Құқық қорғау органдарының ұйымдастырылуы мен қызметінің құқықтық негіздері
І. Кіріспе
Құқық қорғау органдарының ұйымдастырылуы мен қызметінің құқықтық негіздері
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі
2. Қазақстан Республикасының прокуратурасы
3. Қазақстан Республикасының ішкі істер министрлігінің органдары
4. Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік органдары
5. Адвокаттың сот ісін жүргізуге қатысуы
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Құқық қорғау органдарының ұйымдастырылуы мен қызметінің құқықтық негіздері
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі
2. Қазақстан Республикасының прокуратурасы
3. Қазақстан Республикасының ішкі істер министрлігінің органдары
4. Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік органдары
5. Адвокаттың сот ісін жүргізуге қатысуы
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қолданылып жүрген заңдарда «құқық қорғау органдары» деген ұғым жоқ. Практикада қалыптасқан және нормативтік құжаттар мен нормативтік емес сипаттағы әртүрлі құжаттарда қолданылатн бұл ұғым әдетте қылмыстарға және өзге де құқық бұзушылықтарға Қарсы күрес жүргізетін мемлекеттік органдар үшін жалпылама болып табылады.
Құқық қорғау қызметін құқық қатынастары субъектілерінің санасы мен мінез-құлқына заң жүзінде ықпал ету шараларының көмегімен құқықтық нормаларды сақтау және дурыс қолдану жағдайларын қамтамасыз сту жөнінде занға және белгіленген рөсімге сәйкес жүзеге асырылатын қоғамдық-пайдалы қызмет деп сипаттауға болады.
Қүқық қорғау қызметіне тон белгілер;
Құқық қорғау міндетінің болуы;
Құқық қатынастарының субъсктілеріне ықпал етудің арнаулы заңдық шараларын қолдану;
Заңмен қатаң түрде регламенттеу;
Белгіленген рәсім-іс жүргізу тәртібі болып табылады.
Белгілерін негізгі ала отырып, құқық қорғау қызметін басқа қызмет түрлерінен ажыратуға болады. Мысалы, республикалық «Барлау» қызметінің негізгі міндеті-еліміздің қауіпсіздігін
қамтамасыз ету мақсатында сыртқы барлауды ұйымдастыру мен жүргүзу, сондықтан оның
құқық қорғау қызметінің бірқатар белгілері болғанымен де, ол құқық қорғау органы емес.
Құқық қорғау қызметін құқық қатынастары субъектілерінің санасы мен мінез-құлқына заң жүзінде ықпал ету шараларының көмегімен құқықтық нормаларды сақтау және дурыс қолдану жағдайларын қамтамасыз сту жөнінде занға және белгіленген рөсімге сәйкес жүзеге асырылатын қоғамдық-пайдалы қызмет деп сипаттауға болады.
Қүқық қорғау қызметіне тон белгілер;
Құқық қорғау міндетінің болуы;
Құқық қатынастарының субъсктілеріне ықпал етудің арнаулы заңдық шараларын қолдану;
Заңмен қатаң түрде регламенттеу;
Белгіленген рәсім-іс жүргізу тәртібі болып табылады.
Белгілерін негізгі ала отырып, құқық қорғау қызметін басқа қызмет түрлерінен ажыратуға болады. Мысалы, республикалық «Барлау» қызметінің негізгі міндеті-еліміздің қауіпсіздігін
қамтамасыз ету мақсатында сыртқы барлауды ұйымдастыру мен жүргүзу, сондықтан оның
құқық қорғау қызметінің бірқатар белгілері болғанымен де, ол құқық қорғау органы емес.
1. Баянов Е. Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқығының негіздері Алматы 2007
2. Ғайрат Сапарғалиев Қазақстан мемлекеті мен құқығының негіздері «Атамұра» Алматы 1998
3. . Ғ. Сапарғалиев, А. Ибраева Мемлекет және құқық теориясы: оқу құралы.- Алматы, «Жеті жарға», 1998ж.,-88-89б.
4. С.Д. Баққұлов Құқық негіздері: оқулық.-Алматы, 2004ж.,-28б.
5. Қ.А. Мустафаев «Құқықтық тәлім - тәрбие мен жалпы оқытудың іс-шаралары» // Заң.-2005ж.-№5.-31-33б.
2. Ғайрат Сапарғалиев Қазақстан мемлекеті мен құқығының негіздері «Атамұра» Алматы 1998
3. . Ғ. Сапарғалиев, А. Ибраева Мемлекет және құқық теориясы: оқу құралы.- Алматы, «Жеті жарға», 1998ж.,-88-89б.
4. С.Д. Баққұлов Құқық негіздері: оқулық.-Алматы, 2004ж.,-28б.
5. Қ.А. Мустафаев «Құқықтық тәлім - тәрбие мен жалпы оқытудың іс-шаралары» // Заң.-2005ж.-№5.-31-33б.
Жоспар:
І. Кіріспе
Құқық қорғау органдарының ұйымдастырылуы мен қызметінің құқықтық
негіздері
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі
2. Қазақстан Республикасының прокуратурасы
3. Қазақстан Республикасының ішкі істер министрлігінің органдары
4. Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік органдары
5. Адвокаттың сот ісін жүргізуге қатысуы
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе.
Қолданылып жүрген заңдарда құқық қорғау органдары деген ұғым жоқ.
Практикада қалыптасқан және нормативтік құжаттар мен нормативтік емес
сипаттағы әртүрлі құжаттарда қолданылатн бұл ұғым әдетте қылмыстарға және
өзге де құқық бұзушылықтарға Қарсы күрес жүргізетін мемлекеттік органдар
үшін жалпылама болып табылады.
