«Қажымұқан Мұңайтпасұлы»
1 Қажымұқан, Мұқан Мұңайтпасулы
2 Мұқан палуандар арасында
3 Орынбор чемпионатындағы Қажымұқанның жеңісі
2 Мұқан палуандар арасында
3 Орынбор чемпионатындағы Қажымұқанның жеңісі
Қажымұқан, Мұқан Мұңайтпасулы ( 1883 ж. ( бұрынғы деректереді 1881 ж. ден жазылын келді ). Ақмола облысы, Қараөткел – 12.08.1948 Оңтұстік Қазақстан облысы Темірлан ) – французшы және еркін күрестерден көптеген халықаралық чемпионаттардың бірнеше дүркін жеңімпазы; әлемдік спорт аренасына шығып, шет елдердегі жарыстарда атақдаңңқа бөленген тұнғыш қазақ.
Бұрынғы Ақмола обласындағы Қараөткел дейтін жерді «Алтыбас қыпшақ» атанған ру мекендеген. Қазақ даласын мекендеген «ұшарын жел, қонарын сай білген» басқа рулар өмірінен Алтыбас қыпшақтар өмірінің де айырмасы болмаған. Көшпелі елдің тіршілігі, күн көру тағдыры малмен байланысты болған соң қоныс жаңартып, табиғат пен ауа райына табынбасқа шарасы жоқ. Олардың жайы эсіресе қыста тым қиындайды. Сондықтан жер-дүниені жадыратар жақсылық нышаны, көктемді асыға күтеді. Қзақтың той-дүманы эсіресе жаз айларында өте-мөте көп болады. Қыз ұзату, келін түсіру, ас беру, құда түсу , эдетте, жазда өткізіледі. Топтан озған жүйрік те, жауырыны жерге тимеген палуан да бабына сол кезде келеді. Қараөткелдегі жастар да бала күнінен ержүректілік пен батылдыққа бой салып, талабын қанағаттандыра берді. Ел арасында «Қараөткелдің қара баласына шейін қабан жарады» деген аңыз тарады. Осы өңірдегі ауылдарда кедей Мұңайтпастың баласы кішкентай Мұқан ел аузына ерекше ілінді.
Мұңайтпас жалшылыққа баласын да бермекші болады. Әкенің бақытына қарай жігірлі өскен Мұқан өзіне тапсырған жұмысты тыңғылықты орындап, еңбекке мойымады. Буыны қатпаған, бұғанасы бекімеген он жасар Мұқан бір қап бидайды арбадан арқалап алып, қамбаға дейін апара беретін болды. Мұны көрген ел Мұқан нағыс азамат, шын қарулы жігіт болады деп сүйсіне айтатын.
Мұқан өз аулында болған ойын-тойдың, жастар жиынының бірінен де қалмады. Әр той, әр жиын палуандар күресінсіз өтпейтіні елдің ежелгі әдәті. Ең алдымен жеті-сегіздегі балаларды күрестіреді. Бірақ ол «палуандар» күресі қораздардың төбелесіне ұқсайды да, ақыры жығылған балалардың ызаланып жылаумен аяқталды екен. Міне, сонда Мұканға құрбыларынан ешқайсысы тең келмепті.
Содан кейін жұрт Мұқанды өзінен бес-алты жас үлкен балалармен күрестіретін болды. Мұқан оларды да жығады. Ондайларды енді қанша желіктіріп, намысына тисе де, Мұқанмен күресуге ешқайсысы батпайды. Өз құрбылары болса бір сэрі, кішкене баладан жығылу деген масқара емес пе!
Бұрынғы Ақмола обласындағы Қараөткел дейтін жерді «Алтыбас қыпшақ» атанған ру мекендеген. Қазақ даласын мекендеген «ұшарын жел, қонарын сай білген» басқа рулар өмірінен Алтыбас қыпшақтар өмірінің де айырмасы болмаған. Көшпелі елдің тіршілігі, күн көру тағдыры малмен байланысты болған соң қоныс жаңартып, табиғат пен ауа райына табынбасқа шарасы жоқ. Олардың жайы эсіресе қыста тым қиындайды. Сондықтан жер-дүниені жадыратар жақсылық нышаны, көктемді асыға күтеді. Қзақтың той-дүманы эсіресе жаз айларында өте-мөте көп болады. Қыз ұзату, келін түсіру, ас беру, құда түсу , эдетте, жазда өткізіледі. Топтан озған жүйрік те, жауырыны жерге тимеген палуан да бабына сол кезде келеді. Қараөткелдегі жастар да бала күнінен ержүректілік пен батылдыққа бой салып, талабын қанағаттандыра берді. Ел арасында «Қараөткелдің қара баласына шейін қабан жарады» деген аңыз тарады. Осы өңірдегі ауылдарда кедей Мұңайтпастың баласы кішкентай Мұқан ел аузына ерекше ілінді.
Мұңайтпас жалшылыққа баласын да бермекші болады. Әкенің бақытына қарай жігірлі өскен Мұқан өзіне тапсырған жұмысты тыңғылықты орындап, еңбекке мойымады. Буыны қатпаған, бұғанасы бекімеген он жасар Мұқан бір қап бидайды арбадан арқалап алып, қамбаға дейін апара беретін болды. Мұны көрген ел Мұқан нағыс азамат, шын қарулы жігіт болады деп сүйсіне айтатын.
Мұқан өз аулында болған ойын-тойдың, жастар жиынының бірінен де қалмады. Әр той, әр жиын палуандар күресінсіз өтпейтіні елдің ежелгі әдәті. Ең алдымен жеті-сегіздегі балаларды күрестіреді. Бірақ ол «палуандар» күресі қораздардың төбелесіне ұқсайды да, ақыры жығылған балалардың ызаланып жылаумен аяқталды екен. Міне, сонда Мұканға құрбыларынан ешқайсысы тең келмепті.
Содан кейін жұрт Мұқанды өзінен бес-алты жас үлкен балалармен күрестіретін болды. Мұқан оларды да жығады. Ондайларды енді қанша желіктіріп, намысына тисе де, Мұқанмен күресуге ешқайсысы батпайды. Өз құрбылары болса бір сэрі, кішкене баладан жығылу деген масқара емес пе!
Қажымұқан, Мұқан Мұңайтпасулы ( 1883 ж. ( бұрынғы деректереді 1881 ж. ден
жазылын келді ). Ақмола облысы, Қараөткел – 12.08.1948 Оңтұстік Қазақстан
облысы Темірлан ) – французшы және еркін күрестерден көптеген халықаралық
чемпионаттардың бірнеше дүркін жеңімпазы; әлемдік спорт аренасына шығып,
шет елдердегі жарыстарда атақдаңңқа бөленген тұнғыш қазақ.
Бұрынғы Ақмола обласындағы Қараөткел дейтін жерді Алтыбас қыпшақ
атанған ру мекендеген. Қазақ даласын мекендеген ұшарын жел, қонарын
сай білген басқа рулар өмірінен Алтыбас қыпшақтар өмірінің де айырмасы
болмаған. Көшпелі елдің тіршілігі, күн көру тағдыры малмен байланысты
болған соң қоныс жаңартып, табиғат пен ауа райына табынбасқа шарасы
жоқ. Олардың жайы эсіресе қыста тым қиындайды. Сондықтан жер-дүниені
жадыратар жақсылық нышаны, көктемді асыға күтеді. Қзақтың той-дүманы
эсіресе жаз айларында өте-мөте көп болады. Қыз ұзату, келін түсіру, ас
беру, құда түсу , эдетте, жазда өткізіледі. Топтан озған жүйрік те,
жауырыны жерге тимеген палуан да бабына сол кезде келеді. Қараөткелдегі
жастар да бала күнінен ержүректілік пен батылдыққа бой салып, талабын
қанағаттандыра берді. Ел арасында Қараөткелдің қара баласына шейін қабан
жарады деген аңыз тарады. Осы өңірдегі ауылдарда кедей Мұңайтпастың
баласы кішкентай Мұқан ел аузына ерекше ілінді.
Мұңайтпас жалшылыққа баласын да бермекші болады. Әкенің бақытына
қарай жігірлі өскен Мұқан өзіне тапсырған жұмысты тыңғылықты орындап,
еңбекке мойымады. Буыны қатпаған, бұғанасы бекімеген он жасар Мұқан бір
қап бидайды арбадан арқалап алып, қамбаға дейін апара беретін болды.
Мұны көрген ел Мұқан нағыс азамат, шын қарулы жігіт болады деп сүйсіне
айтатын.
Мұқан өз аулында болған ойын-тойдың, жастар жиынының бірінен де
қалмады. Әр той, әр жиын палуандар күресінсіз өтпейтіні елдің ежелгі
әдәті. Ең алдымен жеті-сегіздегі балаларды күрестіреді. Бірақ ол
палуандар күресі қораздардың төбелесіне ұқсайды да, ақыры жығылған
балалардың ызаланып жылаумен аяқталды екен. Міне, сонда Мұканға
құрбыларынан ешқайсысы тең келмепті.
Содан кейін жұрт Мұқанды өзінен бес-алты жас үлкен балалармен
күрестіретін болды. Мұқан оларды да жығады. Ондайларды енді қанша
желіктіріп, намысына тисе де, Мұқанмен күресуге ешқайсысы батпайды. Өз
құрбылары болса бір сэрі, кішкене баладан жығылу деген масқара емес пе!
Алдыңғы қатардағы атасының тізесінде отырған Мұқан күрес
еріккеннің ермегі емес екенін, ауылда күнде алысып жүретін күреске
мұның мүлде ұқсамайтынын сезеді. Бұл жерде бірін-бірі аңдып, белдесіп
жүрген екеуге жұртың бәрі тесіле қарап, екі дай ел өз руының, керек
десе бір тайпа елдің ар-намысын қорғайтын өз адамның мерейі үстем болуын
тілеп отыр. Палуан куресі – ел намысы екекн-ау!
1899 жыл. Қаһарына мініп, жер-дүниенің апшысын қуырып тұрған қыстың
қаңтары. Далада долдана соққан қарлы боран бет қаратпайды. Қысқы азық
таусылып, мал өле бастаған. Сол бір алай-түлей боранда даладағы шөптің
қалғанын тасып әкелу керек болады. Бірақ мына сұрапылда кімді жіберу
керек? Қожайын Мұқанды жұмсауға ұйғарды. Кәнігі кулактың бұл арада
өзінше есебі бар. Біріншіден, Мұқан жетім, егер жазатайым үсініп, өліп
кетсе-артынан жоқтаушы келеді деп қорықпайды. Екіншіден, Мұқан қарулы мықты
жігіт. Мынадай түтеп тұрған боранда осы бір қиын жұмысты сол ғана
орындай алуы мүмкін.
1901 жыл. Омбы қаласында тұнғыш цирк ашылады деген хабар лезде
тарады. Бұдан кейін, көп кешікпей, көшелерге жарнамалар жапсырылды. Алуан
түрлі костюм киген күлдіргіштер (клоун), биікте шарықтайтын гимнастар,
неше алуан акробаттар бас айналарлық биікте ойын көрсетіп, жарнамалардан
елге қарап, жұртты шақырып тұрды. Жеке жарнамаларда циркте палуандар
суркттері жұрттың назарын ерекше аударады. Бір сөзбен айтқанда, ол
заманда өте сирек кездесетін сол сауық орнының ашылуын қала тұрғындары
түгел асыға күтеді.
Французша күрестен чемпионат өткізіледі деген хабар жақын төңіректің
бәріне тарап, тіпті сонау шалғай жатқан Сарытерек болысына да жетеді.
Қызық күресті өз көзімен көруге әркім-ақ құмартады. Ол кезде қазақтың
ең атақты палуаны Палуан-Шолақтың бір күресі елден-елге тарап, естіген
жанды сүйсіндіреді.
Перде тасасынан цирк жұмысшылары, онан соң палуандардың барлығы
шықты. Өздерін де, өздерімен күнде күресетіндерді де палуандар жақсы
біледі. Жиналға халыққа қызықты көрінгенмен де, ол кезде чемпионаттың өте
ұзаққа созылатындығы күнде күресетін палуандардың діңкесіне тиіп, әбден
жалықтыратын еді. Әуесқой палуандардың күресі бұдарға көңіл
кқтеретін, бой сергітетін әншейін ермек секілденетін.
- Айтап па елім! – дейді цирк қожасы Злобин, өз қызметкерлеріне. – Бұл
жігіт циркке тегін келген жоқ деп едім ғой!..
Мұқан цирк аренасына ортаға шықты. Бұл сияқты аренаға алғаш рет шығып
тұрған оның ол кезде палуандар киетін трусиі де жоқ еді.
Чемпионат жетекшілері өзара кеңесіп, Мұканды күреске етік,
шалбарымен, бірақ көйлексіз жіберуді ұғарады. Сөйтіп, бұл күресті олар
кәдімгі спорттық, ресми күрес туріне жақындатпақшы болды.
Сөйтіп, бір шабуылдан кейін екінші шабуыл, бір әдістен кейін басқа
әдіс демалсыз қолданыла берді. Бұлардың ешқайсысынан нәтиже шықпаған
соң Злобин күшін сарқа жұмсап, өзіне мәлем техника мен тактиканың
бәрін түгел қолданды. Жас та болса тым қарулы әріптесін айламен алғысы
келді де, қолымен ешбір әрекет жасамай, Мұқанды тек айнала берді.
Сөйтіп жүріп, ілезде артынан қайтарып тастау дейтін әдіспен алып
ұрып, бастапқа ойлаға күрес мерзімі әлде қайда ұзаққа созылып, Злобин
Мұқанды 18 минуттің ішінде, әупірімдеп, әрең дегенде жауырынын жерге
тигізді. Злобинмен сол кездесуін қазақтың атақты плуаны өз өмірінің
соңғы сағатына дейін ұмытқан жоқ. Өйткені, бұл кездесу батырдың содан
кейінгі бүкіл өиіріне берілген баға жеткісіз жолдама іспетті еді.
Сөйтіп, Мұқан палуандар арасындар Ваня ағай деген атпен әйгілі
олған Иван Владимирович лебедевтің күрес мектебіні 1903 ж. оқуға түсіп,
екі жыл оқиды. Француздардың бақталасы көп кешікпей басқа елдерден де
шыға бастады. Мысалы, дүние жүзінде бірінші орын алу үшін 1903 жылы
Парижде өткізілген алтыншы жарысқа поляк Станислав Збышко-Цыганевич,
бельгиялық Омер де Бульон, датчан Иесс Педорсон, серб Антонович, француз
Рауль де Буше қатысады.
Сол тұста бұрын аты шықпаған орыс палуандары да халықаралық күрес
майданынан көріне бастакды. 1905 жылғы дүние жүзілік бірінші чемпионатта
Иван Поддбныйдың жеңіске жетуі- орыс палуандары әлемдегі ең мықтылардың
бірі екендігін талассыз танытты.
Мұқан алғащқы ірі табысқа 1908 ж. жетті, Германияпың Кельн
қаласында өтпен жарыста шешүші белдесуде немістің атақты палуаны
Генрих Веберді жеңіп, бірінші рет әлем чемпионы болды.
Мұқан 1909 жылы эстон палуаны Георг Лурихқа барды. Ол кезде лурих
дүние жүзінің чемпионы деген даңқтың иесі ғана емес, сонымен қатар
профессионалдық чемпионат ұйымдастарушылардың көрнектілерінің бірі еді.
Алаяқтық пен палуандарға зорлық- зомбылық деген мұның чемпионатында
жеткілікті екен. Бар күшін адал жұмсап, аянбай күрескен палуандар айына
30 сомнан артық табыс таппайды да, Лурихтың өзі он мың сомдап түскен
пайданы қалтаға басуға шімірікпейді.
Ал 1910 ж. Варшавада өткен халықтар жарыста кіші алтын медальға не
болады. Москва. 1910 жылдың декабрі. Жарнамаларда таяуда халықаралық ірі
чемпионат өткізілетіндігі хабарланған. Бұл жолғы палуандар құрамы өте
күшті. Голландия чемпионы Ван-Риль, атақты Циклоп, американдық аса
күшті негр Сальвато Бамбула (Джон Морфи) және басқалар қатыспақ.
Қажымұқанның спорт аренасына шыққан жылдары- французша күрестің кең
өріс алып, профессионалдық спорттың осынву түріне жұрттың қүмарта
бастаған кезеңі еді
Кейбір жағдайды палуандар өзара келісім жасайтын да, оған мөр бастырып
растаттын. Келісімдегі шартты бұзған палуан көп ақша айып төлейді
(қанша төлейтіні келісімде көрсетіледі). Ақша жығылған палуанға
беріледі. 1913 жылы Петербургте бір чемпионатта күші бірдей үш
палуан түгел чемпион болып шығады. Спортта мұндай жағдай кездеспейді.
Дегенмен, палуандар чемпионатының тағдыры қолында отырған мәртебелі
адамдар мүддесіне орай сол күрестің нәтижесі ресми түрде
бекітіледі.
Бір кездерде Лондон, Париж, Москва, Петербург, Варшава тағы
басқа қалалар тұрғындарының жүректерін толықтан өнерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
жазылын келді ). Ақмола облысы, Қараөткел – 12.08.1948 Оңтұстік Қазақстан
облысы Темірлан ) – французшы және еркін күрестерден көптеген халықаралық
чемпионаттардың бірнеше дүркін жеңімпазы; әлемдік спорт аренасына шығып,
шет елдердегі жарыстарда атақдаңңқа бөленген тұнғыш қазақ.
Бұрынғы Ақмола обласындағы Қараөткел дейтін жерді Алтыбас қыпшақ
атанған ру мекендеген. Қазақ даласын мекендеген ұшарын жел, қонарын
сай білген басқа рулар өмірінен Алтыбас қыпшақтар өмірінің де айырмасы
болмаған. Көшпелі елдің тіршілігі, күн көру тағдыры малмен байланысты
болған соң қоныс жаңартып, табиғат пен ауа райына табынбасқа шарасы
жоқ. Олардың жайы эсіресе қыста тым қиындайды. Сондықтан жер-дүниені
жадыратар жақсылық нышаны, көктемді асыға күтеді. Қзақтың той-дүманы
эсіресе жаз айларында өте-мөте көп болады. Қыз ұзату, келін түсіру, ас
беру, құда түсу , эдетте, жазда өткізіледі. Топтан озған жүйрік те,
жауырыны жерге тимеген палуан да бабына сол кезде келеді. Қараөткелдегі
жастар да бала күнінен ержүректілік пен батылдыққа бой салып, талабын
қанағаттандыра берді. Ел арасында Қараөткелдің қара баласына шейін қабан
жарады деген аңыз тарады. Осы өңірдегі ауылдарда кедей Мұңайтпастың
баласы кішкентай Мұқан ел аузына ерекше ілінді.
Мұңайтпас жалшылыққа баласын да бермекші болады. Әкенің бақытына
қарай жігірлі өскен Мұқан өзіне тапсырған жұмысты тыңғылықты орындап,
еңбекке мойымады. Буыны қатпаған, бұғанасы бекімеген он жасар Мұқан бір
қап бидайды арбадан арқалап алып, қамбаға дейін апара беретін болды.
Мұны көрген ел Мұқан нағыс азамат, шын қарулы жігіт болады деп сүйсіне
айтатын.
Мұқан өз аулында болған ойын-тойдың, жастар жиынының бірінен де
қалмады. Әр той, әр жиын палуандар күресінсіз өтпейтіні елдің ежелгі
әдәті. Ең алдымен жеті-сегіздегі балаларды күрестіреді. Бірақ ол
палуандар күресі қораздардың төбелесіне ұқсайды да, ақыры жығылған
балалардың ызаланып жылаумен аяқталды екен. Міне, сонда Мұканға
құрбыларынан ешқайсысы тең келмепті.
Содан кейін жұрт Мұқанды өзінен бес-алты жас үлкен балалармен
күрестіретін болды. Мұқан оларды да жығады. Ондайларды енді қанша
желіктіріп, намысына тисе де, Мұқанмен күресуге ешқайсысы батпайды. Өз
құрбылары болса бір сэрі, кішкене баладан жығылу деген масқара емес пе!
Алдыңғы қатардағы атасының тізесінде отырған Мұқан күрес
еріккеннің ермегі емес екенін, ауылда күнде алысып жүретін күреске
мұның мүлде ұқсамайтынын сезеді. Бұл жерде бірін-бірі аңдып, белдесіп
жүрген екеуге жұртың бәрі тесіле қарап, екі дай ел өз руының, керек
десе бір тайпа елдің ар-намысын қорғайтын өз адамның мерейі үстем болуын
тілеп отыр. Палуан куресі – ел намысы екекн-ау!
1899 жыл. Қаһарына мініп, жер-дүниенің апшысын қуырып тұрған қыстың
қаңтары. Далада долдана соққан қарлы боран бет қаратпайды. Қысқы азық
таусылып, мал өле бастаған. Сол бір алай-түлей боранда даладағы шөптің
қалғанын тасып әкелу керек болады. Бірақ мына сұрапылда кімді жіберу
керек? Қожайын Мұқанды жұмсауға ұйғарды. Кәнігі кулактың бұл арада
өзінше есебі бар. Біріншіден, Мұқан жетім, егер жазатайым үсініп, өліп
кетсе-артынан жоқтаушы келеді деп қорықпайды. Екіншіден, Мұқан қарулы мықты
жігіт. Мынадай түтеп тұрған боранда осы бір қиын жұмысты сол ғана
орындай алуы мүмкін.
1901 жыл. Омбы қаласында тұнғыш цирк ашылады деген хабар лезде
тарады. Бұдан кейін, көп кешікпей, көшелерге жарнамалар жапсырылды. Алуан
түрлі костюм киген күлдіргіштер (клоун), биікте шарықтайтын гимнастар,
неше алуан акробаттар бас айналарлық биікте ойын көрсетіп, жарнамалардан
елге қарап, жұртты шақырып тұрды. Жеке жарнамаларда циркте палуандар
суркттері жұрттың назарын ерекше аударады. Бір сөзбен айтқанда, ол
заманда өте сирек кездесетін сол сауық орнының ашылуын қала тұрғындары
түгел асыға күтеді.
Французша күрестен чемпионат өткізіледі деген хабар жақын төңіректің
бәріне тарап, тіпті сонау шалғай жатқан Сарытерек болысына да жетеді.
Қызық күресті өз көзімен көруге әркім-ақ құмартады. Ол кезде қазақтың
ең атақты палуаны Палуан-Шолақтың бір күресі елден-елге тарап, естіген
жанды сүйсіндіреді.
Перде тасасынан цирк жұмысшылары, онан соң палуандардың барлығы
шықты. Өздерін де, өздерімен күнде күресетіндерді де палуандар жақсы
біледі. Жиналға халыққа қызықты көрінгенмен де, ол кезде чемпионаттың өте
ұзаққа созылатындығы күнде күресетін палуандардың діңкесіне тиіп, әбден
жалықтыратын еді. Әуесқой палуандардың күресі бұдарға көңіл
кқтеретін, бой сергітетін әншейін ермек секілденетін.
- Айтап па елім! – дейді цирк қожасы Злобин, өз қызметкерлеріне. – Бұл
жігіт циркке тегін келген жоқ деп едім ғой!..
Мұқан цирк аренасына ортаға шықты. Бұл сияқты аренаға алғаш рет шығып
тұрған оның ол кезде палуандар киетін трусиі де жоқ еді.
Чемпионат жетекшілері өзара кеңесіп, Мұканды күреске етік,
шалбарымен, бірақ көйлексіз жіберуді ұғарады. Сөйтіп, бұл күресті олар
кәдімгі спорттық, ресми күрес туріне жақындатпақшы болды.
Сөйтіп, бір шабуылдан кейін екінші шабуыл, бір әдістен кейін басқа
әдіс демалсыз қолданыла берді. Бұлардың ешқайсысынан нәтиже шықпаған
соң Злобин күшін сарқа жұмсап, өзіне мәлем техника мен тактиканың
бәрін түгел қолданды. Жас та болса тым қарулы әріптесін айламен алғысы
келді де, қолымен ешбір әрекет жасамай, Мұқанды тек айнала берді.
Сөйтіп жүріп, ілезде артынан қайтарып тастау дейтін әдіспен алып
ұрып, бастапқа ойлаға күрес мерзімі әлде қайда ұзаққа созылып, Злобин
Мұқанды 18 минуттің ішінде, әупірімдеп, әрең дегенде жауырынын жерге
тигізді. Злобинмен сол кездесуін қазақтың атақты плуаны өз өмірінің
соңғы сағатына дейін ұмытқан жоқ. Өйткені, бұл кездесу батырдың содан
кейінгі бүкіл өиіріне берілген баға жеткісіз жолдама іспетті еді.
Сөйтіп, Мұқан палуандар арасындар Ваня ағай деген атпен әйгілі
олған Иван Владимирович лебедевтің күрес мектебіні 1903 ж. оқуға түсіп,
екі жыл оқиды. Француздардың бақталасы көп кешікпей басқа елдерден де
шыға бастады. Мысалы, дүние жүзінде бірінші орын алу үшін 1903 жылы
Парижде өткізілген алтыншы жарысқа поляк Станислав Збышко-Цыганевич,
бельгиялық Омер де Бульон, датчан Иесс Педорсон, серб Антонович, француз
Рауль де Буше қатысады.
Сол тұста бұрын аты шықпаған орыс палуандары да халықаралық күрес
майданынан көріне бастакды. 1905 жылғы дүние жүзілік бірінші чемпионатта
Иван Поддбныйдың жеңіске жетуі- орыс палуандары әлемдегі ең мықтылардың
бірі екендігін талассыз танытты.
Мұқан алғащқы ірі табысқа 1908 ж. жетті, Германияпың Кельн
қаласында өтпен жарыста шешүші белдесуде немістің атақты палуаны
Генрих Веберді жеңіп, бірінші рет әлем чемпионы болды.
Мұқан 1909 жылы эстон палуаны Георг Лурихқа барды. Ол кезде лурих
дүние жүзінің чемпионы деген даңқтың иесі ғана емес, сонымен қатар
профессионалдық чемпионат ұйымдастарушылардың көрнектілерінің бірі еді.
Алаяқтық пен палуандарға зорлық- зомбылық деген мұның чемпионатында
жеткілікті екен. Бар күшін адал жұмсап, аянбай күрескен палуандар айына
30 сомнан артық табыс таппайды да, Лурихтың өзі он мың сомдап түскен
пайданы қалтаға басуға шімірікпейді.
Ал 1910 ж. Варшавада өткен халықтар жарыста кіші алтын медальға не
болады. Москва. 1910 жылдың декабрі. Жарнамаларда таяуда халықаралық ірі
чемпионат өткізілетіндігі хабарланған. Бұл жолғы палуандар құрамы өте
күшті. Голландия чемпионы Ван-Риль, атақты Циклоп, американдық аса
күшті негр Сальвато Бамбула (Джон Морфи) және басқалар қатыспақ.
Қажымұқанның спорт аренасына шыққан жылдары- французша күрестің кең
өріс алып, профессионалдық спорттың осынву түріне жұрттың қүмарта
бастаған кезеңі еді
Кейбір жағдайды палуандар өзара келісім жасайтын да, оған мөр бастырып
растаттын. Келісімдегі шартты бұзған палуан көп ақша айып төлейді
(қанша төлейтіні келісімде көрсетіледі). Ақша жығылған палуанға
беріледі. 1913 жылы Петербургте бір чемпионатта күші бірдей үш
палуан түгел чемпион болып шығады. Спортта мұндай жағдай кездеспейді.
Дегенмен, палуандар чемпионатының тағдыры қолында отырған мәртебелі
адамдар мүддесіне орай сол күрестің нәтижесі ресми түрде
бекітіледі.
Бір кездерде Лондон, Париж, Москва, Петербург, Варшава тағы
басқа қалалар тұрғындарының жүректерін толықтан өнерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz