Оңтүстік Қазақстан облысында агробизнестің дамуы
Кіріспе .
І.Бөлім. Ауыл шаруашылығын дамытуда Оңтүстік Қазақстан облысында негізгі атқарылып жатқан жұмыстар
1.1. Ауыл жылдары аясында атқарылар іс.шаралар ... ... ... ..
1.2. Оңтүстік Қазақстан облысындағы ауыл жағдайы ... ... ...
1.3. Шаруа қожалықтарының көрсеткіштері ...
ІІ.Бөлім. Ауыл шаруашылығы корпорацияларының негізгі өзекті мәселелер
2.1. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын несиелендіру ... ..
2.2. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын халықаралық стандарттарға сәйкестендіру ...
ІІІ. Бөлім. Агробизнесте корпорацияның жағдайын талдау және оны жетілдіру жолдары
3.1. Ауыл шаруашылық корпорацияның қызметтерін талдау ...
3.2. Ауыл шаруашылық корпорацияның жетістіктері ... ... ...
3.3. Оңтүстік Қазақстан облысында өндірілген ауыл шаруашылық өнімінің көлемі.
Қорытынды .
І.Бөлім. Ауыл шаруашылығын дамытуда Оңтүстік Қазақстан облысында негізгі атқарылып жатқан жұмыстар
1.1. Ауыл жылдары аясында атқарылар іс.шаралар ... ... ... ..
1.2. Оңтүстік Қазақстан облысындағы ауыл жағдайы ... ... ...
1.3. Шаруа қожалықтарының көрсеткіштері ...
ІІ.Бөлім. Ауыл шаруашылығы корпорацияларының негізгі өзекті мәселелер
2.1. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын несиелендіру ... ..
2.2. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын халықаралық стандарттарға сәйкестендіру ...
ІІІ. Бөлім. Агробизнесте корпорацияның жағдайын талдау және оны жетілдіру жолдары
3.1. Ауыл шаруашылық корпорацияның қызметтерін талдау ...
3.2. Ауыл шаруашылық корпорацияның жетістіктері ... ... ...
3.3. Оңтүстік Қазақстан облысында өндірілген ауыл шаруашылық өнімінің көлемі.
Қорытынды .
Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан халқына арнаған жолдауында “2003-2005 жылдары ауылды қолдау, мемлекеттік саясаттағы басымдық болады” деп жариялады. Жолдауда көрсетілген ең басты өзекті мәселе ретінде әлеуметтік-экономикалық әрі саяси мәселелерді шешуде, саяси-экономикалық, құқықтық, демографиялық және ғылыми қамтамасыз ету көзделген еді. Әрине осының ең басында ауыл мәселесі тұр.
Ауыл шаруашылығы Қазақстан экономикасының негізін құрайды. Қазақстандық азаматтардың жартысына жуығы ауылдық жерлерде тұрады. Сол себепті ауыл шаруашылығын қолға алып, нақты тұрғы да көтермелеп, жағдайын жасамасақ, тиімді экономика жасау мүмкін емес. Соңғы кездері атқарылып жатқан реформадан, ауыл өмірі тыс қалып отыруда. Ауылдағы кіріс деңгейі экономиканың басқа саласымен салыстырғанда, ең төменгі дәрежені көрсетіп отыр. Статистикалық мәліметтерге жүгінетін болсақ, 2003 жылы ауыл тұрғындарының 42 проценті өмір сүру деңгейінен төмен кірісті қанағат тұтқан.
Бүгінгі күнде ауылдағы бірден-бір мәселе – бұл жұмыссыздық. Дәл осы жұртшылықтың, бірінші кезекте жастардың ауылдан кетуіне, көшуіне басты себеп - осы жұмыссыздық болып отыр.
Ауылдың әлеуметтік-тұрмыстық, мәдени өмірін жақсартуға көңіл бөлуіміз қажет.
Ауыл шаруашылығы Қазақстан экономикасының негізін құрайды. Қазақстандық азаматтардың жартысына жуығы ауылдық жерлерде тұрады. Сол себепті ауыл шаруашылығын қолға алып, нақты тұрғы да көтермелеп, жағдайын жасамасақ, тиімді экономика жасау мүмкін емес. Соңғы кездері атқарылып жатқан реформадан, ауыл өмірі тыс қалып отыруда. Ауылдағы кіріс деңгейі экономиканың басқа саласымен салыстырғанда, ең төменгі дәрежені көрсетіп отыр. Статистикалық мәліметтерге жүгінетін болсақ, 2003 жылы ауыл тұрғындарының 42 проценті өмір сүру деңгейінен төмен кірісті қанағат тұтқан.
Бүгінгі күнде ауылдағы бірден-бір мәселе – бұл жұмыссыздық. Дәл осы жұртшылықтың, бірінші кезекте жастардың ауылдан кетуіне, көшуіне басты себеп - осы жұмыссыздық болып отыр.
Ауылдың әлеуметтік-тұрмыстық, мәдени өмірін жақсартуға көңіл бөлуіміз қажет.
1. “Қазақстан 2030” стратегиялық бағдарламасы
2. Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы
25 наурыз 2004жыл
3. Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы
18 ақпан 2005 жыл
4. “Агро бизнестің теориясы” Алматы 2004 ж
5. “Ауыл” газеті 2004 –2005 жылдары
6. Оңтүстік Қазақстан газеті. 19.02.2004ж. №23
7.Оңтүстік Қазақстан газеті. 05.02.2005ж. №17
8. Оңтүстік Қазақстан газеті. 24.03.2005ж. №39
2. Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы
25 наурыз 2004жыл
3. Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы
18 ақпан 2005 жыл
4. “Агро бизнестің теориясы” Алматы 2004 ж
5. “Ауыл” газеті 2004 –2005 жылдары
6. Оңтүстік Қазақстан газеті. 19.02.2004ж. №23
7.Оңтүстік Қазақстан газеті. 05.02.2005ж. №17
8. Оңтүстік Қазақстан газеті. 24.03.2005ж. №39
Мазмұны
Кіріспе ----------------------------------- --------------------------
-------------
І.Бөлім. Ауыл шаруашылығын дамытуда Оңтүстік Қазақстан облысында негізгі
атқарылып жатқан жұмыстар
1.1. Ауыл жылдары аясында атқарылар іс-шаралар--------------
1.2. Оңтүстік Қазақстан облысындағы ауыл жағдайы------------
1.3. Шаруа қожалықтарының көрсеткіштері---------------------- --
ІІ.Бөлім. Ауыл шаруашылығы корпорацияларының негізгі өзекті
мәселелер
2.1. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын несиелендіру------
2.2. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын халықаралық стандарттарға
сәйкестендіру---------------------- --------------------------
ІІІ. Бөлім. Агробизнесте корпорацияның жағдайын талдау және оны
жетілдіру жолдары
1. Ауыл шаруашылық корпорацияның қызметтерін талдау ---
2. Ауыл шаруашылық корпорацияның жетістіктері ------------
3. Оңтүстік Қазақстан облысында өндірілген ауыл шаруашылық
өнімінің көлемі----------------------------- ----------
Қорытынды ----------------------------------- ------------------------
-----------
Қолданылған әдебиеттер ----------------------------------- -----------
-------
І.Бөлім. Ауыл шаруашылығын дамытуда Оңтүстік Қазақстан облысында негізгі
атқарылып жатқан жұмыстар
1.1. Ауыл жылдары аясында атқарылар іс-шаралар
Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан халқына арнаған
жолдауында “2003-2005 жылдары ауылды қолдау, мемлекеттік саясаттағы
басымдық болады” деп жариялады. Жолдауда көрсетілген ең басты өзекті мәселе
ретінде әлеуметтік-экономикалық әрі саяси мәселелерді шешуде, саяси-
экономикалық, құқықтық, демографиялық және ғылыми қамтамасыз ету көзделген
еді. Әрине осының ең басында ауыл мәселесі тұр.
Ауыл шаруашылығы Қазақстан экономикасының негізін құрайды.
Қазақстандық азаматтардың жартысына жуығы ауылдық жерлерде тұрады. Сол
себепті ауыл шаруашылығын қолға алып, нақты тұрғы да көтермелеп, жағдайын
жасамасақ, тиімді экономика жасау мүмкін емес. Соңғы кездері атқарылып
жатқан реформадан, ауыл өмірі тыс қалып отыруда. Ауылдағы кіріс деңгейі
экономиканың басқа саласымен салыстырғанда, ең төменгі дәрежені көрсетіп
отыр. Статистикалық мәліметтерге жүгінетін болсақ, 2003 жылы ауыл
тұрғындарының 42 проценті өмір сүру деңгейінен төмен кірісті қанағат
тұтқан.
Бүгінгі күнде ауылдағы бірден-бір мәселе – бұл жұмыссыздық. Дәл осы
жұртшылықтың, бірінші кезекте жастардың ауылдан кетуіне, көшуіне басты
себеп - осы жұмыссыздық болып отыр.
Ауылдың әлеуметтік-тұрмыстық, мәдени өмірін жақсартуға көңіл
бөлуіміз қажет.
Ауылға не қажет, әрине ауылға жақсы білім беретін оқу орындары,
жастар демалатын сауықтыру кешендері, спорт үйірмелері ашылса құба-құп
болар еді. Мәдениет салаларын, кітапханаларды қалпына келтіру жұмыстарын
қолға алуды ұйымдастыру қажет.
Ауыл жастарының тек жұмыс істеуіне ғана емес, жақсы тынығуына да
ойдағыдай жағдай жасалынуы тиіс. Ол үшін ең керегі спорт зал және мәдениет
үйлері. Бұл салада біраз жұмыстар атқарылуда.
Міне, осындай жағдайлар жасалатын болса, біздің жастарымыз ауылды
жерден қалаға кетуі мүмкін емес.
Бүгінгі таңда ауыл жылы аясында атқарылар істер ауқымды болуда. Бұл
мақсатта ең алдымен аудандарда білім беру деңгейін көтеру, мектептерде
күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу, оның ішінде компьютендіру, денсаулық
сақтау саласында салауатты өмір салтын қалыптастыру негіздері,
елдімекендерде ауыз су мәселесі, жол құрылысы мен жолды қайта жөндеу және
кедейлікпен күресті жандандыруға баса назар аударылуы тиіс.
Тағы бір айта кететін мәселелердің бірі, еліміздің ауыл шаруашылығы
саласын қажетті техникамен қамтамасыз ету. Бұл мәселе бойынша 2003 жылы бұл
іске 1,1 млрд. теңге қаржы бөлінсе, 2004 жылы бұл 3.2 млрд. теңгеге
артып, ал 2005 жылы 8 млрд. теңге көлемінде қаржы бөлініп отыр.
Әлеуметтік-экономикалық дамудың 2003 жылдың қорытындысы бойынша
Оңтүстік Қазақстан облысында мал шаруашылығы жөнінен де ілгері басушылық
көрінуде. Барлық мал түлігінен өсім бар. Оның негізі тұрғындардың жеке
шаруашылықтарының есебінен болып отыр. Бүгінгі ауылда өз күнін өзі көріп,
біреуден ілгері, біреуден кейін тіршілік көріп отырған малшылар қатары да
күн сайын артып келеді.
Сол себепті ауыл жағдайын көтеруге арналған үш жыл бедерінде ауыл
тұрғындарының әлеуметтік-экономикалық жағдайының нығая түсетіне сенуіміз
қажет. Нарықтық экономикаға өту кезінде қатты қиындықты бастан кешіріп,
соққыға ұшырап, дәрменсіз халге жеткен ауылдарымыз, қолдау көрсетілер үш
жыл ішінде еңсесін көтеріп, Қазақстан экономикасының дамуына үлес
қосатынына және бірден-бір дамыған сала болатына сенімдеміз.
1.2. Оңтүстік Қазақстан облысындағы ауыл жағдайы
2002 жылы Оңтүстік Қазақстан облыстық бюджетінен Ауыл шаруашылығы
саласына да біршама қаражат бөлінген. Нақтыланған бюджет сомасы 237896,0
мың теңге, кассалық есебі 171149,0 мың теңге, атқарылуы 71,9 пайызды
көрсетіп отыр. Облыстық бюджеттен ауыл шаруашылығын дамыту мақсатында
80000,0 мың теңге несие бөлінді. Бұл сома 100 пайыз көлемінде өтелген (1-
кесте).
Ал 2003 жылы облыстық бюджеттен Ауыл шаруашылығы саласына 389185,0
мың теңге көлемінде қаржы бөлу көзделінген, оның ішінде тікелей ауыл
аумақтарға 16877,0 мың теңге қарастырылған. Ауыл шаруашылығын дамыту және
қолдау мақсатында 120000,0 мың теңге несие бөлінген. Енді жалпы 2003 жылғы
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша ауыл шаруашылығына бөлінген қаражаттың
орындалу барысына назар аударайық: нақтыланған бюджет 412618,0 мың теңге,
кассалық есебі 411184,0 мың теңге, ал атқарылуы 99,7 пайызды көрсетті. Ауыл
шаруашылығын өркендетуге бөлінген несиенің көлемі 120000 мың теңге болды
және осы несие қаражаты толық өтелді (1-кесте).
2004 жылы Оңтүстік Қазақстан облыстық бюджетінен Ауыл шаруашылығы
саласын дамытуға 495583,0 мың теңге көлемінде қаржы бөлінді, оның ішінде
тікелей ауыл аумақтарды қаржыландыруға 45000,0 мың теңге қарастырылған.
Ауыл шаруашылығын дамыту және қолдау шараларына орай 270000,0 мың теңге
несие бөлінген. Жалпы 2004 жылдың нақты орындалуының қорытындысына
тоқталатын болсақ: нақтыланған бюджет 571063,0 мың теңге, кассалық есебі
569690,0 мың теңге, ал атқарылуы 99,8 пайызды көрсетті. Ауыл шаруашылығын
дамытуға бөлінген несиенің көлемі 270000 мың теңгені құрады және бұл несие
сомасы толығымен бюджетке қайтарылды (1-кесте).
Ауыл жылының соңғы 2005 жылы Оңтүстік Қазақстан облыстық бюджетінен
Ауыл шаруашылығы саласына 550450,0 мың теңге көлемінде қаржы бөлінді, оның
ішінде тікелей ауыл аумақтарды қаржыландыруға 47928,0 мың теңге
қарастырылған.