Құқық қорғау қызметін құқық қатынастары субъектілерінің санасы мен
мінез-құлқына заң жүзінде ықпал ету шараларының көмегімен құқықтық
нормаларды сақтау және дурыс қолдану жағдайларын қамтамасыз сту жөнінде
занға және белгіленген рөсімге сәйкес жүзеге асырылатын қоғамдық-пайдалы
қызмет деп сипаттауға болады.
Қүқық қорғау қызметіне тон белгілер;
Құқық қорғау міндетінің болуы;
Құқық қатынастарының субъсктілеріне ықпал етудің арнаулы заңдық
шараларын қолдану;
Заңмен қатаң түрде регламенттеу;
Белгіленген рәсім-іс жүргізу тәртібі болып табылады.
Белгілерін негізгі ала отырып, құқық қорғау қызметін басқа қызмет
түрлерінен ажыратуға болады. Мысалы, республикалық Барлау қызметінің
негізгі міндеті-еліміздің қауіпсіздігін
қамтамасыз ету мақсатында сыртқы барлауды ұйымдастыру мен жүргүзу,
сондықтан оның
құқық қорғау қызметінің бірқатар белгілері болғанымен де, ол құқық қорғау
органы емес.
Құқық қорғау қызметінің мақсаты-құқық пен міндетті қорғау олардың
қолданылу пәрменділігін қамтамасыз ету, нормаларды сақтау және олардың
сақталмағаны үшін жауапкершілік шараларын қолдану. Міндеттер айқындалған
соң, оның негізгі бағыттары :
1. конституциялық бақылау;
2. сот төрелігі;
3. прокурорлық қадағалау;
4 . әділет органдарының қызметі;
5. қылмыстық қудалау ;
6 . адвокатура органдарынң қызметі болып бөлінеді.
Конституциялық бақылау елдің бүкіл аумағында Қазақстан Республикасы
Конституциясының барлық заңдардан, заңдарға тәуелді және өзге де
нормативтік құқықтық актілерден үстемдігін қамтамасыз ету болып табылады.
Оны Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі жүзеге асырады.
Сот төрелігі құқық қорғау қызметі жүйесіндегі іргелі негіз болып
табылады. Ол құқық туралы даулардың көпшілігін шешуді, көптеген заңдық
мәселелерді анықтауды қамтамасыз етеді,
көбінесе заң жүзіндегі жауапкершілік шараларын қолдауға байланысты
мәселелерде соңғы саты болады. Мысалы , алдын ала тергеу органдарының
қылмыс жасаған адамды қылмыстық жауапқа тартуы тек сот органдарында ғана
қисынды аяқталады. Лауазыңды адамдар мен заңды тұлғалардың әрекеттеріне
сотқа шағым беріліп , дау айтылуы мүмкін.
Прокурорлық қадағалау да құқық қорғау қызметінің маңызды нысаны ,
өйткені ол Республика аумағында заңдардың , Қазақстан Республикасы
Президенті жарлықтарының және өзге де нормативтік-құқықтық актілердің дәл
әрі бірыңғай қолданылуына,жедел-іздестіру қызметінің,анықтау мен алдын-ала
тергеудің,әкімшілік және атқарушы іс жүргізудің заңдылығына жоғары дәрежеде
қадағалауды жүзеге асыру болып табылады.
Әділет органдарының қзметін,сөз жоқ,құққ қорғау қызметіне жатқызу
керек,өйткені бұл органдар құқықтық нормалардың қалыпты жұмыс істеу режимін
сақтау жөніндегі міндетті жүзеге асырады, қылмыстық істер жөніндегі сот
шешімдерін орындау мәселелерін шеше отырып , сот төрелігі міндеттерін іске
асыруға тікелей жәрдемдеседі.Олардың жекелеген қызметтері бөлімшелері
азаматтық құқықтар мен фактілерді куәландырумен айналысады.
Қылмыстық қудалау құқық бұзушылықтың әлеуметтік ең қауіпті түрлері-
қылмыстарға қарсы күреске бағытталған.Ол қылмыстарды табу мен ашу,оларды
жасауға кінәлі адамдарды әшкерелеу және оларды қылмыстық жауапқа тарту
жөніндегі шараларды жүзеге асырудан көрінеді.
Адвокатураның қызметі көмек сұраған адамдар мен ұйымдарды білікті заң
көмегін көрсету жолымен құқықтық қорғауды қамтамасыз етуге тиіс,ондай
көмек мысалы,сотта азаматтық және өзге де істер бойынша олардың мүдделерін
білдіру,негізсіз қылмыстық қудалаудан қорғау және т.б арқылы көрінуі
мүмкін.
Жалпы алғанда,құқық қорғау органдары ауқымының,олардың құзыреті мен
міндеттерінің үнемі өзгеріп отыратынын атап өткен жөн.Уақыт пен тәжірибе өз
түзетулерін енгізіп отырады.
1.Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі
Конституциялық Кеңестің қызметі Қазақстанның Конституциясмен, Қазақстан
Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасының Конституциялық
Кеңесі туралы 1995 жылғы 29 желтоқсандағы Конституциялық заң күші бар
Жарлығымен және өз регламентімен реттеледі,ол құқық қорғау қызметінің жалпы
принциптеріне сәйкес қөұрылады және сонымен бірге өзінің ерекшеліктері
болады.
Өзінің өкілеттігін жүзеге асыруда Конституциялық Кеңес дербес және
мемлекеттік органдардан,ұйымдардан,лауазымды адамдар мен азаматтардан
тәуеғлсіз,тек қана Конституцияға бағынады,әрі саяси және басқа да
себептерге сүйенбейді.Оның қызметіне араласу,Кеңес мүшелеріне кез-келген
нысанда қысым көрсету немесе басқаша ықпал ету заң бойынша қудаланады.Кеңес
мүшелерінен есеп талап етуге немесе конституциялық іс жүргізу нысаны болып
табылытын мәселелер бойынша олардан пікір сұрауға ешкімнің құқығы
жоқ.Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелері өздерінің өкілеттік мерзімі
ішінде қол сұқпаушылық мәртебесін пайдаланады.Конституциялық Кеңес өз
өкілеттігін жүзеге асырған кезде тек қана оның түбегейлі құзіретіне жататын
мәселелер шеңберінен шығып кетпеуі тиіс.
Конституциялық Кеңестің міндеті-Қазақстан Республикасының аумағында
Конституция үстемдігін қамтамасыз ету болып табылады.Осы мақсатпен ол:
1) Президент сайлауының,Парламент депутаттары сайлауының және
Республикалық референдум өткізудің дұрыстығы туралы мәселелерді
шешеді;
2) Президент қол қойғанға дейін Парламент қабылдаған заңдардың
Конституцияға сәйкестігін қарайды;
3) Республиканың халықаралық келісім-шарттарының Конституцияға
сәйкестігін ол бекітілгенге дейін қарайды;
4) Конституция нормаларына ресми түсінік береді;
5) Президентті мерзімінен бұрын қызметінен босату туралы Парламент тиісті
шешім қабылдағанға дейін немесе оның қызметінен біржола кету туралы
түпкілікті шешім қабылдағанға дейін белгіленген Конституциялық
рәсімдердің сақталғандығы туралы қорытынды береді;
6) Егер сот адамның және азаматтың Конституцияда бекітілген құқығы мен
бостандығына қысым жасалды деп тапса,соттардың заңдар мен заңға
тәуелді актілерді Конституциялық емес деп тануы турлы мәлімдемелерін
қарайды;
7) Конституциялық іс жүргізу практикасын қорытындылау нәтижелері бойынша
Республикадағы Конституциялық заңдылықтың сақталуы турал жыл сайын
Парламентке жолдама жіберіп отырады.
Конституциялық Кеңестің жұмысын ұйымдастыру.
Конституциялық Кеңес жеті мүшеден тұрады,оның біреуі Төраға
болады.Олармен қоса Республика экс-Президенттері құқығы бойынша Кеңеске
ғұмыр бойы мүше болып табылады.Конституциялық Кеңестің Төрағасын және екі
мүшесін Қазақстан Республикасының Президенті тағайындайды және қызметтен
босатады,екі мүшесін Парламент Сенатының Төрағасы,екі мұшесін Мәжіліс
Төрағасы тағайындайды,бәрі де алты жылға тағайындалады. Кеңес мүшелерінің
жартысы әрбір үш жыл сайын жаңартылып отырады.Кеңес құрамына жасы отыздан
асқан еліміздің аумағында тұратын ,жоғары заңгерлік білімі бар,заңгерлік
мамандығы бойынша жұмыс стажы бес жылдан кем емес Қазақстан Республикасының
азаматтары тағайындала алады.Бұл талаптар экс-Президентке
қойылмайды.Конституциялық Кеңестің Төрағасы мен мүшесінің қызметі
оқытушылық,ғылыми немесе өзге де шығармашылық қызметтерді қоспағанда,өзге
ақы төлейтін жұмысты атқарумен ,кәсіпкерлікпен айналысумен, коммерциялық
ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесінің құрамына кірумен
сыйыспайды.
Конституциялық Кеңесте мәселе қарау конституциялық іс жүргізу
ережелері бойынша жүргізіледі.Соңғысы Қазақстан Республикасы Президентінің
,Парламент Сенаты және Мәжіліс Төрағасының ,барлық Парламент депутаттарының
кем дегенде бестен бірінің ,Премьер-министрдің,Республика соттарының,өзге
де мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың жазбаша өтініштері
бойынша қозғалады.Олардың бәрінің де өздері шағымданған мәселелер бойынша
отырысқа қатысуына,іс жүргізу құжаттарымен танысуына,өз дәлелдемелерін
ұсынуға,қолдау-хат түсіруіне,түсінік беруіне,өз пікірлерін айтуына
құқықтары бар.
Конституциялық Кеңестің шағымдарды қарау мерзімі –бір ай.Алайда
кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда,Қазақстан Республикасының
Президентінің талабы бойынша ол он күнге дейін қысқартылуы мумкін.
Конституциялық Кеңес өз жұмысы барысында қорытынды және өзге де шешімдер
қабылдайды.Алғашқылары оның конституциялық өкілеттігін жүзеге асырудың
нысаны болып табылады,және нормативтік актілер сипатында болуы
мүмкін,екіншілері рәсімдік мәселелер шешімдерінің мәнін
білдіреді.Шешімдер,қаулылар,қорытын дылар және үндеу хат нысаннда
қабылданады.
Конституциялық Кеңес барлық шешімдерді барлық мүшелердің көпшілік
даусымен алқалы түрде қабылдайды,Төрағаның даусы соңынан беріледіжәне
шешуші болып есептеледі.Конституциялық Кеңестің барлық мүшелері белсенді
көзқараста болуға міндетті-олардың ешқайсысының қалыс қалуға немесе дауыс
беруге қатыспауға құқығы жоқ.
Конституциялық Кеңес қабылдаған шешімдердің құықтық зардаптары
болады.Мәслен,Конституцияға сәйкес келмейді деп танылған Республика заңдары
Мен халықаралық келісім шарттарына қол қойылмайды немесе соған сәйкес
бекітілмейді және күшіне енгізілмейді.Кеңес адамның және азаматтың
Конституцияда бекітілген құқығы мен бостандығына қысым жасалған деп
тапса,қолданылып жүрген заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілер
заңдық күшін жояды және қолданылуға жатпайды.Президент,
Парламент депутаттары сайлауының Конституцияға сәйкес келмейді деп таңылған
нәтижелері Орталық сайлау кмиссиясының шешімімен жоққа шығарылады.
Республикалық референдумдар жөнінде де осыны айтуға болады. Конституциялық
Кеңестің қорытынды шешімдер міндетті түрде шағым субъектілеріне немесе
олардың өкілдеріне, Қазақстан Республикасының Президентіне, Парламенттің
қос Палатасына , Жоғарғы Сотқа , Бас прокурорға , Әділет министріне
жолданылады, сондай-ақ республикалық баспасөзде жарияланады.
Қазақстан Республикасының Президентінің 1997 жылғы 5 қарашадағы
Ұлттық қауіпсіздікті нығайту, ұйымдасқан қылмыспен және сыбайлас
жемқорлықпен күресті одан әрі күшейту шаралары туралы Жарлығымен
жемқорлықпен байланысты жауапты мемлекеттік лауазымдағы адамдардың, әскери
қызметкерлердің, құқық қорғау органдары арнай қызмет және сот
қызметкерлерінің, сондай ақ контрабанда және есірткі бизнесімен айналысатын
қылмыстық қауымдастықтардың ұйымдасқан қылмысымен күресу өкілеттігі Ұлттық
қауыпсіздік комитетіне белілді.Соның нәтижесінде бұл органның қылмыстық
қудалауды жүзеге асыру жөніндегі өкілеттігі айтарлықтай кенейтілді.Сонымен
бірге сыртқы барлау функциясы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің құзырынан
алынды, мұның озі ұлттық қауіпсіздік органдарын озінің негізі жағынан құқық
қорғау органдарына жақындатты.
Ұлттық қауіпсіздік органдарын міндеттеріне мыналар жаттады:
Жеке адамның, қоғамның және мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету
саласында мемлекет саясатын жасауға және оны іске асыруға қатысу;
Шет мемлекеттердің және адамдардың Қазақстан Республикасының
аумағында барлау және озге де дұшпандық қызметпен айналасуын ашу және оған
жол бермеу бағытында жұмыс жүргізу;
Конституциялық құрылысты күшпен өзгертуге, шекара түтастығын бұзуға
және мемлекет қауіпсіздігіне қатер төндіруге бағытталған терроризмді және
өзге де әрекеттерді ашу, алдын алу және олардың жолын қию;
Олардың қарауына жатқызылған қылмыстарды ашу, болдырмау, әшкерлеу
және тексеру.
Ұлттық қауіпсіздік органдарының алдына қойылған міндеттерді
ойдағыдай шешуге олардың кең өкілеттіктері бар. Мәселен, олардың мынандай
құқықтары бар:
Неғурлым күрделі қылмыстық істер, негізінен алғанда ауыр және
ерекше ауыр қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу;
Кейбір жағдайларға, мәселен, экономикалық контрабанда, айналмнан
алынып тасталған заттар контрабандасы бойынша анықтау жүргізу;
Қазақстан Республикасы Президентінің Жедел іздестіру қызметі
туралы жарлығында қарастырылған жедел іздестіру шараларын жүргізу;
Қылмысты жасалуына сезікті деп ұсталған, жолын кесу шарасы
ретінде тұтқындалған адамдарды уақытша ұстайтын тергеу изоляторларының
болуы;
Әр түрлі салаларда сараптамалық криминалистік зертеулер
жүргізу;
Арнайы күзетілетін объектілерге кіруге тырысуға байланысты
әкімшілік қамауға алу;
Мемлекеттік жасырын сырларды, коммерциялық, банктік және заңмен
қорғалатын өзге де құпияларды қамтамасыз ету мәселесіне бақылау жасау,
практикалық көмек көрсету;
Заңмен белгіленген жағдайларда күш көрсету, сондай ақ қару және
арнйы құралдар қолдану;
Заңда қаралған басқа да әрекеттерді орындау;
2.Қазақстан Республикасының прокуратурасы
Құқық қызметіндегі маңызды бағыттардың бірі прокурорлық қадағалау болып
табылады.Прокурорлық қызметті жүзеге асыратын орган прокуратура болып
табылады.
Конституцияға және Қазақстан Республикасының Прокуратурасы
туралы1995 жлғы 21желтоқсандағы заң күші бар Жарлққа сәйкес,Республика
Прокуратурасы:
1) Республика аумағында заңдардың,Президент Жарлықтарының және өзге де
нормативтік-құқықтық актілердің және бірізділікпен қолданылуына, жедел
іздестіру қызметінің,анықтау мен тергеудің,әкімшілік және атқарушылық
іс жүррізудің заңдылығына жоғары қадағалауды жузеге асырады;
2) Сотта мемлекеттің мүддесін қорғайды;
3) Қылмыстық қудалауды іске асырады;
Прокурорлық қадағалау оның қызметінде негізгі бағыт болып
есептеледі.Прокурорлық
қадағалау деген ұғымды заңдардың дәл және бірізділікпен қолданылуын бұзуды
дер кезінде анықтап,кемшілікті түзетіп отыру және кінәлі адамдарды жауапқа
тарту арқылы прокуратура қызметін мемлекет атынан жүзеге асыру деп түсіну
керек.
Прокурорлық қадағалаудың мәні мен ерекшеліктері прокуротура қызметін
ұйымдастыру жұмысының негізі болып саналатын принциптермен белгіленеді.
Оларға мыналар жатады:
Прокуратурадағы тұтастық,орталықтану және дара басқару.Оның
органдарының бәрі төменнен жоғарыға қарай бас прокурорға
бағындырыған,біртұтастықты білдіреді,мемлекет атынан әрекет етеді және
бүкіл прокуратура жүйесінің өкілі болады, ортақ
мақсаттары,міндеттері,қадағалау нысандары мен әдістері бар.
Мемлекеттік органдардан,лауазымды адамдардан,саяси партиялардан және
қоғамдық бірлестіктерден тәуелсіздік.Тәуелсіздік бәрінен бұрын
прокуратураның мемлекеттік органдар жүйесіндегі дербес жағдайымен,оның
материалдық-технникалық базасын мемлекеттік бюджет есебінен
қаржыландырумен,оның органдары мен лауазымды адамдарын толық
саясатсыздандырумен қамтамасыз етіледі.Сонымен бірге тәуелсіздік
бақылаусыздық деген ұғымды білдірмейді.Бас прокурор Президент алдында кем
деген де әр тоқсанда бір реттен есеп беріп отырады.Прокурордың әрекеттері
мен актілеріне жоғары тұрған прокурорға және сотқа шағым берілуі мүмкін.
Прокуратура органдарның қызметіне араласуға тиым салынады.
Прокурордың шешімдеріне ықпал етуге тырысудың кез келгеніне тиым салынады
және қылмыстық,әкімшілік немесе тәртіптік жауапкершілік туғызады.
Прокуратура органдары жүйесінің ұйымдық құрылымы аумақтық-аймақтық
принцип бойынша түзілген.Әрбір әкімшілік аумақтық бөліністе прокуратураның
ауданнан бастап барлық тиісті тармақтары бар.Бұған қоса мамандандырылған
прокуратуралар болады-көлік,табиғат қорғау,арнайы объектілер
прокуратуралары.Олар аудандық прокуратураларын құқықтарына орай әрекет
етеді және өз қызметтеріне тиісті облыстық прокурорға бағынады.
Мамандандырылған прокуратураларға сондай-ақ түзілісі армияда
қабылданған ұйымдар құрылымына сәйкес келетін әскери прокуратуралар да
жатады.
Прокуратура жүйесіндегі ең жоғарғы орган-Бас пркуратура.Оны
Парламент Сенатының келісімімен бес жыл мерзімге Президент тағайындайтын
Бас Прокурор басқарады.
2. Ішкі істер органдарының қызметі Қазақстан Республикасының
Конституциясымен,Қазақстан Республикасының Президентінің 1995 жылғы 21
желтоқсандағы Қазақстан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І. Кіріспе
Құқық қорғау органдарының ұйымдастырылуы мен қызметінің құқықтық
негіздері
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі
2. Қазақстан Республикасының прокуратурасы
3. Қазақстан Республикасының ішкі істер министрлігінің органдары
4. Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік органдары
5. Адвокаттың сот ісін жүргізуге қатысуы
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе.
Қолданылып жүрген заңдарда құқық қорғау органдары деген ұғым жоқ.
Практикада қалыптасқан және нормативтік құжаттар мен нормативтік емес
сипаттағы әртүрлі құжаттарда қолданылатн бұл ұғым әдетте қылмыстарға және
өзге де құқық бұзушылықтарға Қарсы күрес жүргізетін мемлекеттік органдар
үшін жалпылама болып табылады.
Құқық қорғау қызметін құқық қатынастары субъектілерінің санасы мен
мінез-құлқына заң жүзінде ықпал ету шараларының көмегімен құқықтық
нормаларды сақтау және дурыс қолдану жағдайларын қамтамасыз сту жөнінде
занға және белгіленген рөсімге сәйкес жүзеге асырылатын қоғамдық-пайдалы
қызмет деп сипаттауға болады.
Қүқық қорғау қызметіне тон белгілер;
Құқық қорғау міндетінің болуы;
Құқық қатынастарының субъсктілеріне ықпал етудің арнаулы заңдық
шараларын қолдану;
Заңмен қатаң түрде регламенттеу;
Белгіленген рәсім-іс жүргізу тәртібі болып табылады.
Белгілерін негізгі ала отырып, құқық қорғау қызметін басқа қызмет
түрлерінен ажыратуға болады. Мысалы, республикалық Барлау қызметінің
негізгі міндеті-еліміздің қауіпсіздігін
қамтамасыз ету мақсатында сыртқы барлауды ұйымдастыру мен жүргүзу,
сондықтан оның
құқық қорғау қызметінің бірқатар белгілері болғанымен де, ол құқық қорғау
органы емес.
Құқық қорғау қызметінің мақсаты-құқық пен міндетті қорғау олардың
қолданылу пәрменділігін қамтамасыз ету, нормаларды сақтау және олардың
сақталмағаны үшін жауапкершілік шараларын қолдану. Міндеттер айқындалған
соң, оның негізгі бағыттары :
1. конституциялық бақылау;
2. сот төрелігі;
3. прокурорлық қадағалау;
4 . әділет органдарының қызметі;
5. қылмыстық қудалау ;
6 . адвокатура органдарынң қызметі болып бөлінеді.
Конституциялық бақылау елдің бүкіл аумағында Қазақстан Республикасы
Конституциясының барлық заңдардан, заңдарға тәуелді және өзге де
нормативтік құқықтық актілерден үстемдігін қамтамасыз ету болып табылады.
Оны Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі жүзеге асырады.
Сот төрелігі құқық қорғау қызметі жүйесіндегі іргелі негіз болып
табылады. Ол құқық туралы даулардың көпшілігін шешуді, көптеген заңдық
мәселелерді анықтауды қамтамасыз етеді,
көбінесе заң жүзіндегі жауапкершілік шараларын қолдауға байланысты
мәселелерде соңғы саты болады. Мысалы , алдын ала тергеу органдарының
қылмыс жасаған адамды қылмыстық жауапқа тартуы тек сот органдарында ғана
қисынды аяқталады. Лауазыңды адамдар мен заңды тұлғалардың әрекеттеріне
сотқа шағым беріліп , дау айтылуы мүмкін.
Прокурорлық қадағалау да құқық қорғау қызметінің маңызды нысаны ,
өйткені ол Республика аумағында заңдардың , Қазақстан Республикасы
Президенті жарлықтарының және өзге де нормативтік-құқықтық актілердің дәл
әрі бірыңғай қолданылуына,жедел-іздестіру қызметінің,анықтау мен алдын-ала
тергеудің,әкімшілік және атқарушы іс жүргізудің заңдылығына жоғары дәрежеде
қадағалауды жүзеге асыру болып табылады.
Әділет органдарының қзметін,сөз жоқ,құққ қорғау қызметіне жатқызу
керек,өйткені бұл органдар құқықтық нормалардың қалыпты жұмыс істеу режимін
сақтау жөніндегі міндетті жүзеге асырады, қылмыстық істер жөніндегі сот
шешімдерін орындау мәселелерін шеше отырып , сот төрелігі міндеттерін іске
асыруға тікелей жәрдемдеседі.Олардың жекелеген қызметтері бөлімшелері
азаматтық құқықтар мен фактілерді куәландырумен айналысады.
Қылмыстық қудалау құқық бұзушылықтың әлеуметтік ең қауіпті түрлері-
қылмыстарға қарсы күреске бағытталған.Ол қылмыстарды табу мен ашу,оларды
жасауға кінәлі адамдарды әшкерелеу және оларды қылмыстық жауапқа тарту
жөніндегі шараларды жүзеге асырудан көрінеді.
Адвокатураның қызметі көмек сұраған адамдар мен ұйымдарды білікті заң
көмегін көрсету жолымен құқықтық қорғауды қамтамасыз етуге тиіс,ондай
көмек мысалы,сотта азаматтық және өзге де істер бойынша олардың мүдделерін
білдіру,негізсіз қылмыстық қудалаудан қорғау және т.б арқылы көрінуі
мүмкін.
Жалпы алғанда,құқық қорғау органдары ауқымының,олардың құзыреті мен
міндеттерінің үнемі өзгеріп отыратынын атап өткен жөн.Уақыт пен тәжірибе өз
түзетулерін енгізіп отырады.
1.Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі
Конституциялық Кеңестің қызметі Қазақстанның Конституциясмен, Қазақстан
Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасының Конституциялық
Кеңесі туралы 1995 жылғы 29 желтоқсандағы Конституциялық заң күші бар
Жарлығымен және өз регламентімен реттеледі,ол құқық қорғау қызметінің жалпы
принциптеріне сәйкес қөұрылады және сонымен бірге өзінің ерекшеліктері
болады.
Өзінің өкілеттігін жүзеге асыруда Конституциялық Кеңес дербес және
мемлекеттік органдардан,ұйымдардан,лауазымды адамдар мен азаматтардан
тәуеғлсіз,тек қана Конституцияға бағынады,әрі саяси және басқа да
себептерге сүйенбейді.Оның қызметіне араласу,Кеңес мүшелеріне кез-келген
нысанда қысым көрсету немесе басқаша ықпал ету заң бойынша қудаланады.Кеңес
мүшелерінен есеп талап етуге немесе конституциялық іс жүргізу нысаны болып
табылытын мәселелер бойынша олардан пікір сұрауға ешкімнің құқығы
жоқ.Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелері өздерінің өкілеттік мерзімі
ішінде қол сұқпаушылық мәртебесін пайдаланады.Конституциялық Кеңес өз
өкілеттігін жүзеге асырған кезде тек қана оның түбегейлі құзіретіне жататын
мәселелер шеңберінен шығып кетпеуі тиіс.
Конституциялық Кеңестің міндеті-Қазақстан Республикасының аумағында
Конституция үстемдігін қамтамасыз ету болып табылады.Осы мақсатпен ол:
1) Президент сайлауының,Парламент депутаттары сайлауының және
Республикалық референдум өткізудің дұрыстығы туралы мәселелерді
шешеді;
2) Президент қол қойғанға дейін Парламент қабылдаған заңдардың
Конституцияға сәйкестігін қарайды;
3) Республиканың халықаралық келісім-шарттарының Конституцияға
сәйкестігін ол бекітілгенге дейін қарайды;
4) Конституция нормаларына ресми түсінік береді;
5) Президентті мерзімінен бұрын қызметінен босату туралы Парламент тиісті
шешім қабылдағанға дейін немесе оның қызметінен біржола кету туралы
түпкілікті шешім қабылдағанға дейін белгіленген Конституциялық
рәсімдердің сақталғандығы туралы қорытынды береді;
6) Егер сот адамның және азаматтың Конституцияда бекітілген құқығы мен
бостандығына қысым жасалды деп тапса,соттардың заңдар мен заңға
тәуелді актілерді Конституциялық емес деп тануы турлы мәлімдемелерін
қарайды;
7) Конституциялық іс жүргізу практикасын қорытындылау нәтижелері бойынша
Республикадағы Конституциялық заңдылықтың сақталуы турал жыл сайын
Парламентке жолдама жіберіп отырады.
Конституциялық Кеңестің жұмысын ұйымдастыру.
Конституциялық Кеңес жеті мүшеден тұрады,оның біреуі Төраға
болады.Олармен қоса Республика экс-Президенттері құқығы бойынша Кеңеске
ғұмыр бойы мүше болып табылады.Конституциялық Кеңестің Төрағасын және екі
мүшесін Қазақстан Республикасының Президенті тағайындайды және қызметтен
босатады,екі мүшесін Парламент Сенатының Төрағасы,екі мұшесін Мәжіліс
Төрағасы тағайындайды,бәрі де алты жылға тағайындалады. Кеңес мүшелерінің
жартысы әрбір үш жыл сайын жаңартылып отырады.Кеңес құрамына жасы отыздан
асқан еліміздің аумағында тұратын ,жоғары заңгерлік білімі бар,заңгерлік
мамандығы бойынша жұмыс стажы бес жылдан кем емес Қазақстан Республикасының
азаматтары тағайындала алады.Бұл талаптар экс-Президентке
қойылмайды.Конституциялық Кеңестің Төрағасы мен мүшесінің қызметі
оқытушылық,ғылыми немесе өзге де шығармашылық қызметтерді қоспағанда,өзге
ақы төлейтін жұмысты атқарумен ,кәсіпкерлікпен айналысумен, коммерциялық
ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесінің құрамына кірумен
сыйыспайды.
Конституциялық Кеңесте мәселе қарау конституциялық іс жүргізу
ережелері бойынша жүргізіледі.Соңғысы Қазақстан Республикасы Президентінің
,Парламент Сенаты және Мәжіліс Төрағасының ,барлық Парламент депутаттарының
кем дегенде бестен бірінің ,Премьер-министрдің,Республика соттарының,өзге
де мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың жазбаша өтініштері
бойынша қозғалады.Олардың бәрінің де өздері шағымданған мәселелер бойынша
отырысқа қатысуына,іс жүргізу құжаттарымен танысуына,өз дәлелдемелерін
ұсынуға,қолдау-хат түсіруіне,түсінік беруіне,өз пікірлерін айтуына
құқықтары бар.
Конституциялық Кеңестің шағымдарды қарау мерзімі –бір ай.Алайда
кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда,Қазақстан Республикасының
Президентінің талабы бойынша ол он күнге дейін қысқартылуы мумкін.
Конституциялық Кеңес өз жұмысы барысында қорытынды және өзге де шешімдер
қабылдайды.Алғашқылары оның конституциялық өкілеттігін жүзеге асырудың
нысаны болып табылады,және нормативтік актілер сипатында болуы
мүмкін,екіншілері рәсімдік мәселелер шешімдерінің мәнін
білдіреді.Шешімдер,қаулылар,қорытын дылар және үндеу хат нысаннда
қабылданады.
Конституциялық Кеңес барлық шешімдерді барлық мүшелердің көпшілік
даусымен алқалы түрде қабылдайды,Төрағаның даусы соңынан беріледіжәне
шешуші болып есептеледі.Конституциялық Кеңестің барлық мүшелері белсенді
көзқараста болуға міндетті-олардың ешқайсысының қалыс қалуға немесе дауыс
беруге қатыспауға құқығы жоқ.
Конституциялық Кеңес қабылдаған шешімдердің құықтық зардаптары
болады.Мәслен,Конституцияға сәйкес келмейді деп танылған Республика заңдары
Мен халықаралық келісім шарттарына қол қойылмайды немесе соған сәйкес
бекітілмейді және күшіне енгізілмейді.Кеңес адамның және азаматтың
Конституцияда бекітілген құқығы мен бостандығына қысым жасалған деп
тапса,қолданылып жүрген заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілер
заңдық күшін жояды және қолданылуға жатпайды.Президент,
Парламент депутаттары сайлауының Конституцияға сәйкес келмейді деп таңылған
нәтижелері Орталық сайлау кмиссиясының шешімімен жоққа шығарылады.
Республикалық референдумдар жөнінде де осыны айтуға болады. Конституциялық
Кеңестің қорытынды шешімдер міндетті түрде шағым субъектілеріне немесе
олардың өкілдеріне, Қазақстан Республикасының Президентіне, Парламенттің
қос Палатасына , Жоғарғы Сотқа , Бас прокурорға , Әділет министріне
жолданылады, сондай-ақ республикалық баспасөзде жарияланады.
Қазақстан Республикасының Президентінің 1997 жылғы 5 қарашадағы
Ұлттық қауіпсіздікті нығайту, ұйымдасқан қылмыспен және сыбайлас
жемқорлықпен күресті одан әрі күшейту шаралары туралы Жарлығымен
жемқорлықпен байланысты жауапты мемлекеттік лауазымдағы адамдардың, әскери
қызметкерлердің, құқық қорғау органдары арнай қызмет және сот
қызметкерлерінің, сондай ақ контрабанда және есірткі бизнесімен айналысатын
қылмыстық қауымдастықтардың ұйымдасқан қылмысымен күресу өкілеттігі Ұлттық
қауыпсіздік комитетіне белілді.Соның нәтижесінде бұл органның қылмыстық
қудалауды жүзеге асыру жөніндегі өкілеттігі айтарлықтай кенейтілді.Сонымен
бірге сыртқы барлау функциясы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің құзырынан
алынды, мұның озі ұлттық қауіпсіздік органдарын озінің негізі жағынан құқық
қорғау органдарына жақындатты.
Ұлттық қауіпсіздік органдарын міндеттеріне мыналар жаттады:
Жеке адамның, қоғамның және мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету
саласында мемлекет саясатын жасауға және оны іске асыруға қатысу;
Шет мемлекеттердің және адамдардың Қазақстан Республикасының
аумағында барлау және озге де дұшпандық қызметпен айналасуын ашу және оған
жол бермеу бағытында жұмыс жүргізу;
Конституциялық құрылысты күшпен өзгертуге, шекара түтастығын бұзуға
және мемлекет қауіпсіздігіне қатер төндіруге бағытталған терроризмді және
өзге де әрекеттерді ашу, алдын алу және олардың жолын қию;
Олардың қарауына жатқызылған қылмыстарды ашу, болдырмау, әшкерлеу
және тексеру.
Ұлттық қауіпсіздік органдарының алдына қойылған міндеттерді
ойдағыдай шешуге олардың кең өкілеттіктері бар. Мәселен, олардың мынандай
құқықтары бар:
Неғурлым күрделі қылмыстық істер, негізінен алғанда ауыр және
ерекше ауыр қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу;
Кейбір жағдайларға, мәселен, экономикалық контрабанда, айналмнан
алынып тасталған заттар контрабандасы бойынша анықтау жүргізу;
Қазақстан Республикасы Президентінің Жедел іздестіру қызметі
туралы жарлығында қарастырылған жедел іздестіру шараларын жүргізу;
Қылмысты жасалуына сезікті деп ұсталған, жолын кесу шарасы
ретінде тұтқындалған адамдарды уақытша ұстайтын тергеу изоляторларының
болуы;
Әр түрлі салаларда сараптамалық криминалистік зертеулер
жүргізу;
Арнайы күзетілетін объектілерге кіруге тырысуға байланысты
әкімшілік қамауға алу;
Мемлекеттік жасырын сырларды, коммерциялық, банктік және заңмен
қорғалатын өзге де құпияларды қамтамасыз ету мәселесіне бақылау жасау,
практикалық көмек көрсету;
Заңмен белгіленген жағдайларда күш көрсету, сондай ақ қару және
арнйы құралдар қолдану;
Заңда қаралған басқа да әрекеттерді орындау;
2.Қазақстан Республикасының прокуратурасы
Құқық қызметіндегі маңызды бағыттардың бірі прокурорлық қадағалау болып
табылады.Прокурорлық қызметті жүзеге асыратын орган прокуратура болып
табылады.
Конституцияға және Қазақстан Республикасының Прокуратурасы
туралы1995 жлғы 21желтоқсандағы заң күші бар Жарлққа сәйкес,Республика
Прокуратурасы:
1) Республика аумағында заңдардың,Президент Жарлықтарының және өзге де
нормативтік-құқықтық актілердің және бірізділікпен қолданылуына, жедел
іздестіру қызметінің,анықтау мен тергеудің,әкімшілік және атқарушылық
іс жүррізудің заңдылығына жоғары қадағалауды жузеге асырады;
2) Сотта мемлекеттің мүддесін қорғайды;
3) Қылмыстық қудалауды іске асырады;
Прокурорлық қадағалау оның қызметінде негізгі бағыт болып
есептеледі.Прокурорлық
қадағалау деген ұғымды заңдардың дәл және бірізділікпен қолданылуын бұзуды
дер кезінде анықтап,кемшілікті түзетіп отыру және кінәлі адамдарды жауапқа
тарту арқылы прокуратура қызметін мемлекет атынан жүзеге асыру деп түсіну
керек.
Прокурорлық қадағалаудың мәні мен ерекшеліктері прокуротура қызметін
ұйымдастыру жұмысының негізі болып саналатын принциптермен белгіленеді.
Оларға мыналар жатады:
Прокуратурадағы тұтастық,орталықтану және дара басқару.Оның
органдарының бәрі төменнен жоғарыға қарай бас прокурорға
бағындырыған,біртұтастықты білдіреді,мемлекет атынан әрекет етеді және
бүкіл прокуратура жүйесінің өкілі болады, ортақ
мақсаттары,міндеттері,қадағалау нысандары мен әдістері бар.
Мемлекеттік органдардан,лауазымды адамдардан,саяси партиялардан және
қоғамдық бірлестіктерден тәуелсіздік.Тәуелсіздік бәрінен бұрын
прокуратураның мемлекеттік органдар жүйесіндегі дербес жағдайымен,оның
материалдық-технникалық базасын мемлекеттік бюджет есебінен
қаржыландырумен,оның органдары мен лауазымды адамдарын толық
саясатсыздандырумен қамтамасыз етіледі.Сонымен бірге тәуелсіздік
бақылаусыздық деген ұғымды білдірмейді.Бас прокурор Президент алдында кем
деген де әр тоқсанда бір реттен есеп беріп отырады.Прокурордың әрекеттері
мен актілеріне жоғары тұрған прокурорға және сотқа шағым берілуі мүмкін.
Прокуратура органдарның қызметіне араласуға тиым салынады.
Прокурордың шешімдеріне ықпал етуге тырысудың кез келгеніне тиым салынады
және қылмыстық,әкімшілік немесе тәртіптік жауапкершілік туғызады.
Прокуратура органдары жүйесінің ұйымдық құрылымы аумақтық-аймақтық
принцип бойынша түзілген.Әрбір әкімшілік аумақтық бөліністе прокуратураның
ауданнан бастап барлық тиісті тармақтары бар.Бұған қоса мамандандырылған
прокуратуралар болады-көлік,табиғат қорғау,арнайы объектілер
прокуратуралары.Олар аудандық прокуратураларын құқықтарына орай әрекет
етеді және өз қызметтеріне тиісті облыстық прокурорға бағынады.
Мамандандырылған прокуратураларға сондай-ақ түзілісі армияда
қабылданған ұйымдар құрылымына сәйкес келетін әскери прокуратуралар да
жатады.
Прокуратура жүйесіндегі ең жоғарғы орган-Бас пркуратура.Оны
Парламент Сенатының келісімімен бес жыл мерзімге Президент тағайындайтын
Бас Прокурор басқарады.
2. Ішкі істер органдарының қызметі Қазақстан Республикасының
Конституциясымен,Қазақстан Республикасының Президентінің 1995 жылғы 21
желтоқсандағы Қазақстан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz