Түрік тектес түргеш тайпалары

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім
1. Түргеш қағанаты
2. Қарлұқ қағанаты

ІІІ. Қорытынды

Әдебиеттер тізімі

Түрік тектес түргеш тайпалары УІ-ғасырда Тянь-Шань таулы аймақтарын мекендеген, ал УП-ғасырда Жетісудың орталық аймақтарын қоныс еткен. Олар өзінен бұрынғы өмір сүрген Батыс түрік қағанаты құрамындағы халқы көп тайпалардың бірі болған. Түргеш тайпалары жөніндегі алғашқы мәліметтер Күлтегін ескерткішінде және Қытай жазба деректерінде кездеседі. Ал түргештердің жеке қағандық болып құрылуы туралы дерек «Тоныкок» жазуында айтылған.
Түргеш қағанаты халқының этникалық құрамы негізінен сары және қара түргеш тайпаларынан тұрған. Жазба деректердің көрсетуі бойынша олар Шу, Талас, Іле бойларын жайлаған. Шу бойындағы түргештер сары, ал Талас аймағындағы түргештер қара түргештер деп аталған.
Түргеш қағанаты 704-756 жылдар аралығында өмір сүрді. Бұл кезде Жетісу аймағында араб басқыншыларына қарсы күрес жүріп жатқан болатын. Жетісуда Түргеш қағанаты билеушілерінің негізін қалаушы Үшелік-қаған. Оның билік жүргізген кезі - 699-706 жылдар. Ол Жетісудан Батыс түрік билеушісі Бәрішадты қуып, Ташкенттен Турфанға және Бесбалыққа дейін өзінің өкіметін орнатты. Оның басты саяси орталығы - Шу өзені бойындағы Суяб қаласы. Екінші орталығы - Іле өзені бойындағы Күнгүт қаласы. Үшелік елді 20 ұлысқа /бөлікке/ бөліп, олардың әр қайсысында 7 мыңнан әскер ұстады.

1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы:
Оқу құралы.- Алматы, 1997.

2. Жолдасбайұлы С. Ежелгі және орта
ғасырдағы Қазақстан.- Алматы,
1995.

3. Қазақстан тарихы: көне заманнан
бүгінге дейін: Очерктер.- Алматы:
Дәуір, 1994.

4. Мусин Ч. Қазақстан тарихы: Оқу
құралы.- Алматы, 2005.

4. Рысбайұлы К. Қазақстан Республика-
сының тарихы: Оқу құралы.-
Алматы, 1999.