Оңтүстік Қазақстан облыстық бюджетінен ауыл шаруашылығына бөлінген
қаражаттың орындалу барысы (1- кесте)
мың теңге
Көрсеткіштер 2003 ж 2004 ж 2005ж
Нақтыланған бюджет 412618,0 571063,0 550450,0
Кассалық есебі 411184,0 569690,0 -
Атқарылуы (%) 99,7 99,8 -
Аталған көрсеткіштерден ауыл шаруашылығына бөлінген қаражаттардың
сомасы жылдан-жылға артқанын байқауға болады және оның орындалу барысы да
жоғары көрсеткіштерді көрсетіп отыр. Міне, сондықтан да ауыл экономикасының
дамуында ілгері басушылық бар екенін байқауға болады.
Ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі Оңтүстік Қазақстан облысы
бойынша 2003 жылдың 8 айында 29000000 мың теңгені құрады, бұл 2002 жылғы
осы кезеңмен салыстырғанда – 9 пайыз артық. 2003 жылдың қаңтар-маусым
айларының қорытындысы бойынша ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі
14592600 мың теңгені құрады, бұл 2002 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда
11,4 % артық.
1.3. Шаруа қожалықтарының көрсеткіштері
2003 жылғы 1 шілдеде облыста 50062 ауыл шаруашылық тауар өндірушілер
әрекет етсе, оның 48670-і шаруа (фермер) қожалықтары, 905 өндірістік
кооператив, 466 шаруашылық серіктестігі және 14 элиталық тұқым шаруашылығы
және асыл тұқымды мал шаруашылығы бойынша республикалық мемлекеттік
кәсіпорындары болды.
2003 жылғы 1 қыркүйекте облыста 50308 ауыл шаруашылығы тауарларын
өндірушілер, оның ішінде 48914 шаруа (фермер) қожалықтары, 905 өндірістік
кооперативтері, оның ішінде 12 элиталық тұқым шаруашылығы және асыл тұқымды
мал шаруашылығы бойынша республикалық мемлекеттік кәсіпорындары болды.
Облыста құрылған 13 ауылдық несие серіктестіктерінің 6-ы жұмыс
істейді. Екі жарым жыл аралығында ауылдық несие серіктестіктері өзінің
құрылтайшыларына мал және егін шаруашылықтарын дамытуға 722300 мың теңге
несие бөлді. Ағымдағы жылдың 1 қыркүйегінде облыста 51 МТС құрылды, олар 59
мың га алқапта 56700 мың теңгенің қызметін көрсетті. Ауыл шаруашылық тауар
өндірушілеріне көмек көрсету үшін 3 мақта компаниясы, 305 дайындау пункті,
мұның 212–і шитті мақта дайындауға арналған, 68 ауыл шаруашылық тауар
өндірушілер қауымдастығы, 21 көтерме азық-түлік нарығы қызмет етеді.
Ауылдағы тауар өндірушілердің техникалық жарақтандырылуын жақсарту
мақсатында облыста Жәрдем мемлекеттік коммуналдық кәсіпорыны құрылды .
2003 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында Оңтүстік Қазақстан облысын
тұтас алғанда ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі – 41 493500 мың
теңгені (ағымдағы республиканың орташа бағасымен) құрады, бұл 2002 жылдың
тиісті кезеңімен салыстырғанда 9,1 артық.
Алынған мәліметтер бойынша 2003 жылдың 10 айында Оңтүстік Қазақстан
облысында ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі 74800000 мың теңге болды.
Бұл 2002 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 5,2 пайыз артық. Оның ішінде
өсімдік шаруашылығы – 54700000 мың теңгенің өнімін берді. Бұл жалпы ауыл
шаруашылық өнімдерінің 73,2 пайызын құрайды. Мал шаруашылығы өнімдері –
20100000 мың теңге болды. Сөйтіп жалпы өнімнің 26,8 пайызын құрады. Ауыл
шаруашылығы өнімдерінің 37,0 пайызын мақта, көкөніс – 8,9%, дәнді-дақылдар
– 7,0%, мал мен құс еті – 14,1% , сүт өнімі – 9,8 % болды.
Ауыл шаруашылық тауар өндірушілерінің күзгі-дала және жиын-терім
жұмыстарын жүргізуге облыс әкімінің ПетроҚазақстанойлпродактс ААҚ-ы
басшыларымен арадағы келісіміне сәйкес 6 мың тонна арзан дизель отыны
алынды. Жиын-терім жұмыстарына қосымша 14 мың тонна арзан дизель отынын алу
үшін тиісті жұмыстар жүргізілуде.
2004 жылдың қаңтарында облысты тұтас алғанда ауыл шаруашылығының
жалпы өнім көлемі 1880800 мың теңгені құрады, бұл 2003 жылдың осы кезеңімен
салыстырғанда 8,4 пайыз артық .
Елбасымыз 2003-2005 жылдарды Ауыл жылдары деп жариялануына
байланысты ауыл шаруашылығының аса маңызды ресурстарының бірі – жерді
тиімді пайдалануға басты назар аударылуда.
Жер учаскелерін сатып алу құнынан бюджетке 374000 мың теңге түсті
немесе 2002 жылғыдан 105000 мың теңгеге артық.
Жер учаскелерін жалға беруден 77000 мың теңге немесе 2002 жылғыдан
19000 мың теңгеге артық түсті.
Облысымыздың экономикасын шикізаттықтан өндірістікке өткізу
жөніндегі саясатты іске асыруда 2002-2003 жылдарға арналған Оңтүстік
Қазақстан облысының өнеркәсібін дамыту және импорт алмастыру бағдарламасы
үлкен роль атқарды. Бағдарламаның мақсаты – облыстың өнеркәсіптік өндірісін
тұрақтандыру мен дамыту, тоқтап тұрған және жаңа өнеркәсіптік
кәсіпорындарды іске қосу, импорт алмастыру, инновациялық-инвестициялық
саясатты жүргізу болып табылады.
2003 жылы тоқтап тұрған кәсіпорындарды және жаңа өндірістерді іске
қосу, өндірісті ұлғайту, жаңа өнім түрлерін шығару есебінен 41 кәсіпорында
қосымша 3271 жұмыс орны ашылды.
2003 жылы облыс кәсіпорындарымен импорт алмастырудың 10,6
млрд.теңгенің өнімі жеткізілді немесе 2002 жылмен салыстырғанда 8,2 пайыз
артық. Жанар-жағар май, трансформаторлар, жоғары вольтті аппаратура,
экскваваторлар, дәрі-дәрмектер жөнелтілді.
Сапаны басқарудың халықаралық стандарттарына өту белсенді
жүргізілуде. Облыстың екі кәсіпорнында сапа жүйесі нәтижелі игерілді, бұлар
халықаралық ИСО 9000-2000 сериялы стандарттарына сәйкес: JTI Central
Asia” ЖАҚ-ы және “ФутМастер” ЖШС-і.
Облысты тұтыну нормаларына сәйкес, азық-түлікпен қамтамасыз ету,
аграрлық өнеркәсіп кешенінің тиімді жүйесін қалыптастыру, бәсекеге
қабілетті ауыл шаруашылық өнімін өндіру мен оны өңдеу мақсатында әзірленген
Оңтүстік Қазақстан облысының 2003-2005 жылдарға арналған аргарлық азық-
түлік бағдарламасы іске асырылды.
Азық-түлік бағдарламасын талдау барысында, 2003 жылы бағдарламаның
бірінші жылғы негізгі тапсырмаларының орындалғаны анықталды. Облыс халқы
тұтыну ережесіне сай азық-түлікпен, атап айтқанда: картоп –109 %, сүт –
117,8 %, көкөніс пен бақша – 6 есе, өсімдік пен мал майы – 111,6 %, макорон
– 100 % қамтамасыз етілді.
Астықтың жалпы өнімі 497,4 мың тоннаны құрап, бағдарламадан 157,4
тоннаға артық орындалды. Әр гектарынан орта есеппен 20,5 центнерден мақта
өндіріліп, барлығы – 402,0 мың тонна мақта өнімі жиналды, бұл бағдарламадан
20 пайыз артық. 2003 жылы 418,3 мың тонна көкөніс, 137,7 мың тонна картоп
өндіріліп, яғни бағдарламадан тиісінше 66,3 мың және 19,7 мың тонна артық
өндірілді.
Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеудің үлесін арттыру мақсатында
70 ірі ашық акционерлік қоғамдар мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер
және 900-ден аса шағын цехтар мен кәсіпорындар жұмыс істеуде. 2003 жылы осы
кәсіпорындар 16600000 мың теңгенің өнімін шығарды, бұл өткен жылмен
салыстырғанда 3300000 мың теңгеге артық.
Қолда ауыл шаруашылық техникаларын жаңалау мақсатында “Жәрдем”
мемлекеттік коммуналдық кәсіпорны құрылып, оған облыстық бюджеттен 150000
мың теңге бөлінді. Ол кәсіпорын бөлінген қаржыға 84 дана “МТЗ-80” тракторын
сатып алып, жаңа техникаларды облыс тауар өндірушілеріне ұзақ мерзімге,
төмен үстеме бағамен лизинг негізінде таратты.
Облыс бойынша ауылдық несие серіктестігі жұмыс істейді. Егін және
мал шаруашылығын дамыту үшін соңғы үш жылда 931500 мың теңге несие берілсе,
оның ішінде 2003 жылы 564800 мың теңге бөлінді.
Азық-түлік бағдарламасын орындау барысында республикалық бюджеттен
4828400 мың теңге қаржы бөлініп, игерілді.
“Қазақстан халық банкі” облыс мақташыларына 1400000 мың теңге несие
берді.
2004 жылы ауыл шаруашлығы жиынтық өнімінің көлемі 84000000 мың
теңгені құрады. Ол 2003 жылға қарағанда 10,5 пайызға артық. Соның ішінде:
өсімдік майы – 54800000 мың теңге (2003 жылмен салыстырғанда 11,8 % артық),
мал шаруашылығы өнімі – 29300000 мың теңге (2003 жылмен салыстырғанда 6,9
% көп).
2004 жылы ауыл шаруашлығы саласында да айтарлықтай өсім болды.
Әсіресе, егін және мал шаруашылығында айтарлықтай табысқа қол жеткізілді.
Мұның өзі ауыл жағдайының біршама көтеріліп қалғанын көрсетеді. Жалпы
ауылдық аймақтарды дамытудың бағдарламасын жүзеге асыруға байланысты
бірқатар іс-шара жасалды. Азық-түлік бағдарламасы да өзінің тиянақтау
деңгейіне жетті.
Демек, ауылдарға мемлекет тарапынан көрсетіліп жатқан қолдау мен
жеңілдіктер жеткілікті.
2005 жыл ауыл жылының соңғы жылы. Өткен екі жылда жеткен
жетістіктеріміз де, жасалған кемшіліктеріміз де бар. Қол жеткізген
жетістіктерімізді одан әрі жетілдіре түсіп, кемшіліктерімізді жою және оны
қайталамау алдағы күндердің еншісінде.
Ал, осы тұста жалқаулық танытпау - өзекті мәселе. Келешегін ойлаған
кез-келген мемлекет, ең алдымен, ауыл шаруашылығын дамытуға күш салады. Бұл
біздің еліміз үшін де айрықша маңызды. Себебі, біздің ұлттың түп тамыры -
ауылда жатыр. Өркениетті ел қатарына қосылып, дамыған мемлекет болуымыздың
негізгі бір тұтқасы да, осы ауылдан бастау алады.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында: Ауыл
дегеніміз - сайып келгенде, халықтың тұрмыс-салты, мәдениетіміз,
дәстүріміз, әдет-ғұрпыпымыз бен рухани тіршілігіміздің қайнары деп атап
көрсеткен еді.
Ауыл жылында барша азаматтар, оның ішінде, жастар Қазақстан
Республикасының экономикасын дамытып, өркениетті ел қатарына қосылуына өз
білімдерін, қабілеттерін, мүмкіндіктерін жұмсап, ел сенімін мен үмітін
ақтауға ат салысса.
Еліміздің жоғарғы оқу орындарының студент-жастарының қызмет бабын
ауылдан бастау аламыз деген игі бастамалары аяқсыз қалмаса нұр үстіне нұр
болар еді.
ІІ.Бөлім. Ауыл шаруашылығы корпорацияларының негізгі өзекті
мәселелер
2.1. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын несиелендіру
Кез-келген мемлекетті алып қарасақ, сол мемлекеттің негізгі
экономика саласы болып белгілі бір сала ғана болады.
Ауыл шаруашылығы экономиканың күрделі саласының бірі. Елбасы 2002
жылдың Қазақстан халқына жолдауында алдағы үш жылды Ауылды қолдау жылдары
деп жариялап, оны жүзеге асыруда алда тұрған міндеттерді нақтылап берді.
Ауыл шаруашылығының экономикасы егеменді ел болып, тәуелсіздігімізді алғалы
біршама даму көрсеткіштері мен құлдырауларды басынан өткерді.
Сонымен қатар, ауыл шаруашылығының құрылымын және оның қызметінің
тиімділігін көтеру үшін мынадай принциптердің орындалуын қажет етуде:
• шаруашылық жүргізуде өз алдына (жеке) жұмыс істеу;
• ауыл шаруашылық құрылымдарын оңтайлы ұйымдастыру;
• сенімді техника және өндірістік процестің жоғары деңгейде
механикаландырылуы;
• ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру және мал бағудың ғылыми
негізделген технологиясын тиімді таңдау;
• табиғи-климаттық және жекелеген аймақтардың экономикалық
ресурстарын тиімді пайдалануды негізге ала отырып, ауыл
шаруашылығы өнімін өндіруге мамандандыру және концентрациялау;
• ауыл шаруашылық құрылымдарының тиімділігі;
• халықтың жұмысбастылығын ұлғайту мақсатында шағын және орта
шаруашылықтарды құру, осыған орай жұмыссыздықты азайту.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнесті
дамыту үшін жағдайлар жасалып, жеңілдіктер қарастырылып, несиелер берілуде.
Аталған принциптермен қатар ауыл шаруашылығында шаруашылық қызметін
жүргізуде кедергі келтіретін бір қатары факторларда бар, атап айтқанда:
• қаржы-қаражаттың жетіспеуі;
• салық ставкаларының жоғары болуы және төлемдердің көптігі;
• өнімдердің сатылу бағасының төмендігі;
• материалдық-техникалық жетістіктердің аздығы;
• сатып алушылардың төлем қабілетсіздігі;
• айналым құралдарының жетіспеуі;
• өнімге деген сұраныстың аздығы;
• табиғи ресурстар мен жер қойнауының тиімсіздігі;
• несиедегі жоғары проценттік төлемдер.
Жоғарыда атап өткен мәселелермен бірге қазіргі таңда негізгі
мәселелердің бірі - ауыл шаруашылығында ғылыми жетістіктердің аздығынан да
болып отыр. Мемлекет иелігінен алынған кәсіпорындардың көпшілігі ауыл
шаруашылық мамандары емес кәсіпкер иелерінен қолдау болғандықтан біраз
тежеліп қалды.
Ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеуде біраз өндірістік кооперативтер мен
жеңіл өнеркәсіптерде жоғары да аталып өткен келеңсіз жағдайлар белең алды.
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру - өнім өңдеу өнеркәсібінің Оңтүстік
Қазақстан облысы бойынша 19.5 процент көлемін алып отыр. Бұл саланың 2002
жылғы өнімі – 17662.5 млн.теңгені құрап, 2001 жылмен салыстырғанда 21.3
процент артық өнім өндірді.
Ал ауыл шаруашылық техникалары ескіріп, тозығы жеткен, 2002 жылы
2001 жылмен салыстырғанда саны едәуір кеміді. Мысалы, жалпы тракторлардың
саны 2001 жылы 431 бірлікке кеміп, 3379 бірлік санын , астық жинайтын
комбайндар 19 бірлікке кеміп, 671 бірлікті құрады.
Оңтүстік Қазақстан облысының шаруашылық дамуының негізі - ауыл
шаруашылығына негізделген. Сондықтан, қазіргі уақытта ауыл жылына
байланысты ауыл шаруашылық өндірісін дамыту басты мақсат болып отыр.
Әр елдің экономикалық даму дәрежесі, сол елдің нарығында өнімдердің
сатылуының нарығында мол болуымен ғана емес, қайдан келгені, оның қандай
технологияның көмегімен және қалай өндірілетіндігімен анықталады.
2.2. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын халықаралық стандарттарға
сәйкестендіру
Әрине қазіргі халықаралық интеграцияның даму талаптарына сай, елге
керек нәрсенің бәрі өз елімізден өндірілсін деу орынсыз болар еді. Себебі,
біріншіден, барлық өнім түрін өз елімізде өндіруге толықтай мүмкіндік жоқ,
яғни қаржының тапшылығы, технологияның жетіспеуі, өндірістік қуаттың аздығы
әсер етеді . Екіншіден, өнімнің барлық түрін бір елде өндіру және шығару
экономикалық жағынан тиімсіз болып саналады. Халықаралық интеграция дамып
отырған жағдайда, өнімнің кейбір түрлерін өз елімізден шығарғаннан гөрі шет
елден сатып алғанның пайдалы жақтары да бар. Бірақ, ол жан-жақты
зерттеліп, өнімнің қандай түрлерін сырттан сатып алуға болады, өзіміздің
елде өнімнің қандай түрлерін өндіру керектігі экономикалық жағынан
негізделген болуы қажет. Бұл экономиканың тұрақтануына себін тигізеді.
Көптеген елдердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, өз елінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ----------------------------------- --------------------------
-------------
І.Бөлім. Ауыл шаруашылығын дамытуда Оңтүстік Қазақстан облысында негізгі
атқарылып жатқан жұмыстар
1.1. Ауыл жылдары аясында атқарылар іс-шаралар--------------
1.2. Оңтүстік Қазақстан облысындағы ауыл жағдайы------------
1.3. Шаруа қожалықтарының көрсеткіштері---------------------- --
ІІ.Бөлім. Ауыл шаруашылығы корпорацияларының негізгі өзекті
мәселелер
2.1. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын несиелендіру------
2.2. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын халықаралық стандарттарға
сәйкестендіру---------------------- --------------------------
ІІІ. Бөлім. Агробизнесте корпорацияның жағдайын талдау және оны
жетілдіру жолдары
1. Ауыл шаруашылық корпорацияның қызметтерін талдау ---
2. Ауыл шаруашылық корпорацияның жетістіктері ------------
3. Оңтүстік Қазақстан облысында өндірілген ауыл шаруашылық
өнімінің көлемі----------------------------- ----------
Қорытынды ----------------------------------- ------------------------
-----------
Қолданылған әдебиеттер ----------------------------------- -----------
-------
І.Бөлім. Ауыл шаруашылығын дамытуда Оңтүстік Қазақстан облысында негізгі
атқарылып жатқан жұмыстар
1.1. Ауыл жылдары аясында атқарылар іс-шаралар
Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан халқына арнаған
жолдауында “2003-2005 жылдары ауылды қолдау, мемлекеттік саясаттағы
басымдық болады” деп жариялады. Жолдауда көрсетілген ең басты өзекті мәселе
ретінде әлеуметтік-экономикалық әрі саяси мәселелерді шешуде, саяси-
экономикалық, құқықтық, демографиялық және ғылыми қамтамасыз ету көзделген
еді. Әрине осының ең басында ауыл мәселесі тұр.
Ауыл шаруашылығы Қазақстан экономикасының негізін құрайды.
Қазақстандық азаматтардың жартысына жуығы ауылдық жерлерде тұрады. Сол
себепті ауыл шаруашылығын қолға алып, нақты тұрғы да көтермелеп, жағдайын
жасамасақ, тиімді экономика жасау мүмкін емес. Соңғы кездері атқарылып
жатқан реформадан, ауыл өмірі тыс қалып отыруда. Ауылдағы кіріс деңгейі
экономиканың басқа саласымен салыстырғанда, ең төменгі дәрежені көрсетіп
отыр. Статистикалық мәліметтерге жүгінетін болсақ, 2003 жылы ауыл
тұрғындарының 42 проценті өмір сүру деңгейінен төмен кірісті қанағат
тұтқан.
Бүгінгі күнде ауылдағы бірден-бір мәселе – бұл жұмыссыздық. Дәл осы
жұртшылықтың, бірінші кезекте жастардың ауылдан кетуіне, көшуіне басты
себеп - осы жұмыссыздық болып отыр.
Ауылдың әлеуметтік-тұрмыстық, мәдени өмірін жақсартуға көңіл
бөлуіміз қажет.
Ауылға не қажет, әрине ауылға жақсы білім беретін оқу орындары,
жастар демалатын сауықтыру кешендері, спорт үйірмелері ашылса құба-құп
болар еді. Мәдениет салаларын, кітапханаларды қалпына келтіру жұмыстарын
қолға алуды ұйымдастыру қажет.
Ауыл жастарының тек жұмыс істеуіне ғана емес, жақсы тынығуына да
ойдағыдай жағдай жасалынуы тиіс. Ол үшін ең керегі спорт зал және мәдениет
үйлері. Бұл салада біраз жұмыстар атқарылуда.
Міне, осындай жағдайлар жасалатын болса, біздің жастарымыз ауылды
жерден қалаға кетуі мүмкін емес.
Бүгінгі таңда ауыл жылы аясында атқарылар істер ауқымды болуда. Бұл
мақсатта ең алдымен аудандарда білім беру деңгейін көтеру, мектептерде
күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу, оның ішінде компьютендіру, денсаулық
сақтау саласында салауатты өмір салтын қалыптастыру негіздері,
елдімекендерде ауыз су мәселесі, жол құрылысы мен жолды қайта жөндеу және
кедейлікпен күресті жандандыруға баса назар аударылуы тиіс.
Тағы бір айта кететін мәселелердің бірі, еліміздің ауыл шаруашылығы
саласын қажетті техникамен қамтамасыз ету. Бұл мәселе бойынша 2003 жылы бұл
іске 1,1 млрд. теңге қаржы бөлінсе, 2004 жылы бұл 3.2 млрд. теңгеге
артып, ал 2005 жылы 8 млрд. теңге көлемінде қаржы бөлініп отыр.
Әлеуметтік-экономикалық дамудың 2003 жылдың қорытындысы бойынша
Оңтүстік Қазақстан облысында мал шаруашылығы жөнінен де ілгері басушылық
көрінуде. Барлық мал түлігінен өсім бар. Оның негізі тұрғындардың жеке
шаруашылықтарының есебінен болып отыр. Бүгінгі ауылда өз күнін өзі көріп,
біреуден ілгері, біреуден кейін тіршілік көріп отырған малшылар қатары да
күн сайын артып келеді.
Сол себепті ауыл жағдайын көтеруге арналған үш жыл бедерінде ауыл
тұрғындарының әлеуметтік-экономикалық жағдайының нығая түсетіне сенуіміз
қажет. Нарықтық экономикаға өту кезінде қатты қиындықты бастан кешіріп,
соққыға ұшырап, дәрменсіз халге жеткен ауылдарымыз, қолдау көрсетілер үш
жыл ішінде еңсесін көтеріп, Қазақстан экономикасының дамуына үлес
қосатынына және бірден-бір дамыған сала болатына сенімдеміз.
1.2. Оңтүстік Қазақстан облысындағы ауыл жағдайы
2002 жылы Оңтүстік Қазақстан облыстық бюджетінен Ауыл шаруашылығы
саласына да біршама қаражат бөлінген. Нақтыланған бюджет сомасы 237896,0
мың теңге, кассалық есебі 171149,0 мың теңге, атқарылуы 71,9 пайызды
көрсетіп отыр. Облыстық бюджеттен ауыл шаруашылығын дамыту мақсатында
80000,0 мың теңге несие бөлінді. Бұл сома 100 пайыз көлемінде өтелген (1-
кесте).
Ал 2003 жылы облыстық бюджеттен Ауыл шаруашылығы саласына 389185,0
мың теңге көлемінде қаржы бөлу көзделінген, оның ішінде тікелей ауыл
аумақтарға 16877,0 мың теңге қарастырылған. Ауыл шаруашылығын дамыту және
қолдау мақсатында 120000,0 мың теңге несие бөлінген. Енді жалпы 2003 жылғы
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша ауыл шаруашылығына бөлінген қаражаттың
орындалу барысына назар аударайық: нақтыланған бюджет 412618,0 мың теңге,
кассалық есебі 411184,0 мың теңге, ал атқарылуы 99,7 пайызды көрсетті. Ауыл
шаруашылығын өркендетуге бөлінген несиенің көлемі 120000 мың теңге болды
және осы несие қаражаты толық өтелді (1-кесте).
2004 жылы Оңтүстік Қазақстан облыстық бюджетінен Ауыл шаруашылығы
саласын дамытуға 495583,0 мың теңге көлемінде қаржы бөлінді, оның ішінде
тікелей ауыл аумақтарды қаржыландыруға 45000,0 мың теңге қарастырылған.
Ауыл шаруашылығын дамыту және қолдау шараларына орай 270000,0 мың теңге
несие бөлінген. Жалпы 2004 жылдың нақты орындалуының қорытындысына
тоқталатын болсақ: нақтыланған бюджет 571063,0 мың теңге, кассалық есебі
569690,0 мың теңге, ал атқарылуы 99,8 пайызды көрсетті. Ауыл шаруашылығын
дамытуға бөлінген несиенің көлемі 270000 мың теңгені құрады және бұл несие
сомасы толығымен бюджетке қайтарылды (1-кесте).
Ауыл жылының соңғы 2005 жылы Оңтүстік Қазақстан облыстық бюджетінен
Ауыл шаруашылығы саласына 550450,0 мың теңге көлемінде қаржы бөлінді, оның
ішінде тікелей ауыл аумақтарды қаржыландыруға 47928,0 мың теңге
қарастырылған.
Оңтүстік Қазақстан облыстық бюджетінен ауыл шаруашылығына бөлінген
қаражаттың орындалу барысы (1- кесте)
мың теңге
Көрсеткіштер 2003 ж 2004 ж 2005ж
Нақтыланған бюджет 412618,0 571063,0 550450,0
Кассалық есебі 411184,0 569690,0 -
Атқарылуы (%) 99,7 99,8 -
Аталған көрсеткіштерден ауыл шаруашылығына бөлінген қаражаттардың
сомасы жылдан-жылға артқанын байқауға болады және оның орындалу барысы да
жоғары көрсеткіштерді көрсетіп отыр. Міне, сондықтан да ауыл экономикасының
дамуында ілгері басушылық бар екенін байқауға болады.
Ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі Оңтүстік Қазақстан облысы
бойынша 2003 жылдың 8 айында 29000000 мың теңгені құрады, бұл 2002 жылғы
осы кезеңмен салыстырғанда – 9 пайыз артық. 2003 жылдың қаңтар-маусым
айларының қорытындысы бойынша ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі
14592600 мың теңгені құрады, бұл 2002 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда
11,4 % артық.
1.3. Шаруа қожалықтарының көрсеткіштері
2003 жылғы 1 шілдеде облыста 50062 ауыл шаруашылық тауар өндірушілер
әрекет етсе, оның 48670-і шаруа (фермер) қожалықтары, 905 өндірістік
кооператив, 466 шаруашылық серіктестігі және 14 элиталық тұқым шаруашылығы
және асыл тұқымды мал шаруашылығы бойынша республикалық мемлекеттік
кәсіпорындары болды.
2003 жылғы 1 қыркүйекте облыста 50308 ауыл шаруашылығы тауарларын
өндірушілер, оның ішінде 48914 шаруа (фермер) қожалықтары, 905 өндірістік
кооперативтері, оның ішінде 12 элиталық тұқым шаруашылығы және асыл тұқымды
мал шаруашылығы бойынша республикалық мемлекеттік кәсіпорындары болды.
Облыста құрылған 13 ауылдық несие серіктестіктерінің 6-ы жұмыс
істейді. Екі жарым жыл аралығында ауылдық несие серіктестіктері өзінің
құрылтайшыларына мал және егін шаруашылықтарын дамытуға 722300 мың теңге
несие бөлді. Ағымдағы жылдың 1 қыркүйегінде облыста 51 МТС құрылды, олар 59
мың га алқапта 56700 мың теңгенің қызметін көрсетті. Ауыл шаруашылық тауар
өндірушілеріне көмек көрсету үшін 3 мақта компаниясы, 305 дайындау пункті,
мұның 212–і шитті мақта дайындауға арналған, 68 ауыл шаруашылық тауар
өндірушілер қауымдастығы, 21 көтерме азық-түлік нарығы қызмет етеді.
Ауылдағы тауар өндірушілердің техникалық жарақтандырылуын жақсарту
мақсатында облыста Жәрдем мемлекеттік коммуналдық кәсіпорыны құрылды .
2003 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында Оңтүстік Қазақстан облысын
тұтас алғанда ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі – 41 493500 мың
теңгені (ағымдағы республиканың орташа бағасымен) құрады, бұл 2002 жылдың
тиісті кезеңімен салыстырғанда 9,1 артық.
Алынған мәліметтер бойынша 2003 жылдың 10 айында Оңтүстік Қазақстан
облысында ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі 74800000 мың теңге болды.
Бұл 2002 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 5,2 пайыз артық. Оның ішінде
өсімдік шаруашылығы – 54700000 мың теңгенің өнімін берді. Бұл жалпы ауыл
шаруашылық өнімдерінің 73,2 пайызын құрайды. Мал шаруашылығы өнімдері –
20100000 мың теңге болды. Сөйтіп жалпы өнімнің 26,8 пайызын құрады. Ауыл
шаруашылығы өнімдерінің 37,0 пайызын мақта, көкөніс – 8,9%, дәнді-дақылдар
– 7,0%, мал мен құс еті – 14,1% , сүт өнімі – 9,8 % болды.
Ауыл шаруашылық тауар өндірушілерінің күзгі-дала және жиын-терім
жұмыстарын жүргізуге облыс әкімінің ПетроҚазақстанойлпродактс ААҚ-ы
басшыларымен арадағы келісіміне сәйкес 6 мың тонна арзан дизель отыны
алынды. Жиын-терім жұмыстарына қосымша 14 мың тонна арзан дизель отынын алу
үшін тиісті жұмыстар жүргізілуде.
2004 жылдың қаңтарында облысты тұтас алғанда ауыл шаруашылығының
жалпы өнім көлемі 1880800 мың теңгені құрады, бұл 2003 жылдың осы кезеңімен
салыстырғанда 8,4 пайыз артық .
Елбасымыз 2003-2005 жылдарды Ауыл жылдары деп жариялануына
байланысты ауыл шаруашылығының аса маңызды ресурстарының бірі – жерді
тиімді пайдалануға басты назар аударылуда.
Жер учаскелерін сатып алу құнынан бюджетке 374000 мың теңге түсті
немесе 2002 жылғыдан 105000 мың теңгеге артық.
Жер учаскелерін жалға беруден 77000 мың теңге немесе 2002 жылғыдан
19000 мың теңгеге артық түсті.
Облысымыздың экономикасын шикізаттықтан өндірістікке өткізу
жөніндегі саясатты іске асыруда 2002-2003 жылдарға арналған Оңтүстік
Қазақстан облысының өнеркәсібін дамыту және импорт алмастыру бағдарламасы
үлкен роль атқарды. Бағдарламаның мақсаты – облыстың өнеркәсіптік өндірісін
тұрақтандыру мен дамыту, тоқтап тұрған және жаңа өнеркәсіптік
кәсіпорындарды іске қосу, импорт алмастыру, инновациялық-инвестициялық
саясатты жүргізу болып табылады.
2003 жылы тоқтап тұрған кәсіпорындарды және жаңа өндірістерді іске
қосу, өндірісті ұлғайту, жаңа өнім түрлерін шығару есебінен 41 кәсіпорында
қосымша 3271 жұмыс орны ашылды.
2003 жылы облыс кәсіпорындарымен импорт алмастырудың 10,6
млрд.теңгенің өнімі жеткізілді немесе 2002 жылмен салыстырғанда 8,2 пайыз
артық. Жанар-жағар май, трансформаторлар, жоғары вольтті аппаратура,
экскваваторлар, дәрі-дәрмектер жөнелтілді.
Сапаны басқарудың халықаралық стандарттарына өту белсенді
жүргізілуде. Облыстың екі кәсіпорнында сапа жүйесі нәтижелі игерілді, бұлар
халықаралық ИСО 9000-2000 сериялы стандарттарына сәйкес: JTI Central
Asia” ЖАҚ-ы және “ФутМастер” ЖШС-і.
Облысты тұтыну нормаларына сәйкес, азық-түлікпен қамтамасыз ету,
аграрлық өнеркәсіп кешенінің тиімді жүйесін қалыптастыру, бәсекеге
қабілетті ауыл шаруашылық өнімін өндіру мен оны өңдеу мақсатында әзірленген
Оңтүстік Қазақстан облысының 2003-2005 жылдарға арналған аргарлық азық-
түлік бағдарламасы іске асырылды.
Азық-түлік бағдарламасын талдау барысында, 2003 жылы бағдарламаның
бірінші жылғы негізгі тапсырмаларының орындалғаны анықталды. Облыс халқы
тұтыну ережесіне сай азық-түлікпен, атап айтқанда: картоп –109 %, сүт –
117,8 %, көкөніс пен бақша – 6 есе, өсімдік пен мал майы – 111,6 %, макорон
– 100 % қамтамасыз етілді.
Астықтың жалпы өнімі 497,4 мың тоннаны құрап, бағдарламадан 157,4
тоннаға артық орындалды. Әр гектарынан орта есеппен 20,5 центнерден мақта
өндіріліп, барлығы – 402,0 мың тонна мақта өнімі жиналды, бұл бағдарламадан
20 пайыз артық. 2003 жылы 418,3 мың тонна көкөніс, 137,7 мың тонна картоп
өндіріліп, яғни бағдарламадан тиісінше 66,3 мың және 19,7 мың тонна артық
өндірілді.
Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеудің үлесін арттыру мақсатында
70 ірі ашық акционерлік қоғамдар мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер
және 900-ден аса шағын цехтар мен кәсіпорындар жұмыс істеуде. 2003 жылы осы
кәсіпорындар 16600000 мың теңгенің өнімін шығарды, бұл өткен жылмен
салыстырғанда 3300000 мың теңгеге артық.
Қолда ауыл шаруашылық техникаларын жаңалау мақсатында “Жәрдем”
мемлекеттік коммуналдық кәсіпорны құрылып, оған облыстық бюджеттен 150000
мың теңге бөлінді. Ол кәсіпорын бөлінген қаржыға 84 дана “МТЗ-80” тракторын
сатып алып, жаңа техникаларды облыс тауар өндірушілеріне ұзақ мерзімге,
төмен үстеме бағамен лизинг негізінде таратты.
Облыс бойынша ауылдық несие серіктестігі жұмыс істейді. Егін және
мал шаруашылығын дамыту үшін соңғы үш жылда 931500 мың теңге несие берілсе,
оның ішінде 2003 жылы 564800 мың теңге бөлінді.
Азық-түлік бағдарламасын орындау барысында республикалық бюджеттен
4828400 мың теңге қаржы бөлініп, игерілді.
“Қазақстан халық банкі” облыс мақташыларына 1400000 мың теңге несие
берді.
2004 жылы ауыл шаруашлығы жиынтық өнімінің көлемі 84000000 мың
теңгені құрады. Ол 2003 жылға қарағанда 10,5 пайызға артық. Соның ішінде:
өсімдік майы – 54800000 мың теңге (2003 жылмен салыстырғанда 11,8 % артық),
мал шаруашылығы өнімі – 29300000 мың теңге (2003 жылмен салыстырғанда 6,9
% көп).
2004 жылы ауыл шаруашлығы саласында да айтарлықтай өсім болды.
Әсіресе, егін және мал шаруашылығында айтарлықтай табысқа қол жеткізілді.
Мұның өзі ауыл жағдайының біршама көтеріліп қалғанын көрсетеді. Жалпы
ауылдық аймақтарды дамытудың бағдарламасын жүзеге асыруға байланысты
бірқатар іс-шара жасалды. Азық-түлік бағдарламасы да өзінің тиянақтау
деңгейіне жетті.
Демек, ауылдарға мемлекет тарапынан көрсетіліп жатқан қолдау мен
жеңілдіктер жеткілікті.
2005 жыл ауыл жылының соңғы жылы. Өткен екі жылда жеткен
жетістіктеріміз де, жасалған кемшіліктеріміз де бар. Қол жеткізген
жетістіктерімізді одан әрі жетілдіре түсіп, кемшіліктерімізді жою және оны
қайталамау алдағы күндердің еншісінде.
Ал, осы тұста жалқаулық танытпау - өзекті мәселе. Келешегін ойлаған
кез-келген мемлекет, ең алдымен, ауыл шаруашылығын дамытуға күш салады. Бұл
біздің еліміз үшін де айрықша маңызды. Себебі, біздің ұлттың түп тамыры -
ауылда жатыр. Өркениетті ел қатарына қосылып, дамыған мемлекет болуымыздың
негізгі бір тұтқасы да, осы ауылдан бастау алады.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында: Ауыл
дегеніміз - сайып келгенде, халықтың тұрмыс-салты, мәдениетіміз,
дәстүріміз, әдет-ғұрпыпымыз бен рухани тіршілігіміздің қайнары деп атап
көрсеткен еді.
Ауыл жылында барша азаматтар, оның ішінде, жастар Қазақстан
Республикасының экономикасын дамытып, өркениетті ел қатарына қосылуына өз
білімдерін, қабілеттерін, мүмкіндіктерін жұмсап, ел сенімін мен үмітін
ақтауға ат салысса.
Еліміздің жоғарғы оқу орындарының студент-жастарының қызмет бабын
ауылдан бастау аламыз деген игі бастамалары аяқсыз қалмаса нұр үстіне нұр
болар еді.
ІІ.Бөлім. Ауыл шаруашылығы корпорацияларының негізгі өзекті
мәселелер
2.1. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын несиелендіру
Кез-келген мемлекетті алып қарасақ, сол мемлекеттің негізгі
экономика саласы болып белгілі бір сала ғана болады.
Ауыл шаруашылығы экономиканың күрделі саласының бірі. Елбасы 2002
жылдың Қазақстан халқына жолдауында алдағы үш жылды Ауылды қолдау жылдары
деп жариялап, оны жүзеге асыруда алда тұрған міндеттерді нақтылап берді.
Ауыл шаруашылығының экономикасы егеменді ел болып, тәуелсіздігімізді алғалы
біршама даму көрсеткіштері мен құлдырауларды басынан өткерді.
Сонымен қатар, ауыл шаруашылығының құрылымын және оның қызметінің
тиімділігін көтеру үшін мынадай принциптердің орындалуын қажет етуде:
• шаруашылық жүргізуде өз алдына (жеке) жұмыс істеу;
• ауыл шаруашылық құрылымдарын оңтайлы ұйымдастыру;
• сенімді техника және өндірістік процестің жоғары деңгейде
механикаландырылуы;
• ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру және мал бағудың ғылыми
негізделген технологиясын тиімді таңдау;
• табиғи-климаттық және жекелеген аймақтардың экономикалық
ресурстарын тиімді пайдалануды негізге ала отырып, ауыл
шаруашылығы өнімін өндіруге мамандандыру және концентрациялау;
• ауыл шаруашылық құрылымдарының тиімділігі;
• халықтың жұмысбастылығын ұлғайту мақсатында шағын және орта
шаруашылықтарды құру, осыған орай жұмыссыздықты азайту.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнесті
дамыту үшін жағдайлар жасалып, жеңілдіктер қарастырылып, несиелер берілуде.
Аталған принциптермен қатар ауыл шаруашылығында шаруашылық қызметін
жүргізуде кедергі келтіретін бір қатары факторларда бар, атап айтқанда:
• қаржы-қаражаттың жетіспеуі;
• салық ставкаларының жоғары болуы және төлемдердің көптігі;
• өнімдердің сатылу бағасының төмендігі;
• материалдық-техникалық жетістіктердің аздығы;
• сатып алушылардың төлем қабілетсіздігі;
• айналым құралдарының жетіспеуі;
• өнімге деген сұраныстың аздығы;
• табиғи ресурстар мен жер қойнауының тиімсіздігі;
• несиедегі жоғары проценттік төлемдер.
Жоғарыда атап өткен мәселелермен бірге қазіргі таңда негізгі
мәселелердің бірі - ауыл шаруашылығында ғылыми жетістіктердің аздығынан да
болып отыр. Мемлекет иелігінен алынған кәсіпорындардың көпшілігі ауыл
шаруашылық мамандары емес кәсіпкер иелерінен қолдау болғандықтан біраз
тежеліп қалды.
Ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеуде біраз өндірістік кооперативтер мен
жеңіл өнеркәсіптерде жоғары да аталып өткен келеңсіз жағдайлар белең алды.
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру - өнім өңдеу өнеркәсібінің Оңтүстік
Қазақстан облысы бойынша 19.5 процент көлемін алып отыр. Бұл саланың 2002
жылғы өнімі – 17662.5 млн.теңгені құрап, 2001 жылмен салыстырғанда 21.3
процент артық өнім өндірді.
Ал ауыл шаруашылық техникалары ескіріп, тозығы жеткен, 2002 жылы
2001 жылмен салыстырғанда саны едәуір кеміді. Мысалы, жалпы тракторлардың
саны 2001 жылы 431 бірлікке кеміп, 3379 бірлік санын , астық жинайтын
комбайндар 19 бірлікке кеміп, 671 бірлікті құрады.
Оңтүстік Қазақстан облысының шаруашылық дамуының негізі - ауыл
шаруашылығына негізделген. Сондықтан, қазіргі уақытта ауыл жылына
байланысты ауыл шаруашылық өндірісін дамыту басты мақсат болып отыр.
Әр елдің экономикалық даму дәрежесі, сол елдің нарығында өнімдердің
сатылуының нарығында мол болуымен ғана емес, қайдан келгені, оның қандай
технологияның көмегімен және қалай өндірілетіндігімен анықталады.
2.2. Ауыл шаруашылығы корпорацияларын халықаралық стандарттарға
сәйкестендіру
Әрине қазіргі халықаралық интеграцияның даму талаптарына сай, елге
керек нәрсенің бәрі өз елімізден өндірілсін деу орынсыз болар еді. Себебі,
біріншіден, барлық өнім түрін өз елімізде өндіруге толықтай мүмкіндік жоқ,
яғни қаржының тапшылығы, технологияның жетіспеуі, өндірістік қуаттың аздығы
әсер етеді . Екіншіден, өнімнің барлық түрін бір елде өндіру және шығару
экономикалық жағынан тиімсіз болып саналады. Халықаралық интеграция дамып
отырған жағдайда, өнімнің кейбір түрлерін өз елімізден шығарғаннан гөрі шет
елден сатып алғанның пайдалы жақтары да бар. Бірақ, ол жан-жақты
зерттеліп, өнімнің қандай түрлерін сырттан сатып алуға болады, өзіміздің
елде өнімнің қандай түрлерін өндіру керектігі экономикалық жағынан
негізделген болуы қажет. Бұл экономиканың тұрақтануына себін тигізеді.
Көптеген елдердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, өз елінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz