, оқушылар тәрбиелілігінің деңгейін
анықтауды, оның қоғамдық мәні мен ұжымның дамуын белгілеуді, нақты
педагогикалық міндетті бөлуді және қалыптастыруды, оны шешудің
жолдарын анықтауды, тәрбиенің құралдары мен әдістерін таңдай білуді
т.б. қажет етеді.
2. Тәрбие процесінің жобасын құру және жүзеге асыру. Бұл өзінің мазмұны
жағынан педагогикалық іс-әрекетті пайдалы бөліктерге және ықпалдарға
бөлудің, оқушылардың іс-әрекетіне педагогикалық басшылық етудің,
оқушылар ұжымдары мен шағын топтардың, жеке оқушымен дұрыс қарым-
қатынастарды бекітудің, оқушылар тәртібінің әлеуметтік-психологиялық
шарттары мен себептерін аңғара білудің, оқушыларға жеке тұрғыда
қатынас жасау бірлігінің болуын талап етеді.
3. Тәрбиелік ықпалдарды реттеу және оларға түзетулер енгізу. Бұл мазмұны
жағынан педагогикалық міндеттерге енгізілген түзетулерді орынды
жүзеге асыруды, сыртқы ықпалдардың қалыпты жағдайға өтуін немесе
қабылданбауын қамтамасыз етеді, қоршаған ортаға сай баланы дамыту
үшін қажетті материалды таңдап алуды, ұжым мен адамдар арасындағы
қарым-қатынасты реттеуді, бағыттауды, дамытуды, пайда болатын жеке
шиеленістерді жоюды, оқушылар арасындағы достық пен жолдастық
қатынастарды нығайтуды, педагогикалық жағдайға байланысты талап
логикасын түрлендіруді, өзгерген жағдайларда тәрбиелік ықпал жасаудың
бағытын дұрыс анықтауды және тәсілдерді қайта құруды т.б. талап етеді
4. Қорытынды есепке алу және бақылау. Мұның мазмұны әдепкі
берілгендермен салыстырып, қол жеткен нәтижені талдау, қолданылған
тәрбие әдістерінің тиімділік шеңберін анықтау, балалардың дамуындағы
және тәртібіндегі ойластырылмаған қажетсіз құбылыстардың туу
себептерін белгілеу, орынды құралдарды, әдістерді , тәсілдерді
жинақтау, өз тәжірибесіне енгізу мақсатында басқа мұғалімдердің іс-
әрекетін зерттеу, педагогикалықтеория мен тәжірибені сәйкестендіре
білу деген сөз.
Тәрбие – бұл педагогикалық құбылыс. Олай болса педагогикалық
құбылыстар мен процестер арасындағы байланыс мәселелерін қарайық. Бұл
жерде кейбір заңдылықтарды атауға болады.
1. Тәрбие қоғам мұқтаждығына және жағдайына байланысты.
Неғұрлым қоғамның әлеуметтік экономикалық мүмкіншілігі өскелең өмір
талабына сәйкес дамып отырса, соғұрлым жастардың келешегіне, адамгершілік
қасиеттерінің дамып қалыптасуына игі әсер етеді.
2. Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігі. Оқушы тұлғасының дамуы мен
қалыптасуына белсенділіктің ролі зор. Іс-әрекет барысында
белсенділіктің бірнеше түрлерін байқауға болады. Олар: қарым-қатынас
белсенділігі, таным белсенділігі және өзін-өзі тәрбиелеу
белсенділігі.
Қарым-қатынас белсенділігі арқылы бала жолдастарымен, кейбір
адамдармен қарым-қатынас жасайды, өзіне дос іздестіреді, тілектес дос
табуға тырысады. Қарым-қатынас белсенділігінің нәтижесінде тұлғаның бойында
мінез-құлық қасиеттері (қамқорлық, қайырымдылық, ілтипаттылық,жауапкершілік
сезім т.б.) қалыптасады.
Тұлғаның даму процесінде өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігі сапа
жағынан ішкі факторға айналады. Оқушы үлгі аларлық сөздермен, ережелермен
толықтырылған сауыт емес, ол шырақ, оны өзін-өзі тәрбиелеудің аса
мейірімділік ынтықтығымен тұтандыру керек. Демек, жеткіншектер тек
айналадағы дүниені танып қана қоймай, олар өзіне және өзінің ішкі дүниесіне
үңіле қарай білулері қажет, яғни оқушы бір жағынан тәрбие объектісі, ал
екінші жағынан тәрбие субъектісі болады.
3. Тәрбие іс-әрекетінің және қарым-қатынастың шешуші ролі.
Тәрбие, оқыту және білім беру іс-әрекетіне байланысты. Іс-әрекетінің
бірнеше түрлері бар. Оларға ойын, оқу, еңбек, спорт, көркемдік, қоғамдық
саяси іс-әрекеттері т.б. жатады. Осы іс-әрекеттердің нәтижесінде баланың
ақыл-ойы, дүниеге көз-қарасы дамиды, мінез-құлық және эстетикалық
қасиеттері қалыптасады, еңбек етуде жауапкершілік сезімі артады.
Іс-әрекетінің барысында қарым-қатынас іске асырылады. Қарым-қатынас
– таным процесі. Таным және қарым-қатынас өзара байланысты, мұны
оқушылардың іс-әрекетінен көруге болады.
4. Тәрбие процесінде оқушылардың жас және дербес ерекшеліктерін есепке
алу.
5. Педагогикалық процесте ұжым мен адамның өзара байланысы.
Оқушы тұлғасын қалыптастырудың негізгі көзі ұжым болады.

Педагогтың кәсіби қызметі адамның барша іс-әрекетіндегідей мақсат
қоюдан басталады. Педагогтың балалармен жүргізіп жатқан ісінде мақсат
болмаса, ол істі кәсіпқой маманның жұмысы деп бағалауға болмайды, оны
әншейін бір әрекет, тәрбиелік процеспен ешбір байланысы жоқ жәй белсенділік
деп түсіну керек.
Мақсатты сезіну әрқандай іс-әрекетте қуат береді. Ұлы да шапағатты
мақсат адамның бар шығармашылық күшіне қанат беріп, оны өрістете түседі.
Мақсатқа жету адам бағытының негізі болған терең де толық қанағаттанушылық
тудырады.
Тәрбие мақсаты – педагогика ғылымының өзекті категориясы. Оны
нақтылау, жобалау, дайындау – педагогикалық тұжырымдар жасаудың арқауы.
Мақсат – субъект санасында оның қоршаған ортамен өзара ықпал
байланысынан туындайтын әрекеттің нәтижесі туралы ой болжамы.
Демек, мақсат – жағдайлар себепті пайда болуынан, нақты болмыстан
алынатындықтан – ол объективті құбылыс. Мысалы, өмірінде домбыра ұстап,
үніне зер салмаған педагог балаға музыкалық тәрбие беруі мүмкін емес т.б.
Мақсат объективті себептерден бастау алумен бірге субъективтік те
категория, себебі ол сана туындысы, ол адам ойында пайда болып, әр нақты
тұлғаның сана сезімдік ерекшеліктерінің көрінісін береді.
Тәрбие процесі – бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.