Жаңа медициналық биотехнология
КІРІСПЕ
1. Медициналық және ветеринарлық биотехнология
2. Актиномицеттер түзетін антибиотиктер
3. Мицелиальды саңырауқұлақтар түзетін антибиотиктер
4. Антибиотиктерді өндірісте алу жолдары
5. Вакциналар
6. Колибактериофаг
7. Инсулин препаратын алу
8. Интерферрон
9. Витаминдер
10. Полисахаридтер
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Медициналық және ветеринарлық биотехнология
2. Актиномицеттер түзетін антибиотиктер
3. Мицелиальды саңырауқұлақтар түзетін антибиотиктер
4. Антибиотиктерді өндірісте алу жолдары
5. Вакциналар
6. Колибактериофаг
7. Инсулин препаратын алу
8. Интерферрон
9. Витаминдер
10. Полисахаридтер
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Медициналық биотехнология жаңа биотехнологияның негізгі бағыты.Пәннің негізгі мақсаты – тіршілікке қажетті процестерді клетка және молекула деңгейіндегі іргелі зерттеулердің жетістіктерін өнеркәсіпте пайдалану.Бұл бағыт қазіргі замандағы биологияның іргелі зерттеулеріне сүйене отырып,кең көлемде арзан дәрілік қасиеті бар өнімдерді синтездеуге бағытталған.Қазіргі кездегі дәрілік және терапия саласындағы күшті өзгерістер, соның ішінде клеткалық биотехнология, молекулалық биотехнология,иммунологмя, вирусология және медицина диагностикасындағы зерттеулер медициналық биотехнологияның мүмкіндіктерін кеңейтуде.Адам аурын емдеуде медико-биологиялық әдіс кеңінен қолданылады.Терапия саласында әртүрлі патологиялық құбылыстармен күресу үшін дәстүрлі емдеу әдісі әсер етпейтін жағдайда биологиялық синтездеу басталады.Осы мақсатта биологиялық жауаптың модификатор тобына жататын интерферондар нейротикалық ісік факторлар және т.б. заттарды зерттеу жұмыстары жүргізілген.Сонымен қатар гормондар, ферменттер, моноклонды антидиагностикалық құрал және т.б. жұмыс жасады.Бұларды іске асыру үшін ДНК-ны рекомбинациялау әдісі, гибрид алу, анти дене әдістерін пайдаланып имобилдеу, өте тазартылған және кристалды препараттарды алу жүргізілуде.Әлемдік медициналық биотехнология қазіргі уақытта жетістіктерге жетті.Ілгері дамыған мемлекеттерде фарм өнеркәсіп өнімдері арасында антибиотиктер барлық көрсеткіштерімен бірінші орында.Антибиотиктің практикалық маңызы зор.Ал олардың негізгі құнды топтарының ашылуы генетикалық және биохимиялық жұмыстар антибиотиктерді ірі масштабта өндіруге мүмкіндік туғызды.
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ
1. Медициналық және ветеринарлық биотехнология
2. Актиномицеттер түзетін антибиотиктер
3. Мицелиальды саңырауқұлақтар түзетін антибиотиктер
4. Антибиотиктерді өндірісте алу жолдары
5. Вакциналар
6. Колибактериофаг
7. Инсулин препаратын алу
8. Интерферрон
9. Витаминдер
10. Полисахаридтер
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Медициналық биотехнология жаңа биотехнологияның негізгі бағыты.Пәннің
негізгі мақсаты – тіршілікке қажетті процестерді клетка және молекула
деңгейіндегі іргелі зерттеулердің жетістіктерін өнеркәсіпте пайдалану.Бұл
бағыт қазіргі замандағы биологияның іргелі зерттеулеріне сүйене отырып,кең
көлемде арзан дәрілік қасиеті бар өнімдерді синтездеуге бағытталған.Қазіргі
кездегі дәрілік және терапия саласындағы күшті өзгерістер, соның ішінде
клеткалық биотехнология, молекулалық биотехнология,иммунологмя, вирусология
және медицина диагностикасындағы зерттеулер медициналық биотехнологияның
мүмкіндіктерін кеңейтуде.Адам аурын емдеуде медико-биологиялық әдіс кеңінен
қолданылады.Терапия саласында әртүрлі патологиялық құбылыстармен күресу
үшін дәстүрлі емдеу әдісі әсер етпейтін жағдайда биологиялық синтездеу
басталады.Осы мақсатта биологиялық жауаптың модификатор тобына жататын
интерферондар нейротикалық ісік факторлар және т.б. заттарды зерттеу
жұмыстары жүргізілген.Сонымен қатар гормондар, ферменттер, моноклонды
антидиагностикалық құрал және т.б. жұмыс жасады.Бұларды іске асыру үшін ДНК-
ны рекомбинациялау әдісі, гибрид алу, анти дене әдістерін пайдаланып
имобилдеу, өте тазартылған және кристалды препараттарды алу
жүргізілуде.Әлемдік медициналық биотехнология қазіргі уақытта жетістіктерге
жетті.Ілгері дамыған мемлекеттерде фарм өнеркәсіп өнімдері арасында
антибиотиктер барлық көрсеткіштерімен бірінші орында.Антибиотиктің
практикалық маңызы зор.Ал олардың негізгі құнды топтарының ашылуы
генетикалық және биохимиялық жұмыстар антибиотиктерді ірі масштабта
өндіруге мүмкіндік туғызды.Мысалы, медициналық биотехнологияның ең маңызды
жетістігі- биосинтез әдісін генетикалық жолмен құрастырған инсулин,
самототропин және т.б. адам гормондары, сонымен бірге интерферон,
интерлейкинді жасап, оны қолдану өнеркәсіпте үлкен жетістікке жеткізді.
1. Медициналық және ветеринарлық биотехнология
Медициналық биотехнологияның обьектілері-
микроорганизмдер, жануарлар
клеткасы және жануарлар ұлпасы, өсімдіктер клеткасы және өсімдіктер ұлпасы.
Медициналық биотехнологияда дәрілерді алу сатылары:
ғылыми түрде зерттеу,биологиялық активті зат алу;
лабораториялық регламент;
клиникаға дейінгі тексеру;
дәрілік заттарды клиникалық жағдайда тексеру;
дәрілік препараттарды кең масштабта өндіру;
Қазіргі кезде антибиотик алуда гендік инженерияны
қолданып, алу,бөлу, тазарту жолдары жүргізілуде.Антибиотиктерді медицинада
қолдану ушін тауарлық түрге келтіру керек.Кеңінен қолданылатын
антибиотиктерге бактерияның резистенттілігін анықтайтын тұрақты сипаттамасы
болу керек.
1. инсулин-алғашқы ген инженерлік препарат.Оның келешектегі
қасиеті;
2. өсу гормоны, оның дәрілік қасиеті;
3. биотехнологиялық жолмен алу схемасы;
4. белоктарды медициналық препарат ретінде қолдану;
Активті белоктар:
- эритроэтин
- антитрипсин
- гонадотропты гормондар
- ферменттер
2. Актиномицеттер түзетін антибиотиктер
Практикада кеңінен қолданылатын болғандықтан, бұлар ірі
өнеркәсіптерде масштабты түрде шығарылады. Бұлар биологиялық активті
болғандықтан олардың қолданылу салаларыда ауқымды. Актиномицет түзетін
антибиотикалық заттар химиялық құрылысына байланысты әртүрлі топтағы
байланыстарға жатады, әрі биологиялық активтілігінің ауқымы кең.
Актиномицеттер түзетін антибиотиктерді молекулалық байланысына қарай 5
топқа бөледі:
1.Аминогликозидтер- бұл топқа гликозидтік молекулалық
байланыстағы актиномицеттік антибиотик жатады. Олар:
1. стрептомицин - Steptomyces griseus
2. неомицин - Streptomyces fradiea
3. канамицин - Streptomyces kanamyceticys
4. гентамицин - Micronospora pyrpyrea
5. фортимицин - Micronospora aliveasterspora
6. саннамицин - Streptomyces sannanense
Саннамицин – туберкулезға қарсы антибиотик Бұл стрептомицинге
қарағанда туберкулез қоздырғышына активті әсер етеді. 1972 жылы
каннамициннің химиялық модификацияланған түрі – амикацинді алған. Бұл
жартылай синтетикалық антибиотик канамицинге, гентамицинге тұрақты кейбір
патогенді бактериялардың өсуін тежейді.
Фортимицин – 1970 жылы Херасима топырағында оқшаулап алынған
микромоноспора түрінде алынған антибиотик. Мұның А және Б түрі бар.
Бұлардың антибиотикалық активтілігі едәуір күшті. Олар көптеген гр(-)
патогенді бактерияларға қарсы тұрады. Сонымен қатар фортимицинге жататын
спорарицин антибиотигі алынған. Мұныңда А және Б түрі бар.
2 Тетрациклин – бұларға да химиялық құрылымы жағынан жақын әртүрлі
қосылыстардағы,әрі антибиотикалық ықпалы кең ауқымды көптеген антибиотиктер
жатады. Оның 2 түрі бар:
1. хлоротетрациклин – streptomyces aurefasiens
2. окситетрациклин – streptomyces rimosus
Табиғи түрде химиялық модификацияға ұшыраған түрлерінен тетрациклиннің
антибиотикалық қасиеті өзгерген түрін алуға болады. Осындай молекуласының
модификацияға ұшыраған окситетрациклиннен жаңа түрін - метациклин,
доксициклин, миноциклин алынған. Аталған бұл жаңа түрлері биологиялық және
химиялық синтнздеудің көмегімен алынған. Бұлар көптеген микроорганизмдердің
өсуін басып тастайды. Әсіресе тетрациклинге тұрақты микроорганизмдердің
өсуін тежейді.
3. Актиномициндер – химиялық құрылымы жағынан 100 аса препараттық
түрі бар. Олардың продуценттері – актиномицеттің 20 түрі жатады. Олардың
ішіндегі түзгіштердің көп түрі Str. antibioticus, Str. hrusomolus, Str.
hlavus жатады. Актиномициндер химиялық құрылысына қарай хромопентидке
жатады. Жалпы бұл антибиотиктер хромофрлық топтан және пентапептидтерден
тұрады. Бұлардың әртүрлілігі полипептидтік молекуласына кіретін әртүрлі
амин қышқылына байланысты.Қазіргі кездегі белгілі актиномициндердің
1- түрі хромофорлық молекула бөлігінде L треониннен және гетероциклиннен
тұрады.
2- түрі гетероциклдерден және амин қышқылының D түрі: D валин, D
алоизолейциннен тұрады.
3- түрі L пролин, гидрооксипролин,кетопролин және саркозиннен тұрады
4- түрінде саркозиннің 2 қалдығы кездеседі.
5- түрінде метилвалиннің L және D түрі кездеседі.
Бұл аталған антибиотиктердің ең әсерлі, бағалы қасиеті - әр түрлі қауіпті
ісіктің өзіне кедергі келтіреді.
4. Макролиттер – бұл топқа жататын антибиотиктер макроциклдік
молекуласының лактондық айналымында бірнеше көмірсу қалдықтарының болуымен
ерекшеленеді.Бұларға:
- эритромициндер
- маркомициндер
- олендомициндер жатады.
Биологиялық ықпал етуіне қарай макролиттерді 2 түрге бөлуге болады.
1. гр(+) бактерияның өсуін басатын антибиотиктер түрі (эритромицин,
могномицин, олендомицин);
2. саңырауқұлақтарға қарсы қолданатын антибиотиктер (фелипин, пиморицин);
Макролиттік антибиотиктер стрептомицинге, пиницилинге, тетрациклинге
тұрақты бірқатар бактериялардың өсуін тоқтатады.Сондықтан бұлар әртүрлі
ауруға қолданатын резервтегі антибиотиктер және әртүрлі антибиотиктерге
тұрақты келетін ауруларға қарсы қолданылады.
Эритромицин – Str aruterus
Олендомицин – Str antibioticus
Магномицин – Str halstedi
Филипин – Str felipensis
Пимарицин - Str notalensis
5.Анзамициндер - актиномицеттерден және жоғарғы сатыдағы
өсімдіктерден алынады. Бұл антибиотиктің аталуы молекулалық құрылысымен
сипатталады. Мұндағы байланыстар хош иісті ядро және макроциклді
алифатикалық айналыммен байланысқан. Сондықтан бұларды анза-цен деп атайды.
Латын тілден аударғанда *қаламша* деген мағынаны білдіреді. Бұларда басқа
антибиотиктерге қарағанда лактондық байланыс жоқ.Анзамициндер бактерия,
вирустарға биологиялық әсер етеді. Табиғи анзамициндерге мыналарды
жатқызуға болады:
1. стрептоварицин – Str spectabilis
2. рифамицин – Nocardia mediterranea
3. нафтамицин – Str collinus
Осы аталғандар ішінде практикада көп қолданылатыны рифамициндер.
Олардың көптеген топтары кездеседі. Олардан жартылай синтетикалық және
табиғи препараттар дайындайды. Осы антибиотиктердің әсер ететін аймағы кең
ауқымды, медицинада жиі пайдаланылады. Рифамицинді клиникада сапалы әрі
бағалы препарат есебінде, туберкулез ауруына және спецификалық емес
стафилакоктың инфекциясына қарсы қолданады. Антибиотик бактерияның сезімтал
ДНК-на, РНК полимеразасына басыңқы әсер етеді. Актиномицеттерден алынатын
антибиотикке новобиоцинді де жатады.Түзгіші- Str spheroids.Олар гр(+), гр(-
) бактерияның өсуін басады. Бұл антибиотиктің ең бағалы қасиеті-
пницилинге, стрептомицинге, эритромицинге, тетрациклинге, неомицинге
тұрақты микроорганизмге қарсы белсенділігі күшті. Новобиоцин антибиотигін
өкпе қабынуына, энтерококтарға, іріңді жараға қолданады.
3. Мицелиальды саңырауқұлақтар түзетін антибиотиктер
Мицелиальды саңырауқұлақтар 1200 антибиотикалық заттар түзеді.
Әсіресе солардың ішінде медицинада және ауылшаруашылығында пайдаланылатыны
пенницилиндер, цефалоспориндер, трихотецин, фумагилин.
Пеницилиндер. Саңырауқұлақтардың белгілі бір түрлері ғана,
олардың ішінде Penicillium chrusogenium, .P nigricans, Aspergillus flavus,
Asp. Nidulans Түрлері түзеді. Саңырауқұлақтар өздерінің өсу процесінде
пеницилиннің әртүрлі формаларын түзеді. Олар биологиялық активті, әрі
микробқа әсерлері кең ауқымды. Пенницилиннің молекуласы бициклдік
структурадан, В лактаннан және глазолидтік сақинадан тұрады.
Цефалоспорин- пинницилинге ұқсайды. В лактондық антибиотик
тобына жатады. Цефалоспорин тобына жататын антибиотиктің алғашқы түрі 1955
жылы Cephalosporium acremonium саңырауқұлағынан алынған. Бұл антибиотик
өзінің өте жоғары белсенділігімен, әрі төменгі дәрежедегі усыздығымен
ерекшеленеді. Осы қасиеттеріне қарамастан табиғи цефалоспорин медицинада
онша қолданыста емес Бірақ бұның химиялық өзгерген түрін химиялық терапияда
қолданады. Осылардың химиялық модифицирленген түрінен жартылай синтетикалық
цефалоспориндер алынды. Олардың ішінде өте жоғары бағалысы- практикадағы
қолданыстағы түрлері: цефалотин,цефалорегин, цефалолексин.
Фумагиллин. Бұл антибиотикті Asp fumigatus бөліп шығарады. Бұл
антибиотик стафилококтың, бактериофагтың өсуін тежейді.Әртүрлі амебаға
қарсы қолданады. Бірақ ісжүзінде бактерияға, саңырауқұлаққа әсері жоқ.
Амеба туғызатын ауруға, олардың қоздырғыштарына, жібек құртына қарсы
пайдаланады.
Гризиофульвин препараты оттегіден тұратын гетероциклді
байланыстар тобына жатады. Антибиотикті Penicillum туысына жататын P.
Nigricans, P. Urticae, P. Griseofulvum осыф түрлері бөліп шығарады. Бұл
антибиотиктер саңырауқұлақтарға қарсы жоғары биологиялық белсенділік
көрсетеді. Сонымен қатар бұлар токсині аз препараттар.Олар тері ауруларына
қарсы қолданылады. Осы антибиотиктер жеміс-жидектердің саңырауқұлақтармен
ауырғанда қарсы қолданады.Мысалы, құлпынайдың, қиярдыың, цитрустық
өсімдіктердің шық ауруына қарсы қолданылады.
Трихотецин- о гетероциклді антибиотиктер тобына жатады. Бұларды
ветеринарияда, ауылшарушалығында жануарлардың ауруына қарсы,өсімдіктер
ауруына қарсы қолданады.Түзгіштері-P.chriscogeniu m, Asp niger.
4. Антибиотиктерді өндірісте алу жолдары
Антибиотиктерді медицинада, ауылшаруашылығында, халық шаруашылығының
басқа салаларында кеңінен қолдануына байланысты оларды масштабты түрде
өндірісте шығаруда. Өндірісте антибиотиктерді шығару мынандай этаптардан
тұрады:
- жоғары бағалы продуцентті табу және коректік ортаны дайындау;
- антибиотиктің биосинтезделуі, яғни түзгіштің ферментерда өсуі;
культуралды сұйықтықты өңдеу;
- антибиотикті бөлу және тазалау;
- мақсатқа арналған өнімді алу;
- дәрілік формасын жасау, қораптау;
Түзгіштерді табу және қоректік ортаны дайындау.Антибиотиктің
биосинтезделуінің жоғары болуы штам түзгіштердің аса белсенділік
көрсетуімен байланысты. Олардың негізгі қасиеттеріне:
- өсу қарқындылығының жоғарылығы;
- ақырғы өнім мол болатын арзан субстраттарда өсіп-өнуінің шапшаңдығы;
- экономикалық тиімділігі;
- әртүрлі жұқпалы дерттерге төзімділігі мен тұрақтылығы;
Өндірістерде селекциялық және генетикалық инженерияның
әдістернін қолданып алынған табиғи штамдардың муттанттарын қолданады.Мұнда
табиғи штамдар өздері өсіп тұрған ортаға қажетті өнімді бөлумен қорландыру
қаблеті өте төмен. Сондықтан микробтардан белгілі бір затты өндіру үшін
штамдардың табиғи қаблеттілігін күшейту қажеттігі туындайды. Мұндай
міндетті жүзеге асыру үшін табиғи штамдар арасынан селекция әдісімен
қажетті заттарды қарқынды түрде сиинтездеу және оларды жоғары дәрежеде
түзуге қаблеті бар мутанттарды табу керек.
Сұрыптау. Мутанттарды алу өте жоғары деңгейде өнімділік көрсететін
клеткаларды мутагендік әдістерді қолдана отырып жасайды. Мутаген ретінде
әртүрлі физикалық (рентген, ультрокүлгін сәулелері) және химиялық (этилен,
азотты қосылыстар) факторларды қолданады. Микроорганизмдердің мутагендерге
сезімталдығы штамдардың түріне, мутагеннің дозасына, РН, температура мен
әсер ету мерзіміне тікелей байланысты. Америкада физикалық және химиялық
мутагендердің көмегімен P crusogenium түрінің алғашқы штамының негізінде
пеницилинді түзетін ВИКОНСИНСК аты шулы селекциясын айтуға болады. Осылай
жүргізілген зерттеу нітижесінде пенницилин деңгейін бірнеше мыңға көтеруге
мүмкін болады.
Қоректік ортаны даярлау. Микробиология өндірісінде бастапқы және екінші
қатардағы шикізаттың негізінде алынған арзан қоректік ортаны пайдалану
анағұрлым тиімді. Көптеген продуценттердің антибиотикалық заттарды түзуі
үшін азот көзі ретінде аммоний тұздарын, амин қышқылдарын пайдаланады.
Әсіресе белокты синтездеуде, әртүрлі полипептидтік антибиотикті түзуде,
сонымен қатар ферменттік жүйені түзуде ықпал жасайды. Табиғи қоректік
орталар ретінде соя ұны, жүгері ұны, бидай, жүгері сығындысы пайдаланылады.
Ал көміртегі антибиотик түзуде ең қажетті зат. Көміртегі көзі ретінде
глюкоза, лактоза, глицерин, янтарь қышқылы қолданылады. Стрептомициннің
туыстарына глюкозаны қосқанда ғана антибиотик түзеді. Сонымен бірге
актиномицет өсу үшін майларды, органикалық қышқылдарды, крахмалды,
глицеринді қоректік ортаға қосады. Антибиотиктердің шығымы көп болу үшін
фосфордың концентрациясы да әсер етеді. Олардың жетіспеуі немесе көп болуы
микроорганизмдердің зат алмасу процесіне әсер етеді. Әсіресе тетрациклин
макролиттері өте сезімтал. Осыған байланысты Левитов пен Бринберг
антибиотик түзгіштерді фосфордың концентрациясына сезімталдығына байланысты
3 топқа бөледі.
1. Өте жоғары сезімтал микроорганизмдер. Қоректік ортада фосфордың
концентррациясы 10мг % болу керек.(тетрациклин, нистатин, ванкамицин,
фломицин түзгіштері);
2. Ораша сезімтал организмдер. Олар үшін фосфордың концетрациясы 10-15мг%
құрайды. (стергомицин, эримицин, неомицин түзгіштері);
3. Аз сезімтал организмдер. Фосфордың концентрациясы 18-20мг% құрайды.
(новобиоцин, грамицидин, олеондамицин түзгіштері);
Қоректік ортаны өндірісте зарарсыздандыру 2 жолмен жүргізіледі:
1. Периодты зарарсыздандыру;
2. Үздіксіз зарарсыздандыру;
Периодты тәсілде сиымдылығы онша үлкен емес қоректік орталарды 120-130
температурада 30-60 минут ұстайды.
Үздіксіз тәсілде үлкен көлемдегі қоректік орталар пайдаланылады.5
атмосфералық қысымдағы ыстық буды насостар көмегімен колоннаға жібереді.
Бұлар қоректік ортаны тез ысытып зарарсысдандырады. 130 температурада 5-10
минут ұстап тұрып, 30-35 температураға дейін суытады.Үздіксіз әдістің
периодты әдістен ерекшелігі мынада:
- процесті автомотты түрде бақылау;
- қоректік ортаны тез және бірқалыпты қыздыру;
- қоректік ортаны толық зарарсыздандыруға мүмкіндік туғызу;
5. Вакциналар
Қазіргі кезде активті иммундық вакциналардв 4-ке бөледі:
1. Тірі вакциналар. Нашарлнаған, әлсізденген немесе тұқым қуалаушылықты
өзгерткен әдіспен алынған.
2. Өлі вакциналар. Әртүрлі қоздыоғыштардан алынған.
3. Анатоксиндер. Микроб клеткаларынан алынған, формалинмен өңделген.
4. Химиялық вакциналар. Химиялық жолмен алынған
Барлық вакциндер ішіндегі ең алғашқы алынғаны- тірі вакциндер.Кейінгі кезде
иммундық қасиеті бар тек қана вакцин емес, өлі микроорганизмдерден алынған
вакциндер де қолданысқа ие болды. Өлі вакциндерді қоздыру арқылы, физикалық-
химиялық әдістерді қолдана отырып микроорганизмдерден алады.
Химиялық жолмен:
- фенолды;
- формалинді;
- спирттік;
- ацетонды вакциндер алады.
Физикалық жолмен:
- ультрофиолет;
- ультродыбыс;
- қыздыру;
Өндірісте вакциндерді алу бірнеше технологиялық этаптан тұрады:
1. Олардың өсу барысындағы микроорганизмдер биомассасын жинау немесе
өнімнен алу. Бұл этап теорияға немесе биосинтезделу практикасына
байланысты.
2. Өндірістік жағдайда концентрациялау, тазалау, мофилизациялау. Ал
оларды қораптау вакцинді препараттарды қалай қолдану тәсіліне
байланысты
- сұйық түрінде ауыз қуысы арқылы қолдану: таблетка , драже түрінде;
- Ампула түрінде шығарылуы: ол тері астына егу, бұлшық етке егу арқылы
іске асады.
Бұлардың тазалығына, иммундық және басқа қасиетіне ұқыпты түрде бақылау
жасау керек. Ішсүзек ауруына қарсы алынатын спирттік вакцина сүзек
ауруының қоздырғыштарынан алынады. Оған қолданылатын штамм салмонелла тифи
44,46 Бұларды алу бірнеше стадиядан тұрады. Себінді материялды 18 сағат
агарлы ортада өсіреді. Бұларға оттегімен қанықтырылған белоктық гидролизат
пайдаланылады. РН деңгейі 7,2-7,6 құрайды.Осы ортаға аминдік азотты,
пептон, казеин, гидролизатын қосады. Қазіргі кезде бұларды түптік өсіру
арқылы алады. 1мг спирттік вакцинде 5млрд микроорганизм клеткасы болу
керек. Ампулаға құйылған вакцинді -40 -50 градуста қатырып, сублимациялық
жағдайда кептіреді. Сосын ампула аузын вакуумдық қысым әдісімен жабады.
Спирттік вакциндер құрғақ ішсүзекке қарсы қолданылады. Ви-антигенмен
байытқан түрлері де болады.Және де вакциндерді дезинтерияға қарсы
қолданады.
Тазартылған Ви-антиген препаратын алу. Көптеген зерттеулер нәтижесінде
организмдегі толық сау иммунитеттің пайда болуына ең қажетті компанент
болып табылады. Сондықтан зерттеушілердің нітижесіне сүйене отырып, микроб
клеткасындағы антигенді сақтау үшін организмдегі иммуногеннің белсенділігін
арттыру үшін қолданылатын болғандығы анықталды. Вакциндік препараттардың
иммуногендік қасиетін жоғарлатудың бірден бір қайнар көзі – бұл вакцин
дозасын көбейту. Ішсүзегінің о-антигені үшін мұндай әдіс оларға шектелген.
Себебі олар токсиндік көрсеткіш туғызады. Ал Ви-антиген препараты үшін
дозасын көбейтуге шек қойылмаған. Себебі олар токсикалық жағдай тудырмайды.
Ішсүзек вакцинасына Ви-антиген концентрациясын жоғарлату оның иммундық
қасиетін жоғарлатады. Ви-антигенді микроб клеткасының жоғарғы қабатына
енгізеді. Олар қоршаған ортаға өте бейім. Сонымен бірге Ви-антиген
структурасына ацетил аминді, 2-дезоксидті, Д-галактуран қышқылын енгізеді.
Ал ампуладағы құрғақ вакцинаны қолдану үшін 5мл Ви-антиген ерітіндісіне
құрғақ вакцинаны қосып ерітеді. 1мл ерітілген вакцинада 500млн микроб
клеткасы, 400мг ішексүзек бактериясының Ви-антигені болады. Ви-антигенді
алу технологиясы мынандай этаптан тұрады:
1. ішсүзек бактериясын реакторда өсіру;
2. бактерияны спирттік ерітіндіде кептіру;
3. дестиляцияланған суда эктракциялау;
4. спирттік тұндыру;
5. спиртпен қатты тұндырып, мембрана арқылы өткізу:
6. сірке қышқылында гидролиздеу, о-антигенді ыдырату үшін;
7. спиртте тағы тұндыру;
8. леофилизация әдісімен кептіру;
Вирустық вакциндер. Соңғы уақытта тірі вакцина ішінен вирустық вакцинді
препараттар алу кең көлемде қолданылып келеді. Вирусты өсіру тауық, үйрек,
құс ұрығының эмрионында немесе тканьді культураларда өсіріледі. Вирусты
препараттармен жұмыс жасау кезінде барлық талаптарды орындауды қатаң сақтау
керек. Эмриондарды лейкозсыз деп аталатын құстардан алады. Вирустық
өнімдердің шығымын жоғарлату үшін ыдыстарды шайқау арқылы жүзеге асырылады.
Қазіргі кезде вирустық препараттарды түптік әдіс арқылы өсіріп алады.
Вирустық вакцинаны дайындауда вирусты концентрациялау, вирус массасын
жинақтау әдісі қолданылады. Әртүрлі қажетсіз заттардан арылту үшін
сепараторды пайдаланады. Сепараторға центрифуга жатады. Алынған вакцинаны
зарарсыздандырады, жақсылап қадағалағаннан кейін оны қораптайды. Сөйтіп,
сұйық препарат ретінде пайдаланады. Бұл алынған вакцинаны тұмауға қарсы
қолданады.
Емдеу, сақтандыру препараттары. Бактериофагтар. Бірқатар инфекциядан
емдеу және сақтандыру үшін басқа препараттармен бңірге вирусты бактериялар
және жоғары спецификалық патогендікке ие бактериофагты қолданады.
Бактериофагтың табиғи ортасы болып өзен, шалшық сулар табылады.
Бактериофагтарды ең алғашқы рет 1898 жылы Н.Ф.Гамалей зерттеген.1917 жылы
Дарелл бөліп алған. Бактериофагтарды дезинтерияны, ішсүзегін емдеуде және
емдік сақтандыру жағдайында қолданады. Мысалы, салмонелладан сақтандыру
үшін АВСДЕ бактериофагын қолданады. Сонымен қатар ветеринарияда да
қолданады.
6. Колибактериофаг
Колибактериофаг қоспасы колиинтеридті емдеуде және сауықтандыру үшін
қолданады. Сұйық колибактериофаг алу технологиясы мынандай этаптан тұрады:
1. Фаг түрін алу үшін, штамды сұрыптау және таңдап алу;
2. Бактериофагтың аналық культурасын алу;
3. Бактериофагтың сериялық сұйық түрін алу;
4. Алынған дайын препараттың тазалығына бақылау жасау;
5. Препараттың қауіпсіздігіне және дерттілік активтілігіне бақылау жасау;
6. Этикет жапсыру және қорптау;
Антибиотиктің биосинтезделуі. Биосинтездеу стадиясы ең жауапты болып
табылады. Бұл стадияның жақсы жүруі микроорганизмдердің антибиотик түзу
деңгейііне байланысты, сонымен бірге олардың генетикалық ерекшелігіне,
қоректік орта құрамына, қоректік орта сапасына, көбік басқыштарға, энергия
бөлінуіне, сұйықтың араласуына, ауаның алмасуына, ... жалғасы
КІРІСПЕ
1. Медициналық және ветеринарлық биотехнология
2. Актиномицеттер түзетін антибиотиктер
3. Мицелиальды саңырауқұлақтар түзетін антибиотиктер
4. Антибиотиктерді өндірісте алу жолдары
5. Вакциналар
6. Колибактериофаг
7. Инсулин препаратын алу
8. Интерферрон
9. Витаминдер
10. Полисахаридтер
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Медициналық биотехнология жаңа биотехнологияның негізгі бағыты.Пәннің
негізгі мақсаты – тіршілікке қажетті процестерді клетка және молекула
деңгейіндегі іргелі зерттеулердің жетістіктерін өнеркәсіпте пайдалану.Бұл
бағыт қазіргі замандағы биологияның іргелі зерттеулеріне сүйене отырып,кең
көлемде арзан дәрілік қасиеті бар өнімдерді синтездеуге бағытталған.Қазіргі
кездегі дәрілік және терапия саласындағы күшті өзгерістер, соның ішінде
клеткалық биотехнология, молекулалық биотехнология,иммунологмя, вирусология
және медицина диагностикасындағы зерттеулер медициналық биотехнологияның
мүмкіндіктерін кеңейтуде.Адам аурын емдеуде медико-биологиялық әдіс кеңінен
қолданылады.Терапия саласында әртүрлі патологиялық құбылыстармен күресу
үшін дәстүрлі емдеу әдісі әсер етпейтін жағдайда биологиялық синтездеу
басталады.Осы мақсатта биологиялық жауаптың модификатор тобына жататын
интерферондар нейротикалық ісік факторлар және т.б. заттарды зерттеу
жұмыстары жүргізілген.Сонымен қатар гормондар, ферменттер, моноклонды
антидиагностикалық құрал және т.б. жұмыс жасады.Бұларды іске асыру үшін ДНК-
ны рекомбинациялау әдісі, гибрид алу, анти дене әдістерін пайдаланып
имобилдеу, өте тазартылған және кристалды препараттарды алу
жүргізілуде.Әлемдік медициналық биотехнология қазіргі уақытта жетістіктерге
жетті.Ілгері дамыған мемлекеттерде фарм өнеркәсіп өнімдері арасында
антибиотиктер барлық көрсеткіштерімен бірінші орында.Антибиотиктің
практикалық маңызы зор.Ал олардың негізгі құнды топтарының ашылуы
генетикалық және биохимиялық жұмыстар антибиотиктерді ірі масштабта
өндіруге мүмкіндік туғызды.Мысалы, медициналық биотехнологияның ең маңызды
жетістігі- биосинтез әдісін генетикалық жолмен құрастырған инсулин,
самототропин және т.б. адам гормондары, сонымен бірге интерферон,
интерлейкинді жасап, оны қолдану өнеркәсіпте үлкен жетістікке жеткізді.
1. Медициналық және ветеринарлық биотехнология
Медициналық биотехнологияның обьектілері-
микроорганизмдер, жануарлар
клеткасы және жануарлар ұлпасы, өсімдіктер клеткасы және өсімдіктер ұлпасы.
Медициналық биотехнологияда дәрілерді алу сатылары:
ғылыми түрде зерттеу,биологиялық активті зат алу;
лабораториялық регламент;
клиникаға дейінгі тексеру;
дәрілік заттарды клиникалық жағдайда тексеру;
дәрілік препараттарды кең масштабта өндіру;
Қазіргі кезде антибиотик алуда гендік инженерияны
қолданып, алу,бөлу, тазарту жолдары жүргізілуде.Антибиотиктерді медицинада
қолдану ушін тауарлық түрге келтіру керек.Кеңінен қолданылатын
антибиотиктерге бактерияның резистенттілігін анықтайтын тұрақты сипаттамасы
болу керек.
1. инсулин-алғашқы ген инженерлік препарат.Оның келешектегі
қасиеті;
2. өсу гормоны, оның дәрілік қасиеті;
3. биотехнологиялық жолмен алу схемасы;
4. белоктарды медициналық препарат ретінде қолдану;
Активті белоктар:
- эритроэтин
- антитрипсин
- гонадотропты гормондар
- ферменттер
2. Актиномицеттер түзетін антибиотиктер
Практикада кеңінен қолданылатын болғандықтан, бұлар ірі
өнеркәсіптерде масштабты түрде шығарылады. Бұлар биологиялық активті
болғандықтан олардың қолданылу салаларыда ауқымды. Актиномицет түзетін
антибиотикалық заттар химиялық құрылысына байланысты әртүрлі топтағы
байланыстарға жатады, әрі биологиялық активтілігінің ауқымы кең.
Актиномицеттер түзетін антибиотиктерді молекулалық байланысына қарай 5
топқа бөледі:
1.Аминогликозидтер- бұл топқа гликозидтік молекулалық
байланыстағы актиномицеттік антибиотик жатады. Олар:
1. стрептомицин - Steptomyces griseus
2. неомицин - Streptomyces fradiea
3. канамицин - Streptomyces kanamyceticys
4. гентамицин - Micronospora pyrpyrea
5. фортимицин - Micronospora aliveasterspora
6. саннамицин - Streptomyces sannanense
Саннамицин – туберкулезға қарсы антибиотик Бұл стрептомицинге
қарағанда туберкулез қоздырғышына активті әсер етеді. 1972 жылы
каннамициннің химиялық модификацияланған түрі – амикацинді алған. Бұл
жартылай синтетикалық антибиотик канамицинге, гентамицинге тұрақты кейбір
патогенді бактериялардың өсуін тежейді.
Фортимицин – 1970 жылы Херасима топырағында оқшаулап алынған
микромоноспора түрінде алынған антибиотик. Мұның А және Б түрі бар.
Бұлардың антибиотикалық активтілігі едәуір күшті. Олар көптеген гр(-)
патогенді бактерияларға қарсы тұрады. Сонымен қатар фортимицинге жататын
спорарицин антибиотигі алынған. Мұныңда А және Б түрі бар.
2 Тетрациклин – бұларға да химиялық құрылымы жағынан жақын әртүрлі
қосылыстардағы,әрі антибиотикалық ықпалы кең ауқымды көптеген антибиотиктер
жатады. Оның 2 түрі бар:
1. хлоротетрациклин – streptomyces aurefasiens
2. окситетрациклин – streptomyces rimosus
Табиғи түрде химиялық модификацияға ұшыраған түрлерінен тетрациклиннің
антибиотикалық қасиеті өзгерген түрін алуға болады. Осындай молекуласының
модификацияға ұшыраған окситетрациклиннен жаңа түрін - метациклин,
доксициклин, миноциклин алынған. Аталған бұл жаңа түрлері биологиялық және
химиялық синтнздеудің көмегімен алынған. Бұлар көптеген микроорганизмдердің
өсуін басып тастайды. Әсіресе тетрациклинге тұрақты микроорганизмдердің
өсуін тежейді.
3. Актиномициндер – химиялық құрылымы жағынан 100 аса препараттық
түрі бар. Олардың продуценттері – актиномицеттің 20 түрі жатады. Олардың
ішіндегі түзгіштердің көп түрі Str. antibioticus, Str. hrusomolus, Str.
hlavus жатады. Актиномициндер химиялық құрылысына қарай хромопентидке
жатады. Жалпы бұл антибиотиктер хромофрлық топтан және пентапептидтерден
тұрады. Бұлардың әртүрлілігі полипептидтік молекуласына кіретін әртүрлі
амин қышқылына байланысты.Қазіргі кездегі белгілі актиномициндердің
1- түрі хромофорлық молекула бөлігінде L треониннен және гетероциклиннен
тұрады.
2- түрі гетероциклдерден және амин қышқылының D түрі: D валин, D
алоизолейциннен тұрады.
3- түрі L пролин, гидрооксипролин,кетопролин және саркозиннен тұрады
4- түрінде саркозиннің 2 қалдығы кездеседі.
5- түрінде метилвалиннің L және D түрі кездеседі.
Бұл аталған антибиотиктердің ең әсерлі, бағалы қасиеті - әр түрлі қауіпті
ісіктің өзіне кедергі келтіреді.
4. Макролиттер – бұл топқа жататын антибиотиктер макроциклдік
молекуласының лактондық айналымында бірнеше көмірсу қалдықтарының болуымен
ерекшеленеді.Бұларға:
- эритромициндер
- маркомициндер
- олендомициндер жатады.
Биологиялық ықпал етуіне қарай макролиттерді 2 түрге бөлуге болады.
1. гр(+) бактерияның өсуін басатын антибиотиктер түрі (эритромицин,
могномицин, олендомицин);
2. саңырауқұлақтарға қарсы қолданатын антибиотиктер (фелипин, пиморицин);
Макролиттік антибиотиктер стрептомицинге, пиницилинге, тетрациклинге
тұрақты бірқатар бактериялардың өсуін тоқтатады.Сондықтан бұлар әртүрлі
ауруға қолданатын резервтегі антибиотиктер және әртүрлі антибиотиктерге
тұрақты келетін ауруларға қарсы қолданылады.
Эритромицин – Str aruterus
Олендомицин – Str antibioticus
Магномицин – Str halstedi
Филипин – Str felipensis
Пимарицин - Str notalensis
5.Анзамициндер - актиномицеттерден және жоғарғы сатыдағы
өсімдіктерден алынады. Бұл антибиотиктің аталуы молекулалық құрылысымен
сипатталады. Мұндағы байланыстар хош иісті ядро және макроциклді
алифатикалық айналыммен байланысқан. Сондықтан бұларды анза-цен деп атайды.
Латын тілден аударғанда *қаламша* деген мағынаны білдіреді. Бұларда басқа
антибиотиктерге қарағанда лактондық байланыс жоқ.Анзамициндер бактерия,
вирустарға биологиялық әсер етеді. Табиғи анзамициндерге мыналарды
жатқызуға болады:
1. стрептоварицин – Str spectabilis
2. рифамицин – Nocardia mediterranea
3. нафтамицин – Str collinus
Осы аталғандар ішінде практикада көп қолданылатыны рифамициндер.
Олардың көптеген топтары кездеседі. Олардан жартылай синтетикалық және
табиғи препараттар дайындайды. Осы антибиотиктердің әсер ететін аймағы кең
ауқымды, медицинада жиі пайдаланылады. Рифамицинді клиникада сапалы әрі
бағалы препарат есебінде, туберкулез ауруына және спецификалық емес
стафилакоктың инфекциясына қарсы қолданады. Антибиотик бактерияның сезімтал
ДНК-на, РНК полимеразасына басыңқы әсер етеді. Актиномицеттерден алынатын
антибиотикке новобиоцинді де жатады.Түзгіші- Str spheroids.Олар гр(+), гр(-
) бактерияның өсуін басады. Бұл антибиотиктің ең бағалы қасиеті-
пницилинге, стрептомицинге, эритромицинге, тетрациклинге, неомицинге
тұрақты микроорганизмге қарсы белсенділігі күшті. Новобиоцин антибиотигін
өкпе қабынуына, энтерококтарға, іріңді жараға қолданады.
3. Мицелиальды саңырауқұлақтар түзетін антибиотиктер
Мицелиальды саңырауқұлақтар 1200 антибиотикалық заттар түзеді.
Әсіресе солардың ішінде медицинада және ауылшаруашылығында пайдаланылатыны
пенницилиндер, цефалоспориндер, трихотецин, фумагилин.
Пеницилиндер. Саңырауқұлақтардың белгілі бір түрлері ғана,
олардың ішінде Penicillium chrusogenium, .P nigricans, Aspergillus flavus,
Asp. Nidulans Түрлері түзеді. Саңырауқұлақтар өздерінің өсу процесінде
пеницилиннің әртүрлі формаларын түзеді. Олар биологиялық активті, әрі
микробқа әсерлері кең ауқымды. Пенницилиннің молекуласы бициклдік
структурадан, В лактаннан және глазолидтік сақинадан тұрады.
Цефалоспорин- пинницилинге ұқсайды. В лактондық антибиотик
тобына жатады. Цефалоспорин тобына жататын антибиотиктің алғашқы түрі 1955
жылы Cephalosporium acremonium саңырауқұлағынан алынған. Бұл антибиотик
өзінің өте жоғары белсенділігімен, әрі төменгі дәрежедегі усыздығымен
ерекшеленеді. Осы қасиеттеріне қарамастан табиғи цефалоспорин медицинада
онша қолданыста емес Бірақ бұның химиялық өзгерген түрін химиялық терапияда
қолданады. Осылардың химиялық модифицирленген түрінен жартылай синтетикалық
цефалоспориндер алынды. Олардың ішінде өте жоғары бағалысы- практикадағы
қолданыстағы түрлері: цефалотин,цефалорегин, цефалолексин.
Фумагиллин. Бұл антибиотикті Asp fumigatus бөліп шығарады. Бұл
антибиотик стафилококтың, бактериофагтың өсуін тежейді.Әртүрлі амебаға
қарсы қолданады. Бірақ ісжүзінде бактерияға, саңырауқұлаққа әсері жоқ.
Амеба туғызатын ауруға, олардың қоздырғыштарына, жібек құртына қарсы
пайдаланады.
Гризиофульвин препараты оттегіден тұратын гетероциклді
байланыстар тобына жатады. Антибиотикті Penicillum туысына жататын P.
Nigricans, P. Urticae, P. Griseofulvum осыф түрлері бөліп шығарады. Бұл
антибиотиктер саңырауқұлақтарға қарсы жоғары биологиялық белсенділік
көрсетеді. Сонымен қатар бұлар токсині аз препараттар.Олар тері ауруларына
қарсы қолданылады. Осы антибиотиктер жеміс-жидектердің саңырауқұлақтармен
ауырғанда қарсы қолданады.Мысалы, құлпынайдың, қиярдыың, цитрустық
өсімдіктердің шық ауруына қарсы қолданылады.
Трихотецин- о гетероциклді антибиотиктер тобына жатады. Бұларды
ветеринарияда, ауылшарушалығында жануарлардың ауруына қарсы,өсімдіктер
ауруына қарсы қолданады.Түзгіштері-P.chriscogeniu m, Asp niger.
4. Антибиотиктерді өндірісте алу жолдары
Антибиотиктерді медицинада, ауылшаруашылығында, халық шаруашылығының
басқа салаларында кеңінен қолдануына байланысты оларды масштабты түрде
өндірісте шығаруда. Өндірісте антибиотиктерді шығару мынандай этаптардан
тұрады:
- жоғары бағалы продуцентті табу және коректік ортаны дайындау;
- антибиотиктің биосинтезделуі, яғни түзгіштің ферментерда өсуі;
культуралды сұйықтықты өңдеу;
- антибиотикті бөлу және тазалау;
- мақсатқа арналған өнімді алу;
- дәрілік формасын жасау, қораптау;
Түзгіштерді табу және қоректік ортаны дайындау.Антибиотиктің
биосинтезделуінің жоғары болуы штам түзгіштердің аса белсенділік
көрсетуімен байланысты. Олардың негізгі қасиеттеріне:
- өсу қарқындылығының жоғарылығы;
- ақырғы өнім мол болатын арзан субстраттарда өсіп-өнуінің шапшаңдығы;
- экономикалық тиімділігі;
- әртүрлі жұқпалы дерттерге төзімділігі мен тұрақтылығы;
Өндірістерде селекциялық және генетикалық инженерияның
әдістернін қолданып алынған табиғи штамдардың муттанттарын қолданады.Мұнда
табиғи штамдар өздері өсіп тұрған ортаға қажетті өнімді бөлумен қорландыру
қаблеті өте төмен. Сондықтан микробтардан белгілі бір затты өндіру үшін
штамдардың табиғи қаблеттілігін күшейту қажеттігі туындайды. Мұндай
міндетті жүзеге асыру үшін табиғи штамдар арасынан селекция әдісімен
қажетті заттарды қарқынды түрде сиинтездеу және оларды жоғары дәрежеде
түзуге қаблеті бар мутанттарды табу керек.
Сұрыптау. Мутанттарды алу өте жоғары деңгейде өнімділік көрсететін
клеткаларды мутагендік әдістерді қолдана отырып жасайды. Мутаген ретінде
әртүрлі физикалық (рентген, ультрокүлгін сәулелері) және химиялық (этилен,
азотты қосылыстар) факторларды қолданады. Микроорганизмдердің мутагендерге
сезімталдығы штамдардың түріне, мутагеннің дозасына, РН, температура мен
әсер ету мерзіміне тікелей байланысты. Америкада физикалық және химиялық
мутагендердің көмегімен P crusogenium түрінің алғашқы штамының негізінде
пеницилинді түзетін ВИКОНСИНСК аты шулы селекциясын айтуға болады. Осылай
жүргізілген зерттеу нітижесінде пенницилин деңгейін бірнеше мыңға көтеруге
мүмкін болады.
Қоректік ортаны даярлау. Микробиология өндірісінде бастапқы және екінші
қатардағы шикізаттың негізінде алынған арзан қоректік ортаны пайдалану
анағұрлым тиімді. Көптеген продуценттердің антибиотикалық заттарды түзуі
үшін азот көзі ретінде аммоний тұздарын, амин қышқылдарын пайдаланады.
Әсіресе белокты синтездеуде, әртүрлі полипептидтік антибиотикті түзуде,
сонымен қатар ферменттік жүйені түзуде ықпал жасайды. Табиғи қоректік
орталар ретінде соя ұны, жүгері ұны, бидай, жүгері сығындысы пайдаланылады.
Ал көміртегі антибиотик түзуде ең қажетті зат. Көміртегі көзі ретінде
глюкоза, лактоза, глицерин, янтарь қышқылы қолданылады. Стрептомициннің
туыстарына глюкозаны қосқанда ғана антибиотик түзеді. Сонымен бірге
актиномицет өсу үшін майларды, органикалық қышқылдарды, крахмалды,
глицеринді қоректік ортаға қосады. Антибиотиктердің шығымы көп болу үшін
фосфордың концентрациясы да әсер етеді. Олардың жетіспеуі немесе көп болуы
микроорганизмдердің зат алмасу процесіне әсер етеді. Әсіресе тетрациклин
макролиттері өте сезімтал. Осыған байланысты Левитов пен Бринберг
антибиотик түзгіштерді фосфордың концентрациясына сезімталдығына байланысты
3 топқа бөледі.
1. Өте жоғары сезімтал микроорганизмдер. Қоректік ортада фосфордың
концентррациясы 10мг % болу керек.(тетрациклин, нистатин, ванкамицин,
фломицин түзгіштері);
2. Ораша сезімтал организмдер. Олар үшін фосфордың концетрациясы 10-15мг%
құрайды. (стергомицин, эримицин, неомицин түзгіштері);
3. Аз сезімтал организмдер. Фосфордың концентрациясы 18-20мг% құрайды.
(новобиоцин, грамицидин, олеондамицин түзгіштері);
Қоректік ортаны өндірісте зарарсыздандыру 2 жолмен жүргізіледі:
1. Периодты зарарсыздандыру;
2. Үздіксіз зарарсыздандыру;
Периодты тәсілде сиымдылығы онша үлкен емес қоректік орталарды 120-130
температурада 30-60 минут ұстайды.
Үздіксіз тәсілде үлкен көлемдегі қоректік орталар пайдаланылады.5
атмосфералық қысымдағы ыстық буды насостар көмегімен колоннаға жібереді.
Бұлар қоректік ортаны тез ысытып зарарсысдандырады. 130 температурада 5-10
минут ұстап тұрып, 30-35 температураға дейін суытады.Үздіксіз әдістің
периодты әдістен ерекшелігі мынада:
- процесті автомотты түрде бақылау;
- қоректік ортаны тез және бірқалыпты қыздыру;
- қоректік ортаны толық зарарсыздандыруға мүмкіндік туғызу;
5. Вакциналар
Қазіргі кезде активті иммундық вакциналардв 4-ке бөледі:
1. Тірі вакциналар. Нашарлнаған, әлсізденген немесе тұқым қуалаушылықты
өзгерткен әдіспен алынған.
2. Өлі вакциналар. Әртүрлі қоздыоғыштардан алынған.
3. Анатоксиндер. Микроб клеткаларынан алынған, формалинмен өңделген.
4. Химиялық вакциналар. Химиялық жолмен алынған
Барлық вакциндер ішіндегі ең алғашқы алынғаны- тірі вакциндер.Кейінгі кезде
иммундық қасиеті бар тек қана вакцин емес, өлі микроорганизмдерден алынған
вакциндер де қолданысқа ие болды. Өлі вакциндерді қоздыру арқылы, физикалық-
химиялық әдістерді қолдана отырып микроорганизмдерден алады.
Химиялық жолмен:
- фенолды;
- формалинді;
- спирттік;
- ацетонды вакциндер алады.
Физикалық жолмен:
- ультрофиолет;
- ультродыбыс;
- қыздыру;
Өндірісте вакциндерді алу бірнеше технологиялық этаптан тұрады:
1. Олардың өсу барысындағы микроорганизмдер биомассасын жинау немесе
өнімнен алу. Бұл этап теорияға немесе биосинтезделу практикасына
байланысты.
2. Өндірістік жағдайда концентрациялау, тазалау, мофилизациялау. Ал
оларды қораптау вакцинді препараттарды қалай қолдану тәсіліне
байланысты
- сұйық түрінде ауыз қуысы арқылы қолдану: таблетка , драже түрінде;
- Ампула түрінде шығарылуы: ол тері астына егу, бұлшық етке егу арқылы
іске асады.
Бұлардың тазалығына, иммундық және басқа қасиетіне ұқыпты түрде бақылау
жасау керек. Ішсүзек ауруына қарсы алынатын спирттік вакцина сүзек
ауруының қоздырғыштарынан алынады. Оған қолданылатын штамм салмонелла тифи
44,46 Бұларды алу бірнеше стадиядан тұрады. Себінді материялды 18 сағат
агарлы ортада өсіреді. Бұларға оттегімен қанықтырылған белоктық гидролизат
пайдаланылады. РН деңгейі 7,2-7,6 құрайды.Осы ортаға аминдік азотты,
пептон, казеин, гидролизатын қосады. Қазіргі кезде бұларды түптік өсіру
арқылы алады. 1мг спирттік вакцинде 5млрд микроорганизм клеткасы болу
керек. Ампулаға құйылған вакцинді -40 -50 градуста қатырып, сублимациялық
жағдайда кептіреді. Сосын ампула аузын вакуумдық қысым әдісімен жабады.
Спирттік вакциндер құрғақ ішсүзекке қарсы қолданылады. Ви-антигенмен
байытқан түрлері де болады.Және де вакциндерді дезинтерияға қарсы
қолданады.
Тазартылған Ви-антиген препаратын алу. Көптеген зерттеулер нәтижесінде
организмдегі толық сау иммунитеттің пайда болуына ең қажетті компанент
болып табылады. Сондықтан зерттеушілердің нітижесіне сүйене отырып, микроб
клеткасындағы антигенді сақтау үшін организмдегі иммуногеннің белсенділігін
арттыру үшін қолданылатын болғандығы анықталды. Вакциндік препараттардың
иммуногендік қасиетін жоғарлатудың бірден бір қайнар көзі – бұл вакцин
дозасын көбейту. Ішсүзегінің о-антигені үшін мұндай әдіс оларға шектелген.
Себебі олар токсиндік көрсеткіш туғызады. Ал Ви-антиген препараты үшін
дозасын көбейтуге шек қойылмаған. Себебі олар токсикалық жағдай тудырмайды.
Ішсүзек вакцинасына Ви-антиген концентрациясын жоғарлату оның иммундық
қасиетін жоғарлатады. Ви-антигенді микроб клеткасының жоғарғы қабатына
енгізеді. Олар қоршаған ортаға өте бейім. Сонымен бірге Ви-антиген
структурасына ацетил аминді, 2-дезоксидті, Д-галактуран қышқылын енгізеді.
Ал ампуладағы құрғақ вакцинаны қолдану үшін 5мл Ви-антиген ерітіндісіне
құрғақ вакцинаны қосып ерітеді. 1мл ерітілген вакцинада 500млн микроб
клеткасы, 400мг ішексүзек бактериясының Ви-антигені болады. Ви-антигенді
алу технологиясы мынандай этаптан тұрады:
1. ішсүзек бактериясын реакторда өсіру;
2. бактерияны спирттік ерітіндіде кептіру;
3. дестиляцияланған суда эктракциялау;
4. спирттік тұндыру;
5. спиртпен қатты тұндырып, мембрана арқылы өткізу:
6. сірке қышқылында гидролиздеу, о-антигенді ыдырату үшін;
7. спиртте тағы тұндыру;
8. леофилизация әдісімен кептіру;
Вирустық вакциндер. Соңғы уақытта тірі вакцина ішінен вирустық вакцинді
препараттар алу кең көлемде қолданылып келеді. Вирусты өсіру тауық, үйрек,
құс ұрығының эмрионында немесе тканьді культураларда өсіріледі. Вирусты
препараттармен жұмыс жасау кезінде барлық талаптарды орындауды қатаң сақтау
керек. Эмриондарды лейкозсыз деп аталатын құстардан алады. Вирустық
өнімдердің шығымын жоғарлату үшін ыдыстарды шайқау арқылы жүзеге асырылады.
Қазіргі кезде вирустық препараттарды түптік әдіс арқылы өсіріп алады.
Вирустық вакцинаны дайындауда вирусты концентрациялау, вирус массасын
жинақтау әдісі қолданылады. Әртүрлі қажетсіз заттардан арылту үшін
сепараторды пайдаланады. Сепараторға центрифуга жатады. Алынған вакцинаны
зарарсыздандырады, жақсылап қадағалағаннан кейін оны қораптайды. Сөйтіп,
сұйық препарат ретінде пайдаланады. Бұл алынған вакцинаны тұмауға қарсы
қолданады.
Емдеу, сақтандыру препараттары. Бактериофагтар. Бірқатар инфекциядан
емдеу және сақтандыру үшін басқа препараттармен бңірге вирусты бактериялар
және жоғары спецификалық патогендікке ие бактериофагты қолданады.
Бактериофагтың табиғи ортасы болып өзен, шалшық сулар табылады.
Бактериофагтарды ең алғашқы рет 1898 жылы Н.Ф.Гамалей зерттеген.1917 жылы
Дарелл бөліп алған. Бактериофагтарды дезинтерияны, ішсүзегін емдеуде және
емдік сақтандыру жағдайында қолданады. Мысалы, салмонелладан сақтандыру
үшін АВСДЕ бактериофагын қолданады. Сонымен қатар ветеринарияда да
қолданады.
6. Колибактериофаг
Колибактериофаг қоспасы колиинтеридті емдеуде және сауықтандыру үшін
қолданады. Сұйық колибактериофаг алу технологиясы мынандай этаптан тұрады:
1. Фаг түрін алу үшін, штамды сұрыптау және таңдап алу;
2. Бактериофагтың аналық культурасын алу;
3. Бактериофагтың сериялық сұйық түрін алу;
4. Алынған дайын препараттың тазалығына бақылау жасау;
5. Препараттың қауіпсіздігіне және дерттілік активтілігіне бақылау жасау;
6. Этикет жапсыру және қорптау;
Антибиотиктің биосинтезделуі. Биосинтездеу стадиясы ең жауапты болып
табылады. Бұл стадияның жақсы жүруі микроорганизмдердің антибиотик түзу
деңгейііне байланысты, сонымен бірге олардың генетикалық ерекшелігіне,
қоректік орта құрамына, қоректік орта сапасына, көбік басқыштарға, энергия
бөлінуіне, сұйықтың араласуына, ауаның алмасуына, ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